FINANSE PUBLICZNE

Wpływ publiczny- wszystkie środki pieniężne zasilające rachunki płac publicznych rządowych i samorządowych

Wpływy publiczne są pojęciem szerszym niż dochody publiczne gdyż obejmują wszelkiego rodzaju wpływy o charakterze pożyczkowym, między innymi:

• Kredyty z banku centralnego

• Kredyty z banków komercyjnych

• Pożyczki od rządu

• Pożyczki banków zagranicznych

Wpływy ze sprzedaży bonów skarbowych, obligacje oraz związane z innymi instrumentami finansowymi potwierdzającymi zaciąganie pożyczek przez inne władze publiczne.

Dochody publiczne- przejęte przez państwo lub samorząd oznaczają definitywne, czyli bezzwrotne zasilenie finansowe władz publicznych, źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów

Wyróżniamy:

• Daniny publiczne (są klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe lub przedsiębiorstwa, ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian za to żadnego bezpośredniego świadczenia, np. podatek, akcyza, cło)

• Z majątku i praw majątkowych (są rezultatem zaangażowania majątku w procesy gospodarcze, np. czynsze za wynajmowanie składników majątkowych, definenta udziału majątku w przedsiębiorstwach, dochody ze sprzedaży majątków)

• Opłaty

• Składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, na fundusze publiczne (pracy, rehabilitacji osób niepełnosprawnych)

• Dochody z operacji finansowych

• Dochody o charakterze ubocznym (cel represyjny bądź prewencyjny) np. kara pieniężna, mandat, grzywna)

• Dochody budżetu państwa:

1. Dochody podatkowe

2. Dochody niepodatkowe

3. Dochody zagraniczne

Ad a)

• Pośrednie (VAT, akcyza, od gier)

• Od osób prawnych

• Od osób fizycznych

Ad b)

• Cła, z rynku NBP

Wydatki publiczne- wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo, inne związki publiczno-prawne w celu zabezpieczenia dóbr publicznych.

Obejmują:

• Wydatki budżetu państwa

• Wydatki budżetów lokalnych

• Wydatki funduszy publicznych zwłaszcza ubezpieczeniowych

Dzielimy je na 4 grupy:

1. Wydatki bieżące (związane ze stałym funkcjonowaniem instytucji państwowych, np. subwencje, dotacje, dopłaty, wypłaty na rzecz osób fizycznych, zakupy towarów i usług niezbędnych do funkcjonowania administracji rządowej itp.)

2. Wydatki na obsługę długu skarbu państwa (oprocentowanie kredytów i pożyczek, oprocentowanie i disconto od skarbowych papierów wartościowych, wypłaty związane z udzielonymi przez państwo poręczeniami i gwarancjami)

3. Subwencje dla partii politycznych (cel: zmniejszenie korupcji)

4. Wydatki majątkowe (obejmują one wydatki związane z udziałem państwa w spółkach prawa handlowego, np. kupowanie akcji bądź wydatki inwestycyjne)

Równowaga budżetowa:

Taki stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach, nie występuje nigdy.

Deficyt budżetowy:

Różnica między strumieniami wydatków a strumieniami dochodów, dotyczy jednego roku fiskalnego, na koniec roku deficyt powiększa dług publiczny, może powstawać z konieczności obsługi długu publicznego.

Dług publiczny najczęściej określa się jako finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek, wpływy z tytułu długu publicznego wywołują koszty, które muszą być pokryte w przyszłości.

Przyczyny powstawania długu publicznego:

• Uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług publiczny

• Okres wzmożonych wydatków publicznych, zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów gospodarczych

• Realizowana doktryna ekonomiczna, która zakłada świadome utrzymanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego

• Osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie podatków, ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych

• Wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia

Za pomocą pożyczek publicznych powinny być finansowane przede wszystkim wydatki kapitałowe (majątkowe), których efekty wykraczają poza bieżący rok budżetowy. Nie powinno się dopuszczać do finansowania pożyczkami wydatków bieżących budżetu. Nie powodują, bowiem one zwiększenia majątku skarbu państwa wręcz przeciwnie- spłata takich pożyczek będzie obciążeniem dla państwa. W niektórych państwach wydatki bieżące i wydatki kapitałowe budżetu są organizacyjnie oddzielone od siebie. Budżet państwa dzieli się na dwie części tzn. budżet bieżący i budżet inwestycyjny.

Różnice między podatkiem a pożyczką:

• Pożyczka może, podobnie jak podatek, doprowadzić do zubożenia pożyczkodawcy. Sytuacja taka występuje w następujących przypadkach:

• Jeżeli w wyniku zjawisk inflacyjnych następuje realny spadek wartości pożyczonego kapitału

• Jeżeli władze publiczne dokonują zmiany warunków zaciągania pożyczek, czyli konwersji długu, na skutek, czego pożyczkodawcy tracą część kapitału i procentu

• Jeżeli władze publiczne ogłaszają niewypłacalność, co do całości lub części zobowiązań

---