TEMAT: Tworzenie się ładu wersalsko-waszyngtońskiego.

• z wojny zwycięsko wyszła Ententa - pokój w Compiegne

• klęska państw centrum - wymagała konferencji pokojowej

• konferencja pokojowa w Paryżu - 18.01.1919

• przyjechało 27 zwycięskich państw

• wojna - straty ludzkie i gospodarcze, 10 mln ludzi zginęło

• nowy układ sił politycznych - upadły 3 cesarstwa - Niemcy, Austrowęgry, Rosja

• potęga Francji, Anglii i USA

• rewolucja rosyjska - obawa przed komunizmem ZSRR

• obrady - odbywały się w strachu przed rozszerzającym się komunizmem

• PUNKT WYJŚCIOWY KONFERENCJI:

• program Wilsona - 08.01.1918 - orędzie do kongresu amerykańskiego - 14 punktów

• koncepcja polityczna - powojenny świat

• powszechny pokój, któremu miała służyć dyplomacja

• wolność żeglugi, jawność, rozbrojenie

• wytyczenie granic wg granic etnicznych

• międzynarodowa organizacja strzegąca pokoju - Liga Narodów

• pkt. 13 - odbudowa państwa polskiego

• sprzeczności miedzy mocarstwami - negatywny wpływ na decyzje

• to co łączyło państwa Ententy znikło

FRANCJA

• 27 listopada i 10 grudnia marszałek Foch w memoriałach domaga się zachodniej granicy Niemiec na Renie, lewobrzeżna Nadrenia miała tworzyć autonomiczne państewko związane z Francją- ostry opór USA i Anglii- w zamian Clemencau przyjął gwarancję bezpieczeństwa od USA i Anglii

• zwrot Alzacji i Lotaryngii- jako jedna z niewielu spraw nie budzi kontrowersji

• dąży do trwałego osłabienia Niemiec

• aby nie stały się zagrożeniem - rozbrojenie, odebranie części terytorium, nie uzyskała celów wojennych

• silne państwo polskie - przeciwwaga dla Niemiec

• domaga się odszkodowań - zniszczone tereny

ANGLIA

• osiągnęła cele wojenne - flota niemiecka przestała jej zagrażać, przemysł niemiecki - ruina, wpływy niemieckie w Turcji nie liczą się

• wraca do starej polityki równowagi europejskiej

• osłabienie Niemiec - przewaga Francji

• Niemcy ważny partner gospodarczy, zubożenie nie na rękę

• boją się komunizmu

• Lloyd George - Niemcy - zapora przeciwko komunizmowi

• ciężkie warunki nałożona na Niemcy - komunizm w Niemczech

WŁOCHY

• monarchia habsburska została rozbita zamiast mocarstwa w sąsiedztwie kilka małych zwaśnionych państw

• chcieli dużo byłych kolonii Niemieckich

• zdobyć Dalmacje

USA

• Wilson nie orientował się w polityce europejskiej

• Liga Narodów - złoty środek do rozwiązania sporów

JAPONIA

• Na uwadze jedynie własne interesy na dalekim wschodzie

• Nie mieszali się w sprawy europejskie

ROSJA RADZIECKA

• Nie została zaproszona

• Uczestnicy konferencji liczyli na rychły upadek rządów Bolszewików

INNE PAŃSTWA („o interesach ograniczonych”)

• Konflikt polsko -czeski; polsko - litewski

• Rumuńsko- węgierski; rumuńsk- bułgarski

• Jugosłowiańsko- węgierski; jugosłowiańsko- włoski

• Węgiersko- austriacki; węgiersko- czechosłowacki

• Grecko- bułgarski; grecko- turecki

• Rada Dziesięciu (rada najwyższa) - kierowała obradami - przedstawiciele 5 mocarstw (szef rządu i minister spraw zagranicznych) - USA, Anglia, Francja, Włochy, Japonia, z każdego 2 przedstawicieli

• Rada pięciu- z inicjatywy Lloyda Georga usunięcie minstrów spraw zagranicznych z rady 10; Włochy wycofały się ze względu na ostry sprzeciw mocarstw dotyczący ich żądań terytorialny; Japonia nie rozmawiała o sprawach europejskich

• gruba trójka - faktyczny wpływ

• premier Francji Georges Clemenceau uważał że 40 mln Francuzów może utrzymać przewagę nad 60 mln Niemców jedynie w oparciu o USA i Anglię. Nadmiernie ustępliwy. „Wielkie mocarstwa wygrały wojnę swoim wysiłkiem i do nich teraz należy decyzja”

• premier Wlk. Brytani David Lloyd George- ignorant, analfabeta w dziedzinie światowej polityki, pozbawiony skrupułów. Całkowicie nieprzygotowany. Jedynie wsparcie wykształconego sekretarza stanu spraw zagranicznych Balfoura częściowo łagodziło skutki nie przygotowania Georga.

• prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson- nie znał mapy europy i posiadał doktrynerski upór, wysokie mniemanie o własnej misji historycznej. Złota recepta- Liga Narodów

• wybitni politycy

• Roman Dmowski

• Czech Edwar Benes

• Delegat grecki Venizelos

• Memoradium z Fontainebleau

• Llloyd George

• Niemcy nie mogą być za bardzo osłabione bo połączą się z Rosją

• Polska ma być granicą pomiędzy Rosją a Niemcami

• Dmowski przedstawił sytuacje Polski Radzie Dziesięciu

• 12 luty powołana zostaje komisja do spraw Polskich na czele Jules Cambon

• Dmowski przesyła noty o granicach Polski, delegacja żąda przyznania Polsce- górnego śląska, Poznańskiego, Prus zachodnich z Gdańskiem, Warmii i południowego mazurskiego pasa Prus wschodnich

• Komisja przyjmuje program ale sprzeciw Lloyda Georga

• Pierwsza wersja traktatu była korzystniejsza dla polski

• Lloyd George żądał rewizji traktatu

• Wtórował głosowi ministra spraw zagranicznych republiki wiemarskiej Brokdorffa- Rantzau

• Największy atak na granicę polsko- Niemiecką

• Ustępstwa dla Niemiec : plebiscyt na górnym Śląsku, przesunięcie na wschód granicy w Poznańskiem i na Pomorzu

• traktat wersalski - powstanie ładu :

efekt sprzeczności - traktat pokojowy z Niemcami - 28.06.1919 -

• Niemcy okrojone terytorialnie

• na rzecz Francji - Alzacja i Lotaryngia

• na rzecz Polski - Wielkopolska, Pomorze Gdańskie, z Gdańska - Wolne Miasto

• Wolne Miasto Gdańsk- polska granica celna, wolna strefa w porcie. Polska swobodne korzystanie z dróg wodnych, doków, basenów, nabrzeży . Polska- nadzór Wisły i całej sieci kolejowej wolnego miasta, prawo do rozwijania drógprowadzenie polityki zagranicznej wolnego miasta gdańska

• na rzecz Belgii - okręg Eupen, Malmedy,

• tereny sprzeczne - plebiscyty - pn. Szlezwik do Danii, część Górnego Śląska do Polski, Powiśle, Warmia, Mazury

• zagłębie Saary - 15 lat - zarząd Ligi Narodów. Potem plebiscyt

• okupacja lewego brzegu Renu - Ententa - pas 50km na wsch. od Renu - zdemilitaryzowany, wzdłuż granic Fr-Belg, zakaz umocnień wojskowych; Okupacja Nadrenii przez Entente N- Kolonia przez 5 lat; środkowa Koblencja przez 10 lat; S- Moguncja przez 15 lat- z możliwością przedłużenia

• Niemcy tracą kolonia

• w sumie - Niemcy tracą 14% terytorium

• Niemcy - rozbrojone, zniesiono powszechną służbę wojskową, 100 tys. armia zawodowa, rozwiązano sztab generalny

• nie mogli mieć łodzi podwodnych, samolotów, czołgów, broni chemicznej

• zmniejszono ilość floty, zahamowano produkcję uzbrojenia

• Powołanao Komisje Odszkodowań która miała ustanowić całkowitą sumę odszkodowania

• 20 mld marek w złocie do 1 maja 1921 roku

Pierwsze 26 artykułów to pakt ligi narodów

• autor projektu - Wilson

• artykuł 10- gwarancja utrzymania statusu quo

• artykuł 19- pozwalał na rewizje postanowień traktatu w wypadku zagrożenia pokoju (niejasno sformułowany, często Niemcy opierali na nim swoją politykę)

• artykuł 22 ustanawiał mandaty:

mandaty (miały przygotowywać do niepodległości)

• A - Turcji na bliskim wschodzie - Anglia (Palestyna, Transjordania, Irak) i Francja (Syria, Liban) - protektoraty do szybkiej niepodległości

• B kolonie niemieckie w Afryce

• C -Afryka południowo zachodnia i wyspy Pacyfiku- Anglia, Francja, Japonia, Belgia

• Jednocześnie z traktatem Wersalskim Polska, Rumunia, Czechosłowacja i Grecja zostały zmuszone do podpisania traktatów w sprawie ochrony mniejszości narodowych- Mały traktat Wersalski

• obrona pokoju i bezpieczeństwa w świecie, zapobieganie wojnom, ograniczenie zbrojeń, zwierzchnictwo nad koloniami niemieckimi i tureckimi

• pakt ligi narodów podpisały- 44 państwa

• rada ligi - działalność polityczna - Francja, Anglia, Japonia, Włochy i 4 państwa niestałe

• USA nie weszły do ligi - potyka izolacjonizmu

• siedziba ligi - Genewa w Szwajcarii

• nie posiadała sił zbrojnych - działania zakończone fiaskiem

duża rola - akcje humanitarne, działalność organizacji przy lidze - Trybunał Sprawiedliwości, Międzynarodowa Organizacja Pracy

artykuł 80 Austria będzie państwem niepodległym a jej niezależność będzie mogła być zniesiona jedynie przez ligę narodów

traktat uzupełniony traktatami z innymi państwami pokonanymi

• 10.09.1919 - Austrią w Saint-Germain

• rozpad monarchii Austrio- Węgierskiej

• powstała Republika Austriacka 83,8 tys km2, z 6,4 mln ludności

• potwierdzenie niepodległości Austrii

• 20.06.1920 - z Węgrami w Trianon

• tracą Chorwację, Słowację, Siedmiogród, Banat, Burgenland

• 27.11.1919 - z Bułgarią w Neuilly

• traci na rzecz Rumunii Dobrudżę

• na rzecz królestwa SHS Caribrod, Bosilegrad, Strumicę

• Grecji oddała bułgarską część Tracji

• Odszkodowanie wojenny 2250 mln franków w złocie

• Redukcja do 20 tys armii ochotniczej

• 10.08.1920 - z Turcją w Sevres - nie wszedł w życie

• usunięcie Turcji z Europy (jedynie Konstantynopol w Europie)

• cieśniny czarnomorskie pod zarząd Komisji Międzynarodowej

• turcja traci 3/4swojego terytorium

• władze Kemala Paszy w Ankarze odmawiają podpisania układu

• późniejszy układ w Lozannie 24 lipiec 1923

• Turcja utrzymuje Anatolię i Trację Wschodnią

• Armenia podzielona na część Radziecką i Turecką

• Turcja zrzekła się praw do Cypru, Trypolitanii, Cyrenajki, wysp Dodekanezu i Egiptu

• Konwencja w sprawie cieśnin- w wypadku wojny Turcja będzie mogła tak zarządzać cieśninami aby uniemożliwić ich wykorzystanie okrętom nieprzyjacielskim

1921-22 - konferencja w Waszyngtonie

• kwestie Dalekiego Wschodu

• uznano suwerenność Chin

• zasada polityki otwartych drzwi w Chinach - zniesienie strefy wpływów, równe prawa handlowe - dominacja amerykańskich

• parytety tonażu okrętów liniowych - Anglia, Usa - 5, Japonia - 3, Francja, Włochy - 1,75

---