Zespół Literacki „PRZEDMIEŚCIE”
Warszawa; V1958 - I 1962
Reaktywowana grupa międzywojenna, powołana przy Związku Literatów Polskich w Warszawie.
Członkowie: Helena Boguszewska, Jerzy Ficowski, Jerzy Kornacki, Jan Józef Lipski, Jan Nepomucen Miller, Ignacy Robb - Narbutt, Jan Wyka.
Zespół został reaktywowany w 25 lat od chwili powstania Przedmieścia międzywojennego. Inicjatorami ponownego powołania grupy byli Helena Boguszewska i Jerzy Kornacki, założyciele grupy przedwojennej.
pierwszew zebranie „Przedmieścia” odbyło się 25 maja 1958 r. w Klubie Krzywego Koła w Warszawie; już wówczas odczytano Deklaracji 7 punktów. Program grupy opublikowano w „Nowej Kulturze”, „Orce” i „Tygodniku Powszechnym”.
Program głosił:
„1. Jedną z istotnych funkcji pisarstwa, do którego Zespół literacki Przedmieście przywiązuje szczególne znaczenie i chce na niej skoncentrować najbaczniejsza uwagę, jest analiza i dokumentacja społeczna, dokonana środkami artystycznymi - przez pisarzy o niezależnej myśli i o niezależnej postawie poetyckiej.
2. Członkowie Zespołu, zachowując nazwę <<Przedmieście>>, przyjętą przed dwudziestu pięciu laty, chcą dać wyraz zarówno swemu przeświadczeniu o cenności tradycji w życiu artystycznym, jak i swemu zamiarowi podjęcia prac literackich, mających na celu lepsze poznanie tych środowisk społecznych, których nadal szukać należy raczej na przedmieściach niż w śródmieściach. Członkowie Zespołu będą niewątpliwie wychodzić w swych pracach literackich także poza przedmieścia, między innymi i do spraw dziejących się w śródmieściu, ale mają ambicje wiązania swej twórczości z tradycjami i nadziejami przedmieść.
3. Zespół pragnie skupić pisarzy zaangażowanych społecznie, solidarnych z twórcami dóbr materialnych i kulturalnych. Przedmieście w literaturze polskiej winno stanąć w szeregu rzeczników swobód ludzkich i spraw obywatelskich. Przeciwstawiając się pewnym szkodliwym deformacjom życia społecznego w Polsce, członkowie Zespołu widzą jako zasadnicze, więc programowe dla siebie - uprawianie społeczeństwa współczesnego do samostanowienia o sobie, do samorządnego rozwoju jego funkcjonalnych formacji, jak - produkcyjna, komunalna, zawodowa, konsumpcyjna, oświatowa, kulturalna itd., - między którym właściwe sobie miejsce winien zająć samorząd pracowników myśli i słowa. Członkowie Zespołu widzą Przedmieście jako jedno z ogniw takiego systemu samorządów
4. Pośród najistotniejszych problemów współczesności, a tym samym wśród szczególnie interesujących Zespół Przedmieście znajdują się procesy wyobcowania się jednostek ludzkich, grup, instytucji, idei, itd., ze społeczeństwa, które je wydało lub przejęło. Owe procesy wyobcowania powodują zarówno zanik racjonalnej więzi i skutecznej kontroli między społeczeństwem i jego instytucjami, jak utratę praw i swobód współczesnego człowieka.
5. Członkowie Przedmieścia doceniają potrzebę ścisłej współpracy z przedstawicielami innych dziedzin i kierunków w sztuce, a także ze środowiskami naukowymi, szczególnie z przedstawicielami takich dyscyplin jak - socjologia, ekonomia, prawo, historia, psychologia, pedagogia, medycyna społeczna itd./ - zarówno w celu wymiany doświadczeń, jak i dla wzbogacenia oraz pogłębienia podstaw krytyki mitów i tendencji, stojących na przeszkodzie swobodnemu rozwojowi społeczeństw współczesnych.
6. Zmierzając do zorganizowania pracy zespołowej pisarzy, których łączą wspólne zadania artystyczne i społeczne, a także wznawiając dawne Studium Przedmieścia, jako instytucjonalną podstawę dla współpracy pisarzy z artystami innych dziedzin i kierunków w sztuce oraz z naukowcami - członkowie Zespołu nie zamierzają budować jakiegoś powszechnie obowiązującego programu twórczości literackiej. Przedmieście nie tylko uznaje swobodę wyboru przez każdego pisarza własnej drogi artystycznej, jakie ma do spełnienia każde narodowe piśmiennictwo.
7. Obowiązki i prawa członków Zespołu i uczestników Studium określa regulamin Przedmieścia.”
Program grupy krótko mówiąc zapowiadał kolektywną pracę literatów i naukowców, zainteresowanie życiem proletariatu i mniejszości narodowych oraz metodę zbierania materiału do pracy literackiej, nawiązującą do twórczości faktograficznej, naturalizmu E. Zoli i francuskiego populizmu.
Prasa powitała reaktywacje grupy na ogół życzliwie, podkreślając celowość głoszenia przez Zespół praw człowieka i zbiorowości oraz ujawniania deformacji życia społecznego.
Wszyscy członkowie grupy należeli do ZLP - Lipski od 1960. te więzy spowodowały, że siedzibą grupy był lokal Związku przy Krakowskim Przedmieściu, tu także działał klub przedmieście.
z Wyjątkiem Robb - Narbutta, wszyscy członkowie Zespołu należeli do Klubu Krzywego Koła, aktywnie uczestnicząc w jego pracach. Lipski był jednym z czołowych działaczy Klubu od chwili jego założenia.
W ramach prac klubu organizowano tzw.: Wieczory wtorkowe; o frekwencję na nich dbał Związek, rozsyłając zaproszenia. Organizatorem owych wieczorków był J. Wyka.
Zespół nawiązał do form pracy przedwojennego Przedmieścia, prowadząc m.in.: badania psychologii grup społecznych i etnicznych oraz badania nad kształtowaniem charakterów przy pracy zawodowej.
Publikacje zbiorowe, opatrzone nadrukiem Zespół Literacki Prozaików: Przedmieście (1934), Pierwszy maja (1934), oraz indywidualne: H. Boguszewskiej Za zielonym wałem (1934), J. Kornackiego Oczy i ręce (1934), H. Boguszewskiej i J. Kornackiego Jadą wozy z cegłą (1935) i Wisła, W. Kowalskiego W Grzmiącej (1936), S. Reya Kropiwniki (1937), B. Piacha Nas jest więcej (1937).
W 1959 r. grupa przygotował do druku dwutomowy wybór utworów zmarłego w 1959r. I. Robb - Narbutta.
Zespół dążył do nawiązania współpracy z „Orką”, nigdy jednak do niej nie doszło; czyniono także starania o wydanie własnego kwartalnika, co nastąpiło w styczniu 1962. na rozpad Zespołu złożyły się także: Brak możliwości zrealizowania planów wydawniczych, likwidacja Klubu Krzywego Koła, a nadto aresztowanie Kornackiego.
Leksykon, Grupy literackie w Polsce 1945 - 1989, Ewa Głębicka, pod red. Elżbiety Borowskiej, wyd. II, Warszawa 2000, s. 177 - 181.
Cyt. za: Orka 1958, nr 26, s. 12.
1