WYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA
„EDUKACJA”
Wydział Zarządzania
Kierunek: Zarządzanie
Szymon Winiarczyk
19490
Karty płatnicze jako nowoczesna forma rozliczeń pieniężnych na przykładzie oferty mBanku.
Praca magisterska
Praca napisana
pod kierunkiem naukowym
prof. dr hab. Damian Knecht
WROCŁAW 2011
Spis Treści
Strona:
Wstęp 3
Rozdział I. Rozliczenia pieniężne - rodzaje i formy
Rozliczenia gotówkowe 4
Rozliczenia bezgotówkowe 5
Obrót krajowy 6
Obrót zagraniczny 10
Rozdział II. Karty płatnicze
2.1 Historia i rozwoju karty płatniczej na świecie
2.2 Historia kart płatniczych w Polsce
2.3 Budowa i zabezpieczenia kart płatniczych
2.4 Klasyfikacja kart płatniczych
Rozdział III. Badania ankietowe dotyczące karty płatniczej
3.1 Ocena badań wsród grupy badanych osób
3.2 Korzyści z kart płatniczych
3.3 Niebezpieczeństwa występujące w kartach płatniczych
3.4 Transakcje wykonywane za użyciem kart płatniczych
Rozdział IV. Karty płatnicze w obsłudze mBanku
4.1 Historia mBanku
4.2 Misja mBanku
4.3 Działalność mBanku
4.4 Produkty mBanku
4.5 Charakterystyka kart płatniczych mBanku
Zakończenie
Bibliografia
Akty normatywne
Spis Rysunków, Spis Tabel
WSTĘP
Obecny rynek kart płatniczych należy do najszybciej rozwijających się segmentów usług bankowo-finansowych w Polsce. Obok operatorów komórkowych stanowi on najdynamiczniej rozwijający się sektor nowoczesnych usług. Dziś już niejeden Polak posiada portfel wypchany kolorowymi kawałkami plastiku a jak wynika z przeprowadzonych analiz i ekspertyz nasz kraj na rok 2008, polacy posiadaja w swoich portfelach około 30,3 milionów kart płatniczych. Elektroniczny pieniądz zaczyna na szerszą skalę wypierać gotówkę , również w transakcjach pomiędzy osobami prywatnymi i firmami. Stymulatorem jest rozwój tego rodzaju usług za pośrednictwem Internetu, gdzie nowe technologie i bezpieczeństwa transakcji sprzyjają płatnościom kartami.
Karty płatnicze wykorzystywane są do wielu celów jak płatności za usługi produkcyjne i konsumcyjne a dodatkowo można opłacać należności za czynsz itp. Można lepiej kontrolować swoje należnośi i wpływy, kontrolując przy tym swój rachunek przez całą dobę oraz możliwość korzystać z bankomatów zarówno w Polsce jak i na całym świecie. Są one ułatwieniem szczególnie gdy , planujemy podróż za granicę. Przebywając w innym kraju mamy możliwość planowania wydatków oraz brak kłopotów związanych z wymianą pieniędzy na lokalne waluty. Dzięki takiej zalecie są one traktowane jako nowoczesny symbol niezależności , wolności i wygody.
Wraz z wprowadzeniem kart płatniczych przybywa banków i innych firm, które emitują swoje plastykowe pieniądze. Obecnie każdy bank posiada w swojej ofercie co najmniej jeden rodzaj karty płatniczej, która liczą się na świecie w organizacji kart płatniczych. Banki posiadają wiele ofert bankowych w skład których wchodzą kilku rodzajów kart o zasięgu krajowym lub zagranicznym. Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie karty płatniczej jako nowoczesnej , rozwojowej formy rozliczeń pieniężnych.
Praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy obejmuje ogólną charakterystykę rozliczeń pieniężnych zarówno gotówkowych jak i bezgotówkowych funkcjonujących w obrocie krajowym i zagranicznym. Rozdział drugi poświęcony jest historia plastikowego pieniądza ,oraz budowa i klasyfikacji jak również formy zabezpieczenia kart płatniczych. W rozdziale tym też opisuje również dodatkowe usługi świadczone użytkownikom kart przez wydający je bank. Rozdział trzeci przedstawie badania wynikające z ankiety przeprowadzaonej na danej grupie osób które oceniły funkcjonalność i inne ważne cechy kart płatniczych. Pokazane są tutaj rodzaje transakcji dokonywanych za pomocą kart płatniczych - ich przebieg oraz korzyści i niebezpieczeństwa związane z kartami.
W ostatnim rozdziale przedstawiłem, funkcjonowanie banku od strony praktycznej na podstawiem mBanku. Ten rozdział poświęcony jest histori, misji. Wraz z ukazaniem działalności oraz produktów i charakterystyki oferowanych kart płatniczych przez bank jakim jest mBank.
Rozdział I
Rozliczenia pieniężne - rodzaje i formy
Rozliczenia gotówkowe.
Bankowe rozliczenia pieniężne - są to operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany. Bankowe rozliczenia pieniężne są prowadzone w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Rozliczeń bezgotówkowych dokonuje się za pomocą: poleceń przelewu, stałych zleceń i kart płatniczych. Natomiast rozliczenia gotówkowe przeprowadza się poprzez operację w kasie banku lub czeków gotówkowych.
Rozliczenia gotówkowe - dokonywane są za pośrednictwem kasy. Obrót gotówkowy
jest realizowany przez kasjera, który ponosi pełną odpowiedzialność materialną za
stan gotówki w kasie oraz za prawidłowość operacji kasowych. Obroty gotówkowe
powinny być udokumentowane dowodami źródłowymi lub zastępczymi dowodami
kasowymi. Do obrotu gotówkowego zaliczamy również płatności dokonywane za pomocą
czeku gotówkowego, bądź też wpłat na rachunek wierzyciela. Czek gotówkowy
stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi do obciążenia
jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty
okazicielowi czeku ( czek na okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku ( czek
imienny).
Czek gotówkowy - zwany również zwykłym lub kasowym - upoważnia posiadacza czeku do podjęcia gotówki po sprawdzeniu przez bank pokrycia na koncie trasanta lub do dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania. Czek gotówkowy może być przekształcony na rozrachunkowy (po umieszczeniu na nim klauzuli “do rozrachunku").
Obsługa kasowa - podstawową operacją kasową jest wpłata i wypłata gotówki. Operacje wykonywane są przez piony kasowo - skarbcowe banku w skład których wchodzą kasy i skarbiec. W zależności od zapotrzebowania mogą też funkcjonować również kasy wieczorowe, które przyjmują wpłaty zamknięte od klientów i ewentualnie przewoźników.
Ponadto obsługa kasowa objęta jest też operacjami takimi jak: liczenie, sortowanie, pakowanie banknotów i monet oraz niszczenie banknotów uszkodzonych.
Kasa jest to wydzielone miejsce w którym kasjer dokonuje wypłat i przyjmuje wpłaty w gotówce. Zakresem czynności kasjera jest oprócz wpłat i wypłat należy również wymiana banknotów i monet zniszczonych w obiegu, kasy są obsługiwane jednoosobowo. Banki w swoich placówkach posiadają jedną lub więcej kas w zależności od liczby i zakresu operacji kasowych. Są to kasy wpłat, kasy wypłat , kasy wymiany. W zależności od zapotrzebowania kas złotowych banki mogą wprowadzić kasy walutowo - złotowe lub walutowe.
Dokumenty kasowe są to:
- bankowy dowód wpłaty
- czeki gotówkowe własne
- asygnata rozchodowa - ,,kasa wypłaci”
- asygnata przychodowa -„ kasa przyjmie”
- asygnata skupu i sprzedaży zagranicznych środków płatniczych
- dowody wpłat za rachunki telefoniczne i opłaty radiofoniczne itp.
- dowody wpłat nadmiarów kasowych
- blankiety nadawcze
Przyjmowanie wpłat - zajmuje się kasjer, który przyjmuje wpłaty gotówkowe na podstawie dokumentów kasowych specjalnie do tego przygotowanych. Są to: dowód wpłaty, kasa przyjmie lub sprzedaży zagranicznych walut płatniczych.
Kasjer musi sprawdzić czy dokument jest zakwalifikowany do realizacji, sprawdza zgodność kwoty wpisanej słownie na dokumencie z kwotą cyfrową oraz zgodność wypełnienia poszczególnych odcinków dokumentu, przelicza gotówkę w obecności wpłacającego porównując ilość i kwoty każdego rodzaju banknotów i monet z zestawieniem gotówki sporządzonym na dokumencie oraz sprawdzając jednocześnie prawidłowość przemnożenia poszczególnych pozycji, sprawdza wynik zestawienia z kwotą wymienioną cyframi i słownie na dokumencie, rejestruje kwotę przyjętej gotówki w ewidencji obrotów kasy, umieszcza na odcinkach dokumentu odbitkę stempla kasowego. Przedsiębiorstw przekazuje wpłaty za pośrednictwem urzędów pocztowych, banków i agencji opłat które są czynne od wczesnych godzin rannych do późnego wieczora. Współpraca urzędów pocztowych i agencji opłat z oddziałami banku zapewnia wpłacającemu szybkie zapisanie wpłaty na właściwy rachunek bankowy.
Rozliczenia bezgotówkowe.
Rozliczenia bezgotówkowe - takie w których pieniądz nie występuje w swojej postaći papierowej i monetarnej. Są one jednostkami gospodarczymi i dają możliwość oddziaływania dostawcy na odbiorcę w celu uregulowania zobowiązań w terminie. Powodują przy tym też niekontrolowany przepływ pieniędzy poza sferą bankową.
Od 1994 r. przywrócono obowiązek bezgotówkowego rozliczania większych transakcji między podmiotami gospodarczymi. Mają one oczywiście obowiązek posiadania rachunku bankowego, na którym gromadzą środki pieniężne i przeprowadzają rozliczenia. Gdy suma jednorazowej transakcji między podmiotami gospodarczymi przekracza równowartość 3000 euro, powinny one rozliczać ją za pośrednictwem rachunku bankowego, czyli bezgotówkowego. Aby zapobiec ewentualnemu dzieleniu transakcji na kilka o niższej wartości, wprowadzono dalsze ograniczenia. Gdy wartość takich obrotów gospodarczych w miesiącu poprzedzającym wystawienie faktury przekracza 10 000 euro, to tryb bezgotówkowego rozliczenia obowiązuje w transakcjach przekraczających równowartość 1000 euro. Podobnie zapłata przez podmiot gospodarczy podatków i innych świadczeń o tym charakterze powinna przebiegać w formie bankowych rozliczeń bezgotówkowych. Określenie równowartości rozliczanych transakcji w euro zabezpiecza utrzymanie ich na odpowiednio wysokim poziomie.
Gdy podmiot gospodarczy, wbrew przepisom, nie posiada rachunku bankowego, podlega wysokiej karze grzywny. Jeżeli posiadając rachunek bankowy, dokonuje on rozliczeń przekraczających podane wyżej granice, podlega analogicznej karze grzywny. Ustawowe wprowadzenie tak ostrych rygorów uzasadniają, zdaniem wielu ekonomistów, względy kontroli fiskalnej. Rygory są wymierzone przede wszystkim w osoby działające nielegalnie lub ukrywające swoje przychody przed opodatkowaniem. Przeprowadzanie rozliczeń za pośrednictwem rachunków bankowych ułatwia bankowi ocenę zarówno sytuacji majątkowej, jak i ewentualną egzekucję należności. Stąd należy uznać przytoczone przepisy za pozytywną zmianę krajowego systemu rozliczeń pieniężnych.
Obrót krajowy.
Formy rozliczeń bezgotówkowych w obrocie krajowym:
- akredytywa
- czek rozrachunkowy
- karty płatnicze
- polecenie pobrania
- polecenie przelewu
- rozliczenia planowe
Akredytywa - jedna z form rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy podmiotami gospodarczymi, gwarantująca terminowe otrzymanie pieniędzy przez beneficjenta, tj. osobę fizyczną lub prawną, na rzecz której dokonywane są płatności, oraz ułatwienie dysponowania przez niego tymi pieniędzmi. Rozliczenie przy pomocy akredytywy polega na zarezerwowaniu przez bank określonych środków dłużnika z przeznaczeniem ich na uregulowanie wierzytelności dostawcy, po spełnieniu przez niego warunków ustalonych przez dłużnika takich jak: listy przewozowe, faktury, świadectwa rzeczoznawców, wyniki ekspertyz itp.
W zależności od rodzaju transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi rozróżnia się:
Akredytywę budżetową, polegającą na tym, że jednostka budżetowa (np. ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy (tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami.
Akredytywę dla dostawcy (w obrocie krajowym), polegającą na wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy.
Akredytywę pieniężną (w obrocie zagranicznym), polegającą na wydaniu przez bank krajowy polecenia (dokumentu zw. listem kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie, w określonym czasie, wskazanej kwoty.
Czeki - należą do najstarszych form rozliczeń. Powszechne stosowanie czeków wymagało ujednolicenia zasad posługiwania się nimi, co znalazło wyraz w międzynarodowej konwencji podpisanej już w latach trzydziestych w Genewie i ratyfikowanej przez Polskę.
Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
Czek rozrachunkowy - służy rozliczeniom bezgotówkowym, a w jego treści trasant zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą czeku i przelanie jej na rachunek reminenta czeku. Na podstawie czeków rozrachunkowych nie można podejmować gotówki z rachunków bankowych. Ich znaczenie systematycznie wzrasta, zwłaszcza w związku z wprowadzonym w ustawie o działalności gospodarczej obowiązkiem dokonywania większych operacji finansowych za pośrednictwem banków oraz z rozpowszechnieniem się rachunków rozliczeniowo-oszczędnościowych, na które coraz częściej są kierowane pensje pracowników. Czeki rozrachunkowe mogą być, tak jak i czeki gotówkowe, przedmiotem obrotu, przede wszystkim poprzez zastosowanie instytucji indosu lub formy przelewu wierzytelności.
Odmianą czeku rozrachunkowego jest czek potwierdzony mający doniosłe znaczenie w obrocie gospodarczym. Jest on formą zabezpieczenia jednostki przyjmującej czek rozrachunkowy przed ewentualnym brakiem jego pokrycia. Istota czeku potwierdzonego polega na potwierdzeniu możliwości jego realizacji przez bank, który przelewa z rachunku wystawcy odpowiednią kwotę na specjalne konto, zapewniając tym samym środki na realizację czeku.
Bank dokonuje potwierdzenia czeku, umieszczając klauzulę potwierdającą na jego odwrotnej stronie. Czeki potwierdzone są wystawiane na ogół na wyższe kwoty i często dla płatności zamiejscowych.
Wystawca czeku powinien posiadać pokrycie czeku, czyli środki znajdujące się u trasata na jego rachunku bankowym, wystarczające na wykupienie czeku. Pokrycie czeku powinno pozostawać na rachunku bankowym trasanta przez 10 dni, będące okresem ważności czeku krajowego w obrocie krajowym. Jeżeli zapłata czeku nie nastąpiła z powodu braku pokrycia, posiadacz czeku może czek oprotestować. Protest czeku sporządza notariusz w formie odpowiedniej adnotacji na odwrotnej stronie czeku albo na osobnej kartce połączonej z czekiem. Połączenie czeku z kartką powinno być przypieczętowane pieczęcią urzędową, albo przepisane treścią protestu. Protestu czeku należy dokonać przed upływem ważności czeku, lub najpóźniej w pierwszy dzień powszedni od upływu ważności czeku.
Notarialny protest czeku może być zastąpiony pisemnym oświadczeniem trasata (banku) umieszczonym na czeku, stwierdzającym odmowę realizacji czeku z datą i podpisem firmowym banku. Na podstawie tego oświadczenia posiadacz czeku może dochodzić swej wierzytelności.
Na zakończenie warto podkreślić, że w razie wystawienia czeku rozrachunkowego bez odpowiedniego pokrycia jego wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku za wszelką wynikłą z tego powodu szkodę (art. 60 prawa czekowego).
Ponadto wystawca czeku bez pokrycia odpowiada także karnie za takie działanie, i to dość surowo, bo do dwóch lat pozbawienia wolności (art. 61 prawa czekowego).
Karty płatnicze - wprowadzone w Stanach Zjednoczonych szybko rozpowszechniły się w krajach europejskich i przybierają różne formy, służąc rozmaitym rozliczeniom bankowym i pozabankowym (np. w super marketach). Główną przyczyną popularyzacji tej formy rozliczeń była wygoda i bezpieczeństwo. Posługiwanie się kartą płatniczą ogranicza bowiem do minimum potrzebę noszenia przy sobie banknotów. Postęp w dziedzinie informatyki, zwłaszcza teletransmisji, sprawił, że karty płatnicze przyjęły się nie tylko w rozliczeniach krajowych, ale także zagranicznych.
Z raportów wynika, że polskie banki wyemitowały do końca roku 2008 ponad 30,3 milionów kart. (Szersze omówienie tej formy rozliczeń dokonane zostanie w następnym rozdziałe.)
Polecenie pobrania - w przeszłości polskie banki stosowały. Polegało ono na udzielaniu przez wierzyciela dyspozycji swemu bankowi, aby zapisał na dobro jego rachunku (uznał rachunek) zgłoszoną do rozliczeń wierzytelność, obciążając następnie tą kwotą rachunek dłużnika. Odwrotnie niż w poleceniu przelewu inicjatorem rozliczeń był wierzyciel, a uznanie jego rachunku następowało wcześniej niż obciążenie (zapłata) rachunku dłużnika. Stosowanie takiej formy rozliczeń wymagało oczywiście wcześniejszej zgody dłużnika. Polecenie pobrania zlikwidowano wobec narastania zatorów płatniczych, uniemożliwiających wyrównanie dokonanej już zapłaty. Wydaje się jednak celowe aby polskie banki powróciły do tej formy rozliczeń. Znajduje ona zastosowanie w wielu krajach jako wygodna forma rozliczania bezspornych należności.
Przeprowadzanie rozliczeń bezgotówkowej w formie poleceń przelewu wymaga fizycznego przesyłania między odcinkami banków dokumentów poleceń przelewu. Dąży się aby rozliczenia mogły przebiegać w teletransmisji, czyli bez dokumentacji papierowej. Wymaga to zorganizowania powszechnej sieci teletransmisji oraz standaryzacji dyskretyzacji rozliczeniowej, aby zawierała wszystkie niezbędne informacje.
Polecenie przelewu - jest formą rozliczeń bezgotówkowych, które może być stosowane do regulowania różnych zobowiązań, bez względu na ich wysokość. Potwierdzenia banku o dokonaniu przelewu są wystarczającym dowodem uregulowania zobowiązań wobec osób trzecich. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów, świadczone usługi czy wykonanie roboty, a strony zawierające takie umowy mogą wprowadzić tę formę rozliczeń za podstawową. Polecenie przelewu używane jest w rozliczeniach z jednostkami budżetowymi, można nim regulować podatki, opłaty i dokonywać różnego rodzaju transferów. Mogą z nich korzystać także osoby fizyczne posiadające rachunki bankowe.
W poleceniu przelewu właściciel rachunku bankowego wydaje bankowi dyspozycję, aby obciążył jego rachunek i przelał określoną kwotę na wskazany rachunek beneficjenta przelewu w dowolnym banku.
Inicjatorem rozliczenia jest dłużnik, który otrzymał fakturę towarową od wierzyciela (dostawcy towaru); może to być także wezwanie do zapłaty podatku, wniesienia różnych opłat itp. On rozpoczyna operację rozliczeniową, wydając swemu bankowi polecenie dokonania przelewu.
Rozliczenia planowe - stanowią one kolejną formę rozliczeń bezgotówkowych. Zostały dopuszczone do stosowania w obrocie krajowym przez Prezesa NBP na podstawie zarządzenia z dnia 11 grudnia 1992 roku.
Mogą być przydatne do rozliczania dostaw o charakterze periodycznym. Często dostawy towarów do przedsiębiorstw handlowych dostarczane są codziennie lub systematycznie co kilka dni. Podobnie w przemyśle dostawy niektórych surowców, paliwa itp. są powtarzalne. Rozliczenia indywidualnych faktur można znacznie uprościć stosując rozliczenia planowe. W tym celu kontrahenci umawiają się, że odbiorca będzie co pewien czas (np. co 4 dni) przelewać na rzecz dostawcy określoną kwotę pieniędzy, odpowiadającym planowanym w tym czasie dostawom. Zamiast indywidualnych faktur dostawca może wystawiać jedną zbiorczą fakturę, obejmującą dostawy np. w okresie miesiąca. Odbiorca porówna fakturę z dokonanymi przelewami, a różnicę przekaże dostawcy poleceniem przelewu. Jeśli saldo rozliczeń wypadnie na jego korzyść, różnicę potrąci z następnego przelewu. Chociaż inicjatywa dokonywania periodycznych przelewów pieniędzy spoczywa w rękach odbiorcy, umowne terminy planowych wpłat zabezpieczają interes dostawcy. Natomiast odbiorca kontroluje dostawcę, ponieważ może nie opłacić dostawy niezgodnej z warunkami umowy.
W celu wprowadzenia rozliczeń planowych kontrahenci zawierają umowę, której treść jest znana także rozliczającym ich oddziałom banków. W treści umowy strony określają wartość i częstotliwość dostaw objętych rozliczeniem, a także wysokość i częstotliwość dokonywanych przelewów pieniędzy (np. co 4 dni) oraz terminy ostatecznego (wyrównującego) rozliczenia, które może być przeprowadzone np. co miesiąc.
Mimo uproszczenia ewidencji i rozrachunków między dostawcami a odbiorcami rozliczenia planowe są bardzo rzadko stosowane w praktyce. Ich popularyzacja ma jednak znaczenie wobec rozwijającej się informatyzacji operacji bankowych i ewidencji w przedsiębiorstwach. Rozliczenia planowe mogą być wykonywane automatycznie w ramach stałego zlecenia, a tylko ostatecznego rozliczenia dokonuje odbiorca. Upraszcza to znacznie przebieg rozliczeń i ogranicza pole błędu.
Obrót zagraniczny.
Rozliczenia zagraniczne to rozliczenia finansowe z zagranicą, mające na celu pokrycie zobowiązań i wyrównanie należności powstałych w wyniku międzynarodowych stosunków ekonomicznych. Wszelkie płatności są dokonywane za pośrednictwem banków krajowych, zagranicznych i międzynarodowych. Zajmując się organizacją i techniką obsługi rozliczeń, udzielają one gwarancji bankowej, akceptu i poręki wekslowej, przeprowadzają różne transakcje walutowe, udzielają kredytów i zaciągają je, dążą do utrzymania odpowiednich operacyjnych rezerw walutowych niezbędnych do sprawnego funkcjonowania rozliczeń. Banki obsługujące bezpośrednio wymianę z zagranicą ściśle współpracują z bankiem centralnym.
Transakcje walutowe w obrocie międzynarodowym są z reguły związane z wymianą handlową, obrotami kredytowymi i kapitałowymi. Transakcje te mogą być rozliczane za pomocą międzynarodowych jednostek walutowych i pieniądza narodowego, wymienionego na inne waluty.
Formy rozliczeń zagranicznych:
- rozliczenia dewizowe;
- rozliczenia bezdewizowe.
Rozliczenia dewizowe - są bezgotówkową formą rozliczeń, dłużnik przekazuje wierzycielowi dewizę, która w kraju wierzyciela stanowi tytuł do otrzymania pieniądza krajowego. Sprzedaż i kupno dewiz następują zazwyczaj za pośrednictwem banków, które pobierają za te czynności prowizje i opłaty. Sprawne funkcjonowanie rozliczeń za pomocą dewiz jest możliwe dzięki temu, że banki krajowe współpracują w tym zakresie z bankami zagranicznymi. Wśród rozliczeń dewizowych można wyróżnić:
- zlecenia płatnicze bezwarunkowe (np. czeki, akredytywy pieniężne);
- zlecenia płatnicze uwarunkowane (np. inkaso dokumentowe, akredytywa dokumentowa).
Zlecenie uwarunkowane znajdują zastosowanie głównie w rozliczeniach importowych i eksportowych, gdzie często występuje potrzeba zabezpieczenia interesów stron przez spełnienie określonych warunków.
Polecenie wypłaty - wydaje bankowi jego klient lub bank korespondent. Polega ono na wypłaceniu lub zapisaniu na rachunek wskazanej osoby określonej kwoty pieniężnej, pochodzącej ze środków wpłaconych bankowi lub w ciężar rachunku zleceniodawcy w jego banku, bądź zapisanej na rachunek banku wykonawcy przez bank zlecający wypłatę.
W operacji polecenia wypłaty biorą udział cztery strony:
- zleceniodawca może być osobą prawną lub fizyczną, zlecającą bankowi przekazanie wskazanej osobie prawnej lub fizycznej określonej sumy pieniędzy;
- bank zleceniodawcy odpowiada wobec zleceniodawcy jedynie za wykonanie polecenia ściśle według otrzymanej instrukcji oraz za właściwy wybór banku za granicą;
- bank pośredniczący działa ściśle według zlecenia otrzymanego od banku zleceniodawcy i nie może przyjąć ewentualnej bezpośredniej dyspozycji pierwotnego zleceniodawcy ani beneficjenta polecenia zapłaty;
- beneficjent - odbiorca.
Bankowe przekazy pieniężne - są formą rozliczeń podobną do poleceń wypłaty, ale mają charakter bezwarunkowego zlecenia płatniczego ciągnionego na określony bank. Zawierają one w treści bezwzględne polecenie zapłaty oraz klauzulę „na zlecenie” z imiennym wskazaniem beneficjenta, co umożliwia przenoszenie płynących z nich praw przez indos. Klienci wpłacają należność za przekazy pieniężne z góry, czyli są one sprzedawane przez emitujący je bank. Przekazy pieniężne są wygodną formą rozliczeń, ponieważ mają długi okres ważności (do roku czasu).
Czeki w obrocie zagranicznym - jest zleceniem, udzielonym zagranicznemu bankowi przez bank krajowy, wypłacenia określonej kwoty pieniężnej oznaczonej w nim osobie. Czeki są wystawiane na formularzach wydawanych przez banki i muszą zawierać w treści dokumentu nazwę „czek” w języku, w jakim go wystawiono.
Zależnie od sposobu zapłaty wyróżnia się czeki:
- gotówkowe (kasowe) zlecające bankowi wypłatę gotówką
- rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych
Stosownie do treści prawa bankowego każdy czek powinien zawierać w swej treści:
wyraz czek, bezwarunkowe polecenie wypłacenia przez bank wymienionej w czeku kwoty pieniężnej, nazwę trasata, czyli banku zobowiązującego się do płatności, określenie miejsca płatności czeku, określenie daty i miejsca wypłacenia czeku, podpis wystawcy czeku - czyli trasanta.
Wystawcą czeku (trasantem) może być każda osoba prawna i fizyczna, posiadająca rachunek bankowy, natomiast trasatem czeku może być wyłącznie bank, gdzie trasant ma rachunek. Reminentem, inaczej beneficjentem czeku, czyli osobą na którą czek wystawiono może być każda osoba prawna lub fizyczna. Wystawca czeku może wskazać siebie jako reminenta, co znajduje zastosowanie jako pobieranie gotówki z banku. Reminentem może być także okaziciel, przy tzw. czeku na okaziciela, co zaznacza się w treści dokumentu słowem "okaziciel" lub "okazicielowi". Czeki wystawia się na wydawanych przez banki blankietach, które są zazwyczaj połączone w ,,książeczki czekowe".
Czek gotówkowy jest jedną z form rozliczeń gotówkowych. W jego treści trasant zleca bankowi wypłatę gotówki.
Czek rozrachunkowy - umożliwiające bezgotówkowy przelew należności wynikającej z czeku oraz szczególny rodzaj czeku to: czek zakreślony , którego realizacji może dokonać jedynie określony remitent.
Czeki podróżnicze - to bardzo bezpieczna, a tym samym godna polecenia forma realizowania płatności za granicą. Czek podróżniczy jest praktycznie banknotem, takim jak inne. Posiada nominał, określenie waluty w jakiej można go zrealizować i jest bardzo dobrze zabezpieczony przed sfałszowaniem.
Inna odmianą czeków jest Euroczek, to czek gwarantowany przez bank (wystawcę) do pewnej, ściśle określonej kwoty. Kwotę tę ustala system Europay International SC w Waterloo pod Brukselą. Euroczeki funkcjonują na podstawie karty gwarancyjnej i blankietów euroczeków, jako forma bezgotówkowej płatności na terenie Europy. Można nimi regulować rachunki za towary i usługi w hotelach, restauracjach, stacjach benzynowych i innych punktach handlowo-usługowych oraz pobierać gotówkę w oddziałach banków oznaczonych niebiesko-czerwonym znakiem EC.
Weksel - w funkcji płatniczej może być on traktowany jako forma rozliczeń, ale jego rola jest znacznie większa, gdyż pełni równocześnie funkcję kredytową. Wystawiany w obcej walucie jest dewizą poszukiwaną na rynkach zagranicznych i krajowych. Ujednolicone w skali międzynarodowej zasady posługiwania się wekslem ułatwiają obroty gospodarcze.
W obrotach zagranicznych weksle występują zazwyczaj w krótkoterminowych transakcjach kredytowych, a typowy przebieg operacji jest następujący:
- eksporter otrzymuje za dostarczony towar tratę zaakceptowaną przez importera (nazywaną wówczas także akceptem) lub jego własny weksel (sola);
- eksporter zazwyczaj dyskontuje otrzymany weksel w banku i otrzymuje należność pomniejszoną przez bank o odsetki dyskonta;
- bank, który zdyskontował weksel, może go odstąpić jako dewizę lub przedstawić importerowi do wykupienia w terminie płatności.
Eksporter może domagać się dodatkowo zabezpieczenia należności w formie poręki wekslowej (awalu). W transakcjach eksportowych znajdują zastosowanie traty terminowe (ciągnione zazwyczaj na 90 lub więcej dni, ale na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy) oraz traty awista (za okazaniem). Traty terminowe, jako dewizy, są przedmiotem obrotów na międzynarodowym rynku dyskontowym, natomiast traty awista, czyli płatne na pierwsze żądanie, praktycznie nie mogą być przedmiotem obrotu na rynku dewizowym.
Na rynku dyskontowym rozróżnia się weksle towarowe oraz finansowe. Weksle towarowe pochodzą od bieżących obrotów towarowych, a traty ciągnie eksporter na akceptującego je importera lub na jego bank. Natomiast przypisanie wekslowi charakteru finansowego bywa trudne; mają ten charakter np. traty finansujące koszty przewozu. Ponieważ weksle finansowe nie są ściśle związane z eksportem towarowym, banki bardziej uzależniają ich dyskonto od pozycji gospodarczej wszystkich osób podpisanych na wekslu. Banki najchętniej dyskontują tzw. pierwszorzędne akcepty bankowe, a weksle kupieckie uzyskują mniej korzystne warunki dyskonta.
Akredytywa pieniężna - jest formą uwarunkowanego zlecenia płatniczego. Występuje ona rzadko i jest wypierana przez sprawniejsze operacyjnie metody rozliczeń. Ma ona formę dokumentu, w którym wystawiający ją bank upoważnia inne banki do dokonywania wypłat na rzecz beneficjenta akredytywy do wysokości kwoty oraz w granicach terminu określonego w akredytywie. W rozliczeniach przy użyciu akredytywy pieniężnej kwotę wypłaty określa sam beneficjent w granicach kwoty podanej w akredytywie. Beneficjent, po przedstawieniu dokumentu tożsamości, może podjąć środki z akredytywy bądź jednorazowo w całości, bądź w dowolnych kwotach częściowych, w zależności od potrzeb.
Inkaso - jest szeroko stosowaną formą rozliczeń w obrotach zagranicznych i usługą świadczoną przez banki. Polega ono na pobraniu przez bank należności klienta lub zabezpieczeniu jego przyszłej zapłaty w zamian za wydanie dokumentów powierzonych przez niego bankowi.
W zależności od inkasowanych dokumentów rozróżnia się inkaso dokumentowe oraz finansowe. Przy sprzedaży towaru na kredyt może być stosowane inkaso akceptacyjne, w którym dla zabezpieczenia zapłaty inkasujący bank przyjmuje weksel akceptowany przez importera. W zależności od tego, czy zapłata za inkasowane dokumenty następuje na bieżąco, czy po upływie określonego terminu, występuje inkaso awista lub terminowe. W zależności natomiast od rodzaju transakcji rozróżnia się inkaso importowe lub eksportowe.
W typowej operacji inkasowej występują:
- podawca (eksporter) składający w banku zlecenie inkasowe z załączonymi dokumentami towarowymi;
- bank podawcy przyjmujący od podawcy dokumenty i przesyłający je z własnym zleceniem inkasowym do zagranicznego banku pośredniczącego;
- bank pośredniczący, będący bankiem płatnika w kraju płatnika, który wydaje mu dokumenty po zainkasowaniu należności lub spełnieniu przez płatnika innych warunków zawartych w zleceniu inkasowym;
- płatnik (importer) wykupujący inkasowane dokumenty.
Akredytywa dokumentowa - jest zobowiązaniem banku importera do uregulowania eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. Mimo, że bank otwiera akredytywę w związku z umową kupna-sprzedaży, jest ona jego zobowiązaniem samoistnym i niezależnym od tej umowy. Banki realizujące akredytywę nie są związane umową zawartą między eksporterem a importerem.
W rozliczeniach za pomocą akredytywy dokumentowej zleceniodawcą jest importer, który zleca swemu bankowi otwarcie akredytywy na rzecz nazywanego beneficjentem akredytywy. Bank importera, który otrzymuje zlecenie otwarcia akredytywy, korzysta za granica z pomocy banku pośredniczącego, będącego zazwyczaj bankiem eksportera.
Specjalną formę ma akredytywa typu listu kredytowego, zwana także akredytywą typu L/C. jej otwarcie awizuje bank zleceniodawcy bezpośrednio beneficjentowi, bez udziału banku pośredniczącego, przysyłając mu tekst akredytywy na specjalnym blankiecie firmowym utrudniającym fałszerstwo. W liście kredytowym bank upoważnia beneficjenta akredytywy do ciągnienia na niego weksla trasowanego i zobowiązuje się do wykupienia ciągnionych na niego trat, jeśli będą do nich dołączone dokumenty świadczące o wysłaniu towaru.
Rozdział II
Karty płatnicze
2.1 Historia i rozwoju karty płatniczej na świecie.
Wszystkie źródła zgodnie podają tę samą datę, jeśli chodzi o moment pojawienia się właściwych kart kredytowych. Pierwsza oficjalna data w historii kart kredytowych to rok 1917. Wtedy to właśnie amerykańska firma handlowa "Smart and Roebuck" wprowadziła dla swoich klientów pierwszą w świecie kartę kredytową. Był to zwykły kawałek metalowej blaszki, na której podano tylko dane klienta korzystającego z kredytu firmy oraz jego podpis.
W latach 20 amerykańskie towarzystwa naftowe oraz wielkie konsorcja handlowe rozpoczęły emisję kart dla swoich stałych klientów. Zostali oni uprawnieni do bezgotówkowego zakupu towarów lub usług, oferowanych przez te firmy. Karty tego typu, tzw. karty konsumenckie wydawane są do tej pory przez firmy sfery niebankowej, np: domy towarowe, hotele, restauracje, linie lotnicze, kasyna, itd.
Celem wydawania kar typu konsumenckiego jest trwałe związanie klienta z firmą. Cechą charakterystyczną karty konsumenckiej jest porozumienie dwustronne. Jedną ze stron jest firma wydająca kartę i zarazem ją akceptująca, drugą jej posiadacz. Posiadacz karty może nią płacić tylko w firmie, która ją wyemitowała.
W historii kart płatniczych kolejny ważny etap stanowiły lata 1946-1955. Gospodarka Stanów Zjednoczonych przeżywała wtedy okres prosperity. Do walki o klienta włączyły się banki, rozszerzając swą ofertę, pojawiły się pierwsze bankowe karty kredytowe. Stało się to możliwe dzięki zastosowaniu nowoczesnych technik obliczeniowych, obniżających diametralnie koszty zaciągania kredytów. Pierwsze karty bankowe miały charakter wyłącznie lokalny.
Bankowe karty płatnicze pojawiły się ok. 50 lat temu i bardzo szybko stały się nieodzownym elementem życia milionów ludzi. W krajach wysoko rozwiniętych dawno zniknęły pytania o sens posiadania plastikowych pieniędzy. Bank, który nie ma kart w swojej ofercie nie liczy się na rynku.
Jak wykazują doświadczenia krajów zachodnich, a co zauważają również polscy sprzedawcy, punkty honorujące karty cieszą się większym zainteresowaniem klientów. Właściciele punktów wysoko oceniają bezpieczeństwo rozliczeń bezgotówkowych. Równie ważne jest ułatwianie zakupów klientom, unikanie ewentualnych pomyłek przy posługiwaniu się gotówką, ochrona przed przyjęciem fałszywych banknotów oraz prestiż punktu.
Dziś wystawcy kart walczą o klienta proponując mu wraz z kartą wiele dodatkowych usług. Często są to ubezpieczenia (od opóźnień w podróży, zagubienia bagażu itp.), prawo do korzystania ze specjalnych pomieszczeń na lotniskach, preferencyjne kredyty, specjalne połączenia telefoniczne.
Dzieje kart emitowanych przez banki i instytucje nie bankowe różnią się od siebie tak samo, jak funkcje, które karty te miały spełniać. Pierwsze znalazły się w użyciu karty konsumenckie wydawane przez firmy dla najlepszych klientów. Później plastikowe pieniądze zaczęły wprowadzać kolejne instytucje nie finansowe związane przede wszystkim z podróżowaniem i rozrywką (karty klubowe, czy karty T&E - Travel & Entertainment): biura podróży, hotele, restauracje. Szybko ukształtowała się główna funkcja kart parabankowych: Miały uczynić podróż łatwą i przyjemną.
Następnie zostały wprowadzone karty bankowe, które były efektem walki o klienta w czasach dużego nasycenia rynku usług bankowych w USA, miały one ułatwić dostęp do gotówki. Karty bankowe przez dłuższy czas miały charakter lokalny, w przeciwieństwie do kart parabankowych, które szybciej zyskały zasięg krajowy i międzynarodowy. Z czasem różnice pomiędzy kartami bankowymi i nie bankowymi stopniowo zacierały się. Karty bankowe wkroczyły do punktów sprzedaży, w tym również hotelowo - gastronomicznych, zaś karty klubowe wyszły poza sektor turystyczno - wypoczynkowy, dając użytkownikom możliwość wypłacania gotówki (w biurach podróży, bankach i bankomatach). Zarówno karta bankowa, jaki klubowa ułatwiała podróż i umożliwiała pobranie gotówki w lokalnej walucie.
2.2 Historia kart płatniczych w Polsce.
Przed 1989 w czasach PRL karty płatnicze nie były w Polsce wydawane. W tym czasie w Europie Zachodniej i USA rozpowszechniły się czeki, a potem karty debetowe i kredytowe. Polska nie uczestniczyła w tych przemianach, żyjąc swoimi własnymi wewnętrznymi problemami. Jedynymi osobami, które posługiwały się wtedy kartami płatniczymi w naszym kraju byli cudzoziemcy. I to właśnie dla nich została stworzona przez Biuro Podróży ORBIS sieć akceptacji kart płatniczych. ORBIS utworzył w tym celu Dział do spraw Legitymacji Kredytowych (tak wtedy nazywano karty płatnicze). Od 1969 roku akceptowane były karty Diners Club, od 1971 American Express, od 1974 BankAmeriCard (potem zmieniła nazwę na Visa), od 1975 MasterCharge (zmieniła potem nazwę na Mastercard), a od 1986 roku japońskie karty JCB. Karty były akceptowane w około 500 punktach, głownie w hotelach i restauracjach, gdzie pojawiali się zagraniczni turyści. Akceptowano je również w sklepach sieci Pewex, Batona, Cepelia i Desa.
W latach 80-tych bank Polska Kasa Opieki S.A. (Pekao S.A.) wprowadził w III oddziale w Warszawie karty identyfikacyjne oraz zainstalował pierwszy w naszym kraju bankomat.
Pierwsze lata po przełomie 1989 roku, były okresem transformacji i rozchwiania gospodarki. W tym okresie tworzyły się fundamenty, nowego, komercyjnego systemu bankowego.W 1990 roku Visa podpisuje pierwsze umowy z polskimi bankami, przyznające im prawo emisji kart tej organizacji. Do grona tych banków należały: Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A., Bank Pekao S.A., PKO BP, Bank Śląski S.A., Kredyt Bank S.A. i Bank Przemysłowo-Handlowy S.A., lecz żaden z nich nie decydował się jeszcze na wydanie karty.
W grudniu 1990 roku ze struktur Orbisu wyłączono dział zajmujący się akceptacją kart, tworząc firmę PolCard. Udziałowcami Polcardu stali się Orbis i Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A. W 1991 roku tenże BIG S.A. wydał pierwsza na naszym rynku kartę Visa. Była to przeznaczona dla firm karta Visa Bussiness.
Kolejna banki rozpoczęły wydawanie własnych kart bankomatowych, akceptowanych tylko w ich własnej sieci bankomatów. Najpopularniejszą z tych kart była karta PKO Ekspress wydawana przez bank PKO BP.
W 1992 roku powstało Centrum Kart i Czeków Banku Pekao S.A., które zajęło się akceptacją kart płatniczych.
Pierwsze międzynarodowe karty płatnicze dla klientów indywidualnych pojawiły się w Polsce w 1993 roku. W lutym tego roku bank Pekao S.A. wydał pierwszą w Polsce kartę Visa Classic. Kilka miesięcy później zrobił to Bank Przemysłowo-Handlowy S.A. z Krakowa.
Ponieważ wymagania stawiane dla wydania kart międzynarodowych były trudne do spełnienia dla większości Polaków, Polcard postanowił wydawać pod swoją marką własne, lokalne karty płatnicze. Pierwsza karta Polcard została wydana przez BIG S.A. w lipcu 1993 roku. Wkrótce takie karty wydały też kolejne banki. Karty Polcard wydawane były w 4 wersjach: Classic, Bussiness, Bis (karta elektroniczna) oraz Tempo (karta bankomatowa). Karty były, i są nadal, akceptowane tylko na terenie Polski.
Inną lokalną kartą kredytową byłą wydana przez Glob Bank S.A. karta Express M. Karta ta była wydawana od 1993 do 1996 roku. W 1995 roku pojawiła się na naszym rynku pierwsza międzynarodowa karta kredytowa. Była to karta Partner wydana przez Bank Pekao S.A. z logiem Mastercard. Bank przyznawał limit kredytowy w wysokości od 150 do 2.500 zł. Kredyt był oprocentowany na 30% w stosunku rocznym, a odsetki były naliczane od momentu dokonania płatności. Klient był zobowiązany do minimalnej spłaty co najmniej 10% kwoty zadłużenia.
W 1996 roku Pekao S.A. wprowadza do swojej oferty rachunek Eurokonto, a jego posiadaczom wydaje automatycznie kartę debetową EC/Maestro. Karta ta jest także kartą gwarancyjną do euroczeków. W 1999 roku polskie banki przystąpiły do pilotażowego programu kart chipowych Visa Smart. Bank PKO BP wydał 10.000 takich kart, pozostałe banki uczestniczące w programie wydały ich w sumie 2.000. W 1999 roku rozpoczęło działalność centrum autoryzacyjne banku WBK (później BZ-WBK). W 2000 roku powstały centra autoryzacyjne eService oraz eCard.
W 2001 roku banki wydały pierwsze "karty wirtualne" służące tylko do płatności za towary i usługi w sieci Internet. W 2002 roku ING Bank Śląski wyemitował pierwsze na naszym rynku karty płatnicze typu pre-paid.
W czerwcu 2003 roku Kredyt Bank rozpoczął wydawanie pierwszych na chipowych kart kredytowych. Są to karty hybrydowe posiadające mikroprocesor i pasek magnetyczny.
Na koniec 2002 roku w portfelach Polaków znajdowało się prawie 17 milionów kart płatniczych. Z tej sumy 800 tyś. kart to karty kredytowe, a 1 milion to karty typu charge.
W 2002 roku wykonano w Polsce kartami płatniczymi 123,5 miliona transakcji. W czerwcu 2003 było w naszym kraju 7200 bankomatów.
Obecnie każda pracująca osoba może ubiegać się o kartę kredytową i ją uzyskać. Również osoby bardzo zamożne mogą wybierać w bardzo bogatej ofercie kart Złotych i Platynowych. Polskie banki poza kartami Visa i Mastercard wydają także karty American Express i Diners Club. Nieliczne, mniejsze banki wydają jeszcze karty Polcard.
2.3 Budowa i zabezpieczenia kart płatniczych.
Kart płatniczych, zabezpieczają właścicieli przed utratą pieniędzy z powodu kradzieży czy zgubienia. Każda karta posiada bowiem swego rodzaju “elektroniczny podpis” zwany PIN'em (Poufny Numer Identyfikacyjny). Tylko prawidłowe podanie numeru PIN umożliwia dostęp do naszych pieniędzy. Najczęściej po trzykrotnym, nieprawidłowym wybraniu PIN'u bankomat zatrzymuje kartę. Specjaliści twierdzą jednak, iż mimo licznych zabezpieczeń każda karta jest do podrobienia. Ale za kilka lat większość Polaków będzie się już posługiwała kartami i wtedy może to już stanowić poważny problem.
Zabezpieczenia kart:
- każda karta płatnicza posiada wytłoczony w dolnej części awersu numer, który powinien
być zgodny z odpowiednim dla określonego systemu układem cyfr.
- wszystkie karty płatnicze mają określony termin ważności.
- kartą może posługiwać się tylko osoba, której imię i nazwisko jest na niej wytłoczone
(osoby, które obsługują klienta mają obowiązek to sprawdzić!).
- na karcie powinien znajdować się podpis właściciela karty, a karty nie podpisane uważa się
za nieważne (karty typu “biznes” mają wytłoczoną nazwę firmy).
- na każdej karcie płatniczej powinno znajdować się logo systemu (VISA, MasterCard, AmEx
itp.) natomiast dodatkowym oznaczeniem jest hologram na awersie karty, niezwykle trudny
do podrobienia, jednak nie znajduje się on na wszystkich kartach.
- niektóre karty płatnicze posiadają ograniczenia realizacji tylko do określonego terenu (np.
napis VALID ONLY IN POLAND oznacza, iż karta ważna jest tylko na terytorium Polski).
- wybrane karty mogą mieć też zdjęcie właściciela. przykładem takich kart w Polsce są karty
kredytowe wydawane przez Citibank.
Budowa plastykowego pieniądza:
- czarny pasek magnetyczny o wymiarach 12x86mm, zawierający zakodowane wiadomości
dotyczące posiadacza karty i jego rachunku, a także osobisty numer identyfikacyjny - PIN ;
identyfikator składa się z czterech cyfr i powinien być znany wyłącznie posiadaczowi ;
numer ten jest nadawany przez wystawcę karty, a posiadacz może go zmienić wykorzystując
do tego celu bankomat,
- data ważności ( formuły : valid from - ważna od, expires end - wygasa z końcem),
- imię i nazwisko osoby uprawnionej do posługiwania się kartą,
- nazwa i symbol organizacji lub banku będącego wystawcą karty,
- numer karty,
- napis określający charakter karty (Classic, Gold, itd.),
- na odwrotnej stronie znajdują się informacje dodatkowe, takie jak adresy i telefony
przydatne w razie potrzeby zasięgnięcia informacji lub zgłoszenia znalezionej lub
zagubionej karty,
- nazwa użytkownika karty,
- poniżej paska magnetycznego umiejscowiony jest specjalny biały fakturowany pasek ,
przeznaczony do złożenia podpisu przez posiadacza,
- symbol karty,
- trójwymiarowy hologram umieszczony na czołowej stronie karty , charakterystyczny dla
każdego z systemów; wyjątek stanowią karty American Express oraz Diners' Club,
2.4 Klasyfikacja kart płatniczych.
Pierwszy podział organizacji płatniczych wydających karty;
Visa (karty międzynarodowe):
- Visa Classic
- Visa Electron
- Visa Classic - wirtualna (wyłącznie płatnicza)
- Visa Classic Gold
- Visa Classic Platinum
- Visa Business
- Visa Business Gold
Europay i MasterCard (karty międzynarodowe):
- Maestro
- Cirrus (wyłącznie bankomatowa)
- MasterCard Electronic
- EuroCard/MasterCard
- EuroCard/MasterCard - wirtualna (wyłącznie płatnicza)
- EuroCard/MasterCard Gold
- EuroCard/MasterCard Business
PolCard (karty krajowe):
- PolCard Bis
- PolCard Tempo (wyłącznie bankomatowa)
- PolCard Classic
- PolCard Business
Inne (międzynarodowe organizacje klubowe):
- American Express
- Diners Club
Klasyfikacja dotyczy sposobu sprawdzania ważności karty i odczytu zapisanych na niej informacji:
- karty tłoczone,
- karty magnetyczne,
- karty inteligentne;
Karta wypukła (tłoczona) - to popularne określenie na karty z rodziny Visa Classic/Gold i EuroCard/MasterCard, Polcard Classic (ale nie Polcard Bis), Dinners Club, American Express. Inne nazwy wypukłej to karta tłoczona, karta embosowana. Nazwa pochodzi od tego, że karty te posiadają wyraźnie wypukłe cyfry i literki: pełny numer karty (dla VC i MC jest to zawsze 16 cyfr), ważność karty oraz nazwy posiadacza. W praktyce mówiąc o "karcie wypukłej" najczęściej myślimy o karcie umożliwiającej dokonywanie transakcji offlinowych. - w imprinterach i bez autoryzacji w POSach. Imprinter to specjalne mechaniczne urzędzenie, w którym wystające dane karty są odbijane na rachunku. Karty wypukłe umożliwiają też dokonywanie transakcji bez fizycznej obecności karty - np. w Internecie. Zdarzają się też oczywiście wyjątki, które wprawdzie mają wypukłe niektóre z tych danych ale nie są to "karty wypukłe" wg podanej wyżej definicji.
Karta magnetyczna - karta, w której nośnikiem danych jest pasek magnetyczny. Odczyt danych odbywa się przez przeciągnięcie karty w czytniku reagującym na zmiany pola magnetycznego. Najbardziej popularne karty mają wymiary 86x54 mm. Mogą być wykonane z tworzywa sztucznego lub papieru. Karty magnetyczne są powszechnie stosowane jako karty płatnicze, identyfikacyjne, do kontroli dostępu, itp. Mogą posiadać dodatkowe zabezpieczenia w postaci hologramów lub mikrodruku.
Karta inteligentna (elektroniczna, karta chipowa), (ang. smart card) - uniwersalny nośnik danych w postaci karty wykonanej z plastiku z umieszczonym na niej (lub wewnątrz niej) jednym lub kilkoma układami scalonymi(chip), które pozwalają na ochronę procesu logowania użytkownika, kontrolę dostępu i zawartych na niej danych. Może być odczytywana za pomocą urządzeń automatycznych, np. przy zawieraniu i rozliczaniu transakcji finansowych oraz w kasach cyfrowych. Karty elektroniczne mają rozmiar i wygląd zbliżony do tradycyjnych kart kredytowych z paskiem magnetycznym. Często posiadają również taki pasek i mogą być odczytywane w urządzeniach nie obsługujących kart elektronicznych
Podział kart płatniczych to podział pod względem funkcjonalnym:
- karty bankomatowe,
- karty debetowe,
- karty kredytowe,
- karty obciążeniowe ( charge );
Karty bankomatowe - (ang. ATM Card lub Cash Card) służy wyłącznie do dokonywania wypłat gotówki oraz innych transakcji, które możliwe są do wykonania z użyciem bankomatu, np. sprawdzenie stanu rachunku, wydrukowanie historii transakcji, zmiana kodu PIN czy dostęp do funkcji depozytowych w bankomacie. Karta bankomatowa nie posiada żadnych funkcji płatniczych, nie można zatem przy jej użyciu wykonać transakcji bezgotówkowej - nawet jeżeli bankomat udostępnia możliwość wykonania takiej transakcji, np. doładowanie konta telefonu komórkowego. Ponieważ funkcjonalność tego typu kart jest bardzo ograniczona, większość banków nie decyduje się na wydawanie kart bankomatowych. W zamian banki wydają karty płatnicze, które jednocześnie wyposażone są w funkcje karty bankomatowej.
Karty debetowe - (ang. Debit Card) funkcjonują na zasadzie rozliczenia transakcji wykonanej z użyciem karty natychmiast po otrzymaniu przez bank informacji o jej przeprowadzeniu. Oznacza to, że rachunek posiadacza karty, który wykonał transakcję z użyciem karty debetowej, zostanie obciążony przez bank natychmiast jak tylko informacja o transakcji dotrze do banku. Okres ten zależy jednak od wielu czynników, np. od tego gdzie była wykonana transakcja, sposobu jej rozliczania oraz od systemu informatyczno-księgowego stosowanego przez bank. Może zatem wynosić od niemalże kilku sekund od przeprowadzenia transakcji aż do kilku (lub nawet kilkunastu) dni.
Aby skrócić ten okres i zwiększyć bezpieczeństwo obrotu kartowego, banki również blokują środki na rachunku posiadacza karty na podstawie tzw. autoryzacji transakcji. Oznacza to, że od momentu wykonania transakcji aż do momentu jej rozliczenia z rachunku, kwota transakcji jest zablokowana na rachunku posiadacza karty i nie można jej wypłacić ani z użyciem karty ani też innymi metodami (np. poprzez wypłatę w placówce banku).
Kartą debetową można realizować transakcje gotówkowe i bezgotówkowe do wysokości środków na rachunku (najczęściej powiększonych o przyznany limit kredytowy bądź debetowy). Zdarza się jednak, iż ze względów technicznych bank wydaje kartę debetową z określonym limitem wydatków np. dziennym, tygodniowym bądź miesięcznym. Oznacza to, że kartą debetową możemy posługiwać się do wysokości przyznanego limitu, niezależnie od wysokości środków na rachunku.
Karty kredytowe - (ang. Credit Card) to rodzaj kart, których uzyskanie nie wiąże się z koniecznością otwierania rachunku w banku, na który będą wpływały nasze wynagrodzenia czy inne dochody. Do wydania karty kredytowej wystarczy jedynie złożyć wniosek (z reguły zawierający szereg różnego rodzaju pytań dotyczących naszej sytuacji finansowej) oraz załączyć dokumenty wymagane przez bank - najczęściej są to dokumenty poświadczające wysokość naszych zarobków, np. zaświadczenie o zarobkach i stażu pracy wystawione przez naszego pracodawcę. Na tej podstawie bank ocenia naszą zdolność kredytową i ustala wysokość limitu kredytowego. Dla nowych klientów bank najczęściej przyznaje podstawowy limit, który po pewnym czasie dobrej współpracy z bankiem może zostać zwiększony przez bank. Posiadacz karty kredytowej może wykonywać transakcje do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Raz w miesiącu bank sumuje wszystkie transakcje i wysyła posiadaczowi karty zbiorcze zestawienie tych transakcji informując jednocześnie o kwocie zaciągniętego kredytu przy użyciu karty.
Zasady spłaty kredytu ustalane są przez każdy bank samodzielnie. Najczęściej bank ustala pewną minimalną kwotę jaką posiadacz karty zobowiązany jest do spłaty co miesiąc (może to być np. 10% zaciągniętego kredytu). Bank może także nie naliczyć żadnych odsetek od kredytu, jeżeli został on w całości spłacony w określonym terminie.
Przyznany przez bank kredyt jest kredytem odnawialnym, co oznacza że każda spłata zadłużenia zwiększa dostępny limit do dokonywania dalszych transakcji z użyciem karty. Przykład: karta kredytowa VISA Classic Lukas Banku SA.
Karty obciążeniowe - ( charge ) to możliwość zakupów, za które płacimy najczęściej raz w miesiącu gdy bank przesyła nam rachunek oraz zestawienie transakcji. Na całkowice zlikwidowanie długu mamy określony czas, potem bank nalicza odsetki karne. Do kwot transakcji doliczana jest niewielka prowizja Posiadacz rachunku nie musi posiadać rachunku u wydającego kartę.
Podział kart płatniczych o zasięgu:
- krajowym ( np. karta POLCARD ),
- międzynarodowym ( VISA, MasterCard, EuroCard, American Express, Diners' Club, JCB);
Innym nowoczesnym produktem płatniczym jest karta wirtualna.
Karta wirtualna - (ang. Virtual Card) to nowy rodzaj kart płatniczych opracowanych wyłącznie pod kątem dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. W ostatnich latach gwałtowny rozwój internetu spowodował, iż coraz częściej możemy wykonywać także transakcje poprzez sieć internet - przy czym mogą to być dowolnego transakcje, począwszy od dostępu do różnego rodzaju zasobów (np. archiwum artykułów gazet) aż do niezliczonej ilości internetowych sklepów, których asortyment niejednokrotnie przekracza ofertę tradycyjnych sklepów. Wraz z rozwojem sklepów internetowych zwiększa się liczba osób pragnących dokonywać transakcji w sieci internet. W tym celu organizacje płatnicze wraz z bankami opracowały nowy sposób dokonywania transakcji - właśnie z użyciem wirtualnej karty.
Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie jednak żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego jak i posiadaczy kart (zarówno kart tradycyjnych jak i wirtualnych). Można zaryzykować twierdzenie, iż jest to tylko nowy sposób działań marketingowych mających za cel dotarcie do pewnej grupy klientów banku.
Czym zatem różni się karta wirtualna od tradycyjnej plastikowej karty płatniczej ? Podstawowa różnica jest taka, iż kartą wirtualną nie możemy dokonać transakcji w zwykłym punkcie handlowo-usługowym. Nie wypłacimy nią również gotówki w bankomacie czy kasie banku. Do karty nie jest także generowany kod PIN, jednakże generowane są kody weryfikujące o nazwie CVC2 lub CVV2 (kody te są również generowane do większości tradycyjnych kart płatniczych). Karta wirtualna służy zatem wyłącznie do dokonywania transakcji typu MOTO (czyli transakcje realizowane drogą pocztową i telefoniczną) oraz transakcji internetowych.
Karta wirtualna może zostać wydana w postaci papierowej (czyli otrzymujemy z banku specjalną kopertę, podobną do koperty z kodem PIN, w której zapisany jest numer karty, data jej ważności oraz kod weryfikujący CVC2 lub CVV2) bądź może zostać również wydana w postaci standardowej plastikowej karty (jednakże taką kartą wirtualną nadal nie można realizować transakcji w bankomatach oraz zwykłych punktach handlowo-usługowych), np: eKARTA mBank'u.
Rozdział III.
Badania ankietowe dotyczące karty płatniczej
Bibliografia
1. Świderski J., Podstawy operacji bankowych ,Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM,
Warszawa 1997r.
2. Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 2001r.
3. Głuchowski J., Szambelańczyk J., Bankowość, Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999r.
4. Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i
Bankowca Warszawa 2002r.
5. Herapolitańska I., Weksle w Obrocie Gospodarczym , Wyd. TWIGGER, Warszawa
2007r.
6. Wyszomirski T., Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko, Wyd. PWN ,Warszawa 1999r.
Źródła dodatkowe - Strony Internetowe:
- www.brebank.pl
- www.bankier.pl
Akty normatywne:
- Ustawa z 28 kwietnia 1936r., Prawo czekowe ( stan prawny na 5 maja 2008r.),
(art. 60 prawa czekowego);
- Ustawa z 28 kwietnia 1936r., Prawo czekowe ( stan prawny na 5 maja 2008r.),
(art. 61 prawa czekowego);
- Ustawa z dnia 16 grudnia 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady
opodatkowania i niektórych innych ustaw (Dziennik Ustaw Nr 134/1993 r., poz. 646);
- Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 11 grudnia 1992 r. w sprawie
form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (Monitor
Polski Nr 39, poz. 293 i z 1997 r. Nr 77, poz. 732);
- Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i
trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków
(M.P. 1998 nr 21 poz. 320);
- Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i
trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków.
(M.P. z dnia 30 czerwca 1998 r.);
Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych
za pośrednictwem banków (M.P. 1998 nr 21 poz. 320)
Świderski J., Podstawy operacji bankowych ,Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM ,Warszawa 1997 r.
Świderski J., Podstawy operacji bankowych ,Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM ,Warszawa 1997 r
Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 2001 r.
Głuchowski J., Szambelańczyk J., Bankowość, Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 r.,
str.270
Ustawa z dnia 16 grudnia 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania i niektórych innych ustaw
(Dziennik Ustaw Nr 134/1993 r., poz. 646)
Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.221
Ustawa z 28 kwietnia 1936r., Prawo czekowe ( stan prawny na 5 maja 2008r.), (art. 60 prawa czekowego)
Ustawa z 28 kwietnia 1936r., Prawo czekowe ( stan prawny na 5 maja 2008r.), (art. 61 prawa czekowego)
Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.209
Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.207
Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 11 grudnia 1992 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń
pieniężnych za pośrednictwem banków (Monitor Polski Nr 39, poz. 293 i z 1997 r. Nr 77, poz. 732).;
Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych
za pośrednictwem banków. (M.P. z dnia 30 czerwca 1998 r.)
Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.227
Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe , Wyd. Poltext , Warszawa 2001 r. , str.168
Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.307
Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe , Wyd. Poltext , Warszawa 2001 r. , str.170
Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.309
Herapolitańska I., Weksle w Obrocie Gospodarczym , Wyd. TWIGGER, Warszawa 2007r.
Głuchowski J., Szambelańczyk J., „Bankowość” Podręcznik dla studentów, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 r. , str.279
Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe , Wyd. Poltext , Warszawa 2001 r. , str.181
Myczkowska A., Dąbrowski T., Karty płatnicze - przewodnik po świecie plastikowego pieniądza Wyd. Presspublica, Warszawa 1997 r.,
str. 11
Smaga M., Karty płatnicze, Kantor wydawniczy S.C. Zakamycze , 1998 r. , str. 24
Wyszomirski T., Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko , Wyd. PWN, Warszawa 1999 r., str. 120
Kwiatkowski J., Bankowe karty płatnicze, Wyd. AWA ,Warszawa 1995 r. , str. 22 - 23
Bury A., Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 2000, str. 23
Bury A., Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 2000, str. 22
Bury A., Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 2000, str. 25
25