Sprawę polską na Kongresie Wiedeński podjął Aleksander I, mając nadzieje na jak największe nabytki w postaci ziem byłego Księstwa Warszawskiego i zamierzając wzmocnić swe wpływy rosyjskie w Europie. Wszedł w porozumienie z Fryderykiem Wilhelmem III - władcą Prus, któremu obiecał odszkodowanie w postaci części Saksonii. Opór przedstawiła mu Anglia i Austria. Spór zakończył się kompromisem :
z większości ziem dawnego Księstwa utworzone zostało Królestwo Polskie pozostające w ścisłej unii personalnej z Cesarstwem Rosyjskim. Pierwszym władcą był Aleksander I
Poznańskie, Bydgoskie z Toruniem i Wolne Miasto Gdańsk, a także 2/3 Saksonii zostało włączone do Prus. Z ziem dawnego Księstwa włączonych do Prus utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie z zagwarantowaną autonomią
Kraków z ziemiami przyległymi to Rzeczpospolita Krakowska, która była pod kontrolą trzech mocarstw
Kopalnie soli w Woliczce zostały włączone do Austrii
KONSTYTUCJA 27 XII 1815
unia personalna z Rosją
car rosyjski królem Polski
w kraju króla zastępuje namiestnik - gen. Józef Zajączek
władza ustawodawcza : sejm i senat.
Posłowie szlacheccy i mieszczaństwo na równych prawach
Brak inicjatywy ustawodawczej
Uchwalała prawa cywilne karne, administracyjne
Obradowała nad budżetem
Przekazywała petycje na ręce monarchy
Sejm zwoływane co 2 lata na 30 dni
Decydował o sprawach poboru do wojska
Mógł pociągać ministrów i wyższych urzędników do odpowiedzialności konstytucyjnej przed sądem
władza wykonawcza
rada stanu : zajmowała się kontrolą administracji państwowej, opracowywała projekty ustaw
rada administracyjna : pięć komisji Rządowych działających pod przewodnictwem namiestnika
pozycja władcy
władza wykonawcza
prawo veta wobec uchwał sejmu
zwołuje sejm i Senat
może zmieniać konstytucje
posiada inicjatywę ustawodawczą
stał na czele armii
mianował urzędników, namiestnika
Konstytucja przewidywała
30 tyś armię
podział administracyjny na 8 województw
gwarantowała prawa ( z wyjątkiem Żydów ) równość, wolność, nietykalność, tolerancję,
wolność druku
język polski urzędowy
urzędy dla Polaków
Przykłady łamanie konstytucji
rzadkie zwoływanie sejmu ( styczeń 1818, luty 1820, marzec 1825, kwiecień 1830 )
sejm nie miał wpływu na budżet
wprowadzono cenzurę
zawieszono wolność druku
zamykano niektóre czasopisma
nie wpuszczano posłów na obrady
fałszowano wybory
OPOZYCJA
Legalna
ugrupowanie „Kaliszanie” ( bracia Niemojowscy ) domagali się przestrzegania praw zawartych w konstytucji. Efekt : zastosowano areszt domowy, nie wpuszczono ich na obrady
działalność prasy liberalnej domagającej się przestrzegania prawa, wolności ( „Gazeta Codzienna”, „Kurier Warszawski” )
Nielegalna - spiski, młodzież licealna, studencka, wojskowa
Studenckie - „Oni wszyscy maluczcy, ale patrz w ich serce, najlepiej ogień zdusić dopóki w iskierce” - Nowosi.
„Painta Coina” (wszystko wspólne) głosiła radykalne hasła przeciw wyzyskiwaczom
Związek Młodych Polaków - głosiła hasła niepodległościowe ( Goszczyński, Heltman, Mochnacki )
Filomaci ( przyjaciele nauki ) i Filareci ( przyjaciele cnoty ) T. Zan, A.Mickiewicz
Wojskowe
Wolno mularstwo narodowe - major Walerian Łukasiński. Cel : utrzymanie łączności między Polakami z trzech zaborów, zjednoczeniem ziem polskich pod berłem cara. W 1821 przekształcone w Towarzystwo Patriotyczne : walka o niepodległość
Sprzysiężenie Podchorążych w Szkole Podchorążych. Na czele stał Piotr Wysocki. Oni wywołali powstanie listopadowe
ROZWÓJ PRZEMYSŁOWY
Przemysł
Galicja
Słabo rozwinięty, jedynie kopalnie soli w Wieliczce, Bochni;
węgiel na Śląsku Cieszyńskim,
przemysł włókienniczy oparty o produkcję chałupniczą
Zabór pruski
Poznańskie, Pomorze, Warmia i Mazury - brak przemysłu, jedynie gorzelnie, młyny, krochmalnie, cukrownie
Gdańsk - przemysł okrętowy, fabryka narzędzi ( Hapiolt Cegielski w Poznaniu )
Na Śląsku : kopalnie, górnictwo, hutnictwo, gwałtowny rozwój miast ( Wałbrzych, Zabrze )
Rolnictwo
Galicja
słabe gleby
rozdrobnione gospodarstwa
peryferyjne położenie
brak rynków zbytu, niskie ceny zbóż
zadłużenie gospodarstw
jedynie uprawiano ziemniaka,
Zabór pruski
większe gospodarstwa nastawione na zysk
wprowadza się roślinność przemysłową : ziemniak, buraki, chmiel, konopie )
rozwija się hodowla
uwłaszczenie chłopów - 1823
OKRĘGI PRZEMYSŁOWE W KRÓLESTWIE
Okręg łódzki - Łódź, Zgierzch, Pabianice
przemysł włókienniczy, bawełniany, sukiennicy
kilka tysięcy tkaczy przybyło z okolic Śląska i Saksonii, otrzymali oni pożyczki, kredyty od rządu, zwolnienie z wojska
zniesienie granicy celnej z Rosją
przez Łódź przebiegała linia kolejowa
Staropolski - Między Kielcami, a Sandomierzem
przemysł hutniczy, maszynowy, metalowy
Zagłębie dąbrowskie
kopalnia cynku, węgla kamiennego
Okręg warszawski
- przemysł spożywczy, chemiczny, przetwórczy, maszynowy, obuwniczy
POWSTANIE LISTOPADOWE
PRZYCZYNY
Wewnętrzne
łamanie konstytucji
ożywienie spisku podchorążych
pogarszała się sytuacja gospodarcza kraju
wzrost nadziei Polaków na odzyskanie niepodległości
Zewnętrzne
lipcowa rewolucja we Francji
wywalczenie przez Belgię niepodległości
możliwość interwencji wojsk Rosyjskich we Francji i w Belgii
Powstanie wybuchło 29 listopada 1830 r. skierowane było przeciw Polakom zasiadającym w sejmie
Przebieg nocy listopadowej
wyjście na ulice Warszawy Podchorążych
akcja na Belweder
zdobycie arsenału z bronią ( poparcie powstania przez ubogą Ludność Powiśla i Starego Miasta
wycofanie się księcia Konstantego z wiernymi wojskami do Wiebrza
Ukształtowanie się władz powstańczych
3 grudzień powołanie Rządu Tymczasowego pod Kierownictwem Adama Czrtoryskiego
krótki okres dyktatury gen. Józefa Chłopickiego ( 5 grudnia - 17 stycznia )
25 styczeń 1831 powołanie Rządu Narodowego z księciem Czartoryskim na czele
Obozy patriotyczne
Ugodowy
Konserwatyści z czartoryskim na czele, przeciwni środkom rewolucyjnym - nie wierzyli we własne siły, czyli na pomoc mocarstw zachodnich, nie dostrzegali konieczności przeprowadzenia reform
Umiarkowani liberałowie
„Kaliszanie” - Niemojowscy, chcieli walczyć o niepodległość, przeciwni udziałowi chłopów w powstaniu, dostrzegali konieczność przeprowadzenia ograniczonych reform społecznych ( oczynszowanie chłopa )
Radykalny
„Towarzystwo Patriotyczne” dzieli się na prawicę (Lelewel, Mochnacki) oraz lewicę (Krępowski, Pułaski) walka o niepodległość w oparciu o wszystkie warstwy społeczne, pełne uwłaszczenie chłopów
25 stycznia 1831 - detronizacja cara przez sejm i wojna polsko rosyjska
na czele armii rosyjskiej staną Iwan Dybicz - 115 tyś wojska
na czele armii polskiej stanął Michał radziwł, Józef Skrzynecki, Józef Krukowiecki, Maciej Rybiński
Miejscowość |
Daty |
Dowódca |
Wynik |
Stoczek Dobro |
14 II |
J. Dwernicki J. Skrzynecki |
Zwycięstwo |
Olszynka Grochowska |
19-25 II |
M. Radziwiłł |
Remis |
Wawer Dąb Wielki Iganie |
III-IV |
Prądzyński |
Zwycięstwo |
Ostrołęka |
26 IV |
Skrzynecki |
Przegrana |
Oblężenie Warszawy |
6-7 IX |
Krukowiecki |
|
Modlin |
9 X |
Umiński |
|
Zamość |
21 X |
|
|
Przyczyny upadku
wojskowa przewaga rosyjska
kunktatorstwo przywódców
nieudolność przywódców
nierozwiązana sprawa chłopska
słabe uzbrojenie
wypuszczenie z Polski wojsk Konstantego
nie pozyskanie Korpusu Litewskiego
nie zdobycie magazynu w Siedlcach
nie rozbito Gwardii Rosyjskiej
obojętność państw sąsiednich
STRATY
duże straty ludnościowe
wywózki w głąb Rosji
wcielenie uczestników do wojsk rosyjskich
konfiskata majątków szlacheckich
represje wobec ludności cywilnej ( wprowadzono j. Rosyjski )
utracono autonomię - statut organiczny
ZYSKI
wyrobienie wizerunku Polaka rewolucyjnego
inspiracja do rozwoju literatury
ukazało siłę i wolę walki Polaków o niepodległość
pokazało osiągnięcia polskiej sztuki wojennej
uratowano państwa sąsiednie od interwencji rosyjskiej
pokazano innym narodom, że można wystąpić przeciw zaborcy
scalało rozbite społeczeństwo ( uczestniczyli w nim Polacy z różnych zaborów
PRZEBIEG POWSTANIA STYCZNIOWEGO
Branka - przymusowy pobór do wojska z 14/15 1863 r. ok. 10 tyś mężczyzn.
Manifest Tymczasowy Rządu wzywający wszystkie narody i ludy do walki przeciwko rządom carskim
Organizacja władz patriotycznych
17 II 63 r. dyktatorem Ludwig Mierosławski
10 III dyktatorem Marian Langiericz
rola naczelnika Warszawy - Stefan Bobrowski ( 12 IV ginie )
10 V przekształcenie Tymczasowego Rządu Narodowego w Rząd Narodowy. Składa się z 6 wydziałów ( jakby ministerstwa ds. zagranicznych, wewnętrznych, wojny, skarbu, kasy, policji. Za granicą Rząd ten posiada agencje : Paryż, Sztokholm, Rzym, Wiedeń, Szwajcaria
decyzje władz powstańczych były anonimowe a uwiarygodniała go pieczątka
18 X - 11 IV 64 r. dyktatorem Romuald Traugutt ( 5 VIII stracony na stokach Cytadeli )
Aleksander Waszkowski - stracony w lutym 1865
Stosunek państw i narodów
papież Pius IX - modlitwy za sprawę polską
Anglia, Francja, Austria - noty dyplomatyczne proszące o nadanie Polakom autonomii
Prusy - 8 II 1863 konwencja Alwensleben - Prusy ofiarują pomoc Rosji
Angielscy, francuscy robotnicy 22 VII 63 r. strajki popierające sprawę Polską
Zasięg powstania
Żmudź - Zygmunt Sierakowski
Litwa - Konstanty Kalinowski
Polesie - Romuald Traugutt
Lubelszczyzna - kś. Stanisław Brzózka, Walenty Wróbelski
Kraków - Marian langiewicz, Apolinary Kurowski
Kielce - Józef Hauke-Bosek
Wielkopolska - Ludwik Mierosławski
Zygmunt Podlewski
Pomoc
Galicja - napływ ochotników
Warmia i Mazury - 300 osób
Pomorze - 500 osób
Wielkopolska - 3 tyś osób
Represje rosyjskie ( wprowadzane przez gen. Fiodora Berg i gub. Michała Murewicza
kontrybucje
odpowiedzialność zbiorowa
konfiskaty majątków
zsyłki na Sybir
publiczne egzekucje
wieszanie bez sądów
Dlaczego powstanie upadło ?
represje rosyjskie
przewaga militarna wroga
zły moment wybuchu
rozbicie na białych i czerwonych
brak pomocy z zewnątrz
SKUTKI
Pozytywne
15 miesięcy walk
200 tyś osób przewinęło się przez armię
stoczono 1200 pojedynków
Negatywne
poległo 25 tyś żołnierzy
7 tyś do niewoli
całe straty ludzkie - 250 tyś
skonfiskowano 3454 majątków, 800 zabrano,
10 tyś osób wyemigrowało
40 tyś ludzi zesłano na Syberie