ZALICZENIE Z PSYCHOLOGII

OPRACOWANE PYTANIA (ZAGADNIENIA) - semestr I

1. PSYCHOLOGIA OGÓLNA ZADANIA I ZWIĄZKI Z INNYMI NAUKAMI

Psychologia - nauka empiryczna, zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem. W zasadzie psychologia dotyczy ludzi, ale mówi się o psychologii zwierząt (zoopsychologii), chociaż zachowaniem się zwierząt zajmuje się także dziedzina biologii - etologia.

Nauki, z których czerpie psychologia, to głównie socjologia, filozofia i biologia, ale dzięki wypracowaniu własnych metod eksperymentalnych psychologia jest nauka samodzielną. Zaliczana jest do nauk społecznych, także do nauk humanistycznych (nauk o zachowaniu) razem z socjologią, etologią, antropologią kulturową, kryminologią, działami medycyny (psychiatrią, medycyną behawioralną). Wand Wilhelm 1897 rok w Ripsku był założycielem pierwszego instytutu psychologicznego, w którym wykonano pierwsze badania prenatalne (pierwsze laboratorium).

Psychologia ogólna jest podstawowym działem psychologii zajmujący się poznawaniem prawidłowości życia psychicznego oraz zdobywaniem wiedzy na jego temat.

Podstawowym motywem psychologii jest poznawanie osobowości, odrębności osobowości, jej mechanizmów kontroli oraz funkcji regulujących te mechanizmy.

Powiązania z innymi działami psychologii:

• psychologia poznawcza,

• psychologia osobowości,

• psychologia rozwoju,

• emocje i motywacje.

Powiązania z innymi naukami:

• filozofia,

• socjologia,

• biologia.

1. BEHAWIORYZM

Przedstawicielami behawioryzmu byli John Watson (ojciec behawioryzmu), Pawłow, Hull, Skinner, Tolmau, Thorndeik. Behawioryści postrzegają człowieka jako istotę, której zachowanie w decydującej mierze zdeterminowane jest przez środowisko. Twierdząc, że zachowanie jest wyznaczone przez system nagród i kar, proponują dowolną manipulację ludzkim zachowaniem. Współczesny behawioryzm osiągnął punkt kulminacyjny w opracowanej przez Skindera koncepcji społeczeństwa zapewniającego dostatek, bezpieczeństwo, eliminującego kary jako środek kontroli zachowania. Behawioryzm zakłada, że człowiek poznaje świat przez eksperyment, a jego działania uwarunkowane są instrumentalnie (uczy się zachowań, które prowadzą do nagrody). Watson uważał, że ważne jest to co można zaobserwować (zachowanie, bodziec, reakcja).

Założenia behawioryzmu:

• człowiek jest układem zewnątrzsterowanym (zewnątrzsterownym), jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne,

• dzięki odpowiednim sposobom manipulacji można modyfikować myślenie ludzkie,

• system kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży (definiuje do czego człowiek dąży a czego unika),

• procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób nie wpływają na człowieka.

Behawioryzm jest to kierunek psychologii zajmujący się naukowym badaniem obiektywnie dostrzegalnym zachowaniem człowieka i zwierzęcia bez możliwości obserwacji zjawisk psychicznych (np. świadomości).

3. WARUNKOWANIE KLASYCZNE - MECHANIZM UCZENIA SIĘ

Warunkowanie klasyczne zostało wykryte i opisane przez radzieckiego uczonego - Pawłowa. Opisał on zachowanie psa, który śliniąc się na widok jedzenia (reakcja bezwarunkowa) zaczął po jakimś czasie ślinić się na dźwięk kamertonu. Stało się tak, gdyż przed każdym podaniem jedzenia uderzano w kamerton. Pies skojarzył współwystępowanie dwóch elementów (jedzenie + kamerton), oraz ich następstwo czasowe. Czyli warunkowanie klasyczne to taki proces uczenia się, kiedy bodziec neutralny (kamerton) wywołuje zachowanie odruchowe (wydzielanie śliny) i nie mają tu znaczenia wcześniejsze doświadczenia psa, czy osoby badanej (pies wcześniej nie słyszał tego dźwięku i nie kojarzył go z jedzeniem).

I etap:

Pożywienie ślinienie się

(bodziec bezwarunkowy) (reakcja)

II etap:

Dzwonek + Pożywienie ślinienie się

(bodziec obojętny) (bodziec bezwarunkowy) (reakcja)

III etap:

Dzwonek ślinienie się

(bodziec bezwarunkowy) (reakcja)

Warunkowanie klasyczne jest to uczenie się znaczenia pierwotnie obojętnego bodźca, który systematycznie poprzedza bodziec, który znaczenie już ma.

4. WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE

Warunkowanie instrumentalne, którego twórcą był Thorndike, polega na tym, że określone zachowania są wzmacniane, czyli nagradzane lub karane. Nagrodą może być w przypadku ludzi np.: uznanie społeczne, premia, a karą np.: nagana; w przypadku zwierząt nagrodą może być pokarm, głaskanie zwierzęcia, a karą np.: ból wywołany skarceniem zwierzęcia. Zachowania nagradzane utrwalają się i występują częściej, natomiast zachowania karane występują coraz rzadziej, aż w końcu zanikają - czyli nagrody są skuteczniejsze niż kary.

Wymaga od badanego organizmu określonej reakcji ruchowej lub powstrzymania się od niej w odpowiedzi na znak ustalony przez eksperymentatora (zwany bodźcem warunkowym).

Badanie tego zjawiska przeprowadza się w specjalnej klatce, wyposażonej w wiele dźwigni i przycisków, które zwierze może w dowolnej kolejności nacisnąć.

Naciskając odpowiednią dźwignie zwierzę otworzy dostęp do pokarmu.

Od tej chwili będzie naciskać tylko dźwignie zapewniającą pokarm a inne będzie ignorować.

5. PRAWA WYKRYTE NAD WARUNKOWANIEM

• Prawo związane z treningiem - aby wytworzyć reakcję odruchową należy ćwiczyć (trening).

• Wygaszanie - samoistne odnawianie się łuku odruchowego. Nie można wygasić całkowicie reakcji, potrzebne są sesje przypominające.

• Zjawisko generalizacji (uogólnienie) i różnicowanie (zróżnicowanie) (hamowanie reakcji na podobne bodźce) Albert reagował na wszystko co białe strachem.

• Warunkowanie wyższego rzędu (łańcuch odruchów u człowieka na słowa. Tak jak tresura uczy się stopniowo nowych rzeczy), uczenie się coraz nowszych umiejętności.

• Nieregularne wzmocnienie jest trudniej wygasić np.: Dziecko chce żeby mama kupiła mu samochodzik - Matka nie, nie, nie a później kupuje ten samochód.

• Przypadkowe wzmocnienie - zarżnięcie woła, myśleli, że spadnie deszcz, nieregularne wzmocnienie, warunkowanie sprawcze - prawdopodobieństwo (kot przebiega drogę).

6. KARY I NAGRODY WEDŁUG BEHAWIORYSTÓW

ROLA KAR I NAGRÓD W WYCHOWANIU WEDŁUG BEHAWIORYSTÓW

Zasługą behawiorystów jest to, że podważyli oni mit o znaczeniu kary w wychowaniu. Sterowanie negatywne jest dużo mniej efektywne. Wzmocnienie negatywne z reguły nie eliminuje zachowań niepożądanych, ale tłumi je na jakiś czas. Nie wystarczy karać, należy też umiejętnie wskazać dobrą drogę.

Konsekwencje stosowania kar:

• kara nie eliminuje zachowań niepożądanych, jedynie tłumi je i wycofuje na pewien czas,

• kara zawsze wywołuje emocje negatywne często zaburzenia emocjonalne, które zwrotnie zwiększają ilość zachowań niepożądanych,

• wielkość kary jest zwykle nieadekwatna do zachowania, natomiast jest adekwatna do stanu emocjonalnego osoby karzącej,

• skutki kary najczęściej są krótkotrwałe,

• kara dostarcza informacji jak nie powinno się postępować, ale nie pokazuje jak powinno się postępować,

• kara generalizuje proces hamowania i uogólnia go,

• kara może okazać się nagrodą.

Rola nagród (procedury nagradzania):

Jest to system reguł decydujący o częstotliwości i charakterze wzmocnień pozytywnych.

• Procedura stałych odstępów czasowych - zachowanie jest regularnie nagradzane, po upływie określonego czasu (np.: wypłata co miesiąc).

• Procedura stałych proporcji - człowiek otrzymuje nagrodę po wykonaniu konkretnego zadania, pracy.

• Procedura zmiennych odstępów czasowych - nie jest określone kiedy dokładnie to nastąpi, wzmocnienie pozytywne, nagradzanie jest nieregularne, czas zmienia się losowo.

• Procedura zmiennych proporcji - zmienia się liczba reakcji, po których następuje wzmocnienie (nagroda) (np. hazard).

Kary i nagrody definiują czego człowiek unika a do czego dąży.

7. UTOPIA SKINNERA (JÓZEF KOZIELECKI)

„Walden Two”, wizja idealnego społeczeństwa, źródła wiedzy o behawioryzmie oraz przestroga przed tym, że społeczeństwo TOTALNIE doskonale może stać się światem ludzi manipulowanych, pozbawionych wartości. Walden Two był społecznością złożoną z około 1000 Amerykanów rozczarowanych kapitalizmem, którzy zdecydowali się stworzyć własne scjentystyczne społeczeństwo. Wierzyli w inżynierię zachowania opartą na teorii wzmocnienia pozytywnego jako najlepszy sposób wychowania dzieci. Generowanie sytuacji pożądanych i usuwanie niepożądanych było nagrodą dla tych, którzy zachowywali się zgodnie z oczekiwaniami. W każdym aspekcie życia wykorzystywano wiedzę z zakresu behawioryzmu. Charakterystyczny był system wychowania. Wychowaniem dzieci nie zajmowali się laicy, bo nie można było takiej odpowiedzialności powierzyć laikom. Wychowanie było organizowane i wykonywane przez specjalistów, wychowawców, nauczycieli, psychologów. Kształcenie było permanentne, system wychowania nie opierał się na układzie klasowo - lekcyjnym. Uczeń miał większa swobodę wyboru specjalności. W okresie niemowlęcym dzieci przebywały w pomieszczeniach zwanych „akwarium”, gdzie kontrolowano warunki środowiska. Nie ubierano dzieci, wyeliminowano pieluszki co miało przyśpieszyć rozwój motoryczny dziecka. W miarę rozwoju dziecko było dalej kształcone w instrumentalnym, ale nigdy instytucjonalnym systemie nauczania. We wspólnocie „Walden Two” przywiązywano też wielka uwagę do kształcenia umiejętności współpracy, wyeliminowano za to wszelkie formy konkurencji i rywalizacji. Unikano promowania jednostek indywidualnych, nadzwyczajnych, dążących do osobistej kariery. Ludzie nie poznawali historii, bo wiedza o przeszłości nie miała użyteczności praktycznej. Efektem takiego wychowania było powstanie człowieka, który stracił indywidualność, możliwość twórczego działania, nie zna emocji jak lęk czy nadzieja. Jest obiektem wielkiej manipulacji potężnej inżynierii behawiorystycznej w totalitarnym społeczeństwie Walden Two. Autor poleca te książkę, gdyż pomaga ona zrozumieć jakie niebezpieczeństwa kryją się za stosowaniem praktyk behawiorystycznych.

8. CHARAKTERYSTYKA TEORII FREUD'A

Freud wyodrębnił w strukturze osobowości 3 elementy:

• id - najbardziej podstawowa, nieświadoma struktura, stanowiąca źródło energii. Biologiczna struktura, która rządzi się zasadą przyjemności, a więc tendencja do szukania przyjemności.

• superego - to są zasady moralne, normy wartości, które daje nam kultura i kultura kształtuje superego.

Id jest w konflikcie z superego.

• ego - rządzi się zasadą rzeczywistości jest to świadome „ja” które stara się w jakiś sposób funkcjonować żeby zaspokoić oddziaływanie ego i superego.

Freud uważał, że konflikty jakie występują między id, a superego powodują wyparcie czyli wyrzucenie do podświadomości wszystkiego co budzi lęk, niepokój. W podświadomości rozwija się wyparcie.

W koncepcji Freud'a bardzo ważne jest dzieciństwo. Freud brał już pod uwagę okres prenatalny aż do 5 roku życia. Freud pokazał, że dziecko nie jest istotą seksualną i od ówczesnych okresów rozwoju identyfikuje się z określoną płcią i podkreśla zachowanie i zainteresowanie.

Freud zajmował się także zaburzeniami nerwicowymi tak jak Pawłow. Uważał, że nerwica powoduje zatrzymanie się na konkretnym stadium rozwoju, id zostaje wyrzucony do podświadomości. Freud zrezygnował z hipnozy, doszedł do wniosku, że można w podświadomości te traumy wyciągnąć przez analizę skojarzeń i analizę marzeń sennych. Wprowadził także pojęcie kateksji czyli wyboru obiektu popędu i zainwestowania w niego energii psychicznej.

Założenia:

• działania ludzkie warunkowane są przez siły wewnętrzne motywacyjne, często kolidujące ze sobą, z zasady nieświadome,

• działanie człowieka ukierunkowane jest przez potężne siły wewnętrzne, których jednostka nie dostrzega,

• osobowość jest to system sił dynamicznych zwanych popędem lub potrzebą,

• reakcje zewnętrzne człowieka to symptom jego wewnętrznej dynamiki,

• psychoterapia - metoda kliniczna, mająca na celu pomagać człowiekowi rozwiązać jego nieświadome konflikty, przystosować do świata.

Modele osobowości:

I - topograficzny:

systematyzuje i różnicuje procesy psychiczne: przedświadome i nieświadome.

Aktywności psychiczne:

• świadoma - obejmuje to co doświadczane jest bezpośrednio, co dzieje się tu i teraz,

• przedświadoma - obejmuje zdarzenia i treści, które znajdują się w nieświadomości ale w każdej chwili mogą się wydostać jeśli tylko skupimy na nich swoją uwagę,

• nieświadoma - obejmuje wszystkie treści naszego życia psychicznego, których nie akceptujemy,

• sfera ta obejmuje większa część naszej aktywności psychicznej,

• treści mogą ulec zniekształceniu, ich struktura jest podobna do marzeń sennych,

• właściwie one mają wpływ na nasze zachowanie, determinują je niemal całkowicie,

• procesy cenzurujące - występują na granicy procesów nieświadomych i przedświadomych - zapobiegają przedostaniu się tego co silnie zagrażające do sfery uświadamianej.

II - strukturalny:

przedstawia 3 struktury psychiczne: id, ego, superego.

• id

• najbardziej pierwotna ze struktur ludzkich,

• powstaje jako pierwsza,

• skupisko popędów: seksualnego i agresywnego,

• dąży do zaspokojenia tych popędów,

• kieruje się zasadą przyjemności - dąży do zaspokojenia potrzeb bez względu na warunki,

• funkcjonuje zgodnie z procesami pierwotnymi.

• ego

• rozwija się z części id,

• jej podstawową funkcją jest radzenie sobie z rzeczywistością,

• pośredniczy pomiędzy: id, rzeczywistością oraz superego,

• funkcjonuje zgodnie z procesami wtórnymi - ocenia i wybiera najbardziej właściwy sposób zaspokojenia potrzeb,

• w swoich działaniach wykorzystuje procesy poznawcze takie jak: myślenie, pamięć i spostrzeżenia,

• jest świadoma i odpowiedzialna za nasze decyzje i postępowania,

• dopuszcza potrzeby wynikające z id jeśli superego na to pozwala.

• superego

• rozwija się z części ego,

• reprezentuje wartości moralne,

• poczucie winy jest karą superego,

• poszukuje perfekcji,

• kształtuje się przez wychowanie i procesy:

• internalizacji (uwewnętrznia wartości),

• introjekcji.

Wszystkie te struktury pozostają w stałym konflikcie ponieważ konfliktowe są ich cele oraz wartości.

9. MECHANIZMY OBRONNE OSOBOWOŚCI (4 OPISANE)

• Konfabulacja - czyli człowiek kłamie, zmyśla, aby pokazać siebie w lepszym świetle; zachodzi to na granicy świadomości i podświadomości (np.: dziewczynka chwali się, że Natalia Oreiro to jej kuzynka).

• Identyfikacja - osoba utożsamia się z bohaterem książkowym, filmowym itp. Zwana syndromem sztokholmskim. W patologii to gubienie własnej osobowości (patrzenie kategoriami innych osób).

• Mechanizm projekcji - polega na tym, że obwiniamy wszystkich innych za własne trudności, albo rzutujemy nasze nieetyczne przekonania na innych.

• Regresja - polega na cofnięciu się do wcześniejszego etapu rozwoju.

Mechanizmy obronne osobowości:

• wyparcie - usunięcie ze świadomości lub utrzymywanie poza świadomością myśli, wspomnień które są bolesne,

• konfabulacje - kłamanie, mówienie nieprawdy,

• mechanizm projekcji - obwinianie wszystkich za własne trudności,

• regresja - cofnięcie się do wcześniejszych etapów rozwoju,

• tłumienie tożsamości,

• identyfikacje patologiczne,

• sublimacja - przeniesienie celu popędowego zgodnie z wartościami społecznymi,

• kompensacja - udawanie,

• racjonalizacja - użycie samooszukującego usprawiedliwienia,

• ekspiacje.

10. KONCEPCJA ROZWOJU EGO WEDŁUG ERICSONA

W swojej koncepcji zajął się rozwojem ego, rozwojem tożsamości, poczucia własnego Ja.

Ericsson w swojej koncepcji zajął się rozwojem ego, czyli rozwojem tożsamości.

Tożsamość jest zjawiskiem uniwersalnym, występującym na całej kuli ziemskiej.

Tożsamość jest to inaczej poczucie własnego „ja”, które w czasie rozwoju ujawnia się stopniowo. Ericsson twierdził, że geneza tego „ja” związana jest z biologią i zaprogramowana jest filogenetycznie.

Wyróżniamy 8 faz rozwoju tożsamości (ego):

1. faza (stadium) - od urodzenia do 1 roku życia

Rozwija się w tym czasie podstawowa ufność albo nieufność (lęk).

Ericsson twierdził, że to co wydarzy się we wcześniejszych fazach rozwoju, ma ogromny wpływ na to jak zachowujemy się później.

2. faza (stadium) - od 1 do 3 roku życia

Rozwija się w tym czasie autonomia albo zwątpienie (przejaw niezależności),

Dziecko około 2 - 3 roku życia chce wszystko robić samo, zaczyna używać zaimka „ja”.

Dziecko, które jest karcone, to jego autonomia jest niszczona i zaczyna wątpić w siebie.

3. faza (stadium) - od 3 do 5 roku życia

Rozwija się w tym czasie inicjatywa albo poczucie winy.

Dziecko w tym okresie chce wykonywać różnorodne zadania.

Rola rodziny polega na tym aby je wspierać, ponieważ w tym czasie rozwija się u niego przedsiębiorczość.

4. faza (stadium) - od 6 do 11 roku życia

Rozwija się w tym czasie pracowitość albo poczucie mniejszej (niejasnej) wartości (edukacja szkolna).

Dzieci w tym okresie zaczynają swoja edukację szkolną. Wiele dzieci, które nie doświadczają powodzenia w edukacji wycofuje się. Rodzice często mówią, że dziecko jest leniwe. Takie dzieci, które nie chcą nic robić mają wyuczoną bezradność.

5. faza (stadium) - od 11 do 20 roku życia

W tym czasie następuje kształtowanie tożsamości człowieka, kreowanie siebie albo przemieszanie ról. Ponoszenie odpowiedzialności w podejmowanych decyzjach, wybiera się zawód itd.

Dziecko w sposób świadomy buduje wiedzę o sobie.

6. faza (stadium) - od 20 do 40 roku życia

W tym czasie rozwija się intymność albo izolacja (ukształtowanie tożsamości, wchodzenie w więzy małżeńskie, przyjacielskie. Zaburzona tożsamość - mają trudności w nawiązywaniu właściwych relacji z drugim człowiekiem, nie potrafią być odpowiedzialni za siebie i innych.).

Osoby, które mają wykształconą tożsamość wchodzą w związki małżeńskie i przyjacielskie.

Natomiast osoby z zaburzoną tożsamością mają problem z zawieraniem znajomości z drugą osobą.

7. faza (stadium) - od 40 do 65 roku życia

W tym czasie rozwija się wielkoduszność albo podejście egocentryczne (konkretne zadania, coś dla siebie).

Ludzie robią coś dla innych, wychodzą poza własne ego.

8. faza (stadium) - po 65 roku życia

W tym czasie rozwija się poczucie spełnienia albo rozpacz (np.: dobrze wychowałem dzieci lub rozpacz moje życie było nieudane).

Koncepcja Ericson'a ma również przeciwników jak i zwolenników.

11. HUMANISTYCZNA KONCEPCJA CZŁOWIEKA WEDŁUG ABRAHAMA MASLOWA

Koncepcja ta zakładała, że każda jednostka ma potencjalne zdolności (jest zdolna) do zdrowego i twórczego rozwoju. W tej koncepcji kładzie się nacisk na to, że dziecko nie rodzi się złe, ale rodzi się dobre (każdy człowiek jest dobry a jego działania są konstruktywne i pozytywne), ludzkie zachowanie warunkowane jest przez teraźniejszość; nasze przeżycia i doświadczenia. Mówiąc o rozwoju jednostki kładzie się nacisk na własne doświadczenia, uczucia wartości.

Abraham Maslow zakłada, że człowiek rodzi się z natury dobry i ma zaprogramowane potrzeby.

Są 2 rodzaje potrzeb:

• potrzeby niedoboru (podstawowe) są ułożone na podstawie trójkąta równoramiennego (najważniejsze u podstaw trójkąta (na dole)):

Maslow uważa, że potrzeba z wyższego rzędu hierarchii nie przejawi się dopóki nie zostanie zaspokojona poprzedzająca ją potrzeba niższego rzędu.

• potrzeby wzrostu są to potrzeby sprawiedliwości, dobra, piękna, godności, wolności. Nie są ułożone hierarchicznie, ale są też wrodzone. Potrzeby wzrostu działają według zasady im więcej tym lepiej. Zaspokojenie potrzeb wzrostu gwarantuje zdrowie psychiczne i fizyczne.

12. TEORIA UCZENIA SIĘ SPOŁECZNEGO

Teoria ta stara się wyjaśnić zachowanie człowieka w kategoriach wzajemnych interakcji miedzy determinantami:

• poznawczy, człowiek nie uczy się na zasadzie warunkowania, lecz na

• 
  behawioralnym, zasadzie obserwacji od innych ludzi.

• Środowiskowym. 2 rodzaje uczenia się na zasadzie obserwacji:

• naśladownictwo (odzwierciedlanie, kopiowanie zachowań modela), uczymy się w sposób zastępczy naśladując kogoś,

• identyfikacja, utożsamianie się z tą osobą, przyjmowanie zachowań, ale także sposobu myślenia.

Człowiek i środowisko wzajemnie na siebie wpływają.

13. WYUCZONA BEZRADNOŚĆ WEDŁUG MARTINA SELIGMANA

Wyuczona bezradność jest poddaniem się, zaprzestaniem działań, wynikające z przekonania, że cokolwiek się zrobi nie będzie to miało żadnego znaczenia.

Skutki wyznaczonej bezradności:

• deficyty poznawcze - przyjmowanie, że nie ma takiej sytuacji, która by miała wpływ na bieg wydarzeń (np.: nie ma szans nigdy nie spotka mnie nic dobrego),

• deficyty motywacyjne - osoba zachowuje się biernie, jest zrezygnowana, nie podejmuje żadnych działań aby zmienić swoją sytuację,

• deficyty emocjonalne - przeżywanie stanów apatii, lęku, depresji, uczucia zmęczenia i wrogości.

14. ZAŁOŻENIA PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

• człowiek jest podmiotem samodzielnym, który samodzielnie i celowo działa,

• człowiek przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im wartość i podejmuje działania, które kontroluje,

• człowiek posiada zdolność generowania informacji i wiedzy,

• umysł ludzki ma inteligencję, pamięć i zdolność abstrakcyjnego myślenia,

• umysł jest zawodny, ma swoje granice, jego potencjał nie jest absolutny,

• rodzimy się z emocjami pierwotnymi: lęk, strach, obrzydzenie, radość,

• myślenie człowieka związane jest z funkcjonowaniem świata zewnętrznego.

5. TEORIA JANA PIAGETA

TEORIA JANA PIAGETA - ETAPY ROZWOJU MYŚLENIA

I stadium - sensomotoryczne od 0 do 2 lat

Dziecko poznaje świat dzięki bezpośrednim spostrzeżeniom, aktywności motorycznej, bez udziału myślenia (formie znanej dorosłym).

• do 8 miesiąca życia dziecko nie posiada zdolności stałości przedmiotu, znika z jego pola widzenia oraz z pamięci,

• myślenie dziecka zdominowane jest przez tu i teraz,

• kiedy dziecko nabywa stałości przedmiotu, pojawiają się inne środki myślenia takie jak pamięć i język, wtedy stadium sensomotoryczne dobiega końca.

II stadium - przedoperacyjne od 2 do 7 lat

Jest to okres przejściowy, zakończony pojawieniem się myślenia operacyjnego.

• wraz z rozwojem mowy, dziecko rozwija umiejętność myślenia symbolicznego, jednak możliwości intelektualne są dalej zdominowane przez spostrzeżenia.

III stadium - operacyjne od 7 do 11 lat

Główne możliwości tego stadium:

• nabywanie odwracalności myślenia,

• dziecko staje się mniej egocentryczne,

• dziecko widzi przedmioty i zdarzenia z różnego punktu widzenia.

IV stadium - operacje formalne od 11 lat

Myślenie dziecka staje się podobne do myślenia dorosłego człowieka.

• dziecko nabywa umiejętności rozumowania abstrakcyjnego bez odwoływania się do konkretnych przedmiotów czy zdarzeń,

• dzieci rozwiązują swoje problemy w myślach za pomocą zbioru hipotez i równoczesnym badaniu ich wzajemnych zależności.

1. STADIA ROZWOJU MORALNEGO WEDŁUG KOLBERGA I PIAGETA

ROLA ROZWOJU MORALNEGO WEDŁUG KOLBERGA

Kolberg ujawnia rozwój moralny w ramach trzech poziomów (według Kolberga):

I poziom - przedkonwencjonalny (od 0 do 13 lat)

• stadium - osoby zachowują się moralnie biorąc pod uwagę aspekt kary. Egocentryczne spojrzenie na własny interes; kara i posłuszność - wiek przedszkolny, wczesnoszkolny,

• stadium - oparty o transakcje ( jeśli pomogę coś za to otrzymam; oczekiwanie); moralność własnego interesu.

II poziom - konwencjonalny - wywodzi się z konformizmu (od 13 do 16 lat)

• stadium - co ludzie powiedzą. Rozumowanie oparte o to aby być akceptowanym; moralność zewnętrzna; dobry chłopiec i dziewczynka (harmonia interpersonalna),

• stadium - prawo i porządek. Prawo w różnych państwach może być nie moralne. Państwa mogą mieć różne nie moralne prawa; prawa i porządki.

III poziom - postkonwencjonalny - forma uwewnętrznienia, pewna reguła myślenia, zasad moralnych (od 16 do 20 lat)

• stadium - uwewnętrznienie reguł demokratycznych przede wszystkim życia jednostki; umowy społeczne,

• stadium - w którym ludzie tworzą nowe reguły rozumowania moralnego; uniwersalnych zasad społecznych.

Według Piageta:

• od 2 do 4 roku życia - okres anomii moralnej - dziecko nie rozumie co to moralność,

• od 5 do 7 roku życia - okres heteronomii moralnej - wszystkie informacje pochodzą z zewnątrz. Przyjmuje wzmocnienia moralne autorytetów (rodziców, nauczycieli). Dzieci sztywno przestrzegają reguł, biorą pod uwagę konkrety. Dziecko nie wchodzi w motywy,

• od 8 do 11 roku życia - okres relaktywizmu moralnego - dzieci tworzą grupy, które mają określone zasady. Dziecko rozumie, że są pewne normy,

• po 11roku życia - okres autonomii - jednostka interionizuje (uczenie się o uwewnętrznienie). Normy są uwewnętrznione.

7. SOCJOBIOLOGIA

SOCJOBIOLOGIA WEDŁUG WILSONA

Socjobiologia - nauka zajmująca się badaniem biologicznych podstaw zachowań społecznych zwierząt i ludzi, wyjaśniająca je w kontekście teorii doboru naturalnego. Jej początki sięgają lat 70. dwudziestego wieku, a termin socjobiologia został spopularyzowany przez amerykańskiego uczonego E. O. Wilsona.

Założenia socjobiologii:

• znaczna część zachowania determinowana jest genetycznie,

• genetycznie uwarunkowane zachowania są przechowywane w populacji o tyle o ile zapewniają sukces reprodukcyjny,

• ewolucyjny sens zachowania poznać można przez obserwację zdolności do przetrwania i reprodukcji,

• altruizm jest zawsze interesowny,

• postrzeganie strategii doboru naturalnego przez feromony.

8. BADANIA KONRADA LORENZA - IMPRINTING (WDRUKOWANIE)

W psychologii imprinting (wdrukowanie, wpojenie) to pojęcie określające utrwalenie się w środowisku (świadomości) ludzi i zwierząt + bodźców wzrokowych, dotykowych i innych organów zmysłów.

To przykład uczenia się poprzez naśladownictwo, które pojawia się dość wcześnie, trwa krótko ale daje dobre efekty do końca życia.

Posiada 2 człony:

• wrodzony,

• wyuczony.

Odkrył istotny rodzaj uczenia się będący etapem pośrednim pomiędzy zachowaniem wrodzonym a nabytym. Np. u kaczątka pomiędzy 12 a 29 godziną życia pojawia się tendencja do pożądania za obiektem, który jest większy i się porusza zjawisko to występuje w różnym stopniu u różnych gatunków. U człowieka pomiędzy 5 a 19 miesiącem życia występuje tendencja do przywiązania się ma to duży wpływ na całe życie. Wynika z tego, że w toku rozwoju są okresy sensytywne w ciągu których jesteśmy podatni na pewne wpływy. Zjawisko wdrukowania dotyczy większości strunowców, możliwe jest też, że również u mikroorganizmów. Jak wykazały badania Lorenza na ptakach, pisklęta gęsi pozostały pod opieką naukowca, w związku z czym obraz rodzica zamiast dorosłej gęsi uosabiał uczony. Wczesna miłość oznacza większą podatność na bodźce stąd większość uwarunkowań wdrukowuje się właśnie w niej.

Badanie:

Lorenz przeprowadza badanie na ptakach - pisklęta gęsi, które cały czas przebywają z naukowcem, za „obraz” rodzica zamiast dorosłej gęsi mają uczonego.

9. TEMPERAMENT

Temperament - podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania.

Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt.

Temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania i starzenia się oraz niektórych czynników środowiskowych.

Pawłow wysunął hipotezę, że za różnice w temperamentach odpowiedzialne są określone właściwości układu nerwowego.

Należą do nich:

• siła procesu pobudzenia,

• zdolność komórek korowych do pracy,

• hamowanie ochronne - właściwość komórek zapewniająca ochronę przed przeciążeniem układu nerwowego,

• równowaga procesów nerwowych - zdolność do hamowania pobudzeń w celu stworzenia miejsca dla najbardziej adekwatnych relacji na bodźce,

• ruchliwość procesów nerwowych - przejawia się w szybkości hamowania reakcji na bodziec tak aby ustąpić miejsca innej.

20. UKŁAD NERWOWY

Układ nerwowy ośrodkowy:

Ośrodkowy układ nerwowy tworzy mózgowie i rdzeń kręgowy.

Mózgowie - to jest to co zawiera się w czaszce, możemy wyróżnić trzy części mózgowia:

• mózg - tworzą go dwie półkule mózgowe,

• móżdżek - zmysł równowagi, koordynacja mięśni,

• pień mózgu - górny koniec rdzenia kręgowego, jest odpowiedzialny za czynności autonomiczne jak bicie serca, przerwanie pnia mózgu powoduje śmierć.

Rdzeń przedłużony - struktura mózgu odpowiedzialna za niektóre czynności autonomiczne.

Most - struktura w mózgu wywołująca między innymi spanie, budzenie się, marzenia senne.

Od rdzenia i pnia w górę rozciąga się siatkowy układ nerwowy.

Stara kora - układ limbiczny. Niektórzy zaliczają do układu limbicznego:

• wzgórze - rola przekaźnikowa, impulsy idą do wzgórza gdy zagraża nam jakiś bodziec,

• podwzgórze - ośrodki głodu, sytości, seksu. Jest bardzo silnie związane z przysadką mózgową. Reaguje układ hormonalny całego organizmu.

Układ limbiczny związany jest z emocjami. Możemy wyróżnić:

• ciałko migdałowate,

• hipokamp - związany jest z pamięcią, pozwala zapamiętać długie historie.

Kresomózgowie - dwie półkule pokryte korą mózgową.

Kora mózgowa pokrywa półkule mózgowe, składa się z 4 płatów:

• potyliczny - tam znajduje się kora wzrokowa; ośrodki wzrokowe,

• ciemieniowy - sensomotoryczne (zmysłowo - ruchowe) informacje np. o bólu, dotyku, temperaturze, ciśnieniu, duże obszary dotyczą twarzy i rąk; zawiera między innymi ośrodki czucia skórnego, rozumienia i kojarzenia informacji pochodzących ze zmysłów oraz ośrodki uwagi,

• skroniowy - zapamiętywanie, spostrzeganie, rozumienie emocji, mowa. Płaty skroniowe obejmują korę słuchowa, gdzie znajdują się dźwięki; zawiera miedzy innymi ośrodek rozumienia wrażeń słuchowych (pole Wernickego, zazwyczaj w lewej półkuli) a także ośrodki związane z emocjami oraz pamięcią,

• czołowy - planowanie, kreatywność, inicjatywa, kora ruchowa, kora kojarzeniowa; związany między innymi z pamięcią, uwagą, kontrolą zachowania, planowaniem, hamowaniem reakcji, zawiera również ośrodki ruchowe (pole Broca, zazwyczaj w lewej półkuli), związane z kontrolą ekspresji mowy.

Dwie półkule połączone są spoidłem wielkim, łączą receptory prawej półkuli z lewą i odwrotnie.

Półkula lewa - ośrodek mowy, logiczne wnioski, zadania matematyczne, rozumienie treści, pisanie, zmysł dotyku związany z prawą ręką.

Półkula prawa - postrzeganie, zdolności artystyczne, rozumienie muzyki i sztuki, biegłość w tańcu, wyobraźnia, zmysł dotyku związany z lewą ręką.

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN), inna nazwa to: centralny układ nerwowy (CUN) - jest to najważniejsza część układu nerwowego kręgowców. Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup.

Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Oprócz nich znajdują się włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia włókien nerwowych nie mających osłonki Schwanna.

Obwodowy układ nerwowy + układ anatomiczny

Układ nerwowy obwodowy - sieć nerwów i zwojów nerwowych przewodząca sygnały czuciowe ze skóry, narządów zmysłów, a także z wnętrza ciała do rdzenia kręgowego i mózgu. Od rdzenia i mózgu przewodzi polecenia.

Obwodowy układ nerwowy składa się z układu somatycznego i autonomicznego. Nerwy przekazują informacje pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym i poszczególnymi narządami. Część somatyczna obwodowego układu nerwowego przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami lub gruczołami. Część autonomiczna łączy ośrodkowy układ nerwowy i narządy wewnętrzne, jak np. serce czy żołądek. Obwodowy układ nerwowy obejmuje 12 par nerwów czaszkowych oraz 31 par nerwów rdzeniowych. Uszkodzenia obwodowego układu nerwowego powodują niedowłady lub porażenia mięśni oraz zaburzenia czucia. Składa się on również z nerwów czuciowych - przewodzących impulsy do ośrodkowego układu nerwowego, oraz nerwów ruchowych - za których pośrednictwem impulsy wędrują do mięśni i gruczołów, oraz nerwów mieszanych, to jest ruchowo - czuciowych.

Układ autonomiczny (wegetatywny):

Układ autonomiczny (wegetatywny) kieruje czynnościami narządów wewnętrznych a zwłaszcza funkcją układu sercowo - naczyniowego, oddechowego, pokarmowego i przemiany materii. Układ wegetatywny jest czynnościowo ściśle połączony z układem hormonalnym. Ośrodki sterujące tego układu znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym.

Układ ten dzieli się na 2 części:

1. układ współczulny (sympatyczny),

2. układ przywspółczulny (parasympatyczny).

21. INTELIGENCJA EMOCJONALNA WEDŁUG DANIELA GOLEMANA

Jest to zdolność rozpoznawania przez nas samych naszych własnych uczuć i osób innych, zdolności motywowania się i kierowania naszymi własnymi emocjami i emocjami osób, z którymi wiąże nas jakieś więzi.

Na inteligencję emocjonalną składa się 5 kompetencji emocjonalnych i społecznych, są to:

• samoświadomość - wiedza o swoich wewnętrznych stanach i preferencjach, to jest poczucie własnej wartości, świadomość możliwości,

• samoregulacja - kontrolowanie własnych stanów wewnętrznych i impulsów,

• motywacja - zdolności emocjonalne prowadzące do nowych celów, lub ułatwiające ich osiągniecie,

• empatia - dostrzeganie uczuć, potrzeb i niepokojów innych osób, czyli rozumienie innych,

• umiejętności społeczne - zdolność wzbudzania u innych pożądanych reakcji, wpływanie na innych, przewodzenie.

Inteligencja emocjonalna - zdolność rozpoznawania uczuć własnych i innych osób, zdolność motywowania się i kierowania emocjami, zarówno własnymi, jak i osób znaczących.

Sukces w życiu zależy nie tylko od inteligencji ale także od umiejętności kierowania emocjami. Książka ta budząc dotychczasowe poglądy ponownie definiuje co to znaczy być zdolnym.

Daniel Goleman zakwestionował po raz pierwszy zdolność ilorazu inteligencji. Do osiągnięcia sukcesu jest potrzebny sam intelekt, Testy na IQ nie były niezawodne, osoby z wysokim IQ często nie dawały sobie rady w pracy, a te z miernym dawały sobie świetnie radę. Często ludzie o wybitnej inteligencji postępują irracjonalnie, wręcz beznadziejnie głupio dają się ponieść nieokiełznanym emocją i działać pod wpływem niekontrolowanych impulsów. W decydowaniu o wybitnych osiągnięciach zawodowych iloraz inteligencji zajmuje drugie miejsce po inteligencji emocjonalnej.

22. KONFORMIZM EKSPERYMENT STANLEYA MILGRAMA I SALOMONA ASHA

Konformizm - jest to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego lub wyobrażonego wpływu innych ludzi.

Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej.

Wyróżniamy 2 rodzaje konformizmu:

• normatywny,

• informacyjny.

I rodzaj - konformizm normatywny - jest to konformizm, który motywowany jest lękiem odrzucenia przez grupę lub pragnieniem akceptacji przez grupę, np. będąc w danej grupie przyjmujemy pewien sposób myślenia charakterystyczny dla tej grupy.

Czynniki nasilające konformizm normatywny:

1. czynniki charakterystyczne dla grupy:

• liczebność - silny konformizm jest już w grupie 3 osobowej, silniejszy w 7 - osobowej, później nieznacznie rośnie do grupy 30 - osobowej. Potem zaczyna spadać ponieważ trudno o jednomyślność w tak dużej grupie,

• specjaliści - jeśli grupa składa się ze specjalistów, wtedy jednostka łatwiej się podporządkowuje,

• jednomyślność,

• podobieństwo - jeśli występuje podobieństwo członków grupy wtedy jednostka szybciej ulega,

• atrakcyjność grupy.

2. czynniki charakterystyczne dla jednostki:

• pragnienie przynależności do grupy - im bardziej jednostka chce należeć do grupy tym szybciej się podporządkuje,

• samoocena - im niższa tym łatwiej się jednostka podporządkuje,

• pozycja w grupie - im wyższa tym łatwiej jednostce wyrażać swoje zdanie,

• poczucie niepewności i zagrożenie zewnętrzne - im mniejsza pewność jednostki w grupie tym szybciej się podporządkuje.

II rodzaj - konformizm informacyjny - jest jednym z dwóch form konformizmu. W sytuacji braku niewystarczającej ilości obiektywnych informacji, człowiek zaczyna obserwować zachowanie innych ludzi, przyjmując je za wzór tego jak powinien postępować, myśleć itp. Co oznacza jednolitość zachowania w grupie, np. jeśli nie znam odpowiedzi na teście wtedy zaczynam naśladować sąsiada, przyjmując, że on zna odpowiedz lepiej ode mnie.

Czynniki nasilające konformizm informacyjny:

• niejasność sytuacji,

• niepewność - im bardziej osoba zastraszana tym łatwiej ulegnie wpływowi społecznemu,

• spostrzeganie innych jako eksperta,

• sytuacja kryzysowa.

Eksperyment Stanleya Milgrama - eksperyment psychologiczny, zaprojektowany i przeprowadzony w pierwotnej wersji przez psychologa społecznego Stanleya Milgrama. Eksperyment badał posłuszeństwo wobec autorytetów.

Gdy po zakończeniu II wojny światowej toczyły się kolejne procesy nazistowskich żołnierzy, większość z nich tłumaczyła się tym, że tak naprawdę nie są złymi ludźmi, a jedynie „wypełniali rozkazy”. Stanley Milgram postanowił sprawdzić, do czego zdolny jest zwykły człowiek pod presją autorytetu. Uczestnicy badania zostali poinformowani, że biorą udział w eksperymencie nad pamięcią. Mieli być „nauczycielami”, których zadaniem było karanie innych osób badanych, odgrywających rolę „uczniów”. Karą za nieprawidłowe odpowiedzi były szoki elektryczne o rosnącym napięciu. W rzeczywistości „uczniowie” byli współpracownikami eksperymentatora, a wstrząsy elektryczne oczywiście nie były aplikowane. Jednak „nauczyciele” o tym nie wiedzieli, nie widzieli także swojego „ucznia”, a jedynie słyszeli jego głos. Obok osoby badanej siedział eksperymentator w białym fartuchu laboratoryjnym, którego zadaniem było upewnienie się, że „nauczyciel” wymierza wszystkie niezbędne kary. Osobie badanej udzielono instrukcji, że za każdą złą odpowiedź musi wymierzyć „uczniowi” karę, począwszy od szoku prądem o napięciu 45 V, co jest nieprzyjemne, ale jeszcze niespecjalnie bolesne. Wraz z kolejnymi złymi odpowiedziami napięcie będzie rosło. Pomocnik badacza odgrywający rolę „ucznia” krzyczał przy każdym wstrząsie i prosił „nauczyciela” o przestanie. Jeśli „nauczyciel” się wahał, osoba w białym fartuchu przypominała mu o obowiązkach, jakie na siebie przyjął zgadzając się na udział w eksperymencie i zachęcała do kontynuowania. Jakie były wyniki? Większość osób zaczynała w pewnym momencie czuć się niekomfortowo, jednak pod wpływem osoby w białym fartuchu wymierzała kolejne szoki, podczas gdy „uczeń” krzyczał coraz głośniej. W pewnym momencie odgłosy cichły, co sugerowało utratę przytomności lub nawet śmierć „ucznia”. Ponad 60% osób badanych dalej raziło prądem, aż do końca skali, czyli napięcia 450 V! Nikt nie poprosił o przerwanie eksperymentu, zanim prąd osiągnął napięcie 300 V. Tymczasem już napięcie rzędu 100V bywa śmiertelne... O czym to świadczy? Większość osób sądzi, że myśli samodzielnie i jest niepodatna na wpływy. Jeśli jednak obok znajduje się osoba obdarzona autorytetem (laboratoryjny fartuch, mundur, odznaka), ich niezależność dramatycznie spada. Krótko mówiąc, przeciętny człowiek jest w stanie sprawiać ból nieznajomej osobie, a nawet doprowadzić do jej śmierci, jeśli autorytet twierdzi, że wszystko jest w porządku.

Eksperyment Salomona Asha

Solomon Ash przeprowadził serię badań, które udowodniły potęgę konformizmu. Osoby badane zostały poinformowane, że biorą udział w testach wzroku. Badanie miało polegać na oglądaniu linii i wybieraniu z drugiego zestawu odcinka o takiej samej długości. Zadanie było bardzo proste, a różnice między odcinkami wyraźne. Haczyk tkwił jednak w tym, że poza prawdziwą osobą badaną, w pomieszczeniu znajdowało się jeszcze kilka innych osób -pomocników eksperymentatora, które udawały zwykłych uczestników badania. Ich zadaniem było podawanie odpowiedzi w oczywisty sposób nieprawidłowych. Ash był ciekawy, czy przeciętny człowiek jest w stanie przeciwstawić się tłumowi, zwłaszcza jeśli decyzja tego tłumu jest wyraźnie zła. Jaki był wynik? 32% badanych osób wybierało nieprawidłową linię, gdy pozostałe trzy osoby w pomieszczeniu dawało tę właśnie złą odpowiedź. Nie miało znaczenia nawet to, że różnica długości między odcinkami sięgała prawie 10 cm. O czym to świadczy? Co trzecia osoba rezygnuje ze swojej opinii, jeśli zauważy, że jest ona niepopularna w grupie w której przebywa. Co trzecia osoba zdaje się na osąd innych i nawet jeśli ma wątpliwości co do jego prawidłowości, to i tak podąży za grupą. Nawet buntownicy szukają podobnych do siebie rebeliantów, do których doskonale pasują. 32% konformistów ukazało się w prostym eksperymencie z wybieraniem linii. Jak wielu z nas jednak poddaje się tłumowi, gdy sytuacja jest mniej czarno - biała?

23. AGRESJA W ŚWIETLE KONCEPCJI PSYCHOLOGICZNEJ

Agresja z łacińskiego Aggresio - napaść.

W psychologii określa zachowanie ukierunkowane na zewnątrz lub do wewnątrz, mające na celu spowodowanie szkody psychicznej lub fizycznej.

Wyróżniana jest:

• agresja wroga - mająca na celu zranienie lub zadanie bólu,

• agresja instrumentalna - mająca na celu zastraszanie lub eliminację konkurencji,

• agresja prospołeczna - chroniąca interesów społeczeństwa - obrona,

• agresja indukowana - powstała jako efekt psychomanipulacji,

• agresja odroczona,

• autoagresja - skierowana we własną osobę.

24. ZACHOWANIE PROSPOŁECZNE

Prospołeczne zachowania - psychologiczne zachowania, które mają przynieść korzyść innej osobie lub społeczności (pomaganie, dzielenie się, ochrona). Warunkiem pojawienia się zachowań prospołecznych jest odpowiednie zinterpretowanie sytuacji: dostrzeżenie (cudzej) potrzeby, uznanie, że potrzebę tą da się zaspokoić, uznanie własnej odpowiedzialności, ocena kosztów pomocy; w sytuacjach nagłych analiza poznawcza może być zredukowana do minimum; dochodzi wtedy do reakcji impulsywnej - człowiek odczuwa gwałtowny przymus zareagowania wobec nieszczęścia, którego jest świadkiem, nie licząc się z kosztami osobistymi.

Można wskazać kilka źródeł zachowań prospołecznych:

• stan emocjonalny wywołany przez sytuację innej osoby (empatia),

• uwewnętrznienie (przyswojenie sobie) norm nakazujących działanie na rzecz innych (np. norma miłości bliźniego, norma wzajemności, norma społecznej odpowiedzialności),

• wytworzenie więzi osobistych (przyjaźń, sympatia) oraz traktowanie innej osoby jako autonomicznej wartości,

• poczucie więzi z innymi ludźmi może mieć zgeneralizowany charakter, tzn. może być odczuwane wobec bardzo szerokiego kręgu osób lub wobec ludzi w ogóle. Wyniki badań wskazują, że motywy zachowań prospołecznych mogą być skupione bądź na własnej osobie (chęć usunięcia przykrości związanej z cudzym cierpieniem, chęć zachowania dobrego mniemania o sobie) lub na kimś drugim (kiedy cudze dobro jest autonomicznym celem działalności).

Pewne formy zachowań prospołecznych obserwuje się u zwierząt, są one jednak, z reguły, skierowane na potomstwo, lub czasami na partnera w okresie opieki nad potomstwem i są uwarunkowane genetycznie. Zwolennicy socjobiologii uważają, że i u człowieka można się dopatrzyć genetycznych uwarunkowań altruizmu (czyli takich zachowań prospołecznych, które wiążą się z rezygnacją z własnego dobra na rzecz dobra innych ludzi, nie wykluczając poświęcenia własnego życia), ale teza ta nie jest na ogół akceptowana przez badaczy tych zjawisk.

To, czy zachowania prospołeczne dojdą do skutku, zależy od rozmaitych czynników:

• Po pierwsze - od sytuacji; stwierdzono np., że gotowość do zachowań prospołecznych zmniejsza się pod wpływem takich czynników jak „rozłożenie odpowiedzialności” (zależne od liczby świadków zdarzenia), dystans do osób potrzebujących pomocy (fizjologiczno - społeczne), nieznajomość sytuacji itp.: odgrywa też rolę powaga sytuacji, w jakiej znalazła się osoba potrzebująca pomocy.

• Po drugie - od cech osoby potrzebującej; na ogół istnieje większa gotowość do zachowań prospołecznych wobec osoby, którą postrzega się jako podobną pod jakimś względem do siebie lub do kogoś uczuciowo bliskiego (np. do swego dziecka, do swej matki), a także wobec osoby, która znalazła się w potrzebie nie z własnej winy.

• Po trzecie - występowanie zachowań prospołecznych jest zależne od osobowości człowieka, gotowość do zachowań prospołecznych bywa niższa u osób:

• skoncentrowanych na sobie,

• o niskiej wrażliwości empatycznej,

• nastawionych manipulacyjnie w stosunku do ludzi,

• wykazujących dużą skłonność do samousprawiedliwiania się.

Zachowania prospołeczne zależą także od wyznawanych wartości, poziomu rozwoju moralnego jednostki, jej samooceny i innych. Zaobserwowano środowiskowe i kulturowe różnice pod względem gotowości do zachowań prospołecznych, ich form i motywów.

Zachowania prospołeczne - to każde działanie, którego celem jest dobro drugiego człowieka.

Zachowanie prospołeczne (prosocial behavior) - każde działanie podejmowane dla dobra innych.

1. WYWIERANIE WPŁYWU

WYWIERANIE WPŁYWU, METODY INGRACJACJI

Ingracjacja (wkradanie się w czyjeś łaski) - jest to technika manipulacji, działanie mające na celu zdobywanie sympatii (wytworzenie pozytywnej postawy).

Są różne techniki ingracjacji do najbardziej popularnych należą:

• Podwyższenie samooceny partnera relacji, podkreślanie zalet osoby manipulowanej,

• Zwiększenie swojej atrakcyjności, pozytywna autoprezentacja w oczach partnera relacji,

• Konformizm opinii, postaw i zachowań, zgodnie z tym co reprezentuje osoba manipulowana.

Wywieranie wpływu - wiąże się ze sprawnością w zakresie komunikowania się, perswadowania i przewodzenia innymi co umożliwia wywieranie silnego wpływu na wybory, decyzje i zachowania innych osób.

ślinienie

(reakcja)

Pokarm

(bodziec bezwarunkowy)

Dzwonek

(bodziec obojętny)

Dzwonek

(bodziec obojętny)

ślinienie

(reakcja)

pokarm (bodziec bezwarunkowy)

ślinienie

(reakcja)

---