POZNANIE SPOŁECZNE I RELACJE SPOŁECZNE
PERCEPCJA SPOŁĘCZNA proces, który decyduje o tym jak ludzie rozumieją i kategoryzują zachowania innych
TEORIA ATRYBUCJI próbuje odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób osoba postrzegająca wykorzystuje informacje w celu wyjaśnienia przyczyn pewnych zjawisk
Fritz Heider: wszyscy ludzie są psychologami intuicyjnymi - starają się ustalić jacy są ludzie i co powoduje ich zachowanie.
Przyczynowość wewnętrzna - dyspozycyjna (przyczyna znajduje się wewnątrz danej osoby)
Przyczynowość zewnętrzna - sytuacyjna (przyczyna znajduje się w sytuacji)
Harold Kelley: sformalizował zaproponowany przez Heidera sposób myślenia. Atrybucji przyczynowych dla zdarzeń ludzie dokonują najczęściej w warunkach niepewności.
ZASADA WSPÓŁZMIENNOŚCI zasada wg której, ludzie przypisują dane zachowanie czynnikowi przyczynowemu, jeśli czynnik ten był obecny zawsze wtedy gdy pojawiło się to zachowanie i był nieobecny gdy zachowanie nie występowało (Czy miejsce miała przyczynowość dyspozycyjna czy sytuacyjna? Jaka przyczynowość spowodowała zachowanie?)
WYMIARY INFORMACJI W OCENIE WSPÓŁZMIENNOŚCI:
SPECYFICZNOŚĆ czy zdarzenie jest szczególne i swoiste dla danej sytuacji?
KONSEKWENCJA czy zachowanie występuje wielokrotnie jako reakcja na daną sytuację?
POWSZECHNOŚĆ czy u innych ludzie występuje to samo zachowanie w tej samej sytuacji?
PODSTAWOWY BŁĄD AT RYBUCJI to występująca u ludzi do jednoczesnego przeceniania czynników dyspozycyjnych (przypisywania winy lub zasługi ludziom) i niedoceniania czynników sytuacyjnych (przypisywania winy lub zasługi środowisku) kiedy szukają oni przyczyny jakiegoś zachowania.
EGOTYZM ATRYBUCYJNY ludzie skłonni są przypisać sobie zasługę za swoje sukcesy, a wypierać się odpowiedzialności za swoje porażki. Np. „Zdałam egzamin na 5 ponieważ jestem zdolna” i „Dostałam z egzaminu 2 ponieważ egzaminator był niesprawiedliwy”
SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PRZEPOWIEDNIE są to przewidywania dotyczące jakiegoś przyszłego zachowania lub zdarzenia, które modyfikują interakcje behawioralne w taki sposób, że uzyskuje się to, czego się oczekiwało.
POTWEIRDZENIE BEHAWIORALNE (Mark Snyder) określenie procesu, dzięki któremu oczekiwania dotyczące innej osoby rzeczywiście wpływają na tę osobę, skłaniając ją do zachowania się w sposób potwierdzający pierwotną hipotezę.
POSTAWA jest to pozytywna lub negatywna ocena ludzi, przedmiotów i poglądów. Postawy wpływają na zachowanie oraz na to jak konstruujesz rzeczywistość społeczną.
Właściwością postawy, która zwiększa prawdopodobieństwo trafnego przewidywania jest dostępność czyli siła skojarzenia między obiektem postawy a oceną tego obiektu przez daną osobę. Im szybsza odpowiedz na pytanie (Np. Jakie masz myśli w reakcji na słowa Kowalskiego) tym bardziej prawdopodobne, że Twoje zachowanie będzie zgodne z tą postawą. Postawy są bardziej dostępne wtedy gdy oparte są na bezpośrednim doświadczeniu.
Wyróżniamy trzy typy informacji, które dają początek postawie:
POZNAWCZY Jakie masz myśli w reakcji na słowa Kowalskiego?
AFEKTYWNY Jakie uczucia wywołuje w Tobie wzmianka o Kowalskim?
BEHAWIORALNY Jak się zachowujesz kiedy możesz zobaczyć jeden z filmów z Kowalskim?
PERSWAZJA świadome usiłowania mające na celu zmianę Twoich postaw.
MODEL PRAWDOPODOBIEŃSTWA OPRACOWANIA teoria perswazji, która określa na ile prawdopodobne jest to, że ludzie poznawczo opracują otrzymany przekaz perswazyjny. W modelu wyróżniamy CNTRALNY i PERYFERYJNY tor perswazji.
CENTRALNY TOR PERSWAZJI zmiana postawy zależy od siły argumentów
PERYFERYJNY TOR PERSFAZJI ludzie nie koncentrują się na krytycznej analizie przekazu, lecz reagują na powierzchowne sygnały występujące w danej sytuacji.
To czy ludzie korzystają z toru centralnego czy peryferyjnego w dużej mierze zależy od MOTYWACJI w odniesieniu do danego przekazu : czy są oni zdolni i chętni do starannego przemyślenia perswazyjnych treści.
ISTOTNOŚĆ OSOBISTA jesteśmy bardziej skłonni ocenić argumenty starannie, gdy informacja jest dla nas osobiście istotna.
Innym czynnikiem wpływającym na wybór toru przetwarzania, jest dopasowanie między typem postawy a typem argumentów.
TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO
DYSONANS POZNAWCZY (Leon Festinger 1957) to stan konfliktu, którego dana osoba doświadcza po podjęciu decyzji, realizacji działania lub otrzymaniu informacji niezgodnych z jej uprzednimi przekonaniami, uczuciami lub wartościami. Dysonans ma siłę motywującą - popycha Cię do podjęcia działania redukującego to nieprzyjemne uczucie. Motywacja do zredukowania dysonansu wzrasta wraz z wielkością dysonansu spowodowanego niezgodnością poznawczą. (Im silniejszy dysonans tym większa motywacja do zredukowania go). W warunkach silnego dysonansu jednostka działa w taki sposób, by uzasadnić po fakcie swoje zachowanie i przekonuje samą siebie (dokonuje autoperswazji)
TEORIA AUTOPERCEPCJI (Daryl Bem 1972) wg tej teorii człowiek wnioskuje jakie są lub powinny być jego stany wewnętrzne (przekonania, postawy, motywy i uczucia), postrzegając jak zachowuje się obecnie i przypominając sobie jak w przeszłości zachował się w danej sytuacji. Używa tej wiedzy o sobie, aby drogą wnioskowania dotrzeć do najbardziej prawdopodobnych przyczyn czy wyznaczników własnego zachowania. Np. na pytanie „czy przepadasz za kowalskim?” zgodnie z teorią odpowiesz „tak, często odwiedzamy się bez powodu, dobrze się razem bawimy, zawsze śmiejemy się razem do łez”. Czyli nie analizujesz intensywnie swoich myśli i uczuć tylko podajesz behawioralny opis stosowanych czynności i czynników sytuacyjnych.
ULEGŁOŚĆ zmiana w zachowaniu zgodna z wyraźnymi żądaniami danej osoby.
Różne techniki wywołujące uległość:
NORMA WZAJEMNOŚCI głosi, że gdy ktoś robi coś dla ciebie, to ty też powinieneś zrobić cos dla tej osoby. (Coś za coś - ja obniżam pani cenę, pani kupuje )
Technika „drzwiami w twarz” - kiedy ludzie odpowiedzieli „nie” na poważniejszą prośbę, często odpowiedzą „tak” na prośbę bardziej umiarkowaną.
ZAANGAŻOWANIE
Technika „włożenia stopy między drzwi” - Kiedy ktoś wetknie stopę między drzwi, może wykorzystać poczucie Twojego zaangażowania do zwiększenia Twojej ległości w przyszłości. Sprzedawcy, dzięki tej technice, nakłaniają Cię do podjęcia decyzji, a następnie zmieniają trochę warunki transakcji („wiem, że lubi pani produkt
wysokiej jakości więc na pewno nie będzie Pani miała nic przeciwko temu żeby trochę dopłacić i mieć produkt wysokiej klasy”)
NIEDOSTATEK DÓBR ludzie nie lubią poczucia, że nie mogą czegoś mieć, zwłaszcza w odniesieniu do innych, którzy to mają. Ludzie lubią mieć to czego inni nie mogą mieć. („to ostatnia egzemplarz”, „jest już kilku zainteresowanych klientów”)
UPRZEDZENIA jest to wyuczona postawa wobec pewnego obiektu (stanowiącego przedmiot uprzedzenia) w której skład wchodzą: negatywne emocje (strach, niechęć), negatywne przekonania (stereotypy) usprawiedliwiające tę postawę oraz skłonność do pewnych zachowań - dążenie do unikania, kontrolowania, podporządkowania lub wyeliminowania członków grupy stanowiącej przedmiot uprzedzenia.
ŹRÓDŁA UPRZEDZEŃ
KATEGORYZACJA SPOŁECZNA jest procesem, dzięki któremu ludzie organizują swoje środowisko społeczne, kwalifikując siebie i innych do grup. Najprostsza i najbardziej rozpowszechniona forma kategoryzacji polega na ustaleniu przez daną osobę, czy inny człowiek jest do niej podobny. („ja - nie ja”, „my - nie my”)
GRUPY WŁASNE grupy, z którymi dane osoby identyfikują się jej członkowie
GRUPY OBCE grupy, z którymi dane osoby się nie identyfikują
FAWORYZOWANIE GUPY WŁASNEJ ocenianie własnej grupy jako lepszej od innych. Ludzie określani jako należący do grupy obcej prawie natychmiast mogą stać się obiektem wrogich uczuć i niesprawiedliwego traktowania.
RASIZM dyskryminacja ludzi z powodu koloru ich skóry bądź pochodzenia etnicznego
SEKSIZM dyskryminacja ludzi z powodu ich płci
SKUTKI STEREOTYPÓW
STEREOTYPY są to uogólnienia dotyczące grupy ludzi, polegające na przypisywaniu takich samych cech wszystkim członkom grupy.
PRZEZWYCIĘŻANIE UPRZEDZEŃ
HIPOTEZY KONTAKTU program zwalczający uprzedzenia musi przyczyniać się do rozwijania osobistych interakcji w dążeniu do wspólnych celów
METODA SKŁADANKOWA polega na przydzieleniu każdemu z uczniów części materiału stanowiącego pewną całość, uczeń musi opanować ten materiał a następnie zapoznać z nim pozostałą część grupy. Wyniki ocenia się na podstawie prezentowanego na koniec wspólnego opracowania grupowego. Sukces zależy od wkładu pracy wszystkich członków grupy.
KLASY SKŁADANKOWE klasy w których „metoda składankowa” zjednoczyła nieprzyjaźnie do siebie nastawionych białych, latynoamerykańskich i afroamerykańskich uczniów w zespół połączony wspólnym losem, a konflikty etniczne zmniejszyły się.
RELACJE SPOŁECZNE zdeterminowane są częściowo przez sympatia, atrakcyjność fizyczna, podobieństwo, wzajemność
MIŁOŚĆ
Trzy wymiary pojmowania miłości:
NAMIĘTNOŚĆ - namiętność seksualna i pożądanie seksualne
BLISKOŚĆ - uczciwość, szczerość, zrozumienie
ZAANGAŻOWANIE - oddanie i poświęcenie
Zaangażowanie danej osoby w związek wiąże się z poziomem bliskości i współzależności