Animacja społeczno-kulturalna Józef Kargul

Animacja - rozumienie pojęcia

Słownikowe znaczenie jest co najmniej dwojakie:

1. ożywiać coś, dawać życie czemuś, wprawiać w ruch, nadawać żywotność;

2. ożywiać kogoś, zachęcać, skłaniać do działania, pobudzać siły do dzia­łania .

Animacja jest traktowana jako kierunek działania, które ma na celu ułatwienie jednostce oraz grupie udziału w bardziej aktywnym i twórczym życiu poprzez rozumienie przemian, porozumiewanie się z innymi, współ­udział w ożywianiu środowiska, lub jako metoda działania, metodę pracy kulturalnej i społeczno-wychowawczej, polegającej na stymulacji do aktywnego zachowania społeczności lokalnej (lub małej grupy), do działania mającego na celu ulepszanie życia społecznego środowiska. Animacja jest również procesem odkrywania siebie.

Animacja społeczno-kulturalna w społecznościach lokalnych

Mówiąc o społeczności lokalnej mamy na myśli grupę ludzi zamieszkującą wieś, gminę, osiedle, małe miasto, bowiem tam na ogół występuje więź i poczucie identyfikacji z grupą i miejscowością.

Dla pracy społeczno-wychowawczej istotne jest odnajdywanie w społecznościach lokalnych tych wartości, które należy chronić lub rozwijać, tych sił społecznych, które są znane, jak i tych, które są utajone - tkwią w poszczególnych jednostkach i grupach społecznych środowiska, i spożyt­kowanie owych sił w przetwarzaniu niedoskonałego życia danego środowi­ska, danej społeczności.

Niektóre środowiska oddalone od większych ośrodków kulturalnych są opóźnione w rozwoju społecznym, ekonomicznym
i kulturalnym w stosunku do reszty kraju. Na skutek zaś kosmpolitycznych wzorów kulturowych nie pielęgnuje się w nich i nie rozwija wartości wytworzonych przez poprzednie generacje (na przykład obyczaje, sztuka ludowa, gwara, stroje ludowe itp). Wytwarza się bierna postawa wobec potrzeb społeczności lokalnej w sferze nie tylko kulturalnej ale i gospodarczej.

W takich środowiskach istnieje potrzeba animacji, a więc ożywienia, urucho­mienia sił społecznych tkwiących w środowiskach, dzięki którym można rozwijać społeczności we wszystkich dziedzinach życia. Istotą bowiem tak rozumianej animacji jako metody środowiskowej jest doprowadzenie do zespołowej działalności ludzi zamieszkałych na danym terenie, którzy pragną poprawić sobie warunki własnego życia. Taka dzia­łalność nazywana jest również aktywizacją społeczności lokalnych, której skutki społeczne mogą się wyrażać w rozmaity sposób.

Realizacja programu animacji społeczno-kulturalnej jest przedsięwzięciem trudnym. Etapy animacji:

• Czynności wstępne („preanimacja") - przeprowadzenie diagnozy społecznej, znajomość środowiska pozwala na wykrycie sił tkwiących w środowisku, mają w rezultacie przynieść wiedzę dotyczącą potrzeb środowiska.

• Czynności przygotowawcze w postaci planowania - podejmuje decyzje dotyczące kolejności i formy działań (czy na przykład najpierw zbudować wspólnym wysiłkiem odcinek drogi, czy też założyć wszystkim mieszkańcom telefony, czy dokończyć rozpoczętą budowę ośrodka kultury

• Trzecia faza (informacyjno-stymulacyjna) - przekazanie informacji o celach podejmowanych działań, o szansach powodzenia, o przewidywanych skut­kach działań animacyjnych, w tej fazie chodzi o „zrozumienie problemu przez społeczność lokalną", o nabranie przekonania, iż podjęcie wysiłku jest sensowne.

• Zasadniczy etap to czynności w fazie realizacji muszą czasami wystąpić czynności motywacyjne

• Pomiar efektywności. (Przykładowo, jeżeli do tej pory mieszkańcy społeczności lo­kalnej obserwując na przykład niszczenie urządzeń służących wszystkim mieszkańcom (wiaty na przystanku) przez dzieci
  i młodzież, nie reagowali na te zachowania, a po włączeniu się w akcję aktywizacyjną reakcje były zauważalne, oznacza to zmianę we wzorach kulturowych.)

Animacja jednostek i małych grup społecznych

Animacja pojawiła się jako antidotum na autorytarny system szkolny, krytycy szkoły stwierdzali, że szkoła jako instytucja zabija inicjatywę, „równa do średniej", nadaje etykiety obraźliwe dla inaczej myślących, poniża, deprawuje itp. Animacja to dodawanie sit do działania, zachęcanie, rozpalanie, wnoszenie ducha, ożywianie, podnoszenie życia na wyższy po­ziom, poruszanie uczuć i wzmacnianie sił.

Skutki, które mogą się ujawnić w przypadku jednostek, które aktywnie uczestniczyły w działaniach animacyjnych:

• Przyrost wiedzy.

• Rozwój umiejętności.

• Zmiana postaw.

• Zmiana hierarchii wartości.

• Zmiana wzorów kulturowych.

Rzecz oczywista, iż nie są to wszystkie możliwe zmiany, które może wywoływać stymulacja aktywności społeczno-kulturalnej, będąca zasadni­czym celem i jednocześnie metodą animacji,

Animator - działacz, pracownik, kreator sytuacji animacyjnych

„Animator to pracownik społeczny, który ma za zadanie ożywiać bardzo różnorodną działalność wychowawczą, kulturalną lub sportową mając na celu edukację globalną i permanentną, która pociąga za sobą uznanie jakiejś dziedziny wychowania powszechnego”

„Animator to ten, który spontanicznie, bądź z racji pełnionych funkcji ożywia środowisko, przekazuje inicjatywę innym osobom, rozbudza pożądanie wiedzy, wpły­wa na rozwój różnorodnych zainteresowań, rozumie wagę nauczania i wychowania w życiu jednostki i społeczeństwa, oraz rolę jaką winien spełniać".

Zawód animatora jako organizatora i inicjatora, a także wychowawcy i kreatora aktywnych form uczestnictwa w Pole działalności animatora jest bardzo szerokie - możliwość i postulowana konieczność pracy z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi. Współdziałania z jednostkami, małymi grupami społecznymi, społecznością lokalną w aktywizowaniu, w ożywianiu życia społeczno-kulturalnego, odkrywaniu u innych dynamicznych sił, wra­żliwości społecznej, zdolności do podejmowania nowych inicjatyw.

Uwagi końcowe

• Animacja rozumiana może być rozmaicie: jako metoda oży­wiania, zachęcania, dodawania bodźca do działania; jako proces kreacji, odkrywania w sobie i w innych zdolności i możliwości twórczych, ekspresji artystycznej; jako kierunek działania -zmierzanie do tego aby człowiek ujawniał aktywną postawę w pracy, w życiu rodzinnym, w czasie wolnym, w działalności społecznej i kulturalnej.

• W naszej współczesnej rzeczywistości społecznej zachodzi potrzeba, ale są także szansę i możliwości prowadzenia sku­tecznych działań animacyjnych w społecznościach lokalnych, których podjęcie jest jednak utrudnione ze względu na istnie­jące rozmaite bariery, wymagające przezwyciężania.

• Bierność jednostek, domocentryzm, unikanie kontaktów spo­łecznych, egocentryzm, pasywność w życiu kulturalnym są to zjawiska, które mogą być przezwyciężane przez animatorów, proponujących aktywność społeczną i kulturalną poszczegól­nym jednostkom i małym grupom społecznym. Dzięki animacyjnym działaniom mogą zachodzić korzystne zmiany w oso­bowości poszczególnych członków akcji w postaci przyrostu wiedzy, rozwoju umiejętności, zmiany postaw, hierarchii war­tości, wzorów kulturowych.

• Centralną postacią procesu animacji, metody i kierunku działań jest animator: podmiot, kreator sytuacji, wzbudzający ducha, ożywiający otoczenie społeczne, pobudza­jący do inicjatywy, unerwiający tkankę społeczną, aktywizują­cy, propagujący nowe wartości. Jego rola społeczna, szerokie pole działania, wielkie możliwości wytyczania nowych kierun­ków aktywizacji powodują, że działalności tej mogą się podjąć osoby charakteryzujące się określonymi cechami osobowoś­ciowymi.

• Możliwość uzyskania pozytywnych efektów przez działania animacyjne w zasadzie we wszystkich obszarach życia społe­czno-kulturalnego i oświatowo-wychowawczego sprawia, że są one propagowane
  i zalecane jako antidotum na autorytaryzm instytucji oświatowych, wychowawczych, na izolację społecz­ną, pasywność jednostek i grup, na bezczynność i nudę w cza­sie wolnym, na brak kreatywnych postaw dzieci, młodzieży i dorosłych, i egocentryzm.

1

---