Sutek :
Gruczoł sutkowy (glandula mammaria), czyli sutek (mamma) albo gruczoł mlekowy, jest największym gruczołem skórnym. Rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych (kuliste zgrubienia naskórka, wrastające w głąb podłoża począwszy od 4 miesiąca życia płodowego. Sutek składa się z tkanki gruczołowej - ciała sutka (corpus mammae) i otaczającego je ciała tłuszczowego (corpus adiposum mammae). Nieco poniżej środka każdego z sutków na jego szczycie wystaje brodawka sutkowa (papilla mammae), dokoła której leży otoczka brodawki sutkowej (areola mammae).
Gruczoł sutkowy dorosłej kobiety leży na wysokości III do VI lub VII żebra, a w kierunku poprzecznym sięga od linii przymostkowej prawie do pachowej środkowej. Spoczywa głównie na mięśniu piersiowym większym, jedynie niewielka część boczna spoczywa na powięzi mięśnia zębatego przedniego. Między sutkami leży zmiennej szerokości podłużna szczelina - zatoka sutkowa (sinus mammarum).
Gruczoł sutkowy składa się z 15 - 20 płatów (lobi glandulae mammariae). Jest otoczony torebką z tkanki włóknistej łącznej, która wnika w miąższ gruczołu dzieląc płaty na płaciki (lobuli glandulae mammariae). Z każdego płata wychodzi przewód mleczny (ductus lactiferus), który przed swoim ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną (sinus lactiferus). Ściana przewodu mlecznego jest otoczona przez pasma włókien mięsnych gładkich o przebiegu okrężnym tzw. wielojednostkowych (nie posiadających własnego automatyzmu, uruchamianych na drodze łuku odruchowego).
Dość często (ok. 17,5% w populacji polskiej) istnieje dodatkowy płat gruczołu sutkowego zlokalizowany w dole pachowym, tzw. ogon Spence`a.
Unaczynienie tętnicze :
1. gałęzie sutkowe boczne od tętnicy piersiowej bocznej (rami mammarii laterales arteriae thoracicae lateralis)
2. gałęzie sutkowe wewnętrzne od tętnicy piersiowej wewnętrznej (rami mammarii interni arteriae thoracicae internae)
3. gałęzie sutkowe od gałęzi bocznych tętnic międzyżebrowych III - VII.
4. gałęzie piersiowe tętnicy piersiowo-barkowej (zaopatrujące głównie ogon Spence`a)
Odpływ krwi żylnej :
1. Odpływ krwi żylnej głęboki jest analogiczny do unaczynienia tętniczego.
2. Odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris). Krew stąd odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej (vena thoracoepigastrica). Żyła ta zespala sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej (żyła piersiowa boczna) i brzucha (żyłą nabrzuszna powierzchowna). Stanowi jedno z licznych zespoleń między dorzeczami żyły głównej górnej i dolnej.
Odpływ chłonki :
Naczynia chłonne sutka rozpoczynają się w splocie limfatycznym położonym w przestrzeniach międzyzrazikowych gruczołu oraz w ścianie przewodów mlekowych. Naczynia chłonne ze środkowych części gruczołu wytwarzają podskórny splot chłonny otoczki brodawki sutkowej (plexus lymphaticus subareolaris).
Odpływ chłonki z gruczołu sutkowego jest wielokierunkowy :
1. z bocznej części gruczołu do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych.
2. z dolnej części sutka poprzez węzły chłonne piersiowo-nabrzuszne do węzłów chłonnych pachowych centralnych.
3. z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich (mostkowych) - z nich w niewielkim % do węzłów chłonnych nadobojczykowych lub do naczyń chłonnych strony przeciwległej.
4. z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub szczytowych (podobojczykowych).
Unerwienie :
1. zaopatrzenie czuciowe sutka pochodzi od gałęzi skórnych nerwów międzyżebrowych,
a także (wg. podręcznika) od nerwów nadobojczykowych.
2. unerwienie wydzielnicze jest prowadzone drogą włókien zazwojowych długich naczyniowych oplatających naczynia (głównie międzyżebrowe) dochodzące do sutka.