8. Świadczenie usług transportowo-spedycyjnych w świetle kodeksu handlowego
przepisy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie przewozów,
prawo rzeczowe,
prawo zatrzymania.
Kodeks spółek handlowych - Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o tym samym tytule zawiera przepisy normujące ustrój podmiotów prowadzących działalność gospodarczą -spółek handlowych, do których zaliczają się:
spółki osobowe:
spółka jawna,
spółka partnerska,
spółka komandytowa,
spółka komandytowo-akcyjna;
spółki kapitałowe:
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
spółka akcyjna.
Z zakresu kodeksu handlowego istotne są wiadomości o prowadzeniu działalności gospodarczej. Przewoźnik musi wiedzieć, jak rozpocząć prowadzenie biznesu, jak go prowadzić, a także jak zlikwidować. Musi znać instytucje, w których dokonuje się tych wszystkich czynności oraz te, przez które będzie rozliczany, tj. urzędy gmin, starostwa, urzędy skarbowe czy banki itp. Z przepisów tych wynikają obowiązki i prawa przewoźnika wykonującego krajowy transport drogowy, zwłaszcza wobec instytucji wymienionych powyżej.
Ale żeby prawidłowo prowadzić działalność gospodarczą, przewoźnik powinien wiedzieć również, w jakiej formie może ją prowadzić. Powinien znać podstawowe formy organizacyjno-prawne, takie jak spółka cywilna, spółka prawa handlowego, a także wiedzieć o możliwości prowadzenia działalności na własne nazwisko (jako osoba fizyczna). Oprócz wspomnianych form, kodeks reguluje także zasady zarządzania przedsiębiorstwami, organy decyzyjne w poszczególnych formach działalności oraz prawa i obowiązki wspólników w różnych rodzajach spółek.
Obowiązującym obecnie aktem prawnym regulującym dostęp do zawodu przewoźnika drogowego jest ustawa z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym, z późniejszymi zmianami. Ustawa ta określa, kto jest przedsiębiorcą uprawnionym do świadczenia usług w krajowym i międzynarodowym transporcie drogowym. Nowelizacje tej ustawy miały na celu dostosowanie prawa polskiego do wymagań Unii Europejskiej, a przede wszystkim wprowadzenie jednolitych zasad dostępu do rynku przewozów drogowych dla krajowych i międzynarodowych przewoźników drogowych. Na mocy wspomnianej ustawy od 1 maja 2004 roku każdy przewoźnik drogowy powinien posiadać:
w transporcie krajowym - licencję na wykonywanie krajowego transportu drogowego,
w transporcie międzynarodowym - licencję wspólnotową.
Licencja to decyzja administracyjna wydana przez ministra właściwego do spraw transportu lub określony w ustawie organ samorządu terytorialnego (np. starosta, burmistrz, wójt, prezydent miasta), uprawniająca do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego.
Aby przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie licencji ją otrzymał, zobowiązany jest spełnić określone przesłanki jakościowe:
spełnianie wymogu dobrej reputacji,
posiadanie odpowiedniej sytuacji finansowej (9 000 euro na pierwszy pojazd i po 5000 euro na każdy kolejny),
legitymowanie się certyfikatem kompetencji zawodowych,
prawo dysponowania pojazdami,
wymóg, by przedsiębiorca osobiście wykonujący przewozy i zatrudnieni przez niego kierowcy, spełniają wymagania określone w przepisach ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz w innych przepisach określających wymagania w stosunku do kierowców, a także nie byli skazani prawomocnym wyrokiem sądu za określone przestępstwa).
Licencji udziela się każdemu przedsiębiorcy spełniającemu wyżej określone, ustawowe warunki na okres od 2 do maksymalnie 50 lat.
Do roku 2006 działalność spedycyjna w transporcie drogowym nie wymagała uzyskania żadnych zezwoleń o charakterze administracyjnym. Jednakże w Ustawie z dnia 6 września 2001 roku od dnia 1 lipca 2006 roku zawarta została nowa definicja transportu drogowego. Na mocy tej nowelizacji do ustawy o transporcie drogowym wprowadzono obowiązek posiadania licencji na transport krajowy dla podmiotów, które prowadzą działalność w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy. Przedsiębiorcy, którzy od 1 lipca 2006 roku chcą prowadzić działalność w zakresie pośrednictwa w przewozie rzeczy, muszą spełniać następujące warunki, aby uzyskać licencje na wykonywanie tej działalności:
spełnianie wymogu dobrej reputacji,
legitymowanie się certyfikatem kompetencji zawodowych,
posiadanie odpowiedniej sytuacji finansowej (dostępne środki finansowe lub majątkowe w wysokości 50 000 euro).
Wspomniany wcześniej certyfikat kompetencji zawodowych przewoźników drogowych jest dokumentem potwierdzającym posiadanie przez przedsiębiorcę kwalifikacji niezbędnych do podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego. Certyfikaty wydaje w Polsce Instytut Transportu Samochodowego. Niestety, nie wystarczy zwrócić się do instytutu i poprosić o jego wydanie. Trzeba zdać egzamin, co nie rzeczą prostą, zważywszy na zakres tematyczny, który on obejmuje. Certyfikowany przewoźnik drogowy musi posiadać wiadomości z wielu różnorodnych dziedzin. Są to zagadnienia, które obejmują tematy i informacje konieczne w codziennej działalności gospodarczej. Kandydat na przedsiębiorcę, który będzie wykonywał transporty na terenie kraju, musi opanować następujące dziedziny wiedzy:
prawo cywilne,
prawo handlowe,
prawo pracy i zagadnienia socjalne,
prawo finansowe,
organizację i zarządzanie przedsiębiorstwem,
rachunkowość i sprawozdawczość finansową przedsiębiorstwa,
informacje dotyczące dostępu do zawodu przewoźnika i krajowego transportu drogowego rzeczy,
informacje w zakresie bezpieczeństwa ruchu i standardów technicznych pojazdów przeznaczonych do transportu.
Wymienione zakresy tematyczne dotyczą egzaminu dla krajowego transportu rzeczy. Jeśli ktoś chciałby się starać o certyfikat na transport międzynarodowy, musi dodatkowo poznać zagadnienia związane bezpośrednio z tym transportem i zdać egzamin na certyfikat kompetencji zawodowych przewoźników w międzynarodowym transporcie drogowym
Bardzo istotna również z punktu widzenia prawidłowości realizacji działań spedycyjnych jest znajomość prawa rzeczowego, które jest działem prawa cywilnego. Reguluje ono powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy (w wyjątkowych sytuacjach także nie do rzeczy - np. użytkowanie prawa). Prawo rzeczowe jest prawem bezwzględnym, czyli skutecznym wobec wszystkich. Charakterystyczne jest również zamknięcie przez ustawodawcę katalogu tych praw - tzw. zasada praw rzeczowych. W Polsce kwestie związane z prawem rzeczowym reguluje księga druga kodeksu cywilnego -Własność i inne prawa rzeczowe, a także wiele ustaw szczególnych - np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece, ustawa o własności lokali, ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów i inne.
Do najważniejszych cech praw rzeczowych należą:
charakter praw bezwzględnych i skutki względem wszystkich,
obowiązek powstrzymania się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść,
zamknięta lista praw rzeczowych: zainteresowani mogą ustanowić jedynie takie prawo rzeczowe i tylko w takim kształcie, w jakim dopuszcza je dany system prawny,
związanie z rzeczą - mogą być realizowane bez względu na to, w czyim ręku rzecz się znajduje,
bezpośrednie władztwo uprawnionego nad rzeczą (wyjątkiem jest zastaw bez dzierżenia),
jawność i trwałość praw rzeczowych.
Kolejnym przepisem regulującym prowadzenie działalności gospodarczej jest prawo zatrzymania (inaczej prawo retencji). Jest to instytucja prawa cywilnego uregulowana w art. 461 i 496 oraz 497 kodeksu cywilnego. Istotą tej instytucji jest to, że osoba zobowiązana do wydania cudzej rzeczy może zatrzymać ją do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (nie dotyczy gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego, najmu, dzierżawy, użyczenia). Daną rzecz można również zatrzymać, jeżeli wskutek odstąpienia od umowy (jej rozwiązania albo nieważności) strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych. Wtedy każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.
1