Położenie Polski i jego konsekwencje

Polska - państwo położone w Europie Środkowej nad Morzem Bałtyckim. Graniczy z Niemcami (na zachodzie), Czechami, Słowacją (na południu), Ukrainą, Białorusią, Litwą (na wschodzie) i Rosją (obwodem kaliningradzkim, na północy), a poprzez granicę morską (granicę wyłącznej strefy ekonomicznej) również z Danią oraz Szwecją.

Położenie geograficzne

Polska położona jest w Europie Środkowej, nad Morzem Bałtyckim, między 49°00', a 54°50' szerokości geograficznej północnej i między 14°07' a 24°08' długości geograficznej wschodniej. Rozciągłość z północy na południe wynosi 649 km, a ze wschodu na zachód 689 km. Powierzchnia lądowa 312 685 km2, natomiast morze terytorialne stanowi 8,7 tys. km2, a powierzchnia zalewów (Szczecińskiego i Wiślanego) - 1,2 tys. km2.

Polska pod względem powierzchni zajmuje 63 miejsce na świecie i 9 w Europie. Położenie geograficzne Polski wpływa na występowanie charakterystycznych cech środowiska przyrodniczego.

Polska zajmuje wschodnią część Niżu Środkowoeuropejskiego, jej powierzchnia jest nizinna. Średnia wysokość n.p.m. wynosi 173 m, obszary nizinne (o wysokości do 300 m n.p.m.) zajmują ok. 91,3% ogólnej powierzchni, obszary wyżynne (od 300 do 500 m) stanowią ok. 5,6%, a obszary górskie (powyżej 500 m) tylko 3,1%. Najwyższy szczyt znajduje się w Tatrach - Rysy (2499 m n.p.m.), najniższy na Żuławach Wiślanych koło Raczków Elbląskich (1,8 m npm). Mimo zdecydowanej przewagi nizin krajobraz Polski jest urozmaicony, charakteryzuje się bowiem pasowym układem krain geograficznych i bogatym ukształtowaniem powierzchni. Wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego ciągnie się pas nadmorskich nizin (Pobrzeży Południowobałtyckich), które największą swoją szerokość osiągają w obniżeniach dolinnych Odry (100 km) i Wisły (50 km).

Linia brzegowa jest na ogół wyrównana. Samo wybrzeże jest najczęściej płaskie, akumulacyjne (mierzeje, jeziora przybrzeżne, wydmy, piaszczyste plaże), jedynie miejscami występują urwiste klify. Pas pojezierzy charakteryzuje się krajobrazem młodoglacjalnym, pokryty jest osadami polodowcowymi, pochodzącymi z ostatniego zlodowacenia.

Wisła dzieli ten pas na Pojezierze Pomorskie (najwyższe wzniesienie - Wieżyca, 329 m n.p.m.) i Mazurskie (Dylewska Góra, 312 m n.p.m.). Pojezierza na wschód od Wisły cechują się większą liczbą jezior tzw. Krainą Wielkich Jezior Mazurskich. W szerokim pasie Nizin Środkowopolskich, charakteryzujących się rzeźbą staro- i peryglacjalną, najogólniej wyróżnia się Nizinę Południowowielkopolską, Nizinę Śląską, Nizinę Mazowiecką.

Na południu Polski znajduje się pas starych gór i wyżyn silnie zróżnicowany pod względem geologii i rzeźby, wśród nich wydziela się: Sudety (zajmujące ok. 3% powierzchni kraju) z najwyższym szczytem w masywie Karkonoszy (Śnieżka, 1602 m n.p.m.), Podgórze Sudeckie - falistą równinę o wysokości 200-300 m n.p.m. z wystającymi twardzielcami (Ślęża, 718 m n.p.m.), Wyżynę Śląską (Góra Świętej Anny, 400 m n.p.m.), Wyżynę Krakowsko-Częstochowską (Góra Zamkowa koło Ogrodzieńca, 504 m n.p.m.), Nieckę Nidziańską (190-300 m n.p.m.), Góry Świętokrzyskie z najwyższym pasmem - Łysogórami (Łysica, 612 m n.p.m.). Ok. 6% powierzchni kraju zajmują młode góry fałdowe -Karpaty, w skład których wchodzą m.in.: Beskid Śląski, Beskid Mały, Beskid Makowski, Beskid Wyspowy, Beskid Żywiecki, Beskid Sądecki, Gorce, Pieniny, Tatry, Beskid Niski, Bieszczady.

Głównymi rzekami Polski są Wisła i Odra. W Polsce znajduje się ok. 9300 jezior. Do najgłębszych należą - Hańcza, Drawsko, Wielki Staw Polski, Czarny Staw pod Rysami i Wigry.

Polskie granice

Długość granic 3582 km, w tym granice (w km): 

• morska - 528,

• z Federacją Rosyjską - 210,

• z Republiką Litewską - 103,

• z Republiką Białorusi - 416,

• z Ukrainą - 529,

• z Republiką Słowacką - 539,

• z Republiką Czeską - 790,

• z Niemcami- 467.

Ogółem Polska liczy ok. 38.654.000 ludności (26. miejsce na świecie, stanowiąc ok. 0,7 proc. liczby ludności na Ziemi i 9.miejsce w Europie - ok. 5,4 proc. zaludnienia kontynentu). Gęstość zaludnienia - 124 osoby/km2 Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców - 2,5; średnia długość życia - mężczyźni - 68,8 lat, kobiety - 77,5 lat. (opracowano na podstawie Małego Rocznika Statystycznego 2000).

Klimat

Klimat ma charakter przejściowy strefy umiarkowanej, ze względu na ścieranie się różnych mas powietrza, przede wszystkim powietrza polarnomorskiego oraz polarnokontynentalnego powodujących częste zmiany pogody i znaczne wahania długości poszczególnych pór roku. W Polsce graniczą ze sobą trzy strefy glebowe: gleby bielicoziemne i płowe, brunatne i czarnoziemy. Tradycyjny podział fizycznogeograficzny Polski wyodrębnia 6 wielkich jednostek (prowincji), leżących na pograniczu Europy Wschodniej i Zachodniej: Niż Środkowoeuropejski, Masyw Czeski (z Sudetami), Wyżynę Małopolską, Karpaty i Podkarpacie, Niż Zachodnioeuropejski, Wyżyny Ukraińskie.

Położenie geograficzne Polski powoduje, że znajduje się ona w obrębie w tzw. środkowoeuropejskiej prowincji lasów liściastych i mieszanych. Flora Polski liczy ok. 2200 gatunków rodzimych, dziko rosnących i ok. 300 gatunków obcego pochodzenia roślin naczyniowych, ponad 600 gatunków mchów, ok. 250 gatunków wątrobowców, 1200 gatunków porostów i ok. 4000 gatunków grzybów wieloowocnikowych. W skali Europy Polska należy do krajów zasobnych w surowce mineralne. Z surowców energetycznych posiada złoża węgla kamiennego, brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego. Z surowców metalicznych - rudy miedzi, rudy cynku, ołowiu i srebra, z surowców chemicznych - złoża siarki, soli kamiennej, z surowców skalnych - złoża wapieni, margli, dolomitów, kredy, gipsów, anhydrytów, kaolinu, glinki ceramicznej, granitów, sjenitów, bazaltów, porfirów oraz diabazów.

Położenie matematyczno-geograficzne

Najdalej wysunięte punkty Polski:

• N (północ) - przylądek Rozewie, we wsi Jastrzębia Góra, w gminie Władysławowo, powiat pucki (54°50' N).

• S (południe) - szczyt Opołonek w gminie Lutowiska, powiat bieszczadzki (49°00' N) (Właściwie - nienazwane siodło leżące kilkaset metrów na wschód od szczytu, znajdujące się ok. 1,5" bardziej na południe od samego szczytu).

• W (zachód) - kolano Odry koło Osinowa Dolnego w gminie Cedynia, powiat gryfiński (14°07' E).

• E (wschód) - kolano Bugu we wsi Zosin w gminie Horodło, powiat hrubieszowski (24°08' E).

Rozciągłość geograficzna między skrajnymi punktami kraju wynosi 5°55' szerokości geograficznej i 10°1' długości geograficznej. Środek Polski, mierzony podobnie do środka Europy, przypada we wsi Piątek, niedaleko Łodzi.

Konsekwencje rozciągłości równoleżnikowej :

• 5.50'

• różnica czasu lokalnego , na wsch. krańcach Polski Słońce wschodzi i zachodzi około 40 min. Wcześniej niż na zachodzie.

Konsekwencje rozciągłości południkowej :

• różny kąt padania promieni słonecznych w południe w Polsce południowej i północnej ( 6°)

• zróżnicowanie długości dnia i nocy ( dłuższy dzień w lecie i dłuższa noc w zimie na północy kraju )

• różnica średnich temperatur.

Główne cechy położenia Polski w Europie :

• położenie pośrednie miedzy zróżnicowaną w rzeźbie terenu i budowie Europą Zachodnią i Wschodnią.

• Położenie prawie w całości w zlewisku Morza Bałtyckiego

• Położenie w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego

• Położenie na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych

• Położenie w bliskości państw Unii Europejskiej.
  

Położenie geopolityczne

Obecne terytorium Polski zostało ustalone po II wojnie światowej:

1. Granica zachodnia ustalona na konferencji w Poczdamie w 1945 roku
   i ratyfikowana w 1950 roku przez ówczesne NRD. W 1991 roku potwierdziło ją Zjednoczone Państwo Niemieckie. Nysa Łużycka, Odra, linia na zachód od Szczecina i Świnoujścia.

2. Granica wschodnia z ówczesnym ZSSR ustalona i wytyczona w 1945 roku. W 1951 roku korekta granicy z ZSSR - Polska oddaje Sokal, w zamian za Ustrzyki Dolne.

3. Granica północna - naturalna (wybrzeże Bałtyku), lądowa ustalona w 1958 roku - podzielona Zalew Wiślany na część polską i radziecką.

4. Granica południowa z byłą Czechosłowacją - jej przebieg zgodny z tym
   z 1938 roku. Grzbiet Sudet, Brama Orawska, Karpaty.

Łączna długość granic: 3520 km
Granica morska: 528 km
Długość linii brzegowej: 788 km
Morskie wody wewnętrzne (zatoki, zalewy): 1.9 km2
Morze terytorialne (pas morza o szerokości 12 mil): 8.7 km2

4

---