PEDAGOGIKA SPECJALNA

SYSTEMY KSZTAŁCENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE

Obecnie w naszym kraju istnieją równolegle dwa systemy kształcenia:

1. system kształcenia specjalnego,

2. system kształcenia integracyjnego.

Charakterystyka systemu kształcenia specjalnego.

Jest to elastyczny system udogodnień dydaktycznych i wychowawczych stosowanych wobec osób, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby osiągnąć pełni rozwoju.

Składniki systemu:

1. przedszkola specjalne,

2. podstawowe szkoły specjalne z gimnazjami,

3. placówki kształcenia postgimnazjalnego,

4. zespoły szkół specjalnych,

5. specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze składające się zazwyczaj z przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum szkół postgimnazjalnych z internatem.

Kategorie osób niepełnosprawnych, dla których istnieją placówki specjalne:

1. na poziomie przedszkolnym:

• dla niewidomych,

• dla osób z zaburzeniami widzenia,

• dla głuchych,

• dla niedosłyszących,

• dla upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym,

• dla dzieci z zaburzeniami przyswajania (celiakia),

• dla dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi (z autyzmem),

• dla dzieci przewlekle chorych (przy szpitalach, sanatoriach),

• dla dzieci z dysfunkcjami narządów ruchu.

2. szkoły podstawowe i gimnazja - istnieją dla wszystkich w/w grup poza dziećmi z zaburzeniami przyswajania a ponadto mamy szkoły dla osób wykazujących zaburzenia przystosowania. Dla osób z umiarkowanym i znacznym niedorozwojem umysłowym stworzono specjalny tok kształcenia w szkołach życia,

3. licea i szkoły zawodowe.

Programy nauczania w szkołach specjalnych.

W szkołach specjalnych realizowane są trzy warianty programowe:

1. program ukierunkowany na przyswojenie podstawowych kompetencji życiowych, społecznych i zawodowych jest realizowany w szkołach życia. W placówkach tych kładzie się nacisk na rozwój umiejętności życiowych niezbędnych natomiast rozwijanie typowo szkolnych umiejętności tj. czytanie, pisanie, liczenie jest prowadzone w ograniczonym zakresie uwzględniającym zaburzenia intelektualne,

2. program szkoły masowej znacznie uproszczony i skrócony ale realizowany w dłuższym czasie jest realizowany w szkołach dla głuchych i upośledzonych lekko,

3. program szkoły masowej z pominięciem pojedynczych przedmiotów jest realizowany w pracy z pozostałymi grupami osób niepełnosprawnych.

Metoda ośrodków pracy jako element wyróżniający system kształcenia specjalnego. Metoda ośrodków pracy została stworzona i jest nadal stosowana w praktyce przedszkoli. Pierwotnie nosiła nazwę ośrodków zainteresowań. Do potrzeb kształcenia niepełnosprawnych została zaadaptowana przez Marię Grzegorzewską. Jest to metoda nauczania stosowana głównie w nauczaniu początkowym i praktyce szkół życia. Rewalidacyjne wartości metody środków pomocy wynikają z tego, iż umożliwia ona:

• indywidualizację nauczania a w tym indywidualizację tempa i sposobu poznawania świata przez ucznia,

• aktywizację uczniów,

• poznawanie wielozmysłowe.

Metoda jest metodą nauczania całościowego - w zajęciach prowadzonych tą metodą nie ma sztywnego podziału na lekcje i przerwy oraz przedmioty.

Organizacja zajęć (składniki) prowadzonych metodą ośrodków pracy:

1. zajęcia wstępne,

2. obserwacja,

3. kojarzenie i porządkowanie,

4. systematyzowanie i utrwalanie zgromadzonej wiedzy,

5. ekspresja,

6. zajęcia końcowe.

Wady i zalety kształcenia specjalnego.

Zalety:

1. stwarzanie szans indywidualizacji nauczania i lepszego poznawania uczniów,

2. ograniczanie sytuacji doświadczenia przez uczniów mniejszej wartości inności i słabości,

3. szansa na sukces edukacyjny,

4. szansa na integrację społeczną,

5. zdobycie pewnego zasobu wiedzy,

6. możliwość korzystania z technologii rehabilitacyjnych i asystujących, umożliwiających poznawanie świata przez niepełnosprawnych,

7. możliwość korzystania z porad interdyscyplinarnego zespołu specjalistów.

Wady:

1. nieadekwatność programów nauczania na poziomie kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy,

2. zubożenie doświadczeń społecznych i zawężenie ich do grona osób niepełnosprawnych i ich opiekunów,

3. zagrożenia ukształtowaniem nieadekwatnej zawyżonej lub zaniżonej samooceny

___________________________________________________________________________

28.10.

Charaktersytyka systemu kształcenia integracyjnego.

Mianem integracyjnego systemu kształcenia i wychowania określamy rozwiązania organizacyjno-prawne, które pozwalają na maksymalne włączenie osób niepełnosprawnych nurt edukacji w placówkach masowych. Osobom przebywającym na stałe w instytucjach opieki całkowitej należy umożliwić jak najczęstsze kontakty z życiem toczącym się na zewnątrz wymienionych instytucji.

Formy organizacyjne kształcenia integracyjnego:

1. uczniów niepełnosprawnych w zwykłej klasie szkoły masowej nie korzystający z dodatkowych zajęć rehabilitacyjno-edukacyjnych,

2. uczeń niepełnosprawny w zwykłej klasie szkoły masowej korzystający z dodatkowych zajęć w szkole lub poza nią, np.: w poradniach rehabilitacyjnych, psychopedagogicznych i innych,

3. klasy specjalne realizujące programy szkół specjalnych w szkołach masowych,

4. grupa uczniów niepełnosprawnych realizująca program szkoły specjalnej w zwykłej klasie w szkole masowej,

5. nauczanie indywidualne ucznia niepełnosprawnego w jego domu z realizacją programu szkoły masowej i stworzenie mu możliwości uczęszczania na imprezy okolicznościowe do szkoły masowej,

6. szkoły sąsiedzkie - ten wariant organizacyjny zakłada istnienie obok siebie przy tej samej ulicy dwóch szkół - specjalnej i masowej. Każda z nich realizuje swój program nauczania ale uczniowie spotykają się na imprezach okolicznościowych w szkołach, spędzają razem wolny czas.

Czynniki zwiększające (regulujące) efektywność kształcenia integracyjnego.

Czynniki związane z dzieckiem niepełnosprawnym:

1. wczesna diagnoza i rehabilitacja,

2. trening umiejętności codziennych i kompetencji w zakresie społecznego bytowania,

3. odpowiedni poziom dojrzałości społecznej, samo wiedza i samoświadomość,

4. zaopatrzenie i umiejętne korzystanie z pomocy technicznych,

5. dystans wobec własnej niepełnosprawności,

6. motywacja pro integralna,

7. możliwości korzystania ze wsparcia,

8. okres wstępny, umożliwiający poznanie struktury architektonicznej placówki zasad jej funkcjonowania.

Czynniki związane z nauczycielem:

1. nauczyciel powinien:

• manifestować swoim zachowaniem postawę tolerancji i otwartości wobec inności słabości,

• posiadać wiedzę o osobach niepełnosprawnych i metodach ich usprawniania,

• posiadać wiedzę o instytucjach udzielających pomocy niepełnosprawnym i ich opiekunom,

• korzystać ze wsparcia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów zajmujących się dzieckiem niepełnosprawnym,

• posiadać wiedzę o regulacjach prawnych i o mechanizmach modyfikujących procesy integracji społecznej w klasie szkolnej,

• współdziałać z rodzicami niepełnosprawnego dziecka jak i rodzicami dzieci niepełnosprawnych,

• realizować w pracy zasadę indywidualizacji nauczania i egzekwowania wiedzy od uczniów,

• umieć rozpoznać u siebie symptomy wypalenia zawodowego i je redukować lub eliminować,

Czynniki związane ze środowiskiem fizycznym szkoły:

1. zapewnienie środka transportu i wyeliminowanie barier architektonicznych w szkole i poza nią,

2. wyposażenie szkoły w pomoce techniczne umożliwiające pobieranie nauki dzieciom niepełnosprawnym.

Czynniki związane z dziećmi pełnosprawnymi:

1. otrzymywać wiedzę o zróżnicowaniu ludzi pod względem poziomu sprawności,

2. informowane i uczone w toku odpowiednio zorganizowanych prezentacji i sytuacji wychowawczych różnych sposobów udzielania pomocy potrzebującym osobom z uwagi na konsekwencje chorób, wad wrodzonych, starzenia się i nieszczęśliwych wypadków.

Wady i zalety systemu kształcenia integracyjnego.

Zalety:

1. stwarzanie możliwości dla zdobywania wielu zróżnicowań doświadczeń i kompetencji społecznych,

2. pozostawienie dziecka w jego naturalnym otoczeniu - w rodzinie i społeczności lokalnej,

3. umożliwienie mu uczestniczenia w głównym nurcie życia społecznego,

4. poszerzanie kontaktów społecznych,

5. kształtowanie adekwatnej samooceny.

Wady i zagrożenia wynikające z kształcenia integracyjnego:

1. zagrożenie codziennym doświadczeniem inności, słabości i mniejszej wartości,

2. zagrożenie izolowaniem i marginalizowaniem.

---