Unia Europ polityka


0x08 graphic
KOMISJA WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ

Bruksela 13.11.2001r.

COM (2001) 655 finał

OŚWIADCZENIE KOMISJI DO RADY EUROPY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, KOMITETÓW SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH
oraz KOMITETÓW REGIONÓW

Pracując razem dla przyszłości turystyki w Europie

OŚWIADCZENIE KOMISJI DO RADY EUROPY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, KOMITETÓW SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH oraz KOMITETÓW REGIONÓW

Pracując razem dla przyszłości turystyki w Europie

I WSTĘP..............................................................................................................................3

II ZNACZENIE TURYSTYKI WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ........................3

  1. Statystyka i trendy......................................................................................................3

  2. Specyfika sektora turystycznego................................................................................5

III NOWA KONCEPCJA TURYSTYKI EUROPEJSKIEJ.............................................6

  1. Proces „Turyzm i Zatrudnienie”...............................................................................6

  2. Inne ważne kwestie turystyki europejskiej...............................................................7

IV STRATEGIA I REALIZACJA.......................................................................................8

  1. Strategia.......................................................................................................................8

  2. Realizacja...................................................................................................................10

  1. Nowy impuls zgodnej, zintegrowanej strategii..................................................10

  2. Dostępność niezbędnej wiedzy oraz narzędzi dla wszystkich udziałowców...12

  3. Tworzenie narzędzi koniecznych dla wdrażania specyficznych

technicznych środków..........................................................................................14

V PODSUMOWANIE........................................................................................................19

ANEKS 1: Grupy robocze............................................................................................20

ANEKS 2: Główne wnioski grup roboczych...............................................................22

I WSTĘP

Turystyka jest ważnym obszarem aktywności ekonomicznej w Unii Europejskiej (EU). Zawiera w sobie szeroką gamę produktów oraz miejsc docelowych); są w nią zaangażowane wszelakie podmioty gospodarcze (publiczne oraz prywatne), działające na rynkach regionalnych, lokalnych itd. Ma wielki potencjał dla przynoszenia korzyści w takich sferach działalności jak: rozwój zrównoważony, wzrost gospodarczy, zatrudnienie, spójność ekonomiczna i socjalna. Bardziej szczegółowy opis tych korzyści przedstawia Rozdział II. Te elementy oraz fakt, iż wielu polityków Unii wpływa znacząco na sektor turystyczny, wymusza przegląd stosowanych przez UE instrumentów politycznych.

Atak na Stany Zjednoczone Ameryki (11 września 2001), ze wszystkimi swymi konsekwencjami, włączając strach przed podróżowaniem drogą powietrzną oraz pośredni efekt jaki wywarł na cały sektor turystyczny; ilustruje, jak bardzo silny wpływ wywierają na niego nieprzewidywalne wydarzenia. Dokument ten nie jest szybką reakcją na tamte wydarzenia. Jest odzwierciedleniem długiego procesu spotkań oraz konsultacji, których celem było zrewidowanie oraz przedstawienie nowego podejścia do turystyki w EU.

Proces, zainicjowany w uzupełnieniu do Wniosków Rady z 21 czerwca 1999r., dotyczących problemu „Turyzm i Zatrudnienie”, poparty reakcją innych instytucji stworzył nowy pęd działania pośród głównych uczestników rynku turystycznego (członkowie Rady, przemysł turystyczny, ludność cywilna, w końcu sama Komisja). Na gruncie podejścia zakładającego bliższą współpracę i partnerstwo (co opisane zostało w Rozdziale III), została ustalona seria priorytetów i miar, by pomóc wszystkim uczestnikom w działalności na rynku.

Celem niniejszego Raportu jest wzmacnianie tego procesu poprzez zaproponowanie (szerzej w Rozdziale IV):

  1. Planu ramowego pracy, opartego na metodzie otwartej koordynacji działań pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku turystycznego, zainteresowanych rozwojem, ustalonego przy Radzie Europy w Lizbonie. Jest to zgodne z głównymi założeniami ostatniego Białego Dokumentu Rządów Europejskich, w którym turystykę wymienia się jako ważny aspekt
    w polityce poszczególnych państw. Jego wprowadzenie wymagać będzie zastosowania najwyższych miar.

  2. Wprowadzenia określonych miar do prowadzonej działalności w branży turystycznej. Celem tych miar ma być podniesienie poziomu wiedzy w dziedzinie ekonomii, zachęta do konkurencji oraz polepszenie rozwoju turystyki w EU i jej wkładu w tworzenie nowych miejsc pracy.

II DONIOSŁOŚĆ ZNACZENIA TURYSTYKI W UNII EUROPEJSKIEJ

1. Statystyki i trendy

Trendy główne oraz znaczenie w gospodarce

Przemysł turystyczny w Europie to około 2 mln przedsiębiorstw; w większości są to przedsiębiorstwa typu „small business”, które odpowiadają za około 5% produktu krajowego brutto oraz za zatrudnienie (udział procentowy zależy od kraju i waha się od 3 do 8%). Turyzm wpływa znacząco również na inne sektory (np. handlowy, specjalizujący się w sprzęcie specjalistycznym) związane z turystyką, powodując wzrost ich znaczenia w tych dziedzinach, większy nawet od samego przemysłu turystycznego.

Pomimo znaczenia SMEs (Small Medium Enterprises) w turystyce obserwujemy rosnący trend celem wzmocnienia, do integrowania się w struktury pionowe w sektorze turystycznym. Jest to widoczne szczególnie w sektorze hotelowym, usług związanych
z turystyką aktywną, itp. W ciągu ostatnich kilku lat, utworzonych zostało około 100 000 nowych miejsc pracy w branży hotelowej, a kolejne tyle w gastronomicznej.

Europa, ze względu na swoją rozmaitość, a zarazem zawartość występujących atrakcji turystycznych jest najczęściej odwiedzanym regionem turystycznym na świecie. Pomimo niższej wartości (od światowej) średniorocznego wskaźnika tempa wzrostu (niższego, np.
w porównaniu z szybko rozwijającymi się rynkami zamorskimi), liczba przyjazdów do Europy powiększy się z pewnością dwukrotnie w ciągu najbliższych 20-25 lat. Zatrudnienie
w turystyce zwiększy się w ciągu najbliższych 10 lat o 15%.

Jeżeli obecne trendy utrzymają się, wzrost, o którym mowa będzie wyższy dla sektorów związanych z turystyką niż dla samego sektora turystycznego w swym klasycznym wymiarze. Prawidłowości te różnią się oczywiście nieznacznie w stosunku do poszczególnych państw Europy.

Zmiany demograficzne i przyszła ewolucja branży.

Zmiany demograficzne w Europie będą miały główny wpływ na turystykę wypoczynkową. Do 2020r. liczba ludzi powyżej 65 roku życia wzrośnie o 17 mln. Liczba ta będzie się powiększać, a osoby w wieku emerytalnym będą cieszyły się dobrym zdrowiem, równocześnie będą lepiej sytuowane niż pokolenia przeszłe, będą wymagać lepszej jakości spędzania wolnego czasu. Będąc „zwolnione” z obowiązków rodzinnych, mobilne, o dobrej pozycji finansowej, staną się ważną grupą na rynku usług turystycznych.

Mając na uwadze oczywisty wzrost w przemyśle turystycznym będziemy mieć do czynienia z różnym jego nasileniem w poszczególnych typach turyzmu. Turystyka kulturowa
i krajoznawcza ma szansę na największy rozwój.

Dużo osób, by w pełni korzystać z ofert imprez turystycznych, ma swoje specjalne wymagania i liczą na ich zaspokojenie. Poza 10% grupą populacji ludzi niepełnosprawnych
(w różnym stopniu), spodziewana jest rosnąca liczba osób, które nie będą podróżować ze względu na chwilową niedyspozycję, zmniejszoną mobilność lub wiek.

Jednym z głównych problemów turystyki wypoczynkowej w Europie jest jej koncentracja w ciągu jednego

okresu w roku. Prowadzi to do złych warunków zatrudnienia (i pracy), spadku jakości proponowanych usług, negatywnych zmian w konkurencyjności wraz z przesytem
w infrastrukturze komunikacyjnej i pozostałej (turystycznej). Spodziewany wzrost liczby turystów powyżej „50-tki” powinien pomóc zredukować taką koncentrację ruchu turystycznego w sezonie letnim (związanego również z okresem wakacyjnym młodzieży) oraz rozładować natłok poprzez właściwe rozplanowanie sezonu na cały rok.

Dodatkowo: zmiany usług związanych z transportem oraz rozbudowa sieci komunikacyjnej, rozwój rynków lokalnych oraz informatyzacja społeczeństwa, a także wzrost popytu na wszelkie imprezy turystyczne spowoduje większy internacjonalizm w przepływie strumieni turystów. Dla turystów spoza Unii, obowiązująca w EU jednolita waluta, uczyni ceny bardziej przejrzystymi, co wpłynie korzystnie na wzrost jej atrakcyjności jako miejsca docelowego. Powyższe może być użyte w budowaniu przyszłościowej strategii dotyczącej turystyki europejskiej.

Główne wyzwania

Europejskie przedsiębiorstwa turystyczne, również miejsca docelowe stoją przed nowymi wyzwaniami. Są to z jednej strony szanse, z drugiej zagrożenia. Szansę upatrywać należy we wzroście popularności uprawiania turystyki, zwiększonym popycie na turystykę europejską wraz z rozwojem jej bazy turystycznej.

Wyzwania o charakterze podstawowym to; brak wykwalifikowanej siły roboczej dla niektórych stanowisk pracy, wolny rozwój transportu, jego jakość oraz wpływ na jakość całej usługi, rozwój zrównoważony, ochrona środowiska, implementacja nowych technologii informatycznych jako czynnik konkurencyjny.

2. Specyfika sektora turystycznego

Przemysł turystyczny jest sektorem usługowym, na który składa się bardzo fragmentaryczna ( nie jednakowa) podaż. Każde oczko łańcucha (agencje turystyczne, touroperatorzy, hotele, gastronomia, przemysł transportowy, itp.) oferuje inny składnik finalnego produktu turystycznego. Komponenty te w sumie kształtują wrażenie jakiego doznaje turysta oraz odbiór jakości świadczonej mu usługi.

Miejsce docelowe jest głównym miejscem konsumpcji usługi turystycznej, dlatego ma ono ogromne znaczenie w odbiorze i ocenie jakości całej usługi. Turysta identyfikuje produkt poprzez sposób świadczenia mu usługi oraz obraz miejsca docelowego. Wrażenia turysty związane są przede wszystkim z jego osobistym odczuciem zmysłowym, wrażliwością
i reakcjami na jakość tego świadczenia. Jeżeli pęknie choć jedno ogniwo tego łańcucha, cały łańcuch ulegnie uszkodzeniu ze wszystkimi konsekwencjami. Epidemia pryszczycy oraz wycieki oleju z tankowców na wybrzeżu Europy pokazały jak bardzo może zmienić się wizerunek danego regionu w oczach turysty.

Produkt turystyczny jest niezwykle zróżnicowany. Jego podstawą są: zasoby naturalne
i kulturowe, baza noclegowa i transportowa, infrastruktura turystyczna i paraturystyczna. Kombinacja zasobów danego miejsca docelowego oraz usług, oferowanych przez to miejsce determinuje typ turystyki, którą ono oferuje (turystyka górska, nadmorska, religijna, uzdrowiskowa, itp.).

Dodatkowo pionowa zależność wzajemna przedsięwzięć turystycznych jest znacznie wyraźniej zaznaczona jak w innych sektorach. Taka zależność występuje na szczeblu zarówno światowym jak i regionalnym. Obok małych przedsiębiorstw, organizacji turystycznych prezentujących interesy danego regionu, występują tu także duże przedsiębiorstwa.

Ze względu na tę różnorodność oraz fragmentaryczną naturę, sektor turystyczny nie łatwo scharakteryzować. Może to tłumaczyć, iż problem turystyki rzadko pojawia się na forum polityki ( w znaczeniu ekonomicznym i socjalnym).

Przemysł turystyczny, jego złożoność, szeroki obszar występowania oraz zdolność zaspakajania różnorodnych potrzeb świadczy o jego ogromnym znaczeniu w gospodarce państw, a także w świadomości turystów. Rozwiązania prawne mogą wpłynąć znacząco np. na rozwój transportu, bądź ochronę środowiska w danym państwie. Raport roczny Wspólnoty, dotyczący stosowanych miar w turystyce (2000r.), przygotowany równocześnie z niniejszym raportem zawiera bardziej szczegółowe informacje na powyższy temat.

Artykuł 3 Porozumienia ustanawiającego Wspólnotę Europejską zawiera proponowane miary określające działania w dziedzinie turystyki, odpowiadające również Artykułowi 2 Porozumienia. Miary te zakładają np. nacisk na podtrzymanie rozwoju zrównoważonego, współdziałanie stron socjalnych i ekonomicznych, równocześnie podnoszenie poziomu oferowanych usług turystycznych i zacieśnianie współpracy Unii państw europejskich.

Turystyka może poszerzać różne przedsięwzięcia polityczne. Rozszerzenie produktu, rozwój lokalnych przedsięwzięć oraz turystyki ekologicznej, otwarte dla wszystkich podmiotów rynku usług turystycznych zmierza do otwarcia nowego rynku innowacyjnych przedsiębiorstw (w szczególności typu „small business”). Duża różnorodność oferowanych miejsc pracy na tym gruncie jest szansą dla młodych ludzi stawiających pierwsze kroki na rynku pracy, pozwala walczyć z socjalnym wykluczeniem oraz promuje równe możliwości istnienia na każdym szczeblu zatrudnienia.

Turystyka jest ważnym aspektem jakości życia mieszkańców EU; może być udoskonalana poprzez promowanie rozsądnego, konkurencyjnego, opartego na dużych standardach jakości turyzmu (duża dbałość o ochronę zasobów naturalnych i kulturowych, szczególnie tych, określonych w projekcie Natura 2000). Dodatkowo rozwój turystyki zbliża mieszkańców Europy do siebie i uświadamia im, że dzielą ich lub łączą te same wartości.

Miary przedstawione w Rozdziale IV są zgodne z punktami opracowanej strategii mającej na celu sprawienie by gospodarka europejska stała się najlepszą, dynamiczną, opartą na wiedzy i konkurencyjności, gospodarką na świecie (program „e-Europe”).

Turystyka to również sektor, który ma pierwszeństwo we wprowadzaniu nowych technik informatycznych (ICT), zarówno przez sam przemysł turystyczny (wzajemne oddziaływanie uczestników rynku, nowe usługi) jak i konsumentów (dostęp do interesujących ich usług).

III NOWA KONCEPCJA TURYSTYKI EUROPEJSKIEJ

  1. Proces „Turyzm i Zatrudnienie”

W listopadzie 1997r., na krótko przed luksemburskim Kongresem Zatrudnienia oraz

Kongresem Ministrów Turystyki EU odbyła się Europejska Konferencja na temat Turystyki
i Zatrudnienia. Konferencja zwróciła uwagę na zyski jakie przynosi zrównoważony, właściwy rozwój przemysłu turystycznego w Europie oraz zaapelowała o bardziej skuteczne działanie
w odpowiedzi na Konferencję Luksemburską. W roku 1998 Komisja powołała Grupy Robocze ds. Turystyki i Zatrudnienia. Na podstawie raportów, które zostały zaakceptowane przez szerokie grono ekspertów; Komisja wydała oświadczenie dotyczące problemu zatrudnienia
w turystyce: „Wykorzystywanie potencjału turystyki dla zatrudnienia”.

To przedsięwzięcie zyskało szerokie poparcie ze strony Parlamentu EU, Komitetu Gospodarczego i Socjalnego oraz Komitetu Regionów, zaowocowało również konkluzją wydaną przez Radę 21.06.1999r, mającą zwrócić uwagę na korzyści płynące z rozwoju turystyki, (szczególnie z czterema grupami zagadnień: informacja, szkolenie, jakość, kontynuacja) oraz powołaniem grup roboczych (zobacz Aneks 1).

Główne wnioski i rekomendacje każdej grupy roboczej podsumowane zostały
w Aneksie 2. Członkowie grup zgodzili się w kilku ważnych kwestiach; w szczególności zwrócono uwagę na:

  1. Inne ważne kwestie turystyki europejskiej

Jak nadmieniono, od czasu Konferencji z czerwca 1999r., poczyniono wiele kroków
w kierunku polepszenia współpracy w turystyce oraz wysunięto kilka nowych kwestii.

Odbyły się trzy ministerialne konferencje: w Villamaura (Portugalia), Lille (Francja) oraz w Bruge (Belgia). Wszystkie one organizowane były przez członków EU, gościły prezydentów państw członkowskich oraz były otwarte dla wszystkich udziałowców europejskiego rynku usług turystycznych. Równocześnie starano się wprowadzić na nie reprezentantów krajów kandydujących. Zaowocowały dokumentem przedłożonym na sesji Międzynarodowego Rynku Konsumenta w Turystyce, udzielającym poparcia dla metody opartej na otwartej koordynacji działań.

Po pierwsze, uwaga skupiona została na konferencji ministerialnej w Villamaura (11.05.2000), która zajęła się metodą otwartej koordynacji działań oraz uznaniem wagi turystyki w polityce poszczególnych państw.

W Lille (22.11.2000) Przewodniczący zwrócili uwagę na wzmocnienie znaczenia Komitetu Doradztwa ds. Turystyki oraz wyznaczyli 15 punktów do późniejszego, dokładniejszego rozpatrzenia Kongres skupił się na ustaleniu sieci pilotowych regionów rozwojowych, na wymianie informacji, polepszeniu wiedzy oraz szkoleniu w sektorze usług turystycznych.

Brugia (02.07.2001), Konferencja miała na celu zwrócenie uwagi na specjalne segmenty rynku turystycznego. Szczególnie skupiono się na grupach młodzieży, ludziach starszych, ubogich, bezrobotnych i niepełnosprawnych. Wysunięto hasło ”turystyki dla wszystkich” („tourism for all”), co stało się sygnałem dla propozycji upraszczania usług dla zapewnienia lepszego do nich dostępu przez wszystkich zainteresowanych. Konferencja zakończyła się ratyfikacją oświadczenia „Turystyka dla Wszystkich” w dniu 27.09.2001r.

W trakcie szczegółowych dyskusji, w których udział brały organizacje turystyczne, socjalne (których reprezentanci włączeni zostali do grup roboczych) omawiano powyższe kwestie i przygotowano raporty. Z tej okazji podkreślono potrzebę promowania Europy jako miejsca bezpiecznego (jeszcze przed atakiem terrorystycznym
z 11.09.2001). Podkreślono wielkie nadzieje na rozwój turystyki oraz wpływ tego wzrostu na szansę dla zatrudnienia.

Innymi kwestiami, którymi zajmuje się Wspólnota to:

Dla przykładu: strategia usług dla rynku wewnętrznego, mająca na celu likwidację narodowych różnic, usprawniająca porozumienia wewnątrz EU. Strategia zawiera także aspekt turystyczny. Przebiega w dwóch fazach. Pierwsza ma na celu identyfikację istniejących przeszkód, druga będzie promować rozwiązania do akceptacji w świetle spodziewanych rezultatów. Dodatkowo, Biały Dokument „Polityka transportowa do 2010 roku - czas na decyzję” określa sposoby podniesienia efektywności transportu, jego wzrost i jakość. Analiza sektora lotniczych przewozów pasażerskich, zaprezentowana w Białym Dokumencie, została uaktualniona pod kątem sytuacji jaka zaistniała po 11.09.2001r.

Dla wszystkich udziałowców rynku turystycznego, w tym i Komisji, lepsza znajomość podstawowych zagadnień jest niezbędna dla osiągnięcia sukcesów w proponowanych miarach. Sukces taki wymaga np. lepiej prowadzonej statystyki. Ilość oraz jakość dostępnych danych są niezadowalające, poza tym brak jest fachowych opracowań pozwalających na praktyczne zastosowanie wniosków z nich płynących.

W krótkim czasie planowane jest podjęcie kilku ważnych przedsięwzięć: rok 2002 ogłoszony został Rokiem Ekoturyzmu, w tymże roku odbędzie się też w Johannesburgu Światowy Szczyt Stałego Rozwoju (wrzesień); a rok 2003 ogłoszono Rokiem Ludzi Niepełnosprawnych.

IV STRATEGIA I REALIZACJA

  1. Strategia

Przedmiotem strategii „Turyzm i Zatrudnienie” jest udostępnianie podstaw do tworzenia,

nieustannie, sprawnie rozwijającego, o wysokiej jakości i konkurencyjnego przemysłu turystycznego w Europie.

Główne punkty strategii to:

Wprowadzane miar powinny spełniać poniższe kryteria;

  1. Realizacja

a). Nowy impuls do zgodnej, zintegrowanej strategii

  1. Wprowadzenie zagadnienia turyzmu i odpowiednich mu miar do polityki Wspólnoty

Polityka wielu państw Wspólnoty wpływa na przemysł turystyczny. Od 1992r. zwrócono

uwagę na wprowadzane miary, aby były one jasno formułowane, a sam proces ich wprowadzania - monitorowany. Współpraca oraz wspólne dyskusje grup roboczych potwierdziły duży wpływ na sektor turystyczny owych miar. Przy ich wprowadzaniu niezbędna jest współpraca Komisji oraz Państw Członkowskich.

Celem miary 1 jest polepszenie kontaktu pomiędzy osobami odpowiedzialnymi we Wspólnocie za politykę turystyczną. Jest przygotowana dla wzmocnienia miary 2 oraz 3, prezentowanych poniżej.

Miara 1: Wprowadzenie przez Komisję wraz z członkami Wspólnoty mechanizmów mających na celu lepszą integrację wszystkich podmiotów sektora turystycznego.

Owe mechanizmy koncentrować będą się początkowo w dwóch aspektach: bardziej systematycznym szacowaniu wpływu wprowadzonych przez Wspólnotę miar, zwracać uwagę na potrzeby sektora pojawiające się w toku ich wprowadzania. W krótkim okresie priorytetem stanie się wprowadzenie Szóstego Programu Ramowego i temat: „technologie informatyczne”

2. Konsolidacja nowego podejścia do współpracy pomiędzy udziałowcami poprzez metodę "otwartej koordynacji działań".

Decyzją Rady z dnia 22.12.1986 przydzielono Komitetowi Doradczemu ds. Turystyki (The Tourism Advisory Committee) zadanie wymiany informacji, konsultowanie spraw pomiędzy udziałowcami, a tam gdzie to konieczne współpracy. W ostatnich dyskusjach, zwłaszcza tych, które toczyły się na konferencjach prowadzonych na stopniu ministerialnym, podkreślano potrzebę kontynuacji i jednoczesnej konsolidacji prac podejmowanych przez Komitet Doradczy.

Miara 2: Wzmocnić rolę Komitetu Doradczego.

Na podstawie inicjatywy Komisji, albo też na życzenie Państw Członkowskich Komitet ten będzie mógł przedyskutować sprawy, które znajdują się w kręgu zainteresowania tych państw , a które dotyczą turystyki. Korzyść z tego przynieść może nie tylko obecność na takiej dyskusji reprezentantów bezpośrednio związanych z turystyką, ale także wymiana opinii i ekspertyz innych członków służb związanych z przemysłem i innych dziedzin.

Już w roku 1999 wspominano, że system konsultacji w obrębie europejskich organizacji turystycznych powinien być zrewidowany. Nowy system dialogu z przemysłem
i reprezentantami służb cywilnych, ustanowiony w ramach procesu "Turystyka
i Zatrudnienie" udowodnił jego efektywność. Zaangażowanie wszystkich udziałowców na etapie formułowania jak i przedyskutowania propozycji dotyczących turystyki przyczyniło się do udoskonalenia tychże propozycji, przyspieszenia ich zastosowania i ułatwienia nadzorowania postępów przy realizacji.

Miara 3: Promowanie idei "lepszego łącza" (interfejsu) pomiędzy przemysłem turystycznym a innymi grupami udziałowców.

W ramach realizacji tego środka zaleca się organizację corocznego Europejskiego Forum ds. Turystyki. Tematyka Forum powinna koncentrować się na propozycjach i pracy przygotowawczej, pozwalającej przemysłowi na podniesienie kwestii i dyskusji nad najważniejszymi sprawami związanymi z tą dziedziną. Forum takie dałoby możliwość sprowadzenia wysokiej rangi specjalistów z działu przemysłu, służby cywilnej, europejskich, państwowych i regionalnych autorytetów odpowiedzialnych za turystykę. Dyskusje koncentrowałaby się na 1 lub 2 przedmiotach o wadze priorytetowej dla turystyki.

Komisja mogłaby (we współpracy z innymi udziałowcami) zorganizować pierwsze forum. Następne winne być zorganizowane przez europejski przemysł turystyczny we współpracy
z instytucjami Wspólnoty i Państw Członkowskich. Sukces tego forum będzie zależeć od silnego, trwałego poświęcenia ze strony przemysłu turystycznego.

3. Zacieśnić współdziałanie z miejscami docelowymi i ich reprezentantami.

Na miejscach docelowych koncentruje się działalność turystyczna i pojęcie turystyki. To jednocześnie teren współdziałania publicznych i prywatnych udziałowców, obszar gdzie prawie wszystkie przedsiębiorstwa przemysłu turystycznego się gromadzą.

Ogólnie stwierdza się potrzebę partnerskiego wspierania powiązań pomiędzy poszczególnymi miejscami docelowymi, zwłaszcza tam gdzie wchodzi w grę element regionalny czy też graniczny.

To zwiększenie współdziałania ma odniesienie do wielu elementów i kryteriów zawartych
w opisanym wyżej podejściu strategicznym.

Ponadto, kilka miar proponowanych w tym dokumencie będzie mogło przynieść pożądany skutek i mieć istotny wkład w sprawę tylko w przypadku aktywnego uczestnictwa reprezentantów obecnych w miejscach docelowych.

Wymiana informacji, pozytywne doświadczenia, pilotażowe eksperymenty, poszukiwanie zwykłych rozwiązań, wspieranie integracji pomiędzy udziałowcami oraz sieć łącząca miejsca docelowe to główne potrzeby, które znajdują się w centrum uwagi. Od nich zależy proces doskonalenia zarządzania i wspierania , promocja miejsc wypoczynku, lepsze wykorzystanie potencjału turystycznego, zapewnienie właściwego wykorzystania dziedzictwa kulturowego, wspieranie rozwoju lokalnej turystyki (która tworzy nowe miejsca pracy) oraz kreowanie zdrowej konkurencji. Rozumie się także, że powinno się lepiej wspierać przedsiębiorstwa, szczególnie SMEs , dbać o bezpieczeństwo i jakość usług.

Pewne grupy partnerskie obejmujące ograniczony zakres geograficzny już istnieją, często korzystając z projektu finansowego przez Wspólnotę. Daleko jednak do ideału. Powinno wziąć się pod uwagę miejsca docelowe i możliwości jakie one ze sobą niosą.

Miara 4: Zwiększyć współdziałanie pomiędzy miejscami docelowymi oraz innymi udziałowcami oraz wspierać partnerstwo pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi (miejsca docelowe/ regiony/ ekonomiczni i społeczni udziałowcy w prywatnych
i public
znych sektorach oraz stowarzyszeniach).

Poprzez stworzenie sieci, ta miara uczyni możliwym współpracę na szczeblu europejskim, która przyczyni się do stworzenia trwałej, wysokiej klasy turystyki i konkurencyjnych firm.
W ten sposób pomoże wzmocnić wizerunek Europy jako "celu podróży i wypoczynku".

Rola Komisji zostanie ograniczona do zapewnienia początkowej stymulacji, koniecznej

do tworzenia sieci i układów partnerskich. Stanie się to we współpracy z Państwami Członkowskimi i będzie opierać się na rozpoznaniu wszelkich zaniedbań pomiędzy prywatnymi i publicznymi udziałowcami oraz stowarzyszeniami.

Rzeczowa opieka ze strony Komisji, państwowych i regionalnych władz, prywatnych udziałowców i stowarzyszeń mogłaby ułatwić inicjatywy reszty zainteresowanych. Jednakże koszty finansowe powinny być pokrywane głównie z datków uczestników, korzystających

z partnerstwa. Instrumenty finansowe posiadane przez Wspólnotę mogłyby być przeznaczone na specyficzne miary początkowej stymulacji albo na europejskie potrzeby priorytetowe.

Wdrożenie miar 1 - 4 pomoże skonsolidować nową politykę opartą na metodzie otwartej koordynacji (the open co-ordination), określonej w dokumencie "The White Paper on European Governance". Sukces tej polityki zależy od trwałego poświęcenia oraz aktywnego uczestnictwa wszystkich stron odpowiedzialnych.

b) Dostępność niezbędnej wiedzy oraz narzędzi dla wszystkich udziałowców.

4. Mobilizować istniejące centra wsparcia do rozwoju wiedzy i turystyki .

Wyspecjalizowane instytucje bądź centra odpowiedzialne za turystykę istnieją na poziomie centralnym i regionalnym w większości Państw Członkowskich. Zapewniają one infrastrukturę oraz wszelką pomoc, której mogą potrzebować udziałowcy związani z turystyką, zwłaszcza ci, którzy działają na terenie miejsc docelowych. Odpowiadają one na potrzeby i dokonują oceny rozwoju w tym sektorze. Wydaje się, że istniejące struktury oraz instrumenty Wspólnoty są wystarczające, ażeby zapewnić wsparcie konieczne do wdrożenia zaleceń grupy roboczej .12

Kreacja sieci funkcji i usług użytecznych dla udziałowców z dziedziny turystyki przyniesie korzyści Wspólnocie. W tym przyczyni się do :

- ogólnego, łatwego dostępu lokalnych i regionalnych ośrodków do informacji o turystyce europejskiej oraz bezpośredniego dostępu do najlepszych europejskich ekspertów w tej dziedzinie,

- powstania możliwości zwrócenia specjalnej uwagi na sprawy o randze europejskiej, do uproszczonej współpracy w sprawie wzbogacenia w niezbędną wiedzę udziałowców prywatnych i publicznych tak, aby mogli działać w sposób zapewniający trwały rozwój przemysłu turystycznego, oparty na zasadach zdrowej konkurencji.

Miara 5: Usługi sieciowe i funkcje wsparcia niezbędne dla 1 lub więcej miar oraz wynikających z tego działań (tzn. działań wynikających z realizacji miar 7 - 10). Ich dostępność dla udziałowców zapewniona będzie przez centra wiedzy
i obserwatoria, naukowe albo badawcze centra, bądź też inne instytucje tego typu/ na szczeblu państwowym, regionalnym i lokalnym.

Podejście to będzie oparte na otwartym, dobrowolnym udziale ośrodków. Po pierwsze, Państwa Członkowskie będą musiały dostarczyć dokładne dane na temat ośrodków
z uwzględnieniem ich kompetencji.

Gdzie zajdzie taka potrzeba, komisja będzie mogła nadać miano ośrodka "ponadnarodowego" albo "międzynarodowego" ośrodkom na danym terenie. Właściwe podejście do tworzenia sieci będzie omawiane przez Komitet Doradczy z udziałem stron zaangażowanych w realizację miary 4.

Stworzenie sieci będzie miało miejsce bez żadnych dodatkowych kosztów. Jeśli zajdzie realna potrzeba, dodatkowe środki mogłyby być pozyskane na stopniu narodowym, regionalnym albo też lokalnym od prywatnych lub też publicznych udziałowców. Wspólnota mogłaby ułatwiać

i wspierać realizację miary 5 poprzez pomoc rzeczową. Jeśli to byłoby konieczne, Wspólnota mogłaby dokonywać wsparcia finansowego.

Instytucja koordynacyjna związana z obsługą sieci będzie utworzona z reprezentantów
o określonych specjalnościach. Powinna ona podlegać władzom tymczasowo zastępującym
w obowiązku centra.

5. Promowanie dostępu udziałowców do środków posiadanych przez Wspólnotę.

Celem jest dobre wykorzystanie możliwości Wspólnoty (finansowych i nie tylko) z korzyścią dla przemysłu turystycznego. Realizacja tego celu wymaga stałego lepszego informowania udziałowców o możliwościach, zwłaszcza poprzez okresowe uaktualnianie przewodnika internetowego dotyczącego procedur wspierania turystyki przez Unię Europejską, poprzez wykorzystanie posiadanych doświadczeń przy ustalaniu priorytetów dla programów i miar w przyszłości.13 W tym kontekście istniejące sieci wsparcia finansowane przez Komisję - Centra Informacji Europejskiej i Centra Innowacyjne (Euro Info Centres and Innovative Centres) powinny stanowić ważny wkład w sprawę.14

Właściwy pożytek z w/w możliwości jakie daje Wspólnota zależy od Państw Członkowskich oraz władz regionalnych współdziałających z reprezentantami przemysłu turystycznego wszystkich szczebli. Zwłaszcza istotne z tego punktu widzenia są fundusze strukturalne oraz program R&D, które dają wsparcie finansowe oraz umożliwiają przedstawienie konkretnych projektów w obrębie wielu dziedzin.

Miara 6: Państwa Członkowskie, władze regionalne i przedsiębiorstwa przemysłu turystycznego wprowadzą środki i procedury, które umożliwią właściwe wykorzystanie finansowych i rzeczowych możliwości Wspólnoty z pożytkiem dla przemysłu turystycznego.

Udziałowcy, łącznie z władzami w dziedzinie turystyki powinni skorzystać z pracy
i partnerstwa Komisji. Istotne jest nadzorowanie Komisji w sprawach wdrażania środków Wspólnoty oraz ich spożytkowania z korzyścią dla przemysłu turystycznego.

Np. Państwa Członkowskie mogłyby stworzyć grupy robocze albo organizować warsztaty. Dzięki temu ułatwiono by przedstawicielom przemysłu turystycznego dostęp do środków Wspólnoty (funduszy, programów naukowych), wspierano dialog z przedstawicielami różnych regionów i innymi udziałowcami. To również powinno zachęcić wszystkich zainteresowanych, łącznie z członkami Komisji, do wyciągania wniosków co do kwestii tworzenia właściwych priorytetów i aprowizacji w przyszłości.

Realizacja miary 6 pomoże w realizacji miar 1 - 4 i odwrotnie, stąd też wymiana doświadczeń wydaje się tu być istotna.

c) Tworzenie narzędzi koniecznych do wdrażania specyficznych, technicznych środków.

Działalność wynikająca z realizacji miar 1 - 4 będzie opierać się w głównej mierze na sieci opisanej w założeniach miary 5. Sieć będzie korzystać z ujednoliconych metod i narzędzi dobrze znanych i dostępnych bezpośrednio albo w formie usług kierowanych do wszystkich zainteresowanych udziałowców.

Początkowo oferowane będą metody oceny, instrukcje i przewodniki czyli ogólnie mówiąc narzędzia pomocne w pogłębianiu wiedzy. Lista form będzie stale poszerzana i aktualizowana w zależności od postępu działań i nowych potrzeb.

6. Wskaźniki TSA a turystyka i statystyka.

Informacja statyczna jaka istnieje w Europie jest niewystarczająca z jakościowego
i ilościowego punktu widzenia na turystykę. Statystyka nie ukazuje w pełni turystyki jako sektora ekonomicznego.

WTO (Światowa Organizacja Turystyczna), Organizacja ds. Ekonomicznej Współpracy
i Rozwoju /OECD) oraz Eurostat stworzyli wspólnie zestaw wskaźników o nazwie TSA (Tourism Satellite Account), których istnienie pozwoli na udoskonalenie oceny działalności turystycznej na szczeblu narodowym oraz oceni ważność przemysłu turystycznego w całej ekonomii kraju.

Zgodnie z ostatnimi ustaleniami, Eurostat planuje prezentację technicznych rozwiązań wdrażania TSA na początku 2002 roku.

Miara 7: Komisja i Państwa Członkowskie we współpracy z zainteresowanymi udziałowcami i przy ich wsparciu podejmą niezbędne kroki, aby wprowadzić TSA
( Tourism Satellite Accounts).

Państwa Członkowskie i Komisja muszą zdefiniować procedury wdrażania TSA, ustalić zakres odpowiedzialności poszczególnych udziałowców, określić realistyczny harmonogram realizacji, opracować stosowny plan finansowy. W początkowym etapie (lata 2002 -03) Komisja zaoferuje wsparcie finansowe krajom, które zdecydują się na wdrażanie TSA
w ramach wieloletniego programu dla przedsięwzięć i przedsiębiorczości (2001 - 2005).15

Dyrektywa Rady 95/57/EC zobowiązała do zebrania danych statystycznych na temat turystyki.16 Decyzja 99/35/EC narzuciła realizację tego zobowiązania.17

Aby dane statystyczne dotyczące turystyki w przyszłości były bardziej dostępne, warto byłoby zająć się aspektami prawnymi z tym związanymi. Prezentacja danych powinna również być dostosowana do specyficznych potrzeb udziałowców. Ma zapewnić ich bezpośrednią dla nich użyteczność.

7. Europejskie zasady "Agenda 21" a turystyka.

Próby zastosowania zasady stałego rozwoju w różnych sektorach przemysłu turystycznego były wielokrotnie podejmowane na różnych szczeblach (międzynarodowym, regionalnym, itp.).

Wciąż jednak istnieje rosnąca potrzeba określania wskazówek i miar potrzebnych do osiągania i oceny tego rozwoju.

Wdrożenie zasady stałego rozwoju byłoby dobrze widziane w odniesieniu do miejsc docelowych jak i różnych innych podsektorów działalności turystycznej. Aby było to możliwe potrzebne jest określenie strategii na poziomie europejskim w formie ogólnego programu działania znanego pod nazwą "Agenda 21".

Miara 8 :Wspierać stały rozwój turystyki w Europie poprzez zdefiniowanie
i zastosowanie "Agenda 21".

"Agenda 21" będzie dotyczyć kilku ważnych aspektów takich jak: ochrona naturalnych surowców, włączenie spraw ochrony środowiska i ubóstwa w sprawy turystyki, udoskonalanie zaangażowania udziałowców i nadzoru nad wdrażanymi zasadami oraz pojęcia społecznej odpowiedzialności firm.

Zasady zawarte w "Agenda 21" powinny być zgodne z ogólnymi zasadami rozwoju określonymi przez Unię Europejską.

Komisja rozpocznie pracę nad tym dokumentem opierając się na wynikach Grupy Roboczej do Programowania Rozwoju (The Sustainability Working Party). Grupa przewodnia złożona
z reprezentantów Państw Członkowskich oraz udziałowców z przemysłu turystycznego, łącznie z środowiskowymi "NGOs" będzie działać pod przewodnictwem Komisji.

Sam dokument "Agenda 21" powinien być gotowy przed Światowym Szczytem na rzecz Stałego Rozwoju (The World Summit on Sustainable Development) we wrześniu 2002 r.
w Johannesburgu.

8. Dokumenty przewodnie.

Wspólne określenie orientacji działania w sektorze turystycznym wpłynie na poprawę jakości
i konkurencyjność europejskiej turystyki. Stąd też pojawia się konieczność powstania pewnych dokumentów przewodnich, które pomogą w realizacji tej kwestii. Ona natomiast wiąże się
z analizą dwóch spraw.

Panuje powszechna zgoda co do konieczności przyjęcia wspólnych, konkretnych kierunków działania, ujednoliconych na szczeblu europejskim. uwzględniających potrzeby niepełnosprawnych turystów w zakresie informacji o miejscach odpowiednich do wypoczynku dla nich, o proponowanych udogodnieniach, itp. Obecnie współistnieją różne systemy informacji, które utrudniają interpretację jakości usług im proponowanych.

Drugą kwestią jest potrzeba wyposażenia turystyki w mechanizmy umożliwiające wprowadzanie różnych innowacji. To rozwiązanie nazwane podejściem "poligonów doświadczalnych" (Learning Areas) pozwoli na wypróbowanie różnych idei na określonym obszarze geograficznym (miejscu docelowym). Zespół reguł obowiązujących na tych "poligonach " zawierać będzie generalne wskazówki odnoszące się do różnych aspektów ich działania, oraz wskazówki praktyczne potrzebne w przypadku rozwiązywania różnych konkretnych problemów. Ten swoisty regulamin będzie kierowany do kompetentnych regionalnych ośrodków po to, aby im pomóc we wprowadzaniu innowacji w ich własnych "poligonach doświadczalnych".

Miara 9 : W zależności od potrzeb władze europejskie, państwowe, regionalne i lokalne udzielą wsparcia w tworzeniu odpowiednich dokumentów przewodnich oraz określą
i zapewnią techniczne możliwości ich zastosowania. Władze określą dwa zestawy zasad (dwie instrukcje). Jeden zestaw zawierać będzie próbę ujednolicenia kryteriów oceny dostępności miejsc wypoczynkowych dla niepełnosprawnych, w drugim będzie nakreślona działalność turystycznych "poligonów doświadczalnych".

Komisja zamierza po konsultacjach z reprezentantami różnych sektorów przemysłu turystycznego oraz ludzi niepełnosprawnych rozpocząć pracę nad ujednoliceniem kryteriów dostępności różnych miejsc wypoczynku oraz udogodnień dla turystów niepełnosprawnych. Powinny one pomóc w ustaleniu kierunków działania a także wpłynąć na podniesienie świadomości w gronie udziałowców co do ważności potrzeb tych ludzi, zwłaszcza
w kontekście roku 2003 roku, który ma być Europejskim Rokiem Ludzi Niepełnosprawnych.

Dokumenty przewodnie powinny być wynikiem współpracy, o której mowa przy realizacji miar 1 - 4. Europejskie Centrum ds. Rozwoju Szkolenia Zawodowego (The European Centre the Development of Vocational Training) wydaje się tutaj ważnym partnerem przy tworzeniu zestawu reguł kierujących działaniem turystycznych "poligonów doświadczalnych".

Komisja udzieli poparcia w rozpowszechnianiu i zastosowaniu pozytywnych doświadczeń
w procesie stałego rozwoju turystyki zgodnie z założeniami zawartymi w dokumencie "Stały Rozwój Turystyki a Natura 2000 : Wskazówki, Inicjatywy, Pozytywne Doświadczenia w Europie"

(Sustainable Tourism and Nature 2000: Guidelines, Initiatives and Good Practice in Europe).

Kontynuacja poparcia w odniesieniu do zintegrowanego zarządzania terenami położonymi na wybrzeżu zapewni podstawę do budowania własnych pozytywnych doświadczeń.

9. Ocena metod i narzędzi: wskaźniki i układy odniesienia.

Potrzebna jest ogromna wiedza, aby udoskonalać istnienie i funkcjonowanie różnych struktur w obrębie przemysłu turystycznego oraz aby rozwiązywać coraz to nowe problemy w tej dziedzinie. Np. taki problem, omawiany już wielokrotnie, jak różny okres rozpoczynania wakacji ma bezpośredni wpływ na rynek pracy i potrzebę szkoleń, na jakość obsługi, na konkurencyjność firm i stały rozwój turystyki. Wykorzystanie nowych technologii, szerszej wiedzy mogłoby wpłynąć pozytywnie na udoskonalenie posiadanego potencjału turystycznego, a to z kolei zmniejszyłoby negatywne skutki zjawisk występujących w czasie tzw. szczytu sezonu.

Wskaźniki i układy odniesienia powinny zatem dotyczyć różnych aspektów działalności turystycznej.

Miara 10: Nakreślić i rozpowszechnić metody i narzędzia oceny konieczne do monitorowania jakości obsługi turystycznej w różnych miejscach docelowych.

Najważniejsze są te metody i narzędzia, które mogą znaleźć zastosowanie w działalności turystycznej w miejscach docelowych. Istniejące metody i narzędzia powinny zostać ocenione i jeśli to możliwe zastosowane. Powinno prowadzić się badania w poszukiwaniu i określaniu nowych uwarunkowań .W pracach tych z kolei, należy opierać się na rozwiązaniach prezentowanych przez grupy robocze, "sieci" i wiedzę uzyskaną przy realizacji miary 5,
w porozumieniu z kompetentnymi europejskimi centrami. Wyniki powinny zostać rozpowszechnione zgodnie z regułami realizacji miary 4.

Wszelkie prace mające na celu zastosowanie miary 10 powinny być finansowane nie tylko
z nakładów przemysłu turystycznego, ale również z zasobów poszczególnych krajów oraz
z funduszy Wspólnoty Europejskiej.

10. Rozszerzenie Unii Europejskiej a międzynarodowa turystyka.

Strategie, które mają zastosowanie w turystyce na terenie Unii Europejskiej oraz miary stosowane przy realizacji tych strategii mają również zastosowanie w krajach leżących
w europejskiej strefie ekonomicznej oraz w krajach ubiegających się o członkostwo unijne. Te państwa można by również włączyć do prac omówionych wcześniej.

Przy wprowadzaniu w życie wyżej omówionych miar należy uwzględnić zjawisko postępującej globalizacji świata. Stąd też występuje potrzeba mówienia o turystyce
w kontekście międzynarodowym. Komisja ze swej strony postara się wspierać proces zakrojonych na szeroką skalę konsultacji z różnymi międzynarodowymi instytucjami oraz będzie dążyć do bliższej współpracy z Światową Organizacją Turystyczną (The World Tourism Organisation) oraz Organizacją na Rzecz Współpracy i Rozwoju (OECD). Państwa członkowskie oraz zainteresowani przedstawiciele różnych szczebli działający
w poszczególnych sektorach przemysłu turystycznego proszeni są o uczynienie tego samego stosownie do swoich uprawnień i odpowiedzialności.

Komisja zapewnia o uszanowaniu interesów turystyki w negocjacjach nad wolnym rynkiem w zakresie usług (GATS) biorąc pod uwagę zasadę stałego rozwoju oraz opinię Światowej Organizacji Handlu (The Wortd Trade Organisation).

Współpraca z krajami śródziemnomorskimi oraz z tzw. rozwijającymi się zostanie uwzględniona w przyszłości.

V PODSUMOWANIE

Komisja oraz Państwa Członkowskie pozostawały ze sobą w ścisłej współpracy przy analizie omówionych tutaj zagadnień. Współpraca ta przebiegała w oparciu o powołane pod egidą Komisji grupy robocze i pod kierunkiem Komitetu Doradczego ds. Turystyki, realizując zalecenia Rady z dnia 21.06.1999 r. W pracach uwzględniono także wszelkie organizacje społeczne i handlowe zainteresowane turystyką.

Biorąc pod uwagę zalecenia grup roboczych oraz inne ważne zagadnienia związane z turystyką europejską, Komisja przedstawiła propozycje wytycznych do zastosowania w monitoringu turystyki w Unii Europejskiej. Wytyczne te na równi z opisanymi wyżej miarami mają zostać wykorzystane przez różnych udziałowców. Dzięki temu wzbogaci się wiedza dotycząca turystyki, popierana będzie konkurencyjność firm, a tym samym przyczyni się to do stałego rozwoju turystyki i wzrostu zatrudnienia w tym sektorze.

Komisja prosi Radę Europy, Parlament Europejski, Komitet Społeczno - Gospodarczy oraz Komitet ds. Regionów o analizę przedłożonego im dokumentów oraz ma nadzieję, że opisane tu propozycje okażą się przydatne w konsolidacji działań na rzecz współpracy zapoczątkowanej w 1999 r.

Komisja życzyłaby sobie, aby stopniowe wdrażanych miar następowało przed końcem pierwszego półrocza 2002 . Stać się to może dzięki wsparciu Rady Europy i innych instytucji Wspólnoty oraz aktywnym uczestnictwie wszelkich prywatnych i społecznych organizacji zainteresowanych turystyką.

ANEKS 1

GRUPY ROBOCZE

Grupy robocze o ściśle określonym polu działania zostały powołane na początku roku 2000 przez Komisję i Państwa Członkowskie przy współpracy z Komitetem Doradczym ds.Turystyki18. Składały się one z ekspertów wyznaczonych przez Państwa Członkowskie oraz reprezentantów departamentów Komisji odpowiednio dobranych do realizacji zadań stawianych przed grupą. Każda grupa robocza miała sprawozdawcę dowolnie wyznaczonego przez Państwo Członkowskie19.

Na podstawie trzech spotkań, jakie miały miejsce między lutym a końcem sierpnia 2000 r.
w grupach roboczych oraz sprawozdań wyznaczonej osoby (the rapporteur) 7.11.2000 r. Komisja przedstawiła Raport nt. realizacji zaleceń Rady z dnia 21.06.1999 r20.

Dyskusje nad raportem, które rozpoczęły się na konferencji w Villamoura były kontynuowane na spotkaniu międzyministerialnym w Lille. Rezultaty tych dyskusji, w których podkreślono konieczność kontynuacji i konsolidacji podjętych prac zostały przedstawione przez prezydenturę francuską Radzie ds. Rynku Wewnętrznego, Konsumentów i Turystyki (IMCTC) w dniu 30.11.2000.

W trakcie dyskusji wyłoniły się dwa ważne wnioski:

(1) grupy robocze były otwarte dla reprezentantów turystycznych stowarzyszeń handlowych oraz organizacji społecznych związanych z turystyką 21,

(2) piąta grupa robocza została wybrana, aby zbadać układ i użyteczność usług opartych na technologiach komunikacyjnych i informacyjnych w sektorze turystyki 22.

Przekrojowa natura problemów jakimi zajmowały się grupy robocze udowodniła jak ważna jest współpraca i wymiana informacji między nimi. Dwa spotkania zorganizowane przez Komisję w roku 2001 dały okazję sprawozdawcom i koordynatorom ze strony Komisji do wymiany informacji, do uzgodnień sposobu podejścia do badanych kwestii oraz do wykorzystania rezultatów już osiągniętych tak, aby nie dopuścić do dublowania zadań realizowanych przez grupy.

W pierwszej połowie 2001 każda grupa robocza odbyła trzy spotkania, z wyjątkiem grupy 5, która miała tych spotkań cztery. Dyskutowano wtedy nad wskazówkami praktycznymi oraz definiowano priorytetowe miary. Dzięki temu, że umożliwiono w procesie formułowania miar i definicji uczestnictwo wszystkich udziałowców europejskiej turystyki, bardzo szybko można było uzyskać opinie wszystkich zainteresowanych.

Ostateczne raporty wystosowane przez sprawozdawców były oparte na opiniach wszystkich członków grup roboczych oraz stanowiły produkt licznych dyskusji.

Raporty przedłożono Państwom Członkowskim, turystycznym stowarzyszeniom handlowym oraz społecznym organizacjom w połowie lipca 2001 r. Na spotkaniu z Komitetem Doradczym ds. Turystyki które odbyło się 5.09.2001 stowarzyszenia te miały okazję zaprezentować swoje opinie dotyczące rezultatów działań grup roboczych.

Jak wykazano w raporcie z dnia 7.11.2000 r. tylko w rozmowach z władzami lokalnymi
i regionalnymi nie stwierdzono zadowalających postępów. Z tego też powodu Komisja nawiązanie dialogu z tymi organami uznaje za priorytetowe zadanie. Wdrożenie proponowanych w tym dokumencie miar nie okaże się efektywne jeśli nie uzyska aprobaty ze strony władz lokalnych i regionalnych.

ANEKS 2

GŁÓWNE WYNIKI I ZALECENIA PIĘCIU GRUP ROBOCZYCH23

Grupa robocza A - ułatwić wymianę i rozpowszechnianie informacji, głównie przez zastosowanie nowych technik.

Na podstawie szczegółowej listy potencjalnych udziałowców rynku usług turystycznych, typololgii informacji oraz analizy potrzeb różnych członków, grupa robocza zidentyfikowała najważniejszą potrzebę, jaką jest zgromadzenie następujących informacji: zakres trendów z uwzględnieniem wymogów turystyki, budowa i cechy działalności turystyki w zależności od działu, lista podstawowych źródeł i ich charakterystyki oraz lista ustaw i przepisów dotyczących turystyki.

Najbardziej zaznaczające się źródła i narzędzia informacji obejmują zarówno relacje pomiędzy podażą jak i popytem, funkcję ekonomiczną i jej skutki, ludzkie wartości, organy ustawodawcze i finansowe, bazy danych oraz dokumentację.

Forma przyjęta przez każdego obywatela różni się w zależności od stanu członkowskiego. Ponadto, co się tyczy rady narodowej, stany członkowskie nie posiadają wspólnego standardu dotyczącego jakości dokładnych metod badań.

W ten sposób dane nie mogą zostać skrócone bądź też powiązane ze sobą, żeby utworzyć budzący zaufanie trend w Unii Europejskiej w ciągu kilkunastu lat.

Dalej, wprowadzenie w życie i obserwacja Rady Głównej 95/97/Wspólnota Europejska w zbiorze statystycznych informacji w dziedzinie turystyki jest nadal uważane za niewystarczające.

Polityki i kroki podjęte odnośnie rozpowszechnienia informacji na tematy powiązane
z turystyką zostały pogrupowane na osiem kategorii: metodologiczne dokumenty, dokumenty przedstawiające turystyczne statystyki oraz socjalno-ekonomiczne wyniki turystyki; wkład ustny, CD-ROM; Internet i dyskusja; bazy danych; systemy zarządzające, platformy wprowadzające na rynek turystyczne produkty.

W każdej kategorii najbardziej oczywiste luki dotyczące źródeł i narzędzi zostały zaznaczone, przez co możemy wyszczególnić pięć następujących zaleceń:

-poprawić ocenę funkcji ekonomicznej oraz wpływu turystyki,

-poprawić rozpowszechnianie informacji pomiędzy różnymi partiami,

-polepszyć informacje dotyczące celów w Europie,

-ulepszyć analizę wymogów turystyki, badań rynkowych, a także analizę pierwszych rynków,

-zgromadzić informacje dotyczące rynku pracy oraz dostępnego szkolenia (grupa robocza B).

Te zalecenia przyczyniły się do powstania trzech nadrzędnych środków, które powinny zostać podjęte w krótkim czasie:

-polepszyć oraz zwiększyć dostęp informacji i ich rozpowszechnienie głównie przez SMEs, przez połączenie innych technologii, a także tradycyjnych narzędzi;

-ułatwić i wesprzeć tworzenie się spółek pomiędzy różnymi partiami w miejscach docelowych/regionach, żeby umożliwić wymianę informacji i dobrych sposobów,

-wspierać i promować rozliczenia satelickich podmiotów turystycznych (TSA).

Grupa robocza B - ulepszyć szkolenie w celu podniesienia standardu umiejętności
w przemyśle turystycznym.

Główne potrzeby szkoleniowe pokazują, że turystyka jest nadal utożsamiana z liczbą zatrudnionych ze stosunkowo niskim poziomem umiejętności ubiegających się o większość prac w podstawowych pododdziałach, głównie odnoszących się do SMEs.

Z drugiej strony istnieje nowy wymóg jeżeli chodzi o dodatkowe umiejętności, na przykład w ITC. Podstawowe przeszkody napotykane przy zaawansowanych umiejętnościach to: brak siły roboczej i wysoki poziom fluktuacji kadr; przygnębiający wizerunek,
a w szczególności warunki pracy w przemyśle turystycznym jako miejscu przeznaczonym do pracy, włączając pracę sezonową; brak podstawowych kwalifikacji, które mogą być podniesione; ograniczone współzawodnictwo w małych przedsiębiorstwach z powodu braku szkolenia nowych umiejętności. Główni depozytariusze w większych firmach podjęli kroki mające zapewnić, że posiadają wykwalifikowaną kadrę. Strategie i kroki podjęte w celu podniesienia standardu umiejętności w przemyśle turystycznym ukazują tendencję w kierunku bardziej wszechstronnych rozwiązań opartych na partnerstwie i dialogu pomiędzy instytucjami szkoleniowymi, przemysłem turystycznym a innymi głównymi depozytariuszami, takimi jak publiczne autorytety. Te strategie i kroki wychodzą poza szkolenie wyraźnie powiązując ze sobą nauczanie oraz praktyczne doświadczenie. Główny związek pomiędzy nauczaniem, zatrudnieniem a środowiskiem pracy nakazuje również wzięcie pod uwagę wymiarów ekonomicznych i socjalnych, jeżeli staramy się o podniesienie standardu umiejętności. Te wyżej wymienione czynniki prowadzą do wspólnej filozofii nauczania, podejścia zwanego "Poligonami doświadczalnymi", który angażuje wszystkich szkoleniowych i turystycznych depozytariuszy w procesie nauczania i innowacji poprzez aktywną współpracę i połączenie.

Istniejący wkład i potencjał polityk i programów społecznych głównie odnosi się do szkolenia i edukacji (Leonardo da Vinci, Sokrates, Tempus), zatrudnienia (Equal Opportunities Commission - komisja do spraw równouprawnienia zawodowego) oraz połączenia organizacji edukacyjnych (ALFA). Fundusze strukturalne mogą zostać lepiej użyte do wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań.

Wnioski grupy roboczej zostały sformułowane z uwzględnieniem trzech nadrzędnych dziedzin: przyjmowania wykwalifikowanej siły roboczej do oddziału; jej zachowania i rozwoju w oddziale oraz wspieranie mikroprzedsiębiorstw na poziomie lokalnym i regionalnym w celu polepszenia współzawodnictwa. Oprócz zalecenia, aby promować wprowadzenie dokumentu szkoleniowego EUROPASS dla turystyki24, dwa środki zostały rozpatrzone w najdrobniejszym szczególe z myślą o wprowadzeniu:

-stałego obserwatorium nauczania, zatrudniania i środowiska pracy w oddziale turystyki :zgromadzanie, monitorowanie, wytwarzanie i dostarczanie uaktualnionych informacji oraz rozwijanie debat dotyczących powiązanych ze sobą spraw kluczowych w celu polepszenia wiedzy (ilościowej i jakościowej), których głównym celem jest dostarczenie strategicznych informacji, aby zapewnić nieustające współzawodnictwo w turystyce;

- "Podręcznik do nauki dziedzin w przemyśle turystycznym"- praktyczny przewodnik ukazujący, jak przekształcić nauczanie w innowację biorąc pod uwagę "kruchą rzeczywistość" jeżeli chodzi o wartości ludzkie (wymiar ekonomiczny i socjalny), rozważający metodę (mieszankę strategicznych informacji, nauczania i rad /porad)nauczania, która jest bardziej złożona niż konwencjonalne szkolenie, a także zastosowanie podejścia od podstaw bądź też od ustalonego ogólnego planu partnerstwa i współpracy pomiędzy wszystkimi zaangażowanymi depozytariuszami.

Grupa robocza C - poprawić jakość produktów turystycznych

Grupa robocza zgodziła się z pojęciem jakości w turystyce w zgodzie z pojęciem Światowej Organizacji Turystyki, podkreślając, że jakość jest do tego stopnia odbiorem turysty, że jego oczekiwania godzą się z jego doświadczeniem wynikającym z używania tego produktu. Jakość nie jest przyrównywana do luksusu i nie musi być ekskluzywna, ale musi być dostępna dla wszystkich turystów, łącznie z tymi, którzy mają specjalne potrzeby. Produkt turystyczny powinien być postrzegany jako przeznaczenie i proces prowadzący do ogólnego doświadczenia turysty. Kluczowymi depozytariuszami są organizacje wypełniające funkcje: agenta ubezpieczeniowego, zarządzania i kontroli jakości, dostawcy produktów turystycznych, pośrednika reklamy, dostawcy szkoleniowego, gościa i gospodarza.

Dogłębna analiza jakości polityk i metod przyjętych wśród różnych stanów członkowskich zidentyfikowała wśród nich istotne strategie i kroki ISO 9000 i 14000serii; metodologia EFQM; systemy klasyfikacyjne gwiazd; specyficzne systemy jakości różnych krajów. Ocena wkładu istotnych polityk i programów społeczeństwa w porównaniu z jakością w turystyce ukazała dziedziny polityki jako szczególnie istotne do rozwoju jakości: strukturalnych polityk, ochrony konsumenta, polityk środowiskowych, polityk transportu i przedsiębiorstwa. Z nich fundusze strukturalne zaoferowały najbardziej potencjalne, które mogą bezpośrednio wpłynąć na poprawę jakości w turystyce.

Grupa robocza wyszczególniła cztery nadrzędne dziedziny wymagające specjalnych wysiłków w kontekście społeczności europejskiej z następującymi wnioskami i zaleceniami:

-Wskaźniki pomiaru procesu poprawy jakości:

Proces poprawy jakości jest procesem cyklicznym i kontynuowanym i jako taki musi być mierzony i oceniany. Grupa wspólnie nakreśliła szkielet z naszkicowaną listą możliwych do zastosowania wskaźników przez różnych managerów. Może on być rozważony podczas rozwoju narzędzi wsparcia.

-Mierzenie na poziomie europejskim: Mierzenie celów pomoże zapewnić poprawę jakości i może korzystać ze wspólnych wskaźników jakości. Powinno to być dobrowolne działanie prowadzone przez cele, popierane przez procedury wymiany informacji oparte na połączeniu.

-Nie polegające na finansowaniu wsparcie turystyki SMEs przez wprowadzenie systemów jakości: np. firma konsultingowa, porada biznesowa etc. powinny zostać ulepszone przez zachęcenie do przyjęcia oferty jakości zamiast bezpośredniej pomocy finansowej, co grozi zniekształceniem współzawodnictwa lokalnego.

-Intensywniejsze zastosowanie funduszy strukturalnych w celu poprawienia jakości turystycznych produktów. Fundusze strukturalne powinny zgromadzić środki pieniężne na utworzenie szkieletu do rozwoju turystycznego biznesu, a nie na wspieranie pojedynczych przedsiębiorstw bądź też celów ( np. przez szkolenie, poprawę infrastruktury, wsparcie firmy nie polegające na finansowaniu). Władze turystyki we wszystkich stanach członkowskich powinny współdziałać w celu wprowadzenia programów.

Rośnie potrzeba lepszego rozpowszechniania informacji, opartego na działaniu programów strukturalnych funduszy przez przemysł turystyczny.

Grupa robocza D - promować ochronę środowiska oraz stały rozwój w turystyce.

Mając na uwadze ekonomiczne, socjalne i środowiskowe czynniki, grupa robocza D nakreśliła następującą definicję stałej turystyki, opartą na definicji Światowej Organizacji Turystyki: "Stały rozwój turystyki wychodzi naprzeciw potrzebom obecnych turystów
i regionów pełniących funkcje gospodarzy w procesie ochraniania i polepszania przyszłych możliwości. Zostało przewidziane prowadzenie do zarządzania wszystkimi zasobami w ten sposób, że potrzeby ekonomiczne, socjalne i estetyczne mogą zostać wypełnione jednocześnie utrzymując kulturową integralność, niezbędny proces ekologiczny, biologiczną różnorodność oraz systemy wspierania życia".

Aktywne uczestnictwo wszystkich depozytariuszy w ich własnych dziedzinach podczas wprowadzania w życie stałej turystyki jest niezbędne. Ma to zastosowanie w szczególności do kierowników biur podróży, pracowników biur podróży i turystów. Eksperci przyjęli strategię
i środki mające na celu promowanie ciągłego rozwoju turystyki,
takie jak Program 21 dla Morza Śródziemnego i Bałtyckiego (cel 21 w Danii) i lokalnego Programu 21 na Balearach
i w Hiszpanii.

Coraz więcej środków dotyczących ciągłości zostało przyjętych pod różne polityki
i programy społeczeństwa. Zawierają np. europejską strategię ciągłego rozwoju, Szósty Środowiskowy Plan Akcji, proces integracji Cardiff i inne oddziałowe strategie, jak te dotyczące energii i transportu. Chociaż decydujące znaczenie tego zostało rozpoznane,
a w szczególności wkład finansowy, może to doprowadzić do wspólnej, ciągłej strategii rozwoju; zasada obligatoryjności w odniesieniu do środowiska we wszystkich segmentach polityki nie została jeszcze zastosowana w przemyśle turystycznym.

Grupa robocza sformułowała swoje wnioski i zalecenia na podstawie Agenda 21
dla turystyki w Europie.
W tym kontekście strategiczny przewodnik ciągłości rozwoju transportu odnosił się do turystyki jako tej dziedziny, która ma szczególną wartość. Grupa robocza sformułowała podejście metodologiczne dla Agenda 21 dla turystyki w Unii Europejskiej. Celem jest przyciągnięcie uwagi wszystkich partii do potrzeby wspólnego zaangażowania we wprowadzenie takiego podejścia, które pozostanie niezobowiązujące. Obiektywnymi celami są zapobieżenie i ograniczenie terytorialnego i środowiskowego napływu turystyki do przeznaczonych miejsc, kontrola wzrostu transportu powiązanego
z turystyką, promowanie turystyki odpowiedzialnej, jako czynnika służącego rozwojowi socjalnemu i kulturowemu. Współpraca i partnerstwo na wszystkich poziomach, dzielenie się informacjami i ochotnicze podejście, wraz ze zorganizowaniem środków mających na celu zwiększenie współzawodnictwa w biznesie europejskim, są postrzegane jako niezbędne wstępne warunki. Eksperci uważają, że społeczeństwo odgrywa poważną rolę we wprowadzaniu tych czynników w życie.

Promowanymi narzędziami są:

- współpraca polityczna oraz ciało oparte na partnerstwie, zbudowane wokół zgodnego podejścia, aby zidentyfikować oraz zdefiniować nadrzędne cele potrzebne do osiągnięcia zasad odnoszących się do stałości turystyki,

-ciało techniczne (turystyczne obserwatorium) dostarczające znajomości rzeczy
i ekspertyzy. Wyniesie się z tego nawyk regularnego monitorowania, a także utworzy się raport oparty na niezawodnych wskazówkach.

Grupa robocza E - kontrolowanie nakładów oraz użycia usług opartych na technologiach informacyjnych w obrębie turystyki.

W celu zidentyfikowania usług opartych na technice informacyjnej i komunikacyjnej (ICT), ze szczególnym odniesieniem do publicznych oraz prywatnych depozytariuszy
w turystyce, grupa robocza poprzestała na następującej wspólnej definicji: "Usługi oparte na ICT odnoszą się do użycia cyfrowych metod elektronicznych, a także narzędzi używanych do gromadzenia, wykorzystywania, dzielenia oraz dystrybuowania informacji przez łańcuch turystyczny. Cyfrowymi metodami elektronicznymi i narzędziami mogą być oprogramowujące zastosowania oraz części składowe, dane, formalne parametry, standardy bądź też środki wspierające specyficzne grupy turystyki, spokrewnione z procesami biznesu".

Trzy kategorie usług zostały zidentyfikowane jako te, które mają główny wpływ na sferę turystyki: rozwój połączonych udogodnień, integracja systemów i - na końcu - nowa grupa zastosowań potrzebnych do zarządzania przedsiębiorstwami oraz handlem elektronicznym. Ocena świadomości, dostępu i zastosowania tych usług przez różnych depozytariuszy turystycznych ukazały, iż używają oni ICT w różny sposób, oparty na głównych czynnikach, takich jak sedno ich kompetencji, ich rozmiar i względna pozycja
w łańcuchu turystycznym. Stopień świadomości i dostępu również różni się w zależności od rodzaju depozytariusza (tradycyjne kanały dystrybucyjne, usługi mieszkaniowe, konsumenckie, organizacje zarządzające, administracja turystyczna i transport).

Strategie i wspierające środki na poziomie europejskim, narodowym i regionalnym istnieją. Dostęp do istotnych informacji, w szczególności dla SMEs, był postrzegany jako zbyt wąskie gardło dla depozytariuszy turystycznych, żeby mogli z nich korzystać (np. z programu IST, środków podlegających polityce regionalnej, akcji europejskich). Trzy typy luk
w odniesieniu do strategii i środków zostały wyszczególnione. Pierwsza grupa odnosi się do potrzeby przyspieszenia prawnej i podatkowej harmonii na poziomie europejskim, we współpracy z innymi znaczącymi depozytariuszami, w zamierzeniu prowadzenia stabilnej prawnej struktury na całym świecie. Następna grupa odnosi się do niewystarczającego pierwszeństwa danego rozwojowi zawartości oraz niewystarczającego dostępu do informacji na każdym poziomie. Trzecia grupa odnosi się do potrzeby innowacyjnego podejścia
i rozwiązania dla SMEs, tak by w pełni wprowadzić je do świata ICT - podstawowych technik.

Następujące zalecenia co do działań zostały sformułowane poniżej:

- utworzyć europejską sieć wiedzy opartej na istniejącym europejskim, narodowym
i regionalnym centrum; będzie ona działała jako centrum przeglądu/wiedzy usytuowanego blisko różnych turystycznych depozytariuszy, aby ułatwić dostęp do zbioru turystycznych informacji,

- utworzyć dwie specjalne grupy robocze; pierwsza, "mobilne usługi e-biznesowe w turystyce", powinna oceniać zapotrzebowanie na nowe, innowacyjne, mobilne usługi i proponować kroki, które powinny zostać podjęte dla ich rozwoju i użycia; druga grupa powinna skoncentrować się na ocenie istniejącego ustawodawstwa i regulacji podatków w odniesieniu do ich zastosowania w cyfrowym środowisku turystycznym,

- utworzyć Centrum Poparcia, aby podnieść integrację rynku dla SMEs oraz celów, przez systemy zarządzające miejscami przeznaczenia oraz usługami dla SMEs.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego 18.02.2000; A5-0030/2000

Opinia Komitetu Socjologicznego oraz Ekonomicznego 26.01.2000, CES 93/2000 - OJ 2000/C-75 z 15.03.2000; p.37.

Opinia Komitetu Regionów 15.06.2000, CdR 291/99

COM (2001) 428, 25.07.2001

Zgodnie z Artykułem 5 Decyzji Rady 92/421/EEC z 13.07.1992r., dotyczącego planu wspierającego turystykę, OJ L231
z 13.08.1992r., str.26.

Od 1994r. Komisja opublikowała kilka raportów w tej dziedzinie: COM (1994) 74 raport finalny z 06.04.194r.; COM (1996) 29

raport finalny z 05.02.1996r.; COM (1997) 332 raport finalny z 02.07.1997r. oraz COM (2001) 171 raport finalny z 28.03.2001r.

Kongres Luksemburski 21-22.11.1997

Podsumowanie Kongresu 26.11.1997

Konferencja luksemburska, Zatrudnienie i Turyzm, wytyczne do działania, 4-5.11.1997

Europejska Turystyka - Nowe partnerstwo dla zatrudnienia.

Podsumowanie i Rekomendacja Grupy Roboczej ds. Turystyki i Zatrudnienia, Komisja Europejska, wrzesień 1998

Oświadczenie Komisji do Rady Europy, Parlamentu Europejskiego, Komitetów Gospodarczych i Socjalnych, Komitetów

Regionalnych „Wykorzystywanie potencjału turystyki dla zatrudnienia” COM (1999) finał 205 JO c 178-03 z 23.06.1999

Pouczenie Prezesa Rady Europy z 24.11.2000, dok.13832/00.

Raport Prezydenta wygłoszony na Konferencji w Brugii; Rada EU (18.09.2001; dok. 11897/01); Podsumowanie Prezesa Rady EU

(18.09.2001) dok. 11894/01.

The White Paper: „European transport policy for 2010: time to decide” COM (2001) 370 z dnia 12.09.2001

COM (2001) 574 z dnia 10.10.2001

12 Ostatnie propozycje przedłożone w odpowiedzi na ERDF / 2001 - 2006 / dotyczą głównie rozwoju funkcji albo też wykorzystania ośrodków wsparcia na szczeblu regionalnym czy lokalnym. Szkolenia, tworzenie sieci, wsparcie dla SMEs oraz monitoring innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie turystyki stanowią podstawę pracy tychże ośrodków

13 http://europa.eu.int/comm/enterprise/services/tourism/tourism-publications/documents/roadmap_en.pdf.

14 http://europa.eu.int/comm/enterprise/networks/index.htm.

15 OJ L 333 29.12.2000, str..84

16 Dyrektywa 95/57/EC, 23.11.1995 w sprawie gromadzenia informacji statystycznej w turystyce. OJ L 291, 6.12.1995, str.32

17 Decyzja 95/35/EC, 9.12.1998 dot. procedur wdrażania Dyrektywy Rady 95/57/EC, OJ L 9, 15.01.1999, str. 23

18 Decyzja Rady 86/664/EEC z dnia 22.12.1986 nakazująca konsultacje i współpracę w dziedzinie turystyki OJ L 384 31.12.1986, str.52.

19 Grupa Robocza ds. Informacji: Portugalia (2000), Włochy (2001)

" Szkoleń : Dania

Jakości: Hiszpania

Programowania Rozwoju: Francja

20 Raport Komisji dla Rady, Parlamentu Europy, Komitetu Społeczno - Gospodarczego i Komitetu ds. Regionów: Sprawozdanie
z Realizacji Zaleceń Rady co do Turystyki i Zatrudnienia , COM ( 2000 )

21 Związki, stowarzyszenia regionalne i turystyczne, środowiskowe organizacje pozarządowe.

22 Portugalia wyznaczyła sprawozdawcę.

23 Idee przedstawione przez członków grup roboczych nie powinny być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Komisji. Kompletny

tekst raportu z prac 5 Grup Roboczych jest dostępny pod adresem:

http://europa.eu.int/comm/enterprise/services/tourism/index.htm

24 Wdrażanie przez Komisję dokumentu EUROPASS - Szkolenie (Decyzja Rady 99/51/EC z 21.09.1998, OJ L17 z 22.01.1999 pt.45

było już wspominane w oświadczeniu „Wykorzystywanie potencjału turystycznego dla zatrudnienia” jako narzędzie mogące

promować mobilność poprzez lepsze zespolenie pracy ze szkoleniem, włączając w to praktykę oraz wyższą weryfikację

kwalifikacji i doświadczeń zdobywanych podczas szkoleń zagranicznych.

6



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Unia Europejska, polityka gospodarcza
Unia Europejska t1.32, Wspólna polityla rolna
Unia Gospodarcza i Walutowa, UE, Polityki wspólnotowe
międzynarowowe prywatne, Unia Europejska notatki, Rada Europy- ma siedzibę w Strasburgu, zajmuje się
Wolnomul a polityka panstw europ
Unia Europejska - wspolna polityka bezp i obrony, bezpieczeństwo
8 Unia Europejska w aspekcie geopolitycznym Perspektywy wspólnej polityki zagranicznejx
Funkcjonowanie w UE - Wspólna Polityka Handlowa, Zachomikowane, Nauka, Studia i szkoła, Kultura, szt
Unia Europejska t1.344, Wspólna polityla rolna
31. USA w polityce europ[1]. po II wojnie
Unia Europejska Wspólna Polityka?zpieczeństwa i Obrony
Unia PolitycznaSlajd12
Unia Europejska t1.32, Wspólna polityla rolna
notatek pl prof dr hab Bogumi a Mucha Leszko, europejska integracja gospodarcza, unia polityczna, se
6 Unia w Krewie i jej polityczne następstw1

więcej podobnych podstron