Operacje gospodarcze

Literatura:

1. Gos W.: Interpretacja elementów rachunku zysków i strat według znowelizowanej ustawy o rachunkowości. Rachunkowość z komentarzem 2001 nr 7, s. … .

2. Kulis I.: Pomiar wyniku finansowego (Zagadnienia Wybrane). SKwP: Warszawa 2001.

3. Lisiecka -Zając B., Walińska E., Hryniuk J. (red.): Komentarz do znowelizowanej ustawy o rachunkowości. FRRwP: Warszawa 2002, s. 41 - 45, 207 - 235.

4. Misińska D.: Rachunkowość bankowa. Ekspert: Wrocław 1996, s. 27 - 28.

5. Misińska D. (red.) Zmiany w polskim prawie bilansowym. Wydawnictwo AE we Wrocławiu: Wrocław 2003, s. 201 - 208.

6. Sojak S., Stankiewicz J.: Podstawy rachunkowości. Tonik Dom Organizatora: Toruń 2004, s. 39 - 43.

7. Śnieżek E. (red.):Wprowadzenie do rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2004, s. 35 - 40.

Dyspozycje:

1. Pojęcia: zdarzenia gospodarcze, zdarzenia księgowe, operacje gospodarcze.

2. Klasyfikacja operacji gospodarczych według różnych kryteriów:

• zależności między zdarzeniami gospodarczymi, zdarzeniami księgowymi i operacjami gospodarczymi

• związek operacji gospodarczych z bilansem

• kierunek oddziaływania operacji gospodarczych (kierunkowe)

• rodzaj składnika bilansu, którego operacje gospodarcze dotyczą (rodzajowe)

• wpływ podmiotu gospodarczego na powstanie operacji gospodarczych

• częstotliwość występowania operacji gospodarczych

• struktura wewnętrzna operacji gospodarczych.

Klasyfikacja operacji gospodarczych według T. Pechego (2 kryteria, 6 rodzajów).

Typy operacji gospodarczych (4 typy).

Zasady księgowości podwójnej.

Rodzaje operacji wynikowych.

Pojęcia:

• koszty i straty

• przychody i zyski

• straty nadzwyczajne

• zyski nadzwyczajne

• obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.

8. Determinanty zaliczania kosztów i strat oraz przychodów i zysków do operacji wynikowych.

9. Klasyfikacja operacji wynikowych.

10. Pojęcia bliskoznaczne i rozłączne do kosztów i przychodów (nakłady, wydatki, wpływy).

Zdarzenia gospodarcze - zjawiska zachodzące w toku działalności gospodarczej prowadzonej przez podmiot rachunkowości, będące skutkiem decyzji podejmowanych przez ten podmiot, bądź też skutkiem okoliczności zewnętrznych mających wpływ na jego działalność (np. zawarcie przez podmiot gospodarczy umowy o pracę z pracownikiem, wpływ na rachunek bankowy podmiotu gospodarczego środków z tytułu zaciągniętego przez niego kredytu, pożar w magazynie podmiotu gospodarczego, spisanie wartości zniszczonych w wyniku pożaru składników majątkowych w ciężar strat nadzwyczajnych).

Zdarzenia księgowe - zjawiska mające wpływ na rodzaj i jakość informacji o podmiocie rachunkowości, wykazywanych w jego sprawozdaniach finansowych, niebędące bezpośrednim skutkiem prowadzonej działalności gospodarczej, lecz będące skutkiem potrzeb informacyjnych zgłaszanych przez kadrę zarządzającą (przekształcanie danych z jednego układu ewidencyjnego na inny, np. rozliczanie kosztów, księgowe ustalanie wyniku finansowego) lub skutkiem wcześniej popełnionych błędów księgowych (np. poprawienie błędnie zaksięgowanej operacji gospodarczej).

Operacje gospodarcze - zjawiska podlegające ewidencji, obejmujące wszelkie zdarzenia księgowe oraz zdarzenia gospodarcze spełniające jednocześnie następujące warunki:

• wywołują zmiany w aktywach i/lub pasywach

• można je wyrazić wartościowo (w jednostkach pieniężnych)

• dotyczą konkretnej jednostki będącej podmiotem rachunkowości

• można wskazać datę ich wystąpienia

• są udokumentowane.

Klasyfikacja operacji gospodarczych

Operacje gospodarcze
Kryterium klasyfikacji	Rodzaje	Charakterystyka
Zależności między zdarzeniami gospodarczymi, zdarzeniami księgowymi i operacjami gospodarczymi	będące zdarzeniami gospodarczymi	np. wypłata pracownikowi wynagrodzenia
		będące zdarzeniami księgowymi	np. poprawienie błędnie zaksięgowanej operacji gospodarczej
	Związek operacji gospodarczych z bilansem	bilansowe	powodują bezpośrednie (widoczne) zmiany w co najmniej dwóch składnikach bilansu w okresie, w którym zaistniały nie mają wpływu na wynik finansowy np. przekazanie gotówki na rachunek bankowy
		wynikowe	ich związek z bilansem ma charakter pośredni poprzez wynik finansowy netto w okresie, w którym zaistniały wywierają bezpośredni wpływ na wynik finansowy np. zużycie materiałów
	Kierunek oddziaływania operacji gospodarczych (kierunkowe)	wewnętrzne	powodują zmiany w majątku jednej jednostki obejmują swoim zakresem operacje wynikowe (np. zużycie materiałów) oraz operacje rozliczeniowe (np. rozliczenie wyniku finansowego)
		zewnętrzne (transakcje elementarne)	powodują zmiany w majątku więcej niż jednej jednostki obejmują swoim zakresem rozrachunki - należności, zobowiązania - np. spłata należności przez odbiorcę, zaciągnięcie kredytu
	Rodzaj składnika bilansu, którego operacje gospodarcze dotyczą (rodzajowe)	materialne	ich przedmiotem są aktywa rzeczowe i inne
		rozrachunkowe	ich przedmiotem są aktywa finansowe
		transferowe (rozliczeniowe)	ich przedmiotem są kapitały (fundusze) własne
	Wpływ podmiotu gospodarczego na powstanie operacji gospodarczych	zależne	powstają jako skutek świadomego i celowego działania jednostki związanego z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, np. zakup materiałów, sprzedaż towarów, zużycie materiałów, wypłata wynagrodzeń
		niezależne	powstają niezależnie od woli jednostki, w wyniku: ogólnie obowiązujących norm prawnych, np. zobowiązania publiczno-prawne, urzędowe przeszacowania środków trwałych działania siły wyższej (np. powódź, pożar, gradobicie), określonych praw przyrody (np. parowanie, korozja, rozkurz), złej woli ludzkiej (np. kradzież, niedbalstwo. marnotrawstwo)
	Częstotliwość występowania operacji gospodarczych	jednorazowe	mają charakter sporadyczny lub jednorazowy w pewnym okresie czasu, np. zapłata podatku, otrzymanie dotacji
		procesowe	są odbiciem procesów ciągłych, ujmowanych w ewidencji z reguły w określonych przedziałach czasowych, np. zużywanie się i utrata wartości środków trwałych lub stanowią sumę powtarzających się z dużą częstotliwością w pewnym okresie jednorodnych operacji jednorazowych, np. zużycie materiałów biurowych w danym miesiącu
	Struktura wewnętrzna operacji gospodarczych	pojedyncze (proste)	odpowiadają odrębnym procesom gospodarczym o jednorodnej strukturze (związane są z jednym zdarzeniem gospodarczym lub zdarzeniem księgowym), np. przyjęcie do magazynu materiału X
		złożone	odzwierciedlają kilka zdarzeń gospodarczych lub zdarzeń księgowych, służą zmniejszeniu liczby zapisów w księgach rachunkowych, np. polecenie księgowania rejestru kasowego

Klasyfikacja operacji gospodarczych według T. Pechego

Kierunek oddziaływania operacji gospodarczych Rodzaj składnika bilansu, którego operacje gospodarcze dotyczą	Transakcje elementarne (operacje zewnętrzne) (zmiany stanu rozrachunków z otoczeniem, należności i zobowiązania)	Operacje wewnętrzne (operacje wynikowe, zmiany w wyniku finansowym)
Operacje materialne (aktywa rzeczowe i inne)	transakcje elementarne materialne (np. przyjęcie do magazynu zakupionych materiałów, za które zapłata nastąpi w terminie późniejszym)	operacje wewnętrzne materialne (zużycie materiałów w produkcji)
Operacje rozrachunkowe (aktywa finansowe, np. środki pieniężne, papiery wartościowe)	transakcje elementarne rozrachunkowe (spłata zobowiązań wobec dostawców przelewem bankowym)	operacje wewnętrzne rozrachunkowe (otrzymane odsetki od bankowych lokat terminowych)
Operacje transferowe (rozliczeniowe) (kapitały, fundusze własne)	transakcje elementarne transferowe (zobowiązania z tytułu podatku dochodowego)	operacje wewnętrzne rozliczeniowe (przeznaczenie zysku na powiększenie kapitału zapasowego)

Typy operacji gospodarczych

TYP OPERACJI GOSPODARCZEJ	WPŁYW OPERACJI GOSPODARCZEJ NA BILANS		PRZYKŁAD OPERACJI
	AKTYWA	PASYWA	GOSPODARCZEJ
I	jeden składnik rośnie Ⴍ jeden składnik maleje Ⴏ suma nie ulega zmianie ိ	bez zmian ိ	AႭ AႯ Pိ ၓိ Przekazano gotówkę z kasy na rachunek bankowy
	równowaga bilansowa zostaje zachowana
II	bez zmian ိ	jeden składnik rośnie Ⴍ jeden składnik maleje Ⴏ suma nie ulega zmianie ိ		Aိ PႭ PႯ ၓိ Przekazano zysk na powiększenie kapitału zapasowego
	równowaga bilansowa zostaje zachowana
III	jeden składnik rośnie Ⴍ suma rośnie Ⴍ	jeden składnik rośnie Ⴍ suma rośnie Ⴍ		AႭ PႭ ၓႭ Przyjęto do magazynu towary, za które zapłata nastąpi później
	równowaga bilansowa zostaje zachowana
IV	jeden składnik maleje Ⴏ suma maleje Ⴏ	jeden składnik maleje Ⴏ suma maleje Ⴏ		AႯ PႯ ၓႯ Spłacono przelewem (z rachunku bankowego) zobowiązania wobec ZUS
	równowaga bilansowa zostaje zachowana

! Wzrosty i/lub spadki (Ⴍ Ⴏ) w odniesieniu do pojedynczej operacji mają taką samą wartość.

ZASADY KSIĘGOWOŚCI PODWÓJNEJ

1. każda operacja gospodarcza powoduje zawsze zmiany w co najmniej dwóch składnikach bilansu.

2. Obie zmiany są zawsze równe co do wartości.

3. Obie zmiany występują równocześnie.

4. Równowaga bilansowa po każdej operacji gospodarczej zostaje zawsze zachowana.

Przykład

W roku obrotowym w przedsiębiorstwie X miały miejsce tylko cztery operacje gospodarcze:

Lp.	Treść operacji gospodarczej	Kwota
1. 2. 3. 4.	Podjęto gotówkę z rachunku bankowego i przyjęto ją do kasy Przeznaczono część niepodzielonego wcześniej zysku na powiększenie funduszu przedsiębiorstwa Przyjęto do magazynu zakupione materiały, za które zapłata nastąpi w terminie późniejszym Spłacono zobowiązania wobec dostawców przelewem bankowym	10,00 15,00 20,00 5,00

Uproszczony bilans otwarcia wyglądał następująco:

Bilans otwarcia na dzień 01.01. ... r.

Aktywa		Pasywa
Środki trwałe Materiały Środki pieniężne w banku	100,00 70,00 30,00	Fundusz założycielski Fundusz przedsiębiorstwa Zysk	90,00 70,00 40,00
ၓ bilansowa	200,00	ၓ bilansowa	200,00

Scharakteryzuj typy podanych operacji gospodarczych i pokaż ich wpływ na bilans.

rozwiązanie:

Operacja 1 jest operacją pierwszego typu.

Spowodowała zmiany w dwóch składnikach aktywnych bilansu (środki pieniężne w banku, środki pieniężne w kasie), przy czym wartość jednego z wymienionych składników wzrosła (środki pieniężne w kasie), a wartość drugiego zmalała (środki pieniężne w banku) o taką samą wartość (10,00).

Równowaga bilansowa po tej operacji została zachowana - suma bilansowa nie uległa zmianie.

Bilans sporządzony po pierwszej operacji gospodarczej wygląda następująco:

Aktywa		Pasywa
Środki trwałe Materiały Środki pieniężne w banku Środki pieniężne w kasie	100,00 70,00 20,00 10,00	Fundusz założycielski Fundusz przedsiębiorstwa Zysk -	90,00 70,00 40,00 -
ၓ bilansowa	200,00	ၓ bilansowa	200,00

Operacja 2 jest operacją drugiego typu.

Spowodowała zmiany w dwóch składnikach bilansu (zysk i fundusz przedsiębiorstwa), przy czym wartość jednego z wymienionych składników wzrosła (fundusz przedsiębiorstwa) a wartość drugiego zmalała (zysk) o taką samą kwotę (15,00).

Równowaga bilansowa po tej operacji została zachowana - suma bilansowa nie uległa zmianie.

Bilans sporządzony po drugiej operacji gospodarczej wyglądał następująco:

Aktywa		Pasywa
Środki trwałe Materiały Środki pieniężne w banku Środki pieniężne w kasie	100,00 70,00 20,00 10,00	Fundusz założycielski Fundusz przedsiębiorstwa Zysk -	90,00 85,00 25,00 -
ၓ bilansowa	200,00	ၓ bilansowa	200,00

Operacja 3 jest operacją trzeciego typu.

Spowodowała zmiany w jednym składniku aktywnym bilansu (materiały) i jednym pasywnym (zobowiązania wobec dostawców), przy czym wartość obu wymienionych składników wzrosła o tę samą kwotę (20,00) i o taką sama kwotę wzrosła również suma bilansowa po stronie aktywów i pasywów. Równowaga bilansowa została zachowana.

Bilans sporządzony po trzeciej operacji gospodarczej wygląda następująco:

Aktywa		Pasywa
Środki trwałe Materiały Środki pieniężne w banku Środki pieniężne w kasie	100,00 90,00 20,00 10,00	Fundusz założycielski Fundusz przedsiębiorstwa Zobowiązania wobec dostawców Zysk	90,00 85,00 20,00 25,00
ၓ bilansowa	220,00	ၓ bilansowa	220,00

Operacja 4 jest operacją czwartego typu.

Spowodowała zmiany w jednym składniku aktywnym bilansu (środki pieniężne w banku) i w jednym pasywnym (zobowiązania wobec dostawców), przy czym wartość obu wymienionych składników zmalała o taką samą kwotę (5,00) i o taką samą kwotę zmalała również suma bilansowa po stronie aktywów i pasywów.

Równowaga bilansowa została zachowana.

Bilans sporządzony po czwartej operacji gospodarczej (jest jednocześnie bilansem zamknięcia) wygląda następująco:

Bilans zamknięcia na dzień 31.12. ... r.

Aktywa		Pasywa
Środki trwałe Materiały Środki pieniężne w banku Środki pieniężne w kasie	100,00 90,00 15,00 10,00	Fundusz założycielski Fundusz przedsiębiorstwa Zobowiązania wobec dostawców Zysk	90,00 85,00 15,00 25,00
ၓ bilansowa	215,00	ၓ bilansowa	215,00

u w a g a: Porównując bilans otwarcia i bilans zamknięcia można ocenić jakie zmiany spowodowały łącznie cztery operacje gospodarcze, które miały miejsce w roku obrotowym.

Rodzaje operacji wynikowych:

• koszty i straty

• przychody i zyski

• straty nadzwyczajne

• zyski nadzwyczajne

• obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

Definicje kosztów i strat oraz przychodów i zysków

Koszty i straty	Przychody i zyski
art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o rachunkowości	art. 3 ust. 1 pkt 30 ustawy o rachunkowości
„...uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli”	„...uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli”
zmniejszenia korzyści ekonomicznych: uprawdopodobnione w okresie sprawozdawczym o wiarygodnie określonej wartości w formie: zmniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań (rezerw) które doprowadzą - w sposób inny niż wycofanie środków przez właścicieli - do: zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia niedoboru kapitału własnego	powstanie korzyści ekonomicznych: uprawdopodobnione w okresie sprawozdawczym o wiarygodnie określonej wartości w formie: zwiększenia wartości aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań (rezerw) które doprowadzą - w sposób inny niż wniesienie środków przez właścicieli - do: zwiększenia kapitału własnego lub zmniejszenia niedoboru kapitału własnego

koszty	straty	przychody	zyski
*powstają głównie w ramach zwykłej działalności operacyjnej - związane są z procesami wytwarzania produktów oraz nabywania towarów (materiałów) oraz ich sprzedaży, ale mogą powstawać też w ramach innych typów i rodzajów działalności; *odzwierciedlają głównie ekwiwalentne, wyrażone wartościowo zużycie aktywów i pracy ludzkiej, ale mogą nie odzwierciedlać zużycia i występować w postaci wydatków	*zmniejszenia korzyści ekonomicznych występujące w innych niż koszty sytuacjach; wykazuje się je często w wartości netto tzn. jako ujemną różnicę między przychodami i odpowiadającymi im kosztami (P<K), np. strata ze sprzedaży środków trwałych; *nie odzwierciedlają ekwiwalentnego zużycia aktywów i pracy ludzkiej, najczęściej występują w postaci wydatków nie odzwierciedlających zużycia	*powstają głównie w ramach zwykłej działalności operacyjnej - związane są z procesami sprzedaży produktów oraz towarów (materiałów), ale mogą powstawać też w ramach innych typów i rodzajów działalności; *odzwierciedlają głównie ekwiwalentny, wyrażony wartościowo przyrost aktywów lub zmniejszenie zobowiązań	*zwiększenia korzyści ekonomicznych występujące w innych niż przychody sytuacjach; wykazuje się je często w wartości netto tzn. jako dodatnią różnicę między przychodami i odpowiadającymi im kosztami (P>K), np. zysk ze sprzedaży środków trwałych; *nie odzwierciedlają ekwiwalentnego przyrostu aktywów lub zmniejszenia zobowiązań

Determinanty zaliczania kosztów i strat oraz przychodów i zysków do operacji wynikowych

Do operacji wynikowych zalicza się koszty i straty oraz przychody i zyski spełniające następujące warunki:

• są skutkiem prowadzonej przez jednostkę działalności (gdyby działalność nie była przez jednostkę prowadzona nie pojawiłyby się), np.:

• zużycie materiałów podczas produkcji,

• sprzedaż produktów

• powstały w wyniku prowadzonej przez jednostkę działalności gospodarczej (eksploatacyjnej), a nie związanej z wytwarzaniem we własnym zakresie środków trwałych, czy też finansowo wyodrębnionej

• dotyczą danego okresu sprawozdawczego (okresu sprawozdawczego, za który ustalany jest wynik finansowy):

• poniesione (zrealizowane) w okresach poprzednich, w części przypadającej na dany okres sprawozdawczy

• poniesione (zrealizowane) w danym okresie sprawozdawczym i tego okresu dotyczące

• dotyczące danego okresu, które poniesione będą dopiero w przyszłości (rezerwy na koszty)

• nie wpływają (nie są odnoszone) bezpośrednio na kapitał własny

Straty nadzwyczajne - zmniejszenia wyniku finansowego powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, niezwiązanych z działalnością operacyjną jednostki i z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

Zyski nadzwyczajne - zwiększenia wyniku finansowego powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, niezwiązanych z działalnością operacyjną jednostki i z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego - zmniejszenia wyniku finansowego brutto na skutek obowiązujących przepisów (podatek dochodowy, inne, np. dywidenda od funduszu założycielskiego w przedsiębiorstwach państwowych).

Klasyfikacja operacji wynikowych

Kryterium klasyfikacji	Rodzaje (typy, odmiany)
wpływ na WF	ujemne (-)	dodatnie (+)
charakter	normalne (koszty, straty) nadzwyczajne (straty nadzwyczajne) podatkowe (obowiązkowe zmniejszenia WF)	normalne (przychody i zyski) nadzwyczajne (zyski nadzwyczajne)
typ działalności gospodarczej, w ramach której powstają normalne operacje wynikowe	K podstawowej działalności operacyjnej K (s) pozostałej działalności operacyjnej (pozostałe koszty operacyjne) K (s) działalności finansowej (koszty finansowe)	P podstawowej działalności operacyjnej P (z) pozostałej działalności operacyjnej (pozostałe przychody operacyjne) P (z) działalności finansowej (przychody finansowe)
charakter podstawowej działalności operacyjnej	produkcyjna (wytwarzanie wyrobów i usług)
		koszt wytworzenia sprzedanych produktów	przychody ze sprzedaży produktów
		handel (towarami, materiałami)
		wartość sprzedanych towarów (materiałów)	przychody ze sprzedaży towarów (materiałów)
przyporządkowanie kosztów do wytwarzanych produktów	koszty wytworzenia produktu koszty okresu
struktura wewnętrzna kosztów	K proste K złożone
rodzaje kosztów wytwarzania produktów	amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia pozostałe
sposób odnoszenia kosztów na nowo wytwarzane produkty	bezpośrednie pośrednie: produkcji (wydziałowe, ogólnego zarządu) sprzedaży
zależność kosztów od rozmiarów produkcji	stałe (niezależne od rozmiarów produkcji, zwłaszcza w krótkim okresie) zmienne (zmieniające się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji)
związek ze zużyciem aktywów i pracy ludzkiej	odzwierciedlające zużycie (sensu stricto) nieodzwierciedlające zużycia (trasferowe)

Operacje wynikowe według ich charakteru:

• normalne (zwyczajne) - koszty (straty), przychody (zyski) :

• powstają jako bezpośredni skutek prowadzonej działalności gospodarczej

• są zależne od jednostki

• są obarczone zwykłym ryzykiem

• są przedmiotem zarządzania

• podlegają planowaniu

• w większości przypadków powtarzalne i typowe dla danej jednostki

• np. zużycie materiałów, przychody ze sprzedaży produktów

• nadzwyczajne - straty nadzwyczajne i zyski nadzwyczajne - straty i zyski powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia (art. 3 ust. 1 pkt 33 ustawy o rachunkowości), tzn.

• nie są bezpośrednim skutkiem prowadzonej działalności gospodarczej

• nie są zależne od woli jednostki

• są skutkiem zdarzeń trudnych do przewidzenia

• nie poddają się zarządzaniu, ani planowaniu

• niepowtarzalne (jednorazowe), nietypowe

• np. skutki finansowe zdarzeń losowych (wartość zniszczonych w wyniku powodzi materiałów, odszkodowanie za ubezpieczone od skutków powodzi materiały), skutki finansowe zaniechania lub zawieszenia pewnego rodzaju działalności (istotnej zmiany metod produkcji, sprzedaży jednostki lub zorganizowanej jej części), skutki finansowe postępowania układowego lub naprawczego

• podatkowe:

• powstają jako pośredni, wtórny skutek prowadzonej działalności gospodarczej

• nie są zależne od woli jednostki

• są obligatoryjnie narzucane przepisami prawa

• np. podatek dochodowy od osób fizycznych lub prawnych, odpisy z zysku w przedsiębiorstwach państwowych, jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, gminach

Normalne operacje wynikowe według charakteru działalności gospodarczej:

• podstawowej operacyjnej - zwykła działalność operacyjna w zależności od jej charakteru obejmuje swym zakresem:

• wytwarzanie i sprzedaż produktów

• nabywanie i sprzedaż towarów (materiałów)

• pozostałej operacyjnej - pozostała działalność operacyjna to działalność niezwiązana bezpośrednio lecz pośrednio z podstawową działalnością operacyjną, a w szczególności związana z:

• działalnością socjalną

• ze zbywaniem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, w tym także nieruchomości i wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji

• utrzymywaniem nieruchomości i wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji (w tym także z aktualizacją ich wartości, przekwalifikowaniem odpowiednio do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli do wyceny inwestycji przyjęto cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą)

• odpisywaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych (z wyjątkiem należności i zobowiązań publicznoprawnych nieobciążających kosztów)

• tworzeniem i rozwiązywaniem rezerw (z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi)

• z aktualizacją wartości aktywów (z wyjątkiem aktualizacji, która obciąża koszty finansowe)

• odszkodowaniami i karami

• nieodpłatnym przekazaniem lub otrzymaniem (także w drodze darowizny) aktywów (także środków pieniężnych) na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych)

• finansowej - działalność finansowa polega na angażowaniu aktywów w inny sposób niż w działalności operacyjnej, tzn. na inwestowaniu oraz pozyskiwaniu obcych źródeł finansowania; przykładowe operacje wynikowe powstające w jej ramach to:

• odsetki (od kredytów, pożyczek, lokat bankowych, wyemitowanych własnych papierów wartościowych (obligacji), z tytułu leasingu, dyskontowe

• prowizje od operacji finansowych

• straty lub zyski z obrotu inwestycjami finansowymi

• odpisy aktualizujące wartość inwestycji finansowych

• dywidendy (udziały) w zyskach

• tworzenie i rozwiązywanie rezerw związanych z operacjami finansowymi

• różnice kursowe

(nie zalicza się tutaj na bieżąco odsetek, prowizji oraz różnic kursowych odnoszonych na produkty, towary, środki trwałe, środki trwałe w budowie, wartości niematerialne i prawne)

Przychody netto ze sprzedaży składników aktywów (produktów, towarów, materiałów, ale także wszystkich innych aktywów) - kwoty otrzymane lub należne od odbiorców z tytułu sprzedaży ustalone według formuły: ilość x jednostkowa cena sprzedaży netto

CENA (WARTOŚĆ) SPRZEDAŻY NETTO

=

cena sprzedaży możliwa do uzyskania na dzień bilansowy

-

należny od sprzedaży PTU

podatek akcyzowy

rabaty

opusty

inne zmniejszenia

koszty sprzedaży (koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży)

+

należna dotacja przedmiotowa

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

WARTOŚĆ GODZIWA - kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

Wartość sprzedanych towarów (materiałów, a także pozostałych aktywów innych niż produkty) - kwota wydatkowana na nabycie (zakup) sprzedanych aktywów ustalona według formuły: ilość x jednostkowa cena nabycia netto

CENA NABYCIA

=

cena zakupu (kwota należna sprzedającemu)

-

podlegający odliczeniu: naliczony przy zakupie PTU oraz podatek akcyzowy

+

obciążenia o charakterze publiczno-prawnym (w przypadku importu)

koszty zakupu (koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu:

• koszty transportu

• koszty załadunku

• koszty wyładunku

• koszty składowania

• koszty wprowadzenia do obrotu)

-

rabaty

opusty

inne zmniejszenia

odzyski

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

SKORYGOWANA CENA NABYCIA (dotyczy aktywów finansowych i zobowiązań finansowych)

cena nabycia (wartość), w jakiej składnik został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych

- spłaty wartości nominalnej

+/- skumulowana kwota zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczona za pomocą efektywnej stopy procentowej

- odpisy aktualizujące wartość

KOSZT WYTWORZENIA PRODUKTU

=

koszty bezpośrednie wytworzenia produktu

(koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich

• koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją

• inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci, miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny)

+ uzasadniona część kosztów pośrednich wytworzenia produktu

(odpowiednie do okresu wytwarzania produktu:

• zmienne pośrednie koszty produkcji

• część stałych pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych; Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych - przeciętna, zgodna z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów)

KOSZT OKRESU

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów (wpływających na wynik finansowy w okresie, w którym zostały poniesione):

• będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych

• ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny

• magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba, że poniesienie ich jest niezbędne w procesie produkcji

• kosztów sprzedaży produktów.

Jednostka, której roczne sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowi badania i ogłaszania, może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto.

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia.

Warianty ustalania kosztu wytworzenia sprzedanych produktów:

1. wariant kalkulacyjny (bezpośredni):

+ koszty bezpośrednie wytworzenia sprzedanych produktów

(koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem:

• wartość zużytych materiałów bezpośrednich

• koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją

• inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci, miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny)

+ uzasadniona część kosztów pośrednich wytworzenia sprzedanych produktów

(odpowiednie do okresu wytwarzania produktu:

• zmienne pośrednie koszty produkcji

• część stałych pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych;

2. wariant porównawczy (pośredni):

poniesione w okresie sprawozdawczym koszty podstawowej działalności operacyjnej w zakresie wytwarzania (i sprzedaży) produktów według rodzajów:

• amortyzacja

• zużycie materiałów i energii

• usługi obce

• podatki i opłaty

• wynagrodzenia

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

• pozostałe

+/-

korekta poniesionych kosztów według rodzajów

(w rachunku zysków i strat wykazywana po stronie przychodów i traktowana jako pozycja zrównana z przychodami):

• (+/-) zmiana stanu produktów na początek i koniec okresu sprawozdawczego (wyrobów gotowych, półproduktów, produktów w toku)

• (+/-) zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych kosztów na początek i koniec okresu sprawozdawczego

• (-) koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

Koszty (straty) według struktury wewnętrznej:

• proste - nie dają się w ogóle lub w danej jednostce podzielić na mniejsze elementy składowe (jednorodne rodzajowo), np. nabyta od wytwórcy usługa obca

• złożone - składają się z kilku rodzajów kosztów prostych, np. koszt wytworzenia usługi

Koszt a nakład

Nakład - zużycie czynników produkcji wyrażone w jednostkach naturalnych

(np.: kg, m, szt. .....)

Koszt a wydatek

Wydatek - każdy rozchód środków pieniężnych poza jednostkę z jej kasy bądź rachunku bankowego, niezależnie od jego celu

Przychód a wpływ

Wpływ - każde zewnętrzne zwiększenie stanu środków pieniężnych jednostki w jej kasie lub na jej rachunku bankowym, niezależnie z jakiego tytułu

17

NADZWYCZAJNE (zyski i straty nadzwyczajne)

NORMALNE (przychody, koszty)

PODATKOWE (obowiązkowe obciążenia WF)

lub

STRATA

D<U

ZYSK

D>U

WYNIK FINANSOWY

zrealizowany w danym okresie sprawozdawczym

UJEMNE

• koszty

• straty nadzwyczajne

• obow. obciążenia WF

DODATNIE

• przychody

• zyski nadzwyczajne

• -

OPERACJE WYNIKOWE

dotyczące danego okresu sprawozdawczego

POZOSTAŁA

ZWYKŁA

FINANSOWA

OPERACYJNA

DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWO WYODRĘBNIONA

(finansowana ze środków funduszów specjalnych, np. z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych)

WYTWARZANIE ŚRODKÓW TRWAŁYCH WE WŁASNYM ZAKRESIE

(środki trwałe w budowie)

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA SENSU STRICTE (EKSPLOATACYJNA)

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA JEDNOSTKI

WYCENA

Koszty sensu stricte

(koszty odzwierciedlające zużycie)

Koszty transferowe (wydatki)

Nakłady

pracy żywej

Nakłady

pracy uprzedmiotowionej

Nakłady

czysto pieniężne

Pieniężny wyraz

nakładów

koszt

(w jednostkach pieniężnych)

Podstawa kosztów

w jednostkach naturalnych

NAKŁAD

(w jednostkach naturalnych)

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY

ZDARZENIAMI GOSPODARCZYMI, ZDARZENIAMI KSIĘGOWYMI I OPERACJAMI GOSPODARCZYMI

ZDARZENIA

ZDARZENIA GOSPODARCZE

ZDARZENIA KSIĘGOWE

NIEBĘDĄCE OPERACJAMI GOSPODARCZYMI

BĘDĄCE OPERACJAMI GOSPODARCZYMI

OPERACJE GOSPODARCZE

---