Prawo ochrony środowiska 16.03.2005.

Ochrona środowiska w prawie europejskim

Podział kompetencji między organami Unii Europejskiej a państwami członkowskimi opiera się na 3 zasadach:

1. zasada zajętego pola- dotyczy wyłącznej kompetencji organów Unii Europejskiej w zakresie prawodawstwa dotyczącego ochrony środowiska; państwo członkowskie nie może wprowadzać własnych regulacji w zakresie regulowanym przez UE

2. zasada pomocniczości- dotyczy ustalenia poziomu organizacyjnego legislacji; legislacja musi następować na najniższym poziomie organizacyjnym, najbliżej obywatela.

3. zasada proporcjonalności- może dotyczyć praw unijnych; dotyczy zastosowania odpowiedniego środka dla określonego celu; może dotyczyć ograniczenia praw unijnych; aby zrealizować jakiś cel nie jest wymagane prawodawstwo na poziomie UE, trzeba dopasować środek do celu

Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wynika:

→ zasada pierszeństwa norm unijnych w przypadku kolizji

→ bezpośrednie stosowanie prawa unijnego- ta zasada zależy od charakteru prawnego np. jeżeli organy UE wydają rozporządzenie, to obowiązuje ono na podstawie ogłoszenia w dzienniku promulgacyjnym UE

Biorąc pod uwagę zasadę zajętego pola kompetencje prawotwórcze w zakresie ochrony środowiska mają wyłącznie organy UE. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady wynikające z aktu prawnego, najczęściej z dyrektywy lub przepisu traktatu, który stanowi podstawę do działania UE.

Państwa członkowskie mogą tworzyć normy bardziej rygorystyczne niż te, które ustaliła UE. Normy takie podlegają zgłoszeniu do Komisji Europejskiej, która w ciągu 6 miesięcy odrzuca lub przyjmuje tego typu regulacje. Jest to tzw. system notyfikacji. Drugi sposób przyjęcia bardziej rygorystycznych norm to wykazanie w notyfikacji, że na terenie państwa członkowskiego występują specyficzne warunki zmuszające do przyjęcia surowszych wymogów.

Państwo członkowskie może ustalać regulacje we własnym zakresie, jeżeli UE danych spraw nie reguluje.

UE ma pewne cele i polityki określone w traktatach. Celem podstawowym jest jednolity rynek, a ochrona środowiska jest celem pomocniczym. Wspólnota europejska powstała w celach gospodarczych.

Cele ogólne w zakresie ochrony środowiska:

1. zrównoważony rozwój

2. wysoki stopień ochrony środowiska

Normy prawne zawierające cele nazywane zadaniami nie mogą stanowić samoistnej podstawy prawnej do podjęcia działań przez organy UE. Europejski Trybunał Sprawiedliwości przyjmuje, że te normy mają być wyznacznikiem wykładni przepisów. W zastosowaniu są one tylko wykładnią nie zaś podstawą prawa.

UE realizując swoje polityki może tworzyć prawo ochrony środowiska niejako przy okazji. UE nie wykształciła jednolitej polityki w zakresie ochrony środowiska. Powstają akty, które pomocniczo dotyczą zagadnień ochrony środowiska.

Źródła prawa europejskiego

prawo pierwotne prawo wtórne

- podstawy traktatowe powołania szereg aktów prawnych pochodzących

poszczególnych wspólnot np. Traktat o od organów UE

wspólnocie węgla i stali

- nowelizacje zmieniające te traktaty- akty prawne

akt jednolity

- traktaty akcesyjne: wiążące prawnie niewiążące prawnie

• zasady podziału kompetencji ▫ rozporządzenia ▫ zalecenia

• regulacje dotyczące celów ochrony ▫ dyrektywy ▫ opinie

środowiska ▫ decyzje ▫ rezolucje

• podstawy prawne dla tworzenia prawa ▫ programy działań

wtórnego w zakresie ochrony środowiska ▫ komunikaty

▫ inne

Rozporządzenia

▪ w regulacji ochrony środowiska są rzadkie;

▪ można porównać je z ustawami systemu państwowego;

▪obowiązują nie tylko same państwa członkowskie, ale i je w relacjach między podmiotami państw członkowskich, czyli obowiązują w płaszczyźnie horyzontalnej i wertykalnej;

▪ mają charakter bezpośredni, wchodzą w życie w chwili ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE;

▪obowiązuje zakaz przenoszenia rozporządzeń do prawa krajowego; obowiązują one wprost; ▪najczęściej regulują one powoływanie instytucji w jakiejś dziedzinie ochrony środowiska np. Europejski Monitoring Ochrony Środowiska;

▪rzadko zdarza się, że dotyczą one norm technicznych; wyjątkowo rozporządzenie może przewidywać kary za przekraczanie norm technicznych, ale ogólnie rzecz ujmując państwa same ustalają kary

Dyrektywy

▪ akt prawny najczęściej wykorzystywany przez organy UE;

▪ zawierają określony cel, który w danym terminie winien być przez państwo członkowskie zrealizowany;

▪ dyrektywy są wiążące w relacji między państwem członkowskim a UE;

▪ działają tylko w poziomie wertykalnym- państwo i inne państwa UE;

▪państwo członkowskie ma obowiązek zrealizować cel, ale od niego zależy sposób realizacji tego celu;

▪ państwa członkowskie decyduje o randze aktu prawnego, który wprowadzi cel w życie oraz o poziomie, na którym ta legislacja zostanie zrealizowana

▪Co do zasady dyrektywy nie obowiązują obywateli. Są jednak wyjątki od tej reguły:

1. w przypadku, gdy upłynął termin realizacji celu a on nie został zrealizowany

2. regulacje w dyrektywie są na tyle szczegółowe, że można je stosować bezpośrednio do prawo krajowego

3. podmiot ma prawo skarżyć państwo członkowskie do Komisji Europejskiej o odszkodowanie, jeżeli poniósł szkodę w wyniku nie wykonania dyrektywy przez państwo członkowskie

Decyzje

▪ określają adresata indywidualnie, może nim być państwo członkowskie bądź podmiot prawny;

▪ obowiązują tylko adresata

Zalecenia i opinie

▪często są wstępem do realizacji aktów wiążących prawnie;

▪ zalecenia i opinie dają czas na przygotowanie się realizacji pewnych przedsięwzięć; pozwalają zrealizować cel w terminie, gdyż obciążenia finansowe rozłożone są na dłuższy czas

Programy działań

▪ z punktu widzenia prawa ochrony środowiska istotne są programy ochrony środowiska; wskazują one cele, które UE realizuje;

▪ nie mają charakteru wiążącego;

▪ zazwyczaj powstają fundusze na realizacje tych programów; ostatnio powstał program dotyczący podniesienia poziomu edukacji w zakresie ochrony środowiska

Ostatnio UE posługuje się dobrowolnymi porozumieniami na rzecz ochrony środowiska. UE kieruje się tu domniemaniem kompetencji, bo porozumienia te nie znajdują się w podstawach traktatowych. Komisja Europejska wydała zalecenia dotyczące porozumień. Porozumienia powinny zawierać obligatoryjnie:

1. > cele główne i pośrednie służące realizacji celów głównych

> terminy realizacji celów

2) forma kontraktów prawa cywilnego lub publicznych ( w Polsce nie ma kontraktów publicznych)

3) muszą być opublikowane w Krajowym Dzienniku Urzędowym, gdyż mają charakter dokumentu publicznego i muszą być powszechnie dostępne

4) muszą zawierać przepisy dotyczące monitorowania osiągniętych rezultatów i sprawozdań dla odpowiednich władz i opinii publicznej

5) muszą być otwarte dla wszystkich partnerów ( stron porozumienia)

Fakultatywnie porozumienia powinny:

1. określać uzgodnienia dotyczące oceny oraz weryfikacji osiągniętych rezultatów

2. zawierać klauzule, z której wynika obowiązek udzielania informacji związanych z wykonywaniem tego porozumienia każdemu zainteresowanemu

3. zawierać sankcje za naruszenie postanowień porozumienia; sankcje mogą przybierać formę kary grzywny

Strony porozumień:

→ organy UE

→ grupy producenckie

Możliwość rozszerzania stron porozumienia jest nieograniczona, każdy może do niego przystąpić

Umowy międzynarodowe

▪Stroną może być państwo członkowskie lub UE.

▪ UE określa zakres wykonania umowy między państwa członkowskie a organy UE.

▪ UE określa czy wykonanie umowy odbędzie się na zasadzie implementacji czy wprost.

Implementacja - wdrażanie prawa wspólnotowego

Ujednolicanie przepisów prawnych:

►harmonizacja zupełna- ujednolicenie przepisów na obszarze całej UE

►harmonizacja częściowa- w pewnym zakresie dochodzi do zbliżenia prawa lub jego ujednolicenia

Implementacja/wdrażanie odbywa się w 3 fazach;

1. transpozycja- wprowadzenie regulacji od UE do systemu krajowego; dotyczy przede wszystkim dyrektywy; musi ona przybrać formę co do poziomu i charakteru aktu prawnego niezbędna do wprowadzenia regulacji UE do systemu krajowego; według Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości państwo członkowskie nie może nie wprowadzić dyrektywy w życie nawet, jeśli regulowane zjawisko w danym kraju nie występuje; akt na podstawie którego następuje transpozycja musi mieć charakter powszechnie obowiązujący i nie może być częściowa

2. aplikacja/stosowanie prawa- pierwszeństwo maja normy UE, stosuje się je bezpośrednio

3. kontrola wykonywania prawa unijnego- sprawuje ją Komisja Europejska, która ma prawo nakładać kary na państwa członkowskie ( zazwyczaj są one bardzo wysokie)

Wykładnia aktów unijnych- ze względu na charakter tych aktów nie sposób stosować wykładni językowej, dlatego stosuje się wykładnie celowościową.

Ranga orzecznictwa - w stosowaniu prawa europejskiego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest podstawowe; wyjaśnia ono pojęcia, ustala reguły i dzięki niemu można je stosować w praktyce

Przyjęcie członkowstwa w UE wymaga przyjęcia jej dotychczasowego dorobku. W momencie wejścia do UE państwo przyjmuje prawo, które już w niej istniało. Państwo członkowskie obowiązują wszystkie regulacje powstałe przed jego wstąpieniem do UE.

W Polsce nie wszystkie akty unijne zostały opublikowane w języku polskim do 1 maja. Akty tłumaczone były z języka angielskiego, niektóre instytucje były po prostu nieprzekładalne na język polski.

---