23.02.2006 r.

Psychologia różnic indywidualnych

p. Anna Matczak

Przedmiot zainteresowania psychologii ogólnej: zjawiska i prawidłowości dot. wszystkich ludzi

Przedmiot zainteresowania psychologii różnic indywidualnych: różnice między ludźmi

Problemy:

1. jak opisywać różnice?

Podstawowe pojęcie: cecha (właściwość, atrybut, czynnik, wymiar, dymensja, zmienna)

- cecha - hipotetyczna dyspozycja człowieka warunkująca względną stałość pewnej klasy jego zachowań czy stanów

- typ (kategoria) - klasa ludzi, którzy się różnią od innych pod względem jakiejś cechy

2. jak mierzyć?

narzędzie psychometryczne - wyniki jednostkowe rozpatrywane na tle wyników grupy

- test (zbiory zadań)

- kwestionariusz (zbiory pytań)

3. geneza różnic indywidualnych

wkład czynników dziedzicznych i środowiskowych

4. znaczenie różnic indywidualnych

- czy inteligencja zwiększa szansę sukcesów zawodowych?

- jak temperament wpływa na radzenie sobie w sytuacjach trudnych?

- jakie cechy musi posiadać dobry menadżer?

- jakie cechy zwiększają ryzyko chorób psychosomatycznych?

5. pytania o strukturę cech

- o liczbę cech wystarczających do opisu np. model PEN - 3 cechy osobowości (ekstrawersja, neurotyczność, psychotyczność), model Wielkiej Piątki - ekstrawersja, neurotyczność, sumienność, ugodowość, otwartość na doświadczenie

- o istnienie i naturę związków między nimi

6. jak tworzyć typologię? - możliwe kryteria:

- pojedyncza cecha

• podejście biegunowe np. ekstrawertyk, introwertyk; cechy rozkładają się wg krzywej normalnej

• podejście modalne np. ekstrawertyk, ambiwertyk, introwertyk

- przewaga jednej cechy nad drugą np. konwergentyk (znalezienie 1 rozwiązania)- dywergentyk (myślenie nastawione na znalezienie wielu dobrych rozwiązań)

- specyficzna konfiguracja cech skorelowanych

• podejście szufladkowe (np. schizotymik, cyklotymik, iksotymik)

- układ cech nieskorelowanych

• podejście wymiarowe np. typologia umysłu wg Junga

	Sposoby odbioru informacji
Sposoby wnioskowania informacji	percepcja	intuicja
myślenie	logik-empiryk	logik-teoretyk
uczucia	praktyk-analityk	wizjoner-mistyk

7. różnice międzygrupowe np. międzypłciowe, międzykulturowe

Zakres psychologii różnic indywidualnych:

• możliwości

- zdolności (wpływają na poziom wykonania zadań)

- temperament (wpływa na szybkość, energię działania)

• preferencje

- style (określają sposoby działania np. styl poznawczy)

- zainteresowania, zamiłowania (określają treść działania)

Klasyczny przedmiot psychologii różnic indywidualnych:

• zdolności (inteligencja)

• temperament

Zdolności to wyznaczniki efektywności uczenia się.

podmiotowe środowiskowe (np. warunki pracy)

stałe zmienne

instrumentalne motywacyjne

zdolności = względnie stałe podmiotowe instrumentalne wyznaczniki efektywności uczenia się i wykonywania zadań

---