Zapalenie płuc
Zapaleniem płuc, łacińska nazwa Pneumonia, nazywamy zakażenie dolnych dróg oddechowych.
Epidemiologia
Wg statystyk WHO na zapalenia płuc choruje 1 na sto osób rocznie. Częstość występowania zapalenia płuc jest zróżnicowana w różnych grupach wiekowych. Najwyższa występuje w grupie dzieci poniżej 5 roku życia i wynosi 40 przypadków na 1000 osób rocznie oraz w grupie powyżej 65 roku życia, gdzie wynosi 15 przypadków na 1000 osób rocznie. Śmiertelność wynosi 4% i jest najwyższa u niemowląt i osób w wieku podeszłym. Zapalenia płuc występują u około 10 - 20% dzieci z zakażeniem układu oddechowego.
Mechanizm rozwoju choroby
Do zakażenia tkanki płucnej dochodzi wskutek zaburzenia równowagi między mechanizmami obronnymi, a zjadliwością drobnoustrojów.
Jeśli mechanizmy obronne dróg oddechowych są niedostateczne, a inwazyjność zakażenia bardzo duża, drobnoustroje mogą dostać się do pęcherzyków płuc drogą zstępującą i wywołać zapalenie. Zmiany mogą obejmować całe płuco lub jego część.
Drogi zakażenia:
aspiracja wydzieliny zawierającej drobnoustroje z górnych dróg oddechowych;
kropelkowa - inhalacja drobnoustrojów zawartych w powietrzu;
przejście zakażenia przez ciągłość z ogniska znajdującego się w sąsiedztwie płuca;
aspiracja treści pokarmowej.
Etiologia, czyli w tym wypadku rodzaj zakaźnego czynnika chorobowego wywołującego zapalenie jest zależna od wieku chorego:
Noworodki
Zapalenie płuc wywoływane jest najczęściej bakteriami, które pochodzą ze środowiska szpitalnego lub od matki. Są to najczęściej bakterie: gronkowce białe i złociste, chlamydia, listeria.
Niemowlęta
70% zapaleń płuc w tej grupie wiekowej wywołują wirusy/wirus grypy, paragrypy, adenowirus, wirus RS/, rzadziej bakterie: Haemophillus, pneumokok, chlamydia.
Dzieci powyżej 6 r.ż. i dorośli.
Najczęstszą przyczyną zapaleń płuc w tej grupie wiekowej są bakterie (Pnemococcus, Haemophilus, Staphylococcus, Moraxella). Bardzo ważnym patogenem w tej grupie wiekowej jest Mycoplasma pneumoniae i Chlamydia pneumoniae, które wywołują tzw. atypowe zapalenia płuc. W okresach epidemii zakażenie tymi drobnoustrojami sięgają do 50%.
Wiek podeszły
Większość zapaleń płuc wywołują wirusy, zwłaszcza w okresach jesieni i zimy, więcej jest też zakażeń gronkowcem złocistym i pałeczkami G(-). Poza wirusami i bakteriami w etiologii zapaleń płuc odgrywają też rolę: pierwotniaki (Pneumocystis carini) grzyby (Candida, Aspergillus).
Grupy ryzyka
Do grupy w większym stopniu narażonej na zachorowanie należą osoby z zaburzoną czynnością układu immunologicznego np. z wrodzonymi zaburzeniami odporności lub nabytymi w wyniku radioterapii, chemioterapii, leczenia cytostatykami, sterydami chorzy przewlekle np. z cukrzycą, białaczką, chorobami nowotworowymi, po transplantacji narządów, chorzy zakażeni wirusem HIV, pacjenci z mukowiscydozą, która predysponuje do przewlekłych zakażeń gronkowcem złocistym i pseudomonasem, pacjenci, u których doszło do uszkodzenia błon śluzowych dróg oddechowych np. w wyniku przewlekłego zapalenia i rozstrzeni oskrzeli, chorzy leczeni na OITM a także narkomani i alkoholicy.
Rozpoznanie
Objawy zależą od wieku pacjenta, ciężkości choroby i częściowo od czynnika patogennego. Główne objawy zapalenia płuc to:
osłabienie, bóle mięśniowe;
podwyższona temperatura (zwykle powyżej 38oC), dreszcze;
kaszel, początkowo suchy, potem staje się wilgotny, połączony z odkrztuszaniem śluzowo-ropnej wydzieliny;
duszność o różnym stopniu nasilenia;
na początku choroby również często pacjent zgłasza ból w klatce piersiowej nasilający się podczas kaszlu i głębokiego oddychania.
Badaniem fizykalnym stwierdza się:
przyspieszoną akcję serca;
płytki, przyspieszony oddech, o częstości powyżej 30/min;
duszność;
szaro - blade zabarwienie skóry;
sinicę warg, koniuszka nosa, małżowin usznych;
zmiany osłuchowe nad płucami: trzeszczenia, rzężenia.
Badania bakteriologiczne i serologiczne są konieczne dla ustalenia etiologii. W tym celu wykonuje się:
posiew wydzieliny z oskrzeli;
posiew krwi;
posiew plwociny
testy serologiczne w celu wykrycia zakażenia mykoplazmatycznego lub chlamydią
Wyniki podstawowych badań laboratoryjnych wykazują znacznie przyspieszony OB (odczyn opadania krwinek czerwonych), ilości krwinek białych w zakażeniach bakteryjnych i prawidłowa ich ilość w zakażeniach wirusowych.
Powikłania zapaleń płuc
Powikłania zależą od zjadliwości drobnoustrojów, możliwości obronnych organizmu i metod leczenia. Najczęściej występują:
nawrót zapalenia;
zapalenie opłucnej (suche lub wysiękowe);
odma opłucnowa (pojawienie się powietrza w opłucnej)
ropnie płuc (przede wszystkim w gronkowcowym zapaleniu płuc)
niedodma spowodowana zamknięciem światła oskrzeli przez obrzęk błony śluzowej lub wydzielinę;
zapalenie osierdzia, wsierdzia, mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie stawów należą do rzadziej spotykanych powikłań.
zgon pacjenta w wyniku sepsy lub niewydolności oddechowej (zwłaszcza u ludzi w podeszłym wieku)
Leczenie
Oprócz właściwego leczenia farmakologicznego bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja chorego, mająca na celu poprawę wentylacji płuc. W szczególności należy dbać o wietrzenie pomieszczeń, w stanach ciężkich zapewnić tlenoterapię i nawilżanie powietrza.
Zalecane jest ułożenie chorego w pozycji półsiedzącej. Regularne, intensywne oklepywanie klatki piersiowej ma spowodować oderwanie się wydzieliny od ściany oskrzeli. Dzięki temu chory może łatwiej ją odkrztuszać. Działania powyższe wspomaga się podawaniem leków przeciwgorączkowych, wykrztuśnych i mukolitycznych w fazie kaszlu wilgotnego (np. ambroksol) lub leków hamujących odruch kaszlowy w fazie kaszlu suchego.
Jeśli zapaleniu płuc towarzyszy skurcz oskrzeli niezbędne jest stosowanie leków rozszerzających oskrzela: wziewnych np. Berotec, Salbutamol, doustnych jak np. Euphillina.
Podstawą leczenia zapaleń płuc jest antybiotykoterapia. Wybór antybiotyku powinien być oparty o antybiogram. Często jednak konieczne jest rozpoczęcie leczenia przy nieznanej odporności drobnoustrojów na stosowane antybiotyki.
W zapaleniach typowych stosuje się najczęściej Augmentin, Zinnat, Ceclor, Cedax. W zapaleniach atypowych skuteczne są: Erytromycyna, Klacid, Rulid, Doxycyclina Czas trwania antybiotykoterapii zależny jest od stanu klinicznego. Jeśli choroba przebiega bez powikłań to wynosi on średnio od 7 do 14 dni.
(WP)