Zamówienia publiczne
Wstęp
W latach 1944 - 1989 w Polsce nie udzielano zamówień publicznych, nie istniało takie pojęcie ani w systemie prawnym, ani publicznym. Instytucje państwowe zlecały wykonanie robót, czy usług, innym instytucjom państwowym. Pieniądze państwowe przechodziły z kasy jednej instytucji do kasy innej. W takim systemie regulacje spraw związane z uczciwym, zachowującym zasady wolnej konkurencji udzielaniem zamówień nie były konieczne ani potrzebne.
Rezygnacja z tamtego ustroju, otwarcie gospodarki na działanie praw rynku i konkurencji, otwarcie państwa na świat spowodowały konieczność uregulowania zasad ubiegania się o zamówienia, tak aby były one jednoznaczne i jednakowe dla wszystkich. W polski prawie obowiązuje nas ustawa o zamówieniach publicznych z 10 czerwca 1994. Ustawa ta zawiera wszelkie nowelizacje a jej tekst jednolity opublikowano w Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 664, Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 2, poz. 16.
Omówienie ustawy o zamówieniach publicznych.
Podstawowe wiadomości
Ustawa dzieli osoby uczestniczące w tej procedurze na dwie kategorie: dysponentów środków publicznych, czyli zamawiających, i konsumentów tych środków, czyli dostawców lub wykonawców, nazywanych oferentami.[2,s.15]
Środki publiczne
Bardzo ważne jest także określenie, co to są środki publiczne. Ustawa pod pojęciem „środki publiczne” rozumie:(1, art. 2 u.z.p)
środki pochodzące z budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, przeznaczone na działalność bieżącą i inwestycyjną,
kredytowe, na które Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub samorządowa jednostka organizacyjna udzieliły poręczeń, gwarancji albo dofinansowały koszty udzielenia kredytu
pochodzące z opłat abonamentowych i opłat za używanie niezarejestrowanych odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, o których mowa w ustawie z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji
Zamówienia publiczne
Powoli dochodzimy do tego, co jest zamówieniem publicznym. Otóż przez zamówienie publiczne rozumiemy zamówienie na roboty budowlane, dostawy lub usługi opłacane w całości lub w części ze środków publicznych. Jednak ustawa nie określa, jak duża ma być część środków publicznych, musimy więc rozumieć, że nawet dotacja jednego grosza publicznego do jakiś wydatków, np.: przedsiębiorstwa, zmusza do zastosowania ustawy o zamówieniach publicznych.[2, s.16]
Instytucje udzielające zamówień publicznych
Do stosowania przepisów ustawy zobowiązane są następujące instytucje:
państwowe jednostki budżetowe, zakłady budżetowe oraz gospodarstwa pomocnicze;
państwowe fundusze celowe;
państwowe i komunalne jednostki wykonujące zadania o charakterze użyteczności publicznej, jeżeli dysponują środkami publicznymi.
Do zadań o charakterze użyteczności publicznej zalicza się prace za zakresu:
inżynierii sanitarnej,
komunikacji
zaopatrzenia w wodę, gaz, prąd,
usług kulturalnych i oświaty,
ochrony środowiska,
zarządu lokalami,
pomocy społecznej itp.
spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia, w zakresie, w jakim dysponują środkami publicznymi,
agencje rządowe
jednostki publicznej radiofonii i telewizji oraz ich jednostki zależne,
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej i jednostki organizacyjne ubezpieczenia zdrowotnego [art. 4.1 u.z.p]
Oferenci
Ponieważ wiemy już, kto może być zamawiającym, określimy, kto może być oferentem. Otóż mogą to być wszelkie podmioty gospodarcze uprawnione do obrotu prawnego i gospodarczego:
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
przedsiębiorstwa państwowe,
spółki prawa handlowego
jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,
spółki z udziałem kapitału zagranicznych
przedsiębiorstwa zagraniczne.
Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego.
Przygotowanie zamówienia
Nim przystąpimy do ogłoszenia o postępowaniu o zamówienie publiczne lub zaproszenia do udziału w postępowaniu o zamówienie, musimy określić i zrobić kilka kroków, które będą miały duży wpływ na efektywność postępowania.
Pierwszym krokiem będzie ustalenie potrzeb zamawiającego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy, przy określaniu cech jakościowo - technicznych przedmiotu zamówienia zamawiający winien korzystać z Polskich Norm lub klasyfikacji wydanych na podstawie ustawy o statystyce publicznej, a w odniesieniu do robót budowlanych - z dokumentacji projektowej.
Ten sam artykuł mówi, że w pewnych przypadkach zamawiający może określić przedmiot zamówienia przez wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia. Jednak nie wolno zamawiającemu tak określić przedmiotu zamówienia, że praktycznie z góry będzie wiadomo o ukierunkowaniu postępowania na konkretnego oferenta.
Po wejściu do UE art. 17 ulegnie radykalnej zmianie. Zakazane będzie określanie przedmiotu zamówienia, warunków stawianych oferentom w sposób utrudniający uczciwą konkurencję, a w szczególności stosowanie w opisie przedmiotu zamówienia znaków towarowych lub wskazywania patentów lub pochodzenia.
Zamawiający jest zobowiązany do przekazania do publikacji w Biuletynie Zamówień Publicznych, niezwłocznie po sporządzeniu planu finansowego (dotyczy sektora finansów publicznych) lub do dnia 31 marca, ogłoszenie o planowanych w danym roku kalendarzowym zamówienia na roboty budowlane, których wartość przekracza 500 000 EURO. Taki sam obowiązek spoczywa na zamawiającym odnośnie do planowanych zamówień na usługi i dostawy, których łączna wartość w każdej kategorii przekracza 500 000 EURO.
Przed przystąpieniem do ogłoszenia o postępowaniu o zamówienie publiczne niezbędne jest prawidłowe ustalenie wartości szacunkowej zamówienia, gdyż będzie to determinowało zastosowanie bądź procedury uproszczonej (wartość udziału środków publicznych w finansowaniu zamówienia do 30 000 EURO), bądź też procedury pełnej (wartość udziału środków publicznych w finansowaniu zamówienia powyżej 30 000 EURO).
Wartość zamówienia, to zgodnie z definicją ustawową (art. 2 ust 1 pkt. 9) szacunkowa wartość zamówienia ustalona przez zamawiającego z należytą starannością. Do wartości zamówienia nie wlicza się podatku VAT.
Ustalenie wartości szacunkowej z należytą starannością dla zamówienia, którego przedmiotem jest dostawa lub usługa może odbywać się w jeden z trzech sposobów:
Po pierwsze, znając ceny ubiegłoroczne przedmiotu zamówienia, za wartość szacunkową przyjmujemy taką cenę i zwiększamy ją o stopień inflacji.
Jeżeli zamawiający nie jest w stanie, z różnych przyczyn, oszacować wartości w ten sposób, to może, niekiedy wręcz musi, przyjąć za wartość szacunkową wartość środków przeznaczonych w swoim budżecie na dany zakup.
Ostatnią metodą ustalania szacunkowej wartości przedmiotu zamówienia jest przeprowadzenie nieformalnego rozeznania rynku danej usługi lub dostawy.
Jeżeli chodzi o ustalenie wartości szacunkowej zamówienia, którego przedmiotem są roboty budowlane, to ustawodawca przewidział sposób jej ustalenia. Zgodnie z art. 35 ust 2a ustawy, podstawą do określenia wartości szacunkowej jest kosztorys inwestorski.
Następnym etapem przygotowań do rozpoczęcia postępowania jest ustalenie przy przedmiocie zamówienia o szacunkowej wartości poniżej 30 000 EURO, czy stosowane będą preferencje dla dostawców lub wykonawców krajowych, polegające na ograniczeniu kręgu ubiegających się o zamówienie tylko do oferentów krajowych bądź takich zagranicznych, które mają swoje przedstawicielstwo w Polsce. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 1994 r. w sprawie stosowania preferencji krajowych przy udzielanie zamówień publicznych ustalono obowiązek stosowania preferencji krajowych. W niektórych przypadkach Prezes Urzędu Zamówień Publicznych może odstąpić od tego wymogu.[3,s.38-39]
Kolejny krok na drodze do postępowania o udzielenie zamówienia to powołanie przez zamawiającego komisji, która będzie prowadzić w jego imieniu postępowanie, i ustalanie możliwie szczegółowego harmonogramu prac z tym związanych.
Zgodnie z obowiązującym od dnia 10 stycznia 2002 r. art. 20a ustawy, zamawiający jest zobowiązany do przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego o wartości przekraczającej kwotę 30 000 EURO przy udziale komisji przetargowej.
Członkami komisji przetargowej mogą być wyłącznie pracownicy zamawiającego. Nie wyklucza się jednak udziału w pracach komisji osób o szczególnych kwalifikacjach, spoza pracowników zamawiającego w charakterze biegłych.
Do zadań stojących przed komisją przetargową należy wymienić przygotowanie i przeprowadzenie postępowania, a w szczególności:
dokonanie oceny spełniania wymogów ustawowych i wynikających ze specyfikacji przez oferentów i złożonych przez nich oferty
ocena ofert i zaproponowanie wyboru najkorzystniejszej.
W wypadku prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia o wartości nieprzekraczającej równowartości 30 000 EURO nie ma obowiązku powoływania komisji przetargowej, choć jest to dopuszczalne.
Po ustaleniu składu komisji dla przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia, wyznaczeniu kompetentnej osoby do kontaktów z oferentami należy ustalić harmonogram prac związanych z postępowaniem. Na tym etapie należy również uwzględnić obowiązek sporządzenia ogłoszeń o postępowaniu, które należy udostępnić w siedzibie zamawiającego, na stronie internetowej, a przede wszystkim przesłać do publikacji w Biuletynie Zamówień Publicznych.
Ważne jest także aby każdy oferent, przed przystąpieniem do postępowania, winien oświadczyć, że: [1,art. 22 ust. 2]
jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym,
posiada uprawnienia niezbędne do wykonania określonych prac lub czynności, jeżeli ustawy nakładają taki obowiązek
dysponuje wiedzą i doświadczeniem, a także potencjałem ekonomicznym i technicznym oraz pracownikami zdolnymi do wykonywania zamówienia,
znajduje się w sytuacji finansowej zapewniającej wykonanie zamówienia,
nie podlega wykluczeniu z postępowania.
Ustawa także nakłada (przy udziale środków publicznych powyżej 30 000 EURO), iż oferent nie może być zależny od innych uczestników postępowania lub zamawiającego.[1, art. 22. ust. 4]
Następnym etapem w całej procedurze przygotowawczej jest ustalenie przez zamawiającego terminu przekazania wszystkim chętnym formularzy wstępnej kwalifikacji (nie później jednak niż na 14 dni przed terminem składania wniosków kwalifikacji.
Kolejny krok to przygotowanie protokołu postępowania, czy też dokumentacji podstawowych czynności związanych z postępowaniem, w zależności od szacunkowej wartości przedmiotu i wybranego przez zamawiającego trybu postępowania. Protokół ma na celu zapewnienie przejrzystości i umożliwienia realizacji zasady jawności postępowania. Zamawiający ma obowiązek archiwizowania ofert i protokołów postępowania prze okres 3 lat.
Kolejne elementy harmonogramu prac związanych z udzieleniem zamówienia publicznego uzależnione są od specyfiki trybu, jaki zdecydował się wybrać zamawiający. Dlatego przedstawimy je wraz z omówieniami poszczególnych trybów postępowania.
Tryby przetargowe postępowania
Przetarg jest konkursem organizowanym przez zamawiającego dla oferentów, który gwarantuje równe szanse każdemu uczestnikowi, przy zapewnieniu możliwie szerokiego kręgu uczestników, a co się z tym wiąże, równie dużej liczbie ofert.
Ze względu na specyfikę przedmiotu zamówienia ustawodawca przewidział trzy niezależne tryby przetargowe:
Przetarg nieograniczony,
Przetarg ograniczony,
Przetarg dwustopniowy.
Ad. a) Przetarg nieograniczony
Przetarg ten jest podstawowym trybem dla prowadzenia postępowania o zamówienie publiczne. Jest to tryb obowiązkowy dla wszystkich postępowań dotyczących przedmiotu zamówienia o wartości przekraczającej 30 000 EURO.
W przetargu może wziąć każdy dostawca lub wykonawca o ile nie został wykluczony przepisami ustawy lub nie został dopuszczony w wyniku wstępnej kwalifikacji.
Zamawiający zaprasza do przetargu przez ogłoszenie, które zostaje opublikowane obligatoryjnie w Biuletynie Zamówień Publicznych (dodatkowo może być opublikowane w prasie). Oprócz tego, ogłoszenie o przetargu zamawiający umieszcza w swojej siedzibie, jednak nie później niż na 7 dni przed upływem terminu składania ofert jeżeli wartość zamówienia nie przekracza kwoty 30 000 EURO.
Ogłoszenie powinno zawierać:[1, art. 30]
nazwę i adres zamawiającego,
ilość, liczbę i rodzaj zamawianych dostaw lub usług; w odniesieniu do robót budowlanych - rodzaj, zakres i lokalizację budowy,
pożądany lub wymagany termin realizacji zamówienia
informację o warunkach wymaganych od dostawców i wykonawców,
oświadczenie o stosowaniu preferencji krajowych
określenie sposobu uzyskania formularza zawierającego specyfikację istotnych warunków zamówienia
miejsce i termin składania i otwarcia oferty
kryteria oceny ofert
kwotę wadium
Termin składania ofert nie może być krótszy niż sześć tygodni od daty ukazania się ogłoszenia w Biuletynie Zamówień Publicznych.
Ad. b) Przetarg ograniczony
Jest to drugi z podstawowych trybów dla udzielenia zamówień publicznych. Zasadniczą różnicą jest ograniczenie kręgu oferentów do podmiotów zaproszonych do postępowania przez zamawiającego. Ponadto, ustawa wskazuje, iż tryb ten może być stosowany, jeżeli zostanie spełniona przynajmniej jedna z przesłanek:[1, art. 52b]
wartość zamówienia publicznego nie przekracza równowartości kwoty 30 000 EURO,
specjalistyczny charakter zamówienia publicznego ogranicza liczbę dostawców lub wykonawców mogących je wykonać.
Od października 2001 r. ma obowiązek do publikacji ogłoszenia o zaproszeniu do składnia wniosków o dopuszczenie do udziału w przetargu ograniczonym.
Wyznaczony przez zamawiającego termin składania wniosków nie może być krótszy niż 4 tygodnie, licząc od dnia publikacji ogłoszenia.[1, art. 52c ust. 3]. W określonych przypadkach może ulec skróceniu jednak nie mniej niż o 2 tygodnie.
Według ustawy zamawiający może określić liczbę oferentów, których zaprosi do składania ofert. Ta liczba powinna zawierać się w przedziale od 5 do 20 osób.[3, s.54]
Po przeprowadzeniu weryfikacji wniosków o dopuszczenie do udziału w przetargu zamawiający kieruje do wnioskodawców zaproszenie do składania ofert, w którym powinien podać:
nazwę i adres zamawiającego
zasady i termin, w jakim można zwrócić się o specyfikację istotnych warunków zamówienia (SIWZ) oraz cenę formularza SIWZ
miejsce i termin składania ofert,
informacje o dacie i miejscu opublikowania ogłoszenia,
opis warunków, które powinni spełniać dostawcy lub wykonawcy oraz sposób dokonywania oceny spełnienia tych warunków,
informację o dokumentach potwierdzających spełnienie wymaganych warunków,
określenie kwoty wadium.
Termin składania ofert wynosi 6 tygodni od dnia wysłania zaproszenia przez zamawiającego [1, art. 52f].
Ad. c) Przetarg dwustopniowy
Jest to przetarg, którego cechą jest to, że w pierwszym jego etapie oferenci składają oferty bez podawania ceny, a gdy wymaga tego zamawiający, określają parametry przedmiotu. Drugi etap jest przetargiem, którego zasięg jest ograniczony do wybranych oferentów i może być poprzedzony negocjacjami zamawiającego z oferentami.
Przetarg dwustopniowy może być stosowany w przypadku, gdy zachodzi jedna z następujących okoliczności:
w uprzednio prowadzonym postępowaniu w trybie przetargu nieograniczonego lub ograniczonego nie zostały złożone żadne oferty lub wszystkie oferty zostały odrzucone, a pierwotne warunki zamówienia nie zostaną w istotny sposób zmienione,
nie można z góry określić szczegółowych cech zamawianych usług w taki sposób, aby umożliwić wybór najkorzystniejszej oferty,
przedmiotem zamówienia publicznego są dostawy lub roboty budowlane prowadzone wyłącznie w celach badawczych, doświadczalnych lub rozwojowych, a nie w celu zapewnienia zysku lub pokrycia poniesionych kosztów badań lub rozwoju,
przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych,
w wyjątkowych sytuacjach, jeżeli ze względu na charakter usług lub robót budowlanych lub związanego z nimi ryzyka nie ma możliwości dokonania wcześniejszej ich wyceny.
Ogłoszenie o organizacji publikuje się w Biuletynie Zamówień Publicznych, najpóźniej na 6 tygodni przed terminem złożenia ofert wstępnych.
Tryby nieprzetargowe postępowania o udzielanie zamówień publicznych
W ustawodawstwie polskim występują trzy inny tryby udzielania zamówień publicznych, i tak ustaw wyróżnia:
negocjacje z zachowaniem konkurencji,
zamówienia z wolnej ręki,
zapytania o cenę.
Wymienione tryby są często używane w przypadku, gdy przedmiot charakteryzuje się szczególnymi parametrami lub niższą ceną lub też jest powszechnie dostępny i posiada ustalone standardy jakościowe lub też najzwyczajniej zachodzi pilna potrzeba ich realizacji.
Wskazane tryby, a w szczególności 2 pierwsze, odpowiadają procedurom negocjacyjnym obowiązującym w państwach Unii Europejskiej.[3, s. 76-77]
Negocjacje z zachowaniem konkurencji
Negocjacje z zachowaniem konkurencji jest to tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający negocjuje warunki umowy w sprawie zamówienia publicznego z taką liczbą dostawców lub wykonawców, która zapewni wybór najkorzystniejszej oferty, konkurencję oraz sprawny przebieg postępowania, nie mniejszą jednak niż trzech, chyba że ze względu na specjalistyczny charakter zamówienia jest tylko dwóch dostawców lub wykonawców mogących je wykonać. [1, art. 63]
Zamówienie publiczne może być udzielone w trybie negocjacji z zachowaniem konkurencji, jeżeli wystąpiła co najmniej jedna z następujących okoliczności: [1, art. 64]
uprzednio prowadzone postępowanie w trybie przetargu nieograniczonego lub ograniczonego zostało unieważnione z powodu braku wymaganej liczby ofert, a pierwotne warunki zamówienia publicznego nie zostaną w istotny sposób zmienione,
został przeprowadzony konkurs, o którym mowa w art. 13a, w wyniku którego zakwalifikowano do postępowania co najmniej dwóch wykonawców,
przedmiot dostawy jest wytwarzany wyłącznie w celach badawczych, doświadczalnych lub rozwojowych, przy czym nie dotyczy to produkcji seryjnej mającej na celu udowodnienie zdolności rynkowych lub pokrycie kosztów badań lub rozwoju,
dane roboty budowlane służą wyłącznie do celów badawczych, doświadczalnych lub rozwojowych, a nie do zapewnienia zysku lub pokrycia poniesionych kosztów badań lub rozwoju,
zachodzi pilna potrzeba udzielenia zamówienia publicznego, której wcześniej nie można było przewidzieć, a nie wynika ona z winy zamawiającego.
Zamówienie z wolnej ręki
Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający udziela zamówienia po rokowaniach tylko z jednym dostawcą lub wykonawcą..
Zamawiający może udzielić zamówienia publicznego z wolnej ręki tylko wtedy, gdy wystąpi co najmniej jedna z następujących okoliczności: [1, art. 71]
z przyczyn technicznych lub w przypadku udzielania zamówienia publicznego na prace z zakresu działalności twórczej i artystycznej w dziedzinie kultury i sztuki, a także z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych wynikających z odrębnych przepisów dostawy, usługi lub roboty budowlane mogą być wykonane tylko przez jednego dostawcę lub wykonawcę,
został przeprowadzony konkurs i stosownie do jego postanowień zamówienie musi być udzielone wykonawcy, którego praca została oceniona jako najlepsza,
ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia publicznego, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia,
uprzednio prowadzone postępowanie w trybie przetargu nieograniczonego zostało unieważnione z powodu braku wymaganej liczby ofert, jeżeli pierwotne warunki zamówienia nie zostały w sposób istotny zmienione, a ze względu na szczególny rodzaj dostaw, usług lub robót budowlanych można je uzyskać od jednego dostawcy lub wykonawcy,
udziela się temu samemu wykonawcy zamówień publicznych dodatkowych, nie- przekraczających łącznie 20% wartości zamówienia podstawowego, których wykonanie stało się konieczne na skutek sytuacji, których nie można było wcześniej przewidzieć, oraz gdy z przyczyn technicznych lub gospodarczych zamówienia dodatkowego nie można oddzielić od zamówienia podstawowego,
przedmiotem zamówienia publicznego jest nabycie, najem, dzierżawa lub leasing nieruchomości, a ze względu na szczególne okoliczności można ją uzyskać od jednego oferenta.
Jeżeli wartość zamówienia przekracza równowartość kwoty 20 000 EURO, zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu.
Zapytanie o cenę
Zapytanie o cenę stanowi tryb udzielenia zamówienia publicznego, w którym zamawiający kieruje pytanie o cenę dostaw rzeczy lub usług do takiej liczby dostawców lub wykonawców, która zapewnia wybór najkorzystniejszej oferty, konkurencję i sprawny przebieg postępowania, nie mniej niż do czterech.
Zapytanie o cenę może być stosowane, gdy przedmiotem zamówienia są dostawy rzeczy lub usługi powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych a wartość zamówienia nie przekracza równowartości kwoty 130 000 EURO.[1, art. 68]
Zainteresowani składają po jednej ofercie cenowej, której nie można zmienić. Spośród złożonych ofert zamawiający wybiera ofertę o najniższej cenie i zawiera z tym oferentem umowę.
Specyfikacja istotnych warunków zamówienia(SIWZ)
Specyfikacja istotnych warunków zamówienia jest najistotniejszym dokumentem, jaki jest sporządzany dla potrzeb procedury udzielenia zamówienia i to zarówno dla potrzeb zamawiającego, jak i oferenta.
Dla zamawiającego sporządzenie specyfikacji jest czynnością najbardziej pracochłonną w procesie udzielania zamówienia. Aby przygotować ten dokument na odpowiednim poziomie, zamawiający musi zaangażować dużo swoich sił i czasu. Dla oferenta jest ważna dlatego, iż to właśnie na jej podstawie ma przygotować swoją ofertę, a więc szczegółowe zapoznanie się ze specyfikacją i zrozumienie jej wymagań są niezbędne.
Zamawiający przedstawia w specyfikacji swoje wymagania dotyczące zamówienia, a oferent dowiaduje się z niej, o jakie prace chodzi zamawiającemu. Podstawowym celem specyfikacji jest wyczerpujące i jednoznaczne przedstawienie wszelkich informacji dotyczących zamówienia, tak aby oferenci mogli na jej podstawie przedstawić konkurencyjne i porównywalne ze sobą oferty.
Oferta
Oferta jest odpowiedzią dostawcy lub wykonawcy na zapotrzebowanie zamawiającego, dla realizacji którego wszczęto postępowanie. Oferta powinna spełniać różne wymogi materialne i formalne. Do takich warunków zaliczamy:
Pisemność oferty - oferta musi być złożona na piśmie
Język oferty - obowiązujący język polski (z obowiązku jego stosowania może zwolnić tylko Prezes UZP, na prośbę zamawiającego)
Waluta - ustawa określa, że muszą to być złote polskie
Preferencje krajowe - oferent musi spełniać następujące wymogi
co najmniej 50% surowców i produktów krajowych
co najmniej 50% wykonawstwa krajowego
Niezbędne dokumenty
Zamawiający i oferent muszą kierować się normami krajowymi w postępowaniu
Terminy składania ofert -
przy przetargu nieograniczonym - 6 tygodni od dnia ogłoszenia przetargu
przy przetargu nieograniczonym - 4 tygodnie od daty wysłania zaproszeń do przetargu
przy przetargu dwustopniowym -
dla ofert wstępnych - 6 tygodni od ogłoszenia o organizacji przetargu
dla ofert ostatecznych - ustawa tego nie przewiduje ale przyjmuje się minimalny termin 4 tygodni od zaproszenia do składania ofert ostatecznych.
Wadium i unieważnienie postępowania
Wadium - kaucja zabezpieczająca dotrzymanie warunków przetargu. Stanowi z jednej strony wiarygodność oferenta, a z drugiej - chroni zamawiającego przed negatywnymi skutkami uchylania się oferenta od zawarcia umowy o realizację zamówienia. Zgodnie z ustawą w każdej procedurze pełnej, tzn. gdy wartość przedmiotu zamówienia przekracza 30 000 EURO, oferent musi wnieść stosowną kwotę wadium.[4, s. 110-111]
Dostawca lub wykonawca przystępujący do przetargu jest obowiązany wnieść wadium, jeżeli wartość zamówienia publicznego przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 30 000 EURO. Kwotę wadium, w granicach od 0,5% do 3% wartości zamówienia, określa zamawiający.[1, art. 41. ust.1]
Dostawca lub wykonawca może wnieść wadium w: [1, art. 41 ust. 4]
pieniądzu,
poręczeniach lub gwarancjach bankowych,
gwarancjach ubezpieczeniowych,
wekslach z poręczeniem wekslowym banku,
za zgodą zamawiającego również w czekach potwierdzonych.
Ustawa nie określa terminu dla wniesienia wadium, ale przyjmuje się, że termin ten upływa z terminem składania ofert.
Wadium jest zwracane oferentom, gdy:
upłynie termin związania oferenta złożoną ofertą
zawarto umowę i wniesiono wymagane zabezpieczenie
zamawiający unieważnił postępowanie
Wadium przepada, gdy oferent:
odmówi podpisania umowy
nie wniesie właściwego zabezpieczenia
zwarcie umowy stało się niemożliwe z winy oferenta
Unieważnienie postępowania
Postępowanie o zamówienie publiczne unieważnia się, jeżeli: [1, art. 27b ust. 1]
w postępowaniu prowadzonym w trybie innym niż tryb zamówienia z wolnej ręki wpłynęły mniej niż dwie oferty niepodlegające odrzuceniu lub mniej niż dwa wnioski o dopuszczenie do udziału w przetargu ograniczonym,
cena najkorzystniejszej oferty przewyższa kwotę, którą zamawiający może przeznaczyć na finansowanie zamówienia,
wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć,
zamawiający nie dopełnił obowiązku zamieszczenia w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego albo postępowanie jest dotknięte wadą uniemożliwiającą zawarcie ważnej umowy.
4. PROTESTY, ODWOŁANIA I SKARGA.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ Z TYTUŁU NARUSZENIA USTAWY
O ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
W związku z tym, że całe postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego ma prowadzić do zawarcia umowy cywilnoprawnej, to strony tego postępowania są sobie równe. I, o ile ustawa zakreśla wiele praw, którymi względem oferentów dysponuje zamawiający, to również dają one oferentom prawo do dochodzenia ochrony swoich praw, które zostały naruszone w toku postępowania przez zamawiającego.
Prawo dochodzenia swoich racji przysługuje oferentowi w wypadku każdego naruszenia przepisów o udzielaniu zamówień, poza wymienionymi wyjątkami:
wyborem trybu postępowania w sprawie o udzielenie zamówienia publicznego
zastosowaniem preferencji krajowych.
Ponadto, na mocy art.15 ust.1 ustawy, wyłączeniu z procedury protestu i odwołania podlega postępowanie o zamówienie publiczne, którego wartość nie przekracza 30000 EURO lub jeżeli udział środków publicznych w finansowaniu tego zamówienia nie przekracza tej wartości. Również, w odniesieniu do czynności związanych z zawarciem umowy o realizację zamówienia publicznego, brak jest możliwości wniesienia protestu, gdyż w myśl art.72 ust.1 do tychże umów stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego.
Należy jednak zauważyć, że jeżeli oferent doznał uszczerbku swojego interesu prawnego w takim postępowaniu, ze względu na naruszenie obowiązującego prawa, w tym również ustawy o zamówieniach publicznych, może dochodzić swoich roszczeń w trybie zwykłym przed sądem gospodarczym.
Jeżeli doszło do wszczęcia procedury odwoławczej w wyniku wniesienia protestu przez któregokolwiek z oferentów biorących udział w postępowaniu lub organizację określoną w art.79b, aż do ostatecznego zakończenia tejże procedury zamawiający nie może zawrzeć umowy o realizację przedmiotowego zamówienia. Za ostateczne rozstrzygnięcie protestu przyjmuje się rozstrzygnięcie protestu, od którego nie wniesiono odwołania oraz wyrok zespołu arbitrów. Jedynym wyjątkiem od tej reguły jest wyrażenie zgody przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w myśl art.81 ust.2, w wypadku gdy zachodzi pilna, uzasadniona potrzeba udzielenia zamówienia, w sytuacji której wcześniej nie można było przewidzieć, a która nie wynika z winy zamawiającego.
PROTEST (art.79-85 ustawy )
Wobec czynności podejmowanych przez zamawiającego w ramach postępowania o zamówienie publiczne, oferentowi przysługuje prawo wniesienia protestu od zamawiającego w terminie 7 dni od dnia, w którym oferent powziął lub mógł powziąć wiadomość o okolicznościach stanowiących jego podstawę.
Wniesienie protestu
Okolicznościami stanowiącymi podstawę protestu są wszystkie czynności zamawiającego, które naruszając zasady postępowania o zamówienie (np.: niepodanie wagi poszczególnych kryteriów oceny oferty lub udzielenie innemu oferentowi, nieoficjalnie, dodatkowych istotnych informacji dotyczących przedmiotu zamówienia ) naruszają interes prawny oferenta.
Termin 7 dni przewidziany w art.82 ust.1 ustawy biegnie nie od dnia oprotestowanej czynności, a od dnia, w którym oferent o danej czynności dowiedział się lub mógł się dowiedzieć przy dołożeniu należytej staranności. Terminem ograniczającym możliwość wniesienia protestu jest data zawarcia umowy o realizację zamówienia publicznego. Wydaje się jednak być dopuszczalnym dochodzenie po tym terminie swoich roszczeń odszkodowawczych przez oferenta wobec zamawiającego, który w trakcie postępowania o zamówienie publiczne naruszył prawo na drodze sądowej.
W wypadku wniesienia protestu przez oferenta po terminie zarówno 7 dni, jak i po zawarciu umowy, zamawiający odrzuca protest bez rozpatrzenia.
Skutkiem wniesienia protestu jest z jednej strony niemożność zawarcia umowy o realizację zamówienia publicznego, a z drugiej strony, na podstawie art.81 ust.3 ustawy, następuje przerwa w biegu terminu związania ofertą oferentów. Tym samym do chwili zakończenia postępowania w sprawie protestu, co może zakończyć się nawet dopiero orzeczeniem zespołu arbitrów, termin ten nie biegnie. Z chwilą ustania przyczyny dla której bieg terminu uległ przerwaniu, termin ten zacznie biec na nowo.
Zawieszenie postępowania
Z chwilą wniesienia protestu zamawiający zawiesza toczące się postępowanie o zamówienie do czasu rozstrzygnięcia protestu nie dłużej jednak niż na okres 7 dni. Zamawiający nie zawiesi postępowania, gdy:
protest jest oczywiście niezasadny,
zamawiający albo inny oferent mógłby ponieść szkodę nieproporcjonalnie większą w stosunku do tej, która grozi wnoszącemu protest,
zawieszeniu postępowania sprzeciwia się ważny interes publiczny.
O zawieszeniu postępowania należy powiadomić oferentów.
Od decyzji związanych z zawieszeniem postępowania o zamówienie nie przysługują żadne środki odwoławcze.
Przystąpienie do protestu
Zamawiający jest zobowiązany do niezwłocznego zawiadomienia pozostałych oferentów o wniesionym proteście podając równocześnie zawartą w nim przyczynę wniesieni. Oferenci, którzy w terminie 3 dni od otrzymania powyższego zawiadomienia przystąpią do protestu stają się uczestnikami niniejszego postępowania protestowego.
Po rozstrzygnięciu protestu żaden z oferentów, ani dostawcy i wykonawcy biorący udział w postępowaniu protestowym, ani ci którzy do protestu nie przystąpili, nie mogą wnosić protestów z powołaniem się na okoliczności uzasadniające wniesienie poprzedniego protestu.
Rozstrzygnięcie protestu przez zamawiającego
Zamawiającemu przysługuje 7 dni na rozstrzygnięcie protestu niezależnie od tego, czy do protestu przystąpili inni oferenci. Brak rozstrzygnięcia w tym terminie oznacza oddalenie protestu. W wypadku gdy zamawiający rozpatrzy protest, zobowiązany jest do podania przyczyn rozstrzygnięcia i pouczenia oferentów o sposobie i terminie wniesienia środka odwoławczego. W wypadku gdy zamawiający uznał zasadność wniesienia protestu, to winien powtórzyć oprotestowaną czynność. O powtórzeniu czynności zamawiający informuje niezwłocznie wszystkich oferentów, również tych, którzy nie brali udziału w proteście.
Należy pamiętać również, że prawomocnym rozstrzygnięciem, po którym umowę można zawrzeć, jest wyrok wydany przez arbitrów w postępowaniu odwoławczym, czyli w drugiej instancji w stosunku do procedury protestowej.
POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
Postępowanie odwoławcze pełni w procesie postępowania o zamówienie publiczne rolę postępowania drugoinstancyjnego. W ten sposób oferent niezadowolony z rozstrzygnięcia protestu przez zamawiającego może poddać jego działanie kontroli niezależnych, profesjonalnych arbitrów, którzy rozpatrują odwołanie w terminie 14 dni od jego wniesienia. Prawo do wniesienia odwołania przysługuje również organizacjom, o których mowa w art.79b. Wyrok wydany w ramach postępowania odwoławczego przez arbitrów może zostać zaskarżony do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Arbitrzy
Do rozpatrywania odwołania z zakresu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego powołani są arbitrzy wybrani z listy arbitrów prowadzonej przez Prezesa Urzędu.
Zespół arbitrów składa się z trzech arbitrów, gdzie jednego wyznacza odwołujący, jednego - zamawiający i jednego - Prezes Urzędu, który wyznacza spośród nich przewodniczącego zespołu.
Oferent zobowiązany jest do wyznaczenia arbitra wraz z wniesieniem odwołania, a zamawiający winien spełnić ten wymóg w terminie 3 dni od otrzymania stosownego wezwania od Prezesa Urzędu. W wypadku niewyznaczenia arbitra w terminie przez uczestnika postępowania, arbitra tego wyznacza Prezes Urzędu.
Arbitrem w sprawach o postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego mogą być osoby, które:
ukończyły studia wyższe,
posiadają obywatelstwo polskie,
korzystają z pełni praw publicznych,
mają pełną zdolność do czynności prawnych,
nie budzą zastrzeżeń co do możliwości prawidłowego wykonywania funkcji arbitra,
odbyły szkolenie arbitrażowe i zdobyły egzamin kwalifikacyjny,
zostały wpisane na listę arbitrów prowadzoną przez prezesa Urzędu po uprzednim zgłoszeniu ich kandydatury przez jeden z uprawnionych podmiotów.
Do podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatur arbitrów należą:
Prezes Urzędu Zamówień Publicznych,
ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie,
ogólnokrajowe organizacje samorządu terytorialnego i regionalne izby obrachunkowe,
stowarzyszenia zawodowe, samorządy gospodarcze i inne organizacje gospodarcze (w których można otrzymać informacje dotyczące konkretnych arbitrów).
Arbitrzy wyznaczeni do rozpatrywania odwołania podlegają przepisom o wyłączeniu tak jak sędziowie sądów powszechnych. Żądanie o wyłączenie arbitra wraz z uzasadnieniem wnosi uczestnik postępowania do Prezesa Urzędu nie później niż do rozpoczęcia rozprawy. O wyłączeniu rozstrzyga Prezes Urzędu w formie postanowienia, które nie podlega zaskarżeniu.
Osoba która wyznaczyła arbitra, który został wyłączony, wyznacza nowego arbitra.
Arbitrzy rozpatrujący odwołanie są niezawiśli, bezstronni i nie reprezentują żadnej ze stron sporu, ani również Prezesa Urzędu.
Ponadto, arbiter podlega ochronie prawnej w związku ze sprawowaną funkcją przewidzianą dla funkcjonariuszy publicznych. Osoby pełniące funkcje arbitra wpisane na listę arbitrów nie mogą występować w charakterze pełnomocników w sprawach zamówień publicznych. W przypadku naruszenia tego zakazu zostaną one skreślone z listy arbitrów za rażące naruszenie obowiązków arbitra. Za rażące naruszenie obowiązków arbitra uznaje się również pełnienie funkcji arbitra w sposób stronniczy, niezłożenie wniosku o wyłączenie z postępowania w wypadku zaistnienia stosownych okoliczności. W art.92 ust.3 ustawy określono jeszcze inne przesłanki uzasadniające skreślenie z listy arbitrów:
wniosek arbitra,
ograniczenie zdolności do czynności prawnych,
utratę praw publicznych,
zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,
prawomocne skazanie za przestępstwo umyślne,
śmierć arbitra
podjęcie wykonywania zawodu sędziego, prokuratora, asesora sądowego lub prokuratorskiego.
Skreślenie następuje na podstawie decyzji administracyjnej Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych.
Wniesienie odwołania
Oferent może wnieść do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych odwołanie od:
rozstrzygnięcia protestu,
odrzucenia protestu,
oddalenia protestu ( brak rozpatrzenia protestu),
w terminie 3 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia lub w terminie 7 dni od upływu terminu dla rozpatrzenia protestu.
Równocześnie z wniesieniem odwołania zawiadamia o tym zamawiającego.
Odwołanie winno spełniać określone wymogi formalne:
nazwę (firmę) i adres odwołującego się,
oznaczenie nazwy (firmy) i adresu zamawiającego,
datę wniesienia protestu,
wskazanie podstaw prawnych i okoliczności uzasadniających wniesienie odwołania,
podpis osoby uprawnionej do reprezentowania odwołującego się,
załączniki - kopię protestu, kopię rozstrzygnięcia protestu, jeśli został rozpatrzony.
Od wniesionego odwołania pobiera się wpis w wysokości nieprzekraczającej kosztów postępowania. Wysokość wpisu i zasady jego pobierania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 marca 1998 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu od odwołań wnoszonych w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych (Dz.U.Nr34, poz.189 z późn .zm.) wydane na podstawie art.86a ust.2 ustawy. Zgodnie z paragrafem 1 rozporządzenia, wysokość wpisu wynosi pięciokrotność najniższego wynagrodzenia pracowników za pracę, określonego przez ministra właściwego do spraw pracy, obowiązującego w dniu wniesienia odwołania. W wypadku gdy tak ustalona wysokość wpisu jest niższa od kosztów związanych z rozpatrywaniem odwołania, poniesionych przez Urząd Zamówień Publicznych, zespół arbitrów w wyroku orzeka o obowiązku uiszczenia różnicy. Dowód opłacenia wpisu na rachunek:
Urząd Zamówień Publicznych
Kredyt Bank S. A. IV O/Warszawa 15001777-121770018764
Należy dołączyć do wnoszonego odwołania. Brak dołączenia dowodu uiszczenia wpisu traktowane jest jako brak formalny niepozwalający na nadanie sprawie biegu. Jeśli koszty postępowania odwoławczego będą niższe od uiszczonego wpisu, to różnica jest zwracana wnoszącemu wpis. Jednakże w wypadku cofnięcia odwołania przed rozprawą, odwołującemu zwraca się połowę wpisu.
Rozprawa
Miejscem rozprawy i posiedzeń zespołu arbitrów jest siedziba Urzędu Zamówień Publicznych. Rozpatrzenie sprawy przez zespół arbitrów następuje w terminie 14 dni od dnia doręczenia odwołania. Prezes wyznacza termin rozprawy i zawiadamia o tym arbitrów i uczestników, tak by zawiadomienie doręczono co najmniej na 3 dni przed terminem rozprawy. W trakcie posiedzenia zespół arbitrów bada złożone dokumenty w sprawie i wyznacza rozprawą w celu rozpatrzenia odwołania. Jednakże, gdy z przedstawionych dokumentów wynika w sposób nie budzący wątpliwości, iż:
protest lub odwołanie zostały wniesione z uchybieniem ustawowych terminów,
w postępowaniu nie mają zastosowania przepisy ustawy o zamówieniach publicznych,
odwołanie dotyczy trybu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub zastosowanie preferencji krajowych,
dotyczy zawieszenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,
wnoszący odwołanie nie wnosił, ani nie przystąpił do protestu,
protest lub odwołanie zostały wniesione przez osobę nieuprawnioną do składania oświadczeń woli,
to odwołanie zostaje oddalone bez prowadzenia rozprawy.
Zasadą jest jawność rozprawy, a w stosunku do informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową lub służbową stosuje się procedury przewidziane w odrębnych przepisach. Rozprawa prowadzona jest w języku polskim i przewodniczy jej przewodniczący zespołu arbitrów.
Wszelkie dokumenty składane w toku postępowania odwoławczego winny być sporządzone w języku polskim lub, jeżeli oryginał jest w języku obcym, to tłumaczenie na język polski uwierzytelnia tłumacz przysięgły. Obowiązkiem uczestnika postępowania niewładającego językiem polskim jest występowanie wraz z tłumaczem.
Po zwięzłym przedstawieniu sprawy przez przewodniczącego składu, udziela się głosu stronom: najpierw odwołującemu się, a potem zamawiającemu. W trakcie postępowania odwoławczego może być prowadzone postępowanie dowodowe ze świadków, dokumentów oraz w inny potrzebny sposób zarówno z urzędu (z inicjatywy arbitrów), jak i na wniosek uczestników. Cały przebieg rozprawy jest protokołowany przez protokolanta wyznaczonego przez Prezesa Urzędu.
Przed zamknięciem rozprawy przewodniczący zespołu arbitrów udziela głosu (najpierw odwołującemu się, a następnie zamawiającemu). Gdy zespół arbitrów uzna ,że sprawa została dostatecznie wyjaśniona przewodniczący zamyka rozprawę.
Rozstrzygnięcia w postępowaniu odwoławczym
Regulamin postępowania przy rozpatrywaniu odwołań w sprawach o udzielenie zamówień publicznych przewiduje dwa sposoby rozstrzygnięcia wniesionego odwołania: oddalenie odwołania wyrokiem na posiedzeniu zespołu arbitrów i wyrok po rozprawie.
Zespół arbitrów oddala odwołanie bez rozprawy, jeżeli stwierdzi, że:
oferent nie dotrzymał 7-dniowego terminu na wniesienie protestu do zamawiającego (art.82 ust.1 ustawy) lub przekroczył termin 3 dni lub 7 dni przy wniesieniu odwołania od rozstrzygnięcia (odwołanie wnoszone do Prezesa UZP, art.86 ust.2 ustawy),
w postępowaniu nie mają zastosowania przepisy ustawy,
odwołanie dotyczy postępowania, w którym nie stosuje się przepisów ustawy o proteście i odwołaniu,
odwołanie dotyczy wyboru trybu postępowania w sprawie o udzielenie zamówienia publicznego albo zastosowania preferencji krajowych albo odrzucenia wszystkich ofert (art.79 ust.2 ustawy),
protest, którego dotyczy odwołanie został wniesiony po zawarciu umowy o zamówienie publiczne (art.82 ust.2 ustawy),
oferent wyłączył się z procedury protestowej przez nieprzystąpienie do protestu (art.83 ust.3 ustawy),
odwołanie dotyczy rozstrzygnięcia o zawieszeniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (art.85 ust.2 ustawy).
Zespół arbitrów wydaje wyrok oddalający lub uwzględniający odwołanie po zamknięciu rozprawy i naradzie, nie później niż w 3 dni po jej zamknięciu.
Oprócz merytorycznego (co do istoty) rozstrzygnięcia sprawy w wyroku rozstrzyga się kwestie związane z kosztami postępowania, na które składają się: koszty poniesione w związku z rozpatrywaniem odwołania przez UZP obejmujące wynagrodzenie arbitrów; uzasadnione wydatki poniesione przez nich w związku z postępowaniem oraz wydatki i opłaty Urzędu związane z wykonywanymi czynnościami techniczno - organizacyjnymi; uzasadnione koszty uczestnika postępowania.
Wyrok zapada bezwzględną większością głosów, po niejawnej naradzie arbitrów. W wypadku spraw zawiłych ogłoszenie wyroku może być odroczone do 3 dni od dnia zamknięcia rozprawy. Wyrok jest uzasadniony na piśmie z urzędu i doręczany uczestnikom postępowania.
SKARGA NA ORZECZENIE ZESPOŁU ARBITRÓW
Uczestnikom postępowania przysługuje prawo wniesienia skargi na orzeczenie zespołu arbitrów do Sądu Okręgowego w Warszawie. Skarga winna być wniesiona za pośrednictwem Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku zespołu arbitrów wraz z uzasadnieniem. Prezes jest zobowiązany do przekazania skargi wraz z aktami sprawy do sądu w terminie 7 dni od dnia jej otrzymania (art.92a ustawy). Skarga jest podstawowym środkiem pozwalającym na doprowadzenie do ponownego merytorycznego zbadania sprawy w zakresie, w jakim jest to niezbędne do wszechstronnego sprawdzenia legalności i trafności orzeczenia zespołu arbitrów. Prawo wypowiedzenia skargi przysługuje również Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych, jako element kontroli pracy zespołu arbitrów oraz jako szczególny rodzaj realizowania ochrony interesu społecznego oraz obywateli. Prezes ma możność wniesienia skargi w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia wyroku.
W postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Warszawie w związku z wniesieniem skargi na orzeczenie zespołu arbitrów stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w szczególności dotyczące apelacji (art.367-391 k.p.c), a w odniesieniu do Prezesa wnoszącego skargę - przepisy o prokuratorze (zwłaszcza art.55-60 k.p.c).
Skarga, zgodnie z art.92d ustawy, winna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Uwzględniając ten postulat oraz dalszą treść tego przepisu a także postanowienia art.126 § 1 k.p.c skarga winna zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
- oznaczenie rodzaju pisma,
- oznaczenie zaskarżonego wyroku,
- osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności - przytoczenie zarzutów, ich zwięzłe uzasadnienie, wniosek o zmianę wyroku w części lub w całości,
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- w wypadku działania przez pełnomocnika dołączenie pełnomocnictwa,
- wymienienie załączników.
Strona wnosząca skargę jest zobowiązana do uiszczenia wpisu w wysokości 3000 zł, zgodnie z § 18 ust.5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 roku w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U.Nr154, poz.753 z późn. zm.).
Od wyroku sądu nie przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ Z TYTUŁU NARUSZENIA USTAWY
O ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
Jakkolwiek w treści ustawy o zamówieniach publicznych nie znajdziemy żadnych przepisów o sankcjach karnych, to jednak ustawodawca przewidując tyle obowiązków ciążących zarówno po stronie zamawiającego, jak i oferentów musi przewidywać konsekwencje naruszeń tych przepisów.
W treści postanowień końcowych ustawy można znaleźć odniesienia do innych przepisów regulujących zasady odpowiedzialności, tj.:
- ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tj.: Dz.U.z 2001 r. Nr55, poz.577 z późn. zm.),
- ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U.Nr 155, poz.1014 z późń.zm.).
Ponadto, niektóre czyny sprzeczne z zasadami ustawy o zamówieniach publicznych zostały spenalizowane w Kodeksie karnym (art.297 i 305 k.k).
Naruszenia ustawy o zamówieniach publicznych nie niosą za sobą tylko reperkusji formalno - proceduralnych, jakie określono w niej samej, ale także o wiele poważniejsze, bo stricte karne.
UMOWA O REALIZACJĘ ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO
REGULACJE SZCZEGÓLNE WZGLĘDEM KODEKSU CYWILNEGO
Pierwszą istotną regulacją uściślającą postanowienia zawarte w Kodeksie cywilnym jest przyjęcie zasady pisemności dla umów o realizację zamówienia publicznego pod rygorem nieważności (art.74 ustawy). Jest to nie tylko konsekwencją pisemności całego postępowania o udzielenie zamówienia. Ma to również swoje oparcie w artykule poprzedzającym, gdzie ustawodawca określił moment zawarcia umowy z chwilą podpisania jej przez obie strony. Wyklucza to jakiekolwiek dorozumiane formy zawarcia takiej umowy. W tym samym artykule przyznano możliwość zawarcia tej umowy w innej formie szczególnej jaką jest umowa notarialna, czyli sporządzona w formie aktu notarialnego (np.: dla umowy kupna - sprzedaży nieruchomości).
Innym uregulowaniem szczególnym względem rozwiązań kodeksowych jest zakaz zawierania umów o realizację zamówienia publicznego na czas nieokreślony. Ponadto, jeżeli umowa ma być zawarta na okres dłuższy niż 3 lata, wymaga to wcześniejszej zgody Prezesa UZP (art.73 ustawy).
Prezesowi UZP ustawa przyznaje kompetencję do występowania do sądu o stwierdzenie nieważności umowy o zamówienie publiczne w wypadku, gdy w postępowaniu poprzedzającym jej zawarcie doszło do naruszenia przepisów ustawy o zamówieniach publicznych lub aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie.
Prezes UZP może również wystąpić do sądu o stwierdzenie nieważności umowy o zamówienie publiczne w części dotyczącej określenia przedmiotu umowy wykraczającego poza określenie przedmiotu zamówienia zawartego w SIWZ lub zaproszeniu.
Ustawa zakazuje dokonywania zmian niekorzystnych dla zamawiającego, jeżeli przy ich uwzględnieniu należałoby zmienić treść oferty, na podstawie wyboru której zawarto umowę. A contrario do umowy można wprowadzać zmiany korzystne dla zamawiającego.
Mając na uwadze obecną sytuację ekonomiczną pojawia się problem, czy przy zmieniających się cenach towarów i usług na rynku oferent ma ponosić straty w wyniku zmiany ceny ustalonej w ofercie?
Wiadomym jest, że istnieją różne sposoby określania ceny, również takie, które uwzględniają labilność sytuacji ekonomicznej na rynku.
Cena stała - cena wyrażona zarówno w ofercie, jak i w umowie poprzez konkretną, niezmienną kwotę - ma zastosowanie przy dostawach lub usługach o charakterze krótkoterminowym, a więc z tej racji nie podlegającym w znacznym stopniu wahaniom rynku.
Cena dostosowana wstecznie - ustalona zostaje maksymalna cena, jakiej dostawcy lub wykonawcy nie wolno przekroczyć, po wykonaniu umowy następuje skalkulowanie, w tych ramach, rzeczywistej ceny - rozwiązanie przydatne w sytuacji, gdy istnieje możliwość tylko szacunkowego ustalenia ceny.
Cena ekonomicznie dostosowana - cena stała z możliwością zmiany przy wystąpieniu ściśle określonych w umowie okoliczności - znajduje zastosowanie przy realizacji umów długoterminowych, gdy brak jest stabilności danego rynku, występuje inflacja.
Jak widać istnieją możliwości przejrzystego określenia reguł, które zabezpieczają interes oferenta i nie powodują rzeczywistych strat po stronie zamawiającego.
Do szczególnych regulacji należy zaliczyć również uprzywilejowanie pozycji zamawiającego względem dostawcy lub wykonawcy, co zostało dokonane w art.77 ustawy. Jeżeli zamawiający odstąpi od dalszej realizacji umowy w wyniku zaistnienia istotnej okoliczności powodującej, że dalsze wykonywanie umowy nie leży w interesie publicznym, a nie można było tego przewidzieć w chwili zawarcia umowy, to wykonawcy lub dostawcy przysługuje wynagrodzenie tylko co do części umowy już wykonanej. Zamawiający może w takiej sytuacji odstąpić od umowy w terminie miesiąca od daty powzięcia wiadomości o okolicznościach uzasadniających odstąpienie.
ZABEZPIECZENIE WYKONANIA UMOWY (ART.75 USTAWY)
Ustawodawca przewidział możliwość żądania przez zamawiającego zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W sposób ścisły określił on formy, jakie może przybrać to zabezpieczenie:
pieniądz,
poręczenia i gwarancje bankowe,
gwarancje ubezpieczeniowe.
Za zgodą zamawiającego dopuszczalne jest złożenie zabezpieczenia w innych postaciach, takich jak:
weksle z poręczeniem wekslowym banku,
ustanowienie zastawu rejestrowego.
Ustawa określa górny limit dla wysokości zabezpieczenia na poziomie 10% ceny ofertowej.
Zwrot zabezpieczenia wniesionego w pieniądzu uregulowany jest identycznie jak zwrot wadium, zabezpieczenie zwraca się z należnymi odsetkami pomniejszone o koszty prowadzenia rachunku bankowego oraz prowizji za przelew na rachunek dostawcy lub wykonawcy (art.75 ust.5 ustawy). W pozostałym zakresie posiłkowo można stosować rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 r. w sprawie ustalenia wartości robót budowlanych, co do których konieczne jest zabezpieczenie należytego wykonania umowy, oraz form tego zabezpieczenia (Dz.U.Nr140, poz.794), do czasu wydania aktualnego rozporządzenia wykonawczego.
7. HARMONOGRAMY PRAC ZWIĄZANYCH Z PRZEPROWADZENIEM
POSTANOWIENIA O UDZIELENIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNEGO
Przedstawione niżej harmonogramy są propozycjami, których celem jest pomoc w sprawnym i dokładnym przeprowadzeniu przez zamawiającego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Zostały tu przygotowane harmonogramy dla dwu zasadniczych form dokumentacji postępowania, związanych z wartością przedmiotu zamówienia:
harmonogram prac związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego o wartości powyżej 30 000 EURO, uwzględniający obowiązek protokołowania wszelkich czynności w postępowaniu,
harmonogram prac związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego o wartości nie przekraczającej 30 000 EURO, uwzględniający możliwość rejestrowania dokumentacji podstawowych czynności.
Harmonogram prac związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego o wartości przekraczającej 30 000 EURO:
Ustalenie i sprecyzowanie przedmiotu zamówienia.
Ustalenie obowiązujących wymagań wiążących się z wartością przedmiotu.
Podjęcie decyzji co do stosowania preferencji krajowych (wykraczających poza sumy ustalone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 1994 r.).
Powołanie komisji przetargowej (grupy negocjacyjnej), proponowany skład:
księgowy,
specjalista z dziedziny dotyczącej przedmiotu zamówienia,
prawnik,
Wyznaczenie osoby dla kontaktów z oferentami (może to być członek komisji przetargowej / grupy negocjacyjnej).
Ustalenie trybu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Ustalenie i spełnienie wymogów związanych z wyborem konkretnego trybu postępowania (np.: wystąpienie do Prezesa Urzędu o zatwierdzenie trybu przetargowego ograniczonego dla zamówienia o wartości przekraczającej 200 000EURO).
Przygotowanie protokołu postępowania.
Ustalenie, czy zamawiający poprzestanie na odebraniu od oferentów:
potwierdzonych oświadczeń, zgodnie z art.22 ustawy,
czy przeprowadzi kwalifikację wstępną, zgodnie z art.23 ustawy, jeżeli:
to przyjęcie potwierdzonych odpowiednimi dokumentami oświadczeń,
przygotowanie i przeprowadzenie wstępnej kwalifikacji,
Przygotowanie i opracowanie formularza specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
Przygotowanie ogłoszeń / zaproszeń:
przetarg nieograniczony - ogłoszenie,
przetarg dwustopniowy - ogłoszenie,
przetarg ograniczony - zaproszenie,
1. Przekazanie ogłoszeń do publikacji w Biuletynie Zamówień Publicznych - jeżeli przeprowadzono kwalifikację wstępną, to przynajmniej w odstępie jednego miesiąca od ukazania się o niej informacji.
2. Wysłanie zaproszeń / zapytania o cenę.
Złożenie oświadczeń członków komisji przetargowej, zgodnie z art.20 ustawy.
Dotyczy tylko przetargu dwustopniowego i negocjacji z zachowaniem konkurencji:
otworzenie i ocena ofert wstępnych,
negocjacje poufne z oferentami,
zmiany w specyfikacji istotnych warunków zamówienia,
sporządzenie i wysłanie zaproszeń do składania ofert ostatecznych.
Otwarcie i ocena ofert:
oświadczenia członków komisji,
oświadczenia oferentów,
sporządzenie kopert z ofertami,
otwarcie ofert,
odczytanie ofert, art.43 ust.2 ustawy,
ocena ofert (część tajna).
Wybór oferty i ogłoszenie wyniku postępowania.
Zamknięcie postępowania, zawarcie umowy o realizację zamówienia publicznego.
Harmonogram prac związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego o wartości do 30 000 EURO:
Ustalenie i sporządzenie przedmiotu zamówienia.
Wybór trybu postępowania.
Powołanie komisji przetargowej (grupy negocjacyjnej).
Wyznaczenie osoby do kontaktów z oferentami.
Ustalenie kryteriów oceny ofert.
Opracowanie ogłoszeń o postępowaniu, które zostaną umieszczone w siedzibie zamawiającego i ewentualnie w prasie.
Otwarcie i ocena złożonych ofert.
Wybór oferty.
Zakończenie postępowania i zawarcie umowy o realizację zamówienia.
8. „Ucieczka” z systemu zamówień publicznych.
Uchwalona w dniu 10 czerwca 1994 ustawa wypełniła lukę w polskim systemie prawa, jaką był brak jednolitego uregulowania procedur wydatkowania środków publicznych. Brak jasnych reguł funkcjonowania zamówień publicznych narażał Skarb Państwa na poważne straty i przede wszystkim stwarzał realne ryzyko korupcji. Jednym z najważniejszych zadań ustawy o zamówieniach publicznych było właśnie stworzenie skutecznych zabezpieczeń antykorupcyjnych w sferze zamówień publicznych.
W okresie pięciu lat obowiązywania ustawy wzrosło w kraju zaufanie do systemu zamówień publicznych, zarówno ze strony podmiotów zobowiązanych do stosowania ustawy, jak też oferentów. Skuteczność ustawy w walce z nadużyciami przy wydatkowaniu środków publicznych, została m.in. potwierdzona w raportach Najwyższej Izby Kontroli. Również Bank Światowy określa polski system zamówień publicznych jako dobrze rozwinięty, posiadający istotne zalety. Ustawa jest zasadniczo zgodna z międzynarodowymi standardami.
Jednocześnie oczywistym jest, że ograniczenie zjawisk patologicznych przy udzielaniu zamówień publicznych nie oznacza ich zupełnego wyeliminowania, co również potwierdzają raporty NIK.
Wszystkie przejawy "ucieczki" od stosowania ustawy o zamówieniach publicznych, których zasadniczą motywacją jest niechęć poddania się skonkretyzowanym, formalnym procedurom udzielania zamówień, można określić mianem patologii.
Obchodzenie ustawy o zamówieniach publicznych
Podmioty zobowiązane do stosowania ustawy przy realizacji zadań publicznych szukają czasem takich rozwiązań, które umożliwiałyby im niestosowanie przepisów ustawy, przy jednoczesnym uniknięciu zarzutu naruszania jej przepisów. W tym celu poszukuje się następujących konstrukcji prawnych np.:
oddawanie rzeczy w używanie, najem lub dzierżawę i dokonywanie zapłaty poprzez rozliczanie poczynionych nakładów na podstawie kodeksu cywilnego,
tzw. "sponsoring" polegający na wymianie równoważnych świadczeń (sponsor realizuje na rzecz zamawiającego określoną usługę w zamian za umieszczanie reklam lub preferencyjne korzystanie z innych świadczeń zamawiającego),
zawieranie spółki prawa handlowego z podmiotem gospodarczym, dla realizacji zadania i dokonywanie rozliczeń w ramach tej spółki,
branie maszyn lub urządzeń do bezpłatnego, wieloletniego używania (np. "celem testowania"), w powiązaniu z uzależnieniem się od dostaw materiałów eksploatacyjnych, na które wyłączność ma dający w używanie (dotyczy np. urządzeń laboratoryjnych pracujących w tzw. systemach zamkniętych, kiedy wybór określonego urządzenia determinuje konieczność wieloletniego stosowania odczynników tej samej marki). Np.: pewien szpital zawarł umowę na czteroletnie użyczenie aparatury medycznej; jednocześnie zobowiązał się do korzystania podczas eksploatacji i konserwacji przedmiotu umowy wyłącznie z odczynników, materiałów eksploatacyjnych i konserwujących produkowanych przez użyczającego;
Ograniczanie konkurencji
Kolejnym problemem są działania, które utrudniają (uniemożliwiają) prowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w warunkach konkurencyjnych.
Urząd Zamówień Publicznych wskazuje przykładowo na następujące zjawiska:
Ministerstwo Edukacji Narodowej niejednokrotnie wnioskowało o zatwierdzenia trybu zamówienia z wolnej ręki na zakupy wydawnictw szkolnych i komputerowych programów edukacyjnych, z uwagi na spełnianie wymogów stawianych przez to Ministerstwo tylko przez wąską grupę produktów (lub tylko jeden produkt),
Zawieranie poza procedurami zamówień publicznych porozumień, które skutkują monopolizacją rynku lokalnego lub branżowego. Wśród tych porozumień do najczęstszych należą umowy zagranicznych producentów z wyłącznymi przedstawicielami na terenie Polski, którzy jako jedyni realizować mogą zamówienia serwisowe (gwarancyjne i pogwarancyjne), na dostawy materiałów eksploatacyjnych, uzupełniające (rozbudowa zakupionego )systemu itp.
W toku analizy dokonanej przez UZP przedstawiono jeszcze szereg innych sposób „ucieczki' od ustawy. Wśród negatywnych zjawisk przy udzielaniu zamówień publicznych można wyróżnić przykładowe:
Wadliwe przygotowanie procedury udzielenia zamówienia publicznego:
· brak sprecyzowanej koncepcji lub celu dla jakiego realizowane jest zamówienie,
· słabe planowanie zamówień, późne uruchamianie procedur wynikające ze zbyt późnego przekazywania informacji o przysługujących zamawiającemu środkach,
· niefachowo sporządzane dokumenty przetargowe,
· brak należytego przygotowania umów w sprawie zamówień publicznych,
Brak kontroli zamówień publicznych o mniejszej wartości;
Nadużywanie trybów nieprzetargowych;
Podatność na patologie trybów "negocjacyjnych";
Manipulowanie przetargami:
· nierówność w dostępie do informacji,
· dopuszczalność wyznaczania przez zamawiających daty otwarcia ofert znacznie po upływie terminu
· manipulowanie kryteriami oceny ofert,
· niewystarczające informowanie o motywach podjętych decyzji,
· nadmiernie częste unieważnianie postępowań o udzielenie zamówienia publicznego,
· niedostateczna dokumentacja postępowania
Nieprawidłowości w działaniu komisji przetargowych
Udzielanie zamówień wykonawcom nierzetelnym
"Czynnik ludzki" w procesie udzielania zamówień:
· brak fachowego przygotowania,
· niski poziom etyczny,
· układy lokalne i polityczne;
Iluzoryczna odpowiedzialność za naruszenie ustawy przy udzielaniu zamówienia publicznego
Naruszanie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych:
· zaniżanie wartości zamówienia lub dzielenie zamówienia na części w celu uniknięcia stosowania ustawy lub uniknięcia procedur udzielania zamówień publicznych
· udzielanie zamówień publicznych dostawcom/wykonawcom, którzy zostali wybrani bez zastosowania procedur określonych w ustawie o zamówieniach publicznych
· nieprawidłowy wybór trybu udzielania zamówienia publicznego
· naruszanie zasady równego traktowania oferentów i zasady uczciwej konkurencji
· odstąpienie od wymogu składania określonych oświadczeń lub zaświadczeń przez dostawców/wykonawców itp.
Bibliografia:
[1] ustawa o zamówieniach publicznych z dnia 10 czerwca 1994 r.
[2] Gielarowski A.: Jak wygrywać przetargi. Praktyczne rady dla przedsiębiorców. Warszawa 1996 r.
[3] Kubik P., Frymark E.: Procedury w systemie zamówień publicznych. Gdańsk 2002 r.
[4] Zalewski H.: Zamówienia publiczne w praktyce. Aspekty ekonomiczno-prawne. Gdańsk 1995 r.
[5] Baehr J., Kwieciński T.: Komentarz do ustawy o zamówieniach publicznych. Warszawa 1999 r.
[6] Informator Urzędu Zamówień Publicznych. Maj 2000 r.
[7] Grzeszczyk T.: Podręcznik zamówień publicznych. Warszawa 1995 r.
[8] www.uzp.gov.pl
[9] www.nik.gov.pl
[10] Wydawnictwo prawnicze LEX, System Informacji Prawnej LEX3
Opracowane na podstawie Informatora Urzędu Zamówień Publicznych, maj 2000, źródło www.uzp.gov.pl
Przykład zaczerpnięty z raportu NIK zawartego w Informatorze UZP za rok 2000