HISTOLOGIA Z CYTOFIZJOLOGIĄ

1. Katedra i Zakład Histologii i Embriologii

2. Kierownik jednostki: dr hab. Alina Grzanka, prof. UMK

3. Wydział Lekarski, kierunek lekarski, I rok

4. Odpowiedzialny za realizację programu: dr hab. Alina Grzanka, prof. UMK

5. Forma zajęć: wykłady, ćwiczenia

6. Forma zaliczenia przedmiotu: zaliczenie bez oceny, 5 p. ECTS

7. Liczba godzin: 20 g. wykł., 40 g. ćwicz., ogółem 60 g.

8. Cel zajęć:

Zapoznanie się z budową komórek i tkanek, a także poznanie wszystkich procesów zachodzących na poziomie komórkowym i tkankowym.

9. Tematy zajęć (wykłady):

1. Rys historyczny rozwoju wiedzy o komórce i podstawowe techniki stosowane w badaniach cytologicznych i histologicznych.

2. Budowa i funkcje błony komórkowej oraz transport przez błony.

3. Cząsteczki adhezyjne (integryny, kadhedryny, selektyny, białka JAM).

4. Skład chemiczny, budowa, podstawowe funkcje siateczki endoplazmatycznej, rybosomów, układu Golgiego, mitochondrium

5. Organella: ciąg dalszy: Jądro komórkowe: skład chemiczny, składniki strukturalne jądra, skład chemiczny i budowa mikroskopowa chromatyny, budowa chromosomów.

6. Organella nieobłonione: cytocentrum, cytoszkielet komórki.

7. Cykl komórkowy- przebieg i regulacja.

8. Różnicowanie, dojrzewanie i starzenie się komórek.

9. Apoptoza. Szlaki apoptotyczne (zewnętrzny i wewnętrzny). Inne typy śmierci komórki.

10. Tkanka nabłonkowa. Charakterystyka tkanki nabłonkowej. Klasyfikacja, funkcje, pochodzenie. Połączenia międzykomórkowe występujące w tkance nabłonkowej.

11. Klasyfikacja tkanek łącznych. Tkanka łączna właściwa.

12. Tkanka łączna oporowa (chrzęstna i kostna).

13. Krew i limfa. Funkcje krwi. Skład krwi i budowa poszczególnych jej składników.

14. Tkanka mięśniowa- ogólna charakterystyka, klasyfikacja.

15. Tkanka nerwowa i glejowa. Pochodzenie, budowa, funkcje. Typy komórek nerwowych. Budowa neuronu.

10. Tematy ćwiczeń:

1. Praktyczne wykorzystanie metod i technik stosowanych w cytologii, histologii i cytofizjologii.

• omówienie regulaminu ćwiczeń

• zapoznanie studentów z metodami i technikami stosowanymi w cytologii i histologii

• mikroskop: budowa, działanie- praca z mikroskopem świetlnym oraz zapoznanie się z mikroskopem elektronowym

• preparaty: móżdżek, tkanka tłuszczowa

2. Błona komórkowa.

• egzo- i endocytoza

• transport klatrynozależny

• mikrokosmki, rzęski, wici

• elektronogramy

Receptory komórkowe

• klasyfikacja

• schemat działania receptorów komórkowych

• białka G

• cykliczny AMP

• receptorowe kinazy tyrozynowe

• receptory wewnątrzkomórkowe

• Proteosomy. Lizosomy. Peroksysomy. Mitochondria.

• budowa i funkcje proteosomów, lizosomów, peroksysomów

• procesy zachodzące na terenie mitochondrium

• lizosomalna i proteosomalna degradacja białek

• elektronogramy

• Jądro komórkowe.

• budowa i klasyfikacja chromosomów

• kariotyp, kariogram

• jąderko

• elektronogramy

• preparaty: płytka metafazalna, fluorescencja RNA

• Cytoszkielet komórki.

• typy wrzecion kariokinetycznych

• budowa i funkcje wrzeciona astralnego

• mikrotubule i centrosom

• fluorescencja białek cytoszkieletu: aktyny, tubuliny, wimentyny

• Cykl komórkowy.

• podziały komórkowe (mitoza, mejoza)

• rola białka p53 w cyklu komórkowym

• cykl życiowy komórek nowotworowych

• wpływ cyklu podziałowego na struktury komórki (wrzeciono kariokinetyczne, otoczka jądrowa, jąderko)

• preparaty komórek w różnych fazach podziałowych

• Apoptoza.

• metody wykrywania apoptozy

• czynniki indukujące i hamujące apoptozę

• omówienie pozostałych szlaków sygnalizacyjnych apoptozy

• preparaty (apoptoza, nekroza, katastrofa mitotyczna)

• Tkanka nabłonkowa.

• budowa błony podstawnej

• nabłonek gruczołowy

• preparaty różnych typów nabłonków

• Tkanka łączna właściwa.

• budowa substancji międzykomórkowej

• szczegółowe omówienie budowy i funkcji komórek tkanki łącznej

• preparaty różnych typów tkanki łącznej właściwej

• Tkanka łączna oporowa.

• kostnienie na podłożu mezenchymatycznym

• kostnienie na podłożu chrzęstnym

• regeneracja tkanki łącznej

• budowa stawu

• preparaty różnych typów tkanki łącznej oporowej

• Krew i limfa.

• hematopoeza

• limfa- budowa i funkcje

• histologiczne badanie krwi

• preparaty rozmazowe krwi

• Tkanka mięśniowa.

• miozyna

• mechanizm skurczu

• cytofizjologia włókna mięśniowego

• preparaty różnych typów tkanki mięśniowej

• Tkanka nerwowa i glejowa.

• budowa synapsy

• osłonka mielinowa

• przewodzenie impulsu

• preparaty tkanki nerwowej

• Kolokwium końcowe.

Oglądanie preparatów.

11. Zakres materiału do samodzielnego opanowania przez studenta:

kinazy aktywowane przez mitogeny - kinazy MAP (ćwiczenie 3), małocząsteczkowe jądrowe RNA (snRNA) (ćwiczenie 5), cytokiny w poliferacji i różnicowaniu komórek (ćwiczenie 7), produkty komórek tucznych i mineralizacja (ćwiczenie 11), krzepnięcie krwi (ćwiczenie 12)

12. Literatura obowiązkowa

1. Ostrowski K.: 1995. Histologia. PZWL, Warszawa.

2. Sawicki W.: Histologia, PZWL, Warszawa 2008

3. Kawiak J., Mirecka J., Olszewska M., Warchoł J.: Podstawy cytofizjologii. PWN, Warszawa, 1998

Literatura uzupełniająca

1. Alberts B., Bray D., Johnson A. i inni.: Podstawy Biologii komórki. PWN, Warszawa, 2007

2. Cichocki T., Litwin J., Mirecka J.: Kompendium histologii, Collegium Medicum UJ Kraków, 1996

3. Jungueira L.C., Carneiro J.:, Kelly R.O.: Basic Histology International ed., 1998

4. Kilarski W.: Strukturalne podstawy biologii komórki PWN, Warszawa, 2005

5. Kłyszejko-Stefanowicz L.: Cytobiochemia. PWN, 2002

6. Sobotta, Atlas histologii (tłum. M. Zabel), Urban &Partner, Wrocław, 2002

7. Stevens A., Lowe F. J.: Histologia człowieka (tłum. pod red.: M. Zabel), PZWL, 2000

8. Zabel M.: Histologia, Urban & Partner, Wrocław 2000

XIII. Szczegółowy wykaz umiejętności praktycznych i potwierdzenie ich zaliczenia:

Karta zaliczenia umiejętności praktycznych

z Histologii z cytofizjologią

Imię i nazwisko studenta: Rok studiów I, grupa: Rok akademicki:
Rodzaj umiejętności praktycznej	data zaliczenia	potwierdzenie przez osobę uprawnioną	uwagi
Rozpoznawanie prawidłowych tkanek człowieka na preparatach histologicznych sporządzonych różnymi technikami barwienia
Rozpoznawanie na elektronogramach elementów ultrastrukturalnych w różnych rodzajach komórek

---