Biografia:

1724 - urodzony w Królewcu (w rodzinie mistrza rymarskiego)

1740 - rozpoczyna studia

1755 - Ogólna historia przyrody i teoria nieba (koncepcja powstania układu słonecznego z chaosu wirujących cząstek pod wpływem przyciągania i odpychania. Determinizm). Habilitacja.

1781 - Krytyka czystego rozumu. Nowy okres w rozwoju myśli Kanta (okres krytyczny).

1783 - Wydanie drugie, uzupełnione słynną przedmową.

1791 - odwiedza go nieznany wówczas J. G. Fiche (Próba krytyki wszelkiego objawienia)

1793 - Religia w obrębie samego rozumu (1788 - Fryderyk Wilhelm II obejmuje ton, zaostrza cenzurę). Korespondencja z kancelarią królewską. Zamieszczona po śmierci króla w Sporze fakultetów w 1798.

1796 - rezygnuje z prowadzenia wykładów

1804 - umiera

Naczelna idea Oświecenia: poznanie przez człowieka własnej rozumności i upowszechnianie się tej wiedzy. Przeciw racjonalizmowi: istnieje wiedza syntetyczna, nie tylko analityczna. Przeciw empiryzmowi: można przezwyciężyć sceptycyzm.

Przełom kopernikański - Kopernik pokazał, jak powstaje poznanie naukowe (mające powszechną ważność). Dane zmysłowe okazują się niewystarczające. Tworzenie nauki w nowy sposób, nowe cele (formułowanie praw - powtarzalnych zależności)

Powszechnie ważna wiedza jest możliwa tylko w zakresie nauk szczegółowych. Filozofia ma analizować warunki umożliwiające poznanie naukowe. Bada strukturę, nie pochodzenie poznania. Sądy zamiast aktów spostrzeżeniowych.

Filozofia transcendentalna - nastawiona na ustalenie właściwości ludzkiego podmiotu. Analiza warunków istnienia i właściwości wiedzy.

Poznanie naukowe = naoczność zmysłowa + intelekt

Sądy

Kryteria podziału: niezawodność poszerzanie wiedzy

Sądy aprioryczne sądy empiryczne analityczne syntetyczne

(dysponują pewnością) (orzecznik zawiera jedynie

wykładnię treści podmiotu)

Sądy analityczne wyjaśniają i precyzują pojęcia naukowe, ale nie zapewniają rozwoju nauki.

Koncepcja sądów syntetycznych a priori (niezawodnych, a zarazem poszerzających widzę)

Naoczność zmysłowa: dane pochodzą z bodźców wewnętrznych wobec podmiotu. Naoczność = zdolność bierna. Forma powtarzalna, element stabilny = przestrzeń i czas (formy naoczności). Należą do właściwości podmiotu (subiektywność), występują we wszystkich podmiotach (obiektywność). Większa waga czasu (pozwala na doznawanie zmian).

Intelekt: zdolność wytwarzania przedstawień. „Synteza” danych naocznych, tworzenie pojęć i sądów. Posługuje się wzorcami niezależnymi od danych naocznych, które poprzedzają czynności intelektu, tzw. kategoriami (różne sposoby opisu przedmiotów poznania, pewne typy sądów):

P jest O

Grupy kategorii: ilości, jakości (realność, przeczenie, ograniczenie), stosunku (relacje między danymi, np. przyczyna i skutek - ważna kategoria, wyznacza kierunek porządkowania danych. Ujmuje przyrodę w dynamicznych przemianach), modalności (status danych, np. możliwość - niemożliwość).

Przyroda = zespół zjawisk powiązanych przyczynowo i wyznaczonych przez regularne prawidłowości

Kategorie = pojęcia pierwotne, z których rozwijają się pojęcia pochodne.

Przedmiot poznania - różny od rzeczywistości zewnętrznej, wyłania się w następstwie działalności intelektu.

Koordynacja naoczności i intelektu w podmiocie. Intelekt - zespolenie danych naocznych w przedmiot poznania, ustalenie powiązań między przedmiotami.

Koncepcja transcendentalnej jedności apercepcji - podmiot poznający pozostaje taki sam mimo rozmaitości danych naocznych (tożsamość jaźni).

Schemat - pośrednictwo między pojęciami i zjawiskami. Powstają w wyobraźni, swoiste obrazy, które mają uzmysłowić teść pojęć (np. 5 punktów na papierze - liczba). Ich tworzywem są dane naoczne.

System zasad czystego intelektu, np. kategoriom ilości odpowiadają aksjomaty naoczności (dane naoczne to wielkości ekstensywne). Antycypacja spostrzeżenia - dotyczy pomieszania lub powiększania danych i porównywania ich (zawraca uwagę na stopniowalność danych).

Sądy spostrzeżeniowe - ustalanie istnienia bądź nieistnienia rzeczy. Pojęcie rzeczy poprzedza jaj spostrzeżenie -------> możliwość, a nie realność rzeczy.

Noumen - rzecz sama w sobie (zjawisko - fenomen). Poza obszarem fenomenów znajduje się pewna rzeczywistość, nie dostępna doświadczeniu i wiedzy naukowej. Intelekt może pomyśleć pojęcie noumenu - pojęcie graniczne (zamyka naukę w dziedzinie zmysłowości)

Rozum

Odrębna zdolność. Ukierunkowuje aktywność umysłową. Funkcjonuje w nawiązaniu do intelektu (odnosi się do intelektu, nie do danych naocznych). Sprowadzanie tworów intelektualnych (sadów, pojęć) do pewnych zasad naczelnych, tworzenie spójnej całości ze składników poznania. Budowanie systemu wiedzy, który służy intelektowi. Uwaga skierowana na warunki logiczne, nie na warunki doświadczenia (pytanie o warunki akceptacji przedmiotów poznania). Cel: jedność systemowa (całkowicie poza granicami doświadczenia). Rola służebna wobec poznania intelektualnego.

Operuje przedmiotami poznania

Rozum obdarzony samowiedzą zdaje sobie sprawę, że poza sferą zjawisk znajduje się nierozpoznawalna dla niego przestrzeń pusta.

Idee rozumowe (pojęcia rozumowe) - zastosowanie regulatywne (pojęcia intelektu - zast. konstytutywne), ukierunkowywanie ludzkiego myślenia, wyznaczanie celu poszukiwań. Charakter aprioryczny. Transcendentalne (w obrębie ludzkiego doświadczenia). Interpretacja przedmiotów poznania.

Metafizyka - zła, bo wszelkie twierdzenia na temat rzeczywistości poza doświadczeniem są złudne. Pochodzi z samej aktywności rozumu, z jego osobliwości (fałszywe zastosowanie idei transcendentalnych - przekonanie, że sensowne systemy zawarte są w samej rzeczywistości, pytanie o jedną, realną podstawę wywodzenia sensownych twierdzeń). Ale: ma ację istnienia, choć nie jako nauka doświadczalna.

• Psychologia racjonalna - Wnioskowanie z aktu myślenia o istnieniu podmiotu jako substancji (prostego, niepodzielnego bytu) - duszy (idei jedności podmiotu), a więc krok poza świat dostępny zmysłom. Na podstawie doświadczenia można co najwyżej mówić o trwałości duszy w ciągu życia (dusza jest tu terminem alegorycznym - akt myślenia).

• Kosmologia racjonalna - Rozum zmierza za jej pośrednictwem do przedmiotowej syntezy zjawisk. Pojęcia świata (sensowna całość świata). Antynomiczność (każda próba wprowadzenia porządku wywołuje propozycję przeciwną)

• Teologia racjonalna - Hipostaza.

Rozum - Zdolność przekraczania granic doświadczenia? (istnieją pojęcia rozumowe, schematy).

Etyka

Odnosi się do świadomości moralnej i warunków jej istnienia. Założenie: człowiek zawsze działa świadomie.

Nowe pojęcie wolności (stoicy - uświadomienie sobie konieczności przyrody, Oświecenie - niezbywalne prawa czł, swoboda). Rozum teoretyczny: determinizm (czynności mechaniczne). Wyjaśnianie ludzkich decyzji: rozum praktyczny. Wykracza poza rozum teoretyczny (a więc poza granice nauki). Wolność = możność podjęcia decyzji w sprawie zasad działania. Odpowiedzialność podmiotu za własną działalność. Moralnej ocenie podlegają intencje. Ważne zjawisko sumienia (wyzuty sumienia- jednostka jest świadoma, że decydowała w sposób wolny).

Autonomia woli - wola niezależna od uwarunkowań przyrodniczych i wszelkich dążeń do dostępnych w zmysłowości celów (wola może się uwolnić od zmysłowych pragnień). Determinacja przez rozum i racjonalnie uzasadnione maksymy postępowania. Moralna autonomia woli wyznacza zakres odpowiedzialności moralnej (obejmuje obszar intencji i wyboru maksym). Odpowiedzialność jednostki za maksymę, którą się kieruje.

Prawo moralne - zamiast dobra moralnego. Nakaz mający regulować postępowanie ludzi.

Etyka materialna vs. Etyka formalna - Człowiek pożądający pewnych materialnych przedmiotów lub stanów - uzależnienie dobra od celów zewnętrznych wobec woli. Szczęście, przyjemność - nigdy nie są rozumiane jednoznacznie (nie mają empirycznego charakteru). Etyka formalna - wartość moralną czynu upatruje w formie maksymy wyznaczającej postępowanie (char.uniwersalny). Nakaz pochodzący z rozumu, aprioryczny.

Imperatyw - przeciwieństwo prawa przyrody. Techniczne, pragmatyczne (cel: osiągnięcie powodzenia i szczęścia), moralny (nakaz bezwzględny).

Postępuj tak, aby maksyma twej woli zawsze mogła mieć zarazem ważność jako principium prawa powszechnego (kwestia podstawowa: powszechna ważność).

Wola powszechnie prawodawcza - zdolność każdej istoty rozumnej do ustalania prawa (człowieczeństwo), które obowiązuje powszechnie (działalność, która ma u podstaw istotę rozumną zasługuje na moralną aprobatę). Zasada poszanowania człowieczeństwa jako celu autonomicznego.

Obowiązek - działanie musi wynikać z poczucia obowiązku i szacunku dla prawa moralnego, aby było akceptowalne (obowiązek kształtuje poczucie odpowiedzialności jednostki). A więc: ważna również motywacja działalności. Zdolność do postępowania zgodnie z obowiązkiem - cnota.

Źródło zła: wola (nieusuwalność źródła zła w człowieku) Ale wola jest też źródłem dobra. (trochę to stoickie..).

Antynomia uniwersalnego prawa i indywidualnej woli. Tezy o nieśmiertelności duszy (jednostka dąży do moralnej doskonałości) i istnieniu Boga (koncepcja doba najwyższego jako celu ludzkiej aktywności, ale nie normy moralnej; Bóg: warunek uniwersalnej ważności prawa moralnego). Nie można wyeliminować szczęścia, ale należy nadać mu właściwy sens.

Filozofia społeczna

Prawo naturalne (stoicyzm, później chrześcijaństwo; Oświecenie - interpretacja egalitarna). Wywodzi się z ludzkiego rozumu jak władzy ustalającej powszechnie obowiązujące zasady, aprioryczne (niezależne od empirii, nie zaspokajające potrzeb poznawczych). Odrębność moralności (sfera motywacji) - wewnętrzna i prawa (sfera skutków działania) - zewnętrzne. Chodzi nie o indywidualne postawy, ale o czynności (obowiązki wobec innych).

Formalizm (prawo dotyczy zgodności działań jednostki z przepisami).

System prawny jako przesłankę ustaw powinien mieć ludzką godność. Ma służyć moralnej doskonałości. Zasadę moralności spełnia ustrój republikański. Powszechna równość wobec prawa. Działalność jednostki nie może naruszać swobody decyzji innej jednostki (prawo gwarancją wolności decyzji wszystkich jednostek). Prawo podzielone na prywatne i publiczne. Relacje prawne mają formę umowy. Różnica wartości społecznych (uświadamiane sobie po wielu pokoleniach. Historia - proces, który ma sens, jeśli ujawniają się w nim naturalne zadatki. Realizacja ukrytego zamiaru przyrody - możliwość. Problem roli zła) i moralnych.

W prawie publicznym główne wartości to legalna władza („umowa pierwotna”, rezygnacja jednostek z wolności jak u Hobbesa. Państwo ma być strażnikiem prawa. Ważność podziału władz, wolności słowa i druku) i wieczny pokój (możliwość przejścia w stosunkach międzynarodowych ze stanu naturalnego do stanu prawnego. Zasady prowadzenia wojny - potępienie dążeń do fizycznego zniszczenia pokonanego ludu, ucisku. Likwidacja stałych armii. Krytyka mieszania się do działalności innego rządu, pożyczek).

4

---