1- Czym jest filozofia. Jakie główne działy składają się na filozofię. Jakie funkcje pełni filozofia.
fileosophia -miłuję, dążę do mądrości, wiedzy. Wymyślenie tej nazwy przypisuje się Pitagorasowi. Początkowo filozofia obejmowała wszelką wiedzę. W czasach Arystotelesa zaczął się proces wyodrębniania nauk szczegółowych. Filozofia pozostała przy najogólniejszych, najbardziej podstawowych problemach dotyczących świata, człowieka i poznania. Współcześnie wyróżnia się następujące działy filozofii: 1)ontologię - teoria bytu, metafizyka. Stawia zagadnienia natury bytu, przysługujących mu właściwości, jego struktury, ilości bytów oraz ich relacji do siebie, zmienności bytu, a także stosunku bytu do świadomości. 2)epistemologię - teoria poznania, gnoseologia. Analizuje pochodzenie poznania, sposoby zdobywania wiedzy, możliwości poznawcze. 3)antropologię filozoficzną - filozoficzna koncepcja człowieka. W jej ramach dąży się do odpowiedzi na pytanie: kim jest człowiek, jaka jest jego struktura. Stawiane są też zagadnienia miejsca człowieka w przyrodzie, stosunku jedności do zbiorowości, szczęści i sensu życia.4) filozofię społeczną- rozpatruje problem natury zmian w życiu zbiorowym, funkcjonowanie społeczeństwa.5)etykę - filozofię moralności. Zajmuje się postępowaniem człowieka z uwagi na realizację dobra i zła.6) estetykę - teorię dotyczącą takich wartości jak piękno, wdzięk, brzydota, komizm itd. Analizowane są przedmioty będące nośnikami tych wartości. 7) aksjologię - wiedzę o wartościach. Zmierza do wyjaśnienia, czym są wartości, jakie są ich typy, jakie relacje zachodzą między nimi a w szczególności jaka jest ich hierarchia.
2- Dlaczego filozofia powstała w starożytnej Grecji. Jakie były historyczne i kulturowe okoliczności tego wydarzenia.
Powstanie filozofii w starożytnej Grecji znajdowało teoretyczną podstawę w wierzeniach religijnych, umiejętnościach praktycznych i regułach życiowych. Filozofia podjęła i rozwinęła problemy postawione w ramach religijno-moralnych rozważań o sprawiedliwości i duszy, oraz w ramach reigijno- poznawczych mitów traktujących o powstaniu świata. Filozofia nawiązała także do umiejętności praktycznych, które Grecy posiadali: mierzenie przestrzeni, nawigacja, prowadzenie rachunków, mierzenie. Pojawiło się dążenie do wytłumaczenia, dlaczego zachodzą określone zjawiska. W IV i V wieku demokracja ateńska osiągnęła szczyt. Rozpadł się mit: filozofia, sztuka, nauka, ideologia, religia zaczęły żyć własnym życiem.
Pierwsze koncepcje filozoficzne pojawiły się we wschodnich koloniach greckich - Milet, Efez, Abdera - około VII/VI wieku pne. Następnie w koloniach zachodnich - południe Italii, Kroton, Elea. Najpóźniej w Grecji kontynentalnej.
3- Idea ARCHE w filozofii greckiej. Dlaczego kwestia ta pojawiła się jako pierwsza w dziejach filozofii? Wymień i omów różne stanowiska w tej sprawie.
Jest to pytanie o początek, o zasadę wszystkiego. Przetłumaczono to słowo jako PRINCIPIUM/ PRINGIPA. Znaczenie jego zaczęło dominować jako zasada. Początkiem filozofii jest pytanie o początek wszechrzeczy- to pytanie filozofia odziedziczyła po micie, a gdy się mit rozpadł trzeba było je zadać. Źródła filozofii wyrastają z pytań, które muszą nam towarzyszyć: „kim jestem? Co tu robie? Gdzie jestem? Czym jest wiat?” Bez filozofii żywiołowej nie mogli byśmy żyć ani chwili. Dlatego musiała podnieść pytanie jako pierwsza „z czego jest człowiek?” Tales- 28 maja 585r.p.n.e przepowiedział zaćmienie słońca. Wg. Talesa arche to woda, ponieważ zauważył, że bez wilgoci nie ma życia. Anaksymander - napisał księgę o przyrodzie. Uważał, że początkiem nie może być cokolwiek żaden materiał. Może być tym, to co jest nieokreślone, surowiec uniwersalny, musi mieć zdolność przekształcania się we wszystko i musi istnieć w ilości nieograniczonej. doszedł do wniosku, że zmienne zjawiska posiadają stałą naturę. Zasadą świata jest bezkres (apeiron). Jest bez struktury i bez jakości, niewyczerpalny, można z niego stworzyć wszystko. Bezpostaciowa i bezjakościowa zasada zawierająca w sobie wszystko pozwalała zrozumieć wszechobejmującą zmienność świata oraz występowanie przeciwieństw. Kształtowane się przyrody polegało na utracie nieokreśloności. Powstawanie żywiołów było interpretowane jako wyodrębnianie się i konkretyzowanie przeciwieństw.
Arche=apejron=bezkres Anaksymenes - uważał, że początek musi mieć nieograniczona ilość, ma być bezstrukturalny Arche=powietrze Chciał połaczyc teorie Malesa i Anaksymandra Heraklit - płaczący filozof Arche=ogien Wszystko bierze się z ognia i w niego się zamienia, świat to wiecznie rozpalający się ogień. wskazywał na ogień. Świat istnieje odwiecznie jako ogień w różnych fazach nieustających zmian. Właśnie zmienność uznawał za zasadniczą właściwość świata. „Wszystko płynie” - ogień zmienia się w powietrze, powietrze w wodę, woda w ziemię i następuje ruch powrotny. W przyrodzie nie ma nic trwałego: nie ma bytu, jest tylko stawanie się. Zasada świata kieruje się rozumnością Demokryt - wytworzył materializm. tzw. Uważał, że nic nie dzieje się bez przyczyny , lecz wszystko jest z jakiejś racji i przyczynowości. Arche=atomy Dawniej Arche wg Sofistów tłumaczono jako cnota- dzielność. Ale dotychczasowe tłumaczenie straciło wartość. Dlatego też aktualnie ARETE to wartości odnoszące się do człowieka (etyczne, estetyczne, sprawność, skuteczność, wartości obywatelskie, wartości religijne-świętość, pobożność)czyli wartości świata ludzkiego. Po raz pierwszy badali wartości ludzkie sofiści, chcąc je poszerzać, zaszczepiać w ludziach, po prostu o nich mówić Pitagorejczycy zasadą wszechświata jest liczba. Po raz pierwszy język matematyki został użyty do opisu przyrody. „Świat to geometria ubrana w cielesność”. Po raz pierwszy mówią o archai - zasadach.
Empedokles - świat wyłania się z czterech żywiołów: ziemi, wody, powietrza i ognia.
Anaksadoras - istnieje nieskończona ilość zarodków. O kształcie i istocie decyduje proporcja tych zarodków. Demokryt - świat powstał z atomów i próżni różniących się wielkością, położeniem i kształtem. Nic nie dzieje się bez przyczyny, lecz wszystko z jakiejś racji.
4- Na czym polega znaczenie sofistów w dziejach filozofii?.
SOFISTA- słowo to pochodzi od rzeczownika sofia- mędrzec i od przymiotnika sofos- mądry. Jednym słowem byli to wędrowni nauczyciele nauczający za pieniądze (czytania, pisania, języka, retoryki, dialektyki, rachunków i elementów prawa) To właściwie im zawdzięczamy wychowanie, nauczanie. Byli pierwszymi nauczycielami w dziejach ludzkości. czytania, pisania, języka, retoryki, dialektyki, rachunków i elementów prawa ZNACZENIE SOFISTÓW: współczesny sofista to intelektualista, tworzą instytucje nauczania na różnych poziomach i o różnych tematach, twórcy PAIDEI- wychowania, rozwinęli naukę o kulturze, naukach społecznych i obyczajach: Protagoras z Abdery Osiadł w Atenach, przyjaciel Peryklesa. Napisał 2 książki: ”rozprawa polemiczna o bycie i prawdzie”, z której pozostało
jedno zdanie: „człowiek jest miara wszechrzeczy” HOMO MENSURA Teza ta posiada pozytywne i negatywne znaczenie: antropocentryczna- wynosi czas poza świat, mierzy świat dwojako zwyczajnie pospolicie skalami(konwencją, umową) wartościami relatywistyczna - nie wierzą w uniwersalne wartości i prawdy, bo zależą od człowieka i zmieniają się od człowieka do człowieka: druga książka „rozprawa o bogach”, z której zachowało się zdanie: „O bogach nie możemy wiedzieć, że są albo ich nie ma, bo na przeszkodzie stoi niejasność samej sprawy i krótkość życia ludzkiego” Gorgiasz z Leontinos Retor, filozof, twórca tez: ”Nic nie istnieje Gdyby nawet coś istniało, to nie byłoby możliwości tego poznania. Jeśli nawet coś istnieje i można coś poznać, to nie można tej wiedzy przekazać komukolwiek” Prodikos z wyspy kos, Hippiasz , Alkidamos , Likofron
Najbardziej znani to: Protagoras, Gorgiasz, Prodyk, Hippiasz. Pierwsi intelektualiści. Wystąpili przeciwko niewolnictwu. Głoszą relatywizm wszystkiego.
5- Aporie Eleatów i Megarejczyków. Wymień i omów niektóre z nich.
Aporie czyli paradoksy, powstały w Elei Aporie- rzeczywista lub pozorna trudność teoretyczna, niemożliwa do przezwyciężenia przy użyciu tradycyjnie stosowanych środków
poznawczych lub powszechnie używanych reguł postępowania Eleaci- Parmimedes, Ksefanes, Zenon, Parmimedes postawił tezę :Trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć tylko to, co jest, istnieje. Bo byt jest a niebytu nie ma” Parmimedes po raz pierwszy świadomie i systematycznie zastosował rozumowanie dedukcyjne. Odrzucił doświadczenie jako źródło poznania i całą wiedzę wywodził z założonych a priori przesłanek ogólnych. Zaufał tylko i wyłącznie rozumowi, dedukcji. Z dwóch rodzajów poznani, które wyróżnił, uznawał tylko myślowe, poznanie zmysłowe uważał za niewiarygodne gdyż dawało zupełnie
odmienny obraz świata. Zenon z Elei przyczynił się do powstania dialektyki jako sztuki, polemiki polegającej na wyszukiwaniu sprzeczności w argumentacji przeciwnika. Broniąc jedności i niezmienności bytu wysuwał między innymi następujące argumenty przeciwko ruchowi: DYCHTOMIA- przedmiot, gdy znajduje się w ruchu i ma przebyć Jakąś drogę, musi przebyć najpierw jej połowę, a potem pozostałą połowę połowy i tak przejść w nieskończoną ilość odcinków, a tego w skończonym przeciągu czasu dokonać nie może, ruch jest więc niemożliwy ACHILLES- najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego
Achilles nie dogoni żółwia, jeśli ten choć trochę go wyprzedzi. Goniący bowiem musi dojść
najpierw do miejsca z którego wyszedł goniony, ten zaś posunął się naprzód i tak będzie zawsze. STRZAŁA- lecąca strzała w chwili teraźniejszej nie porusza się, lecz spoczywa w powierzchni, nie przebiega żadnej przestrzeni i tak samo w każdej innej chwili. PODZIELNOŚĆ BYTU- gdyby byt był podzielny dało by się oddzielić części pozbawione wielkości ale suma części pozbawionych wielkości nie może tworzyć nieskończenie wielkiego bytu
6- Kim był Sokrates. Jak można określić rolę i miejsce tej postaci w dziejach.
Sokrates żył w latach 469-399 pne. Syn rzeźbiarza i położnej; obywatel Aten. Podobnie jak sofiści nauczał, jednak nie pobierał żadnych opłat. Praktykował metodę dochodzenia do prawdy poprzez dyskusję. Krytykował ustrój demokratyczny, nie angażował się w działalność publiczną. Zadanie filozofii upatrywał w dochodzeniu do wiedzy o życiu ludzkim Nie pisał swych dzieł, dowiadujemy się o nim głównie z pism Platona i Ksenofonta. Towarzyszył mu daimonion (duch opiekuńczy), który zabraniał mu niektórych rzeczy, nigdy nie doradzał niczego. Został bezpodstawnie oskarżony o nie uznawanie bogów państwowych, demoralizację młodzieży. Został skazany na karę śmierci przez wypicie cykuty.
Widziano w nim ideał filozofa. Sokratesa porównuje się do Jezusa z Nazaretu: nie pisał z wyboru, umiera z prawomocnego wyroku sądowego postawionego na podstawie zarzutów politycznych, ideologicznych, głosił nowe idee.
7- Dlaczego Sokrates nazywany jest twórcą etyki? Co głosił?
Sokrates przyczynił się do utworzenia etyki jako poszukiwania wiedzy o tym co dla człowieka najlepsze. Nie jest to jednak wiedza teoretyczna lecz praktyczna.. Sokrates określił kierunek, metodę tych poszukiwań wskazując na wiedzę o swojej duszy, na jej sprawność w kierowaniu ciałem i jego pragnieniami. Widząc w tym mądrość ludzką ale zarazem miał
świadomość, że nie zna ostatecznej odpowiedzi na pytanie „co człowiek powinien” wiedział, że łatwiej sobie uświadomić czego nie powinien. Sokrates rozpatrywał kwestie dobra i zła w sferze intelektualnej woli. Nikt dobrowolnie nie chce zła, zło wynika z głupoty. Dążył do doskonalenia duszy(rozsądku)- „Każdy człowiek powinien dbać o duszę dobrą i zdrową”. Głosił: Pierwotne pytanie, które dało początek teocentrycznej refleksji nad postępowaniem ludzi dotyczyło pochodzenia dzielności etycznych cnót czy są one wrodzone czy można się ich nauczyć? Cnota wystarczy do szczęścia, można się jej nauczyć, jest wiedzą Cnota i moralność są wiedzą, która jako taka zapewnia człowiekowi obyczaje, postępowanie i sprawiedliwe regulowanie stosunków międzyludzkich Człowiek nie powinien poznawać tylko kosmosu ale przede wszystkim samego siebie. Człowiek nie jest odrębnym światem lecz
stanowi jedność z kosmosem. Zasada moralizmu Wyższość prymatu wartości moralnych nad innymi wartościami, nad innymi ludzkimi działaniami, jest to prymat sumienia indywidualnego- Sokrates poświęca się w imię tej zasady Zasada absolutyzmu moralnego Wartości ludzkie są osadzone w duszy każdego z nas, są niezmienne, nieodłączne do bycia człowiekiem. Sokrates tworzy zasadę mejeutyczną(położniczą) pomagając jako akuszer wyjść na świat jako akuszer Zasada intelektualizmu etycznego Objaśnia możliwość występku ,oralnego, nie może dać odpowiedzi za nas (wystarczy wiedzieć co jest dobre aby być dobrym
człowiekiem) TEZY: „Największym złem jest krzywda”, „Lepiej krzywd doznawać niż je wyrządzać”, „Lepiej ponieść karę niż kary nie ponieść”
8- Jak rozumiesz formułę Sokratesa „Lepiej jest krzywd doznawać, niż krzywdy wyrządzać”?
Temu właśnie Sokrates poświęcił swoją obronę w sądzie, ale zarazem poddając się niesprawiedliwemu wyrokowi, potwierdził, że prawą państwa należy się podporządkować nawet jeśli nie działa one niedoskonale.
9- Scharakteryzuj teorię idei Platona. Jak wiąże się ta teoria z jego koncepcją duszy i wiedzy ludzkiej? W jakim celu Platon wprowadził swa teorię idei?
Platon uznawał idee za pierwowzory dostrzeganych przez nas rzeczy. każda idea więc ma wiele nietrwałych kopii(powstających i ginących). Dzięki temu te rzeczy są odbiciami idei. Wśród wielu rzeczy możemy rozpoznać takie, które są do siebie podobne, będące odbiciem jednej idei. O każdym z wielu różnych ludzi mówi się „człowiek” choć żaden nie jest taki sam. Także świat jako całość wszechświat ma swój prawzór w świecie idei , które były modelami dla formującego się świata. Platonizm to próba uzgodnienia porządku zmysłowego i pojęciowego przez podniesienie wytworu myślenia poszukującego istoty(idei) Doświadczenie stanowi punkt wyjścia ludzkiego poznania, jest bowiem w stanie uchwycić jedynie to, co powierzchowne. Rozum zaś przenika do epidetycznej (istotnej) struktury bytu.
powiązanie z koncepcja dusz i wiedzy ludzkiej związek teorii bytu uzupełnia teoria duszy, to właśnie ona zdolna jest przenikać do świata pojęć, to ona wiąże oba światy i koresponduje między nimi. Dusza jest tym co boskie w człowieku dusza jako niematerialna i nieśmiertelna wynosi ruch do świata rzeczy zmysłowych, które nie poruszają się same z siebie, należą bowiem do świata, który powstaje i ginie Platon odwołuje się do doświadczenia nabytego przez duszę w życiu poprzednim koncepcja wiedzy ludzkiej - wierzył, że wiedza jest wrodzona (natywizm). Można ją wydobyć przy pomocy pytań lub kontaktu zmysłowego ze światem. Idee są to przedmioty pojęć ogólnych, stałe, niepodzielne, niezmienne, wieczne, niematerialne, obiektywne. Na czele stoi idea dobra - piękna. Są one wzorem konkretnych rzeczy. koncepcja duszy ludzkiej - dusza nie ma żadnych części, jest prosta i nie może umrzeć, bo nie ma się na co rozłożyć. W wiedzy jest zapisana cała wiedza. Nabyła ona całą wiedzę obcując ze światem idealnym. Platon wierzył w wędrówkę dusz. Dusza krąży między światem idealnym w realnym CELE: Teoria ta była rozwiązaniem sporu zapoczątkowanego między jońska filozofią przyrody a eleacka drogą poznania bytu jako myśli. Jest próbą uzgodnienia porządku zmysłowego i pojęciowego oraz uczynienia świata pojęciowego bardziej rzeczywistym niż świat widzialny, co pozwoliło na rozwój europejskiej nauki.
10- Polityczne i społeczne poglądy Platona, które składają się na jego utopię. Jak określamy dzisiaj tego rodzaju poglądy.
Koncepcja państwa Platona: społeczeństwo dzieli się na trzy warstwy - filozofów (rządzących); wojowników, żołnierzy; rolników, rzemieślników. Przekreśla własność prywatną i osobistą nawet osób rządzących. Nie ma rodziny ani małżeństwa. Określa granice ojcostwa (25-55 lat) i macierzyństwa (20-45 lat). Dzieci są wychowywane przez państwo. Wypędza poetów, ponieważ mogą oni oddziaływać na społeczeństwo, a to może robić tylko państwo. Celem tej ideologii jest zapewnienie absolutnej pozycji państwu. Jest to system totalitarny (od totus - całość).
11- Na czym polega hylemorfizm u Arystotelesa? Omów znaczenie i zastosowanie tej zasady w jego teorii duszy i wiedzy ludzkiej?
Hylemorfizm: hyle- materia + morfe- forma tworzą razem substancję. Idea zakłada dwoistość, nie istnienie oddzielnie tych dwóch składników, ważniejsza jest forma niż materia. Z materii można zrobić wszystko, jest ona nieokreślona. Forma różnicuje świat, jest niematerialna, ogólna. Materia musi być wieczna. Zmiana polega na tym, że dana rzecz traci jedną formę a nabywa inną. Forma oznacza zasadę świata i tylko ona jest przedmiotem poznania. Czysta forma wprawiła świat w ruch. koncepcja duszy - dusza jest formą ciała organicznego, jest wszystkim. Dusza jest formą, forma jest gatunkiem, czyli dusza jest gatunkiem, nie może więc być indywidualna. Składa się z części czynnej i biernej. koncepcja wiedzy - poznajemy tylko formę, materia jest niezmienna. Formę poznajemy wyciągając ją zmysłami z konkretnego przedmiotu i przekazując do umysłu biernego, aby ją zindywidualizować. Umysł jest formą pasującą do wszystkich form.
12- Jakie rodzaje cnót proponuje Arystoteles. Czym jest dobro najwyższe i co głosi zasada złotego środka???.
podział duszy na rozumną i nierozumną część nierozumna pobudza pragnienia część rozumna modyfikuje je i poddaje kontroli rozsądku studia nad etosem - czyli postępowaniem, dzielnością człowieka w jego środowisku, domostwie etyka- jest krytyczną analizą wrodzonego etosu dzielność, cnota odnosi się do sprawności duszy ludzkiej w
kierowaniu zachowaniem człowieka dobry wybór w polu wolności napięcie między namiętnością duszy i rozumem praktycznym Etyka nikomejska obfituje w liczne myśli Arystotelesa. Jego tezy są bardzo dobrze przedstawione. Istnieją 2 klasy wartości u
Arystotelesa 1 wartości cnoty intelektualne umysłu- koncepcja to bezinteresowne myślenie, dociekanie 2 Cnoty charakteru, cnoty moralne - Jest 9 cnót intelektualnych (madrość jako cnota naczelna) i 12 cnót moralnych, praktycznych (m.in.: hojny, prawdomówny, wielkoduszny, godny. Cnota nadrzedna jest przyjaźń, która nabywamy na drodze wychowania) rodzaje etyki: etyka kontemplacyjna- nauka o dobru najwyższym etyka cnót etyka przyjaźni. Zasada złotego środka - to podążanie środkiem a unikanie
skrajności Właściwy wybór polega na zachowaniu złotego środka pomiędzy skrajnościami. „idź środkiem, unikaj skrajności”. Podział na dwa rodzaje cnót wywodzi się stąd, że człowiek jest dwoisty - rozumny i polityczny. Arystoteles poszukiwał odpowiedzi na pytanie o szczęśliwe życie. Dobrem najwyższym jest eudajmonia - szczęście polegające na doskonałym, optymalnym życiu, które może się realizować w różnych dziedzinach działalności. Podzielił cnoty, dobra i wartości:
13- Scharakteryzuj systemy etyczne Epikura i Stoików. Na czym polega odmienność tych systemów, co je łączy?
STOICY- aby być szczęśliwym trzeba umieć zapanować nad sobą, jako że nad natura zapanować nie można, należy zabiegać o dobra wewnętrzne takie jak cnota, mądrość. Cnota jest warunkiem dostatecznym szczęścia, jest to jedyne najwyższe dobro. Życie cnotliwe to życie zgodne z naturą. Rozum zaś potrzebny jest do szczęścia by trafnie dokonywać wyborów. Dobro i zło - ludzie dzielą się na dobrych i złych. Jako że cnota jest dobrem jedynym, niezapomnianym, wszystko to , co ludzie poza nią nazywają dobrem nim nie jest.
EPIKUREJCZYCY- hedonizm i radość życia- szczęście jest największym dobrem. Polega ono na doznawaniu przyjemności. Nieszczęście to doznawanie cierpienia. Życie jest dobrem
jedynym, które dane jest człowiekowi na własność. Niestety jest ono tylko epizodem wobec wieczności więc trzeba je wysoko cenić i użyć od razu. Afekty- (pożądliwość, smutek, zawiść, obawa) złe jest życie wbrew cnocie, naturze, rozumowi. Źródłem tego są afekty (namiętności) to bezrozumne poruszenia duszy. ETYKA- ich obojętność dla dóbr nie była obojętnością dla ludzi, mądrości i cnoty. Nauczali, że kto kieruje się zasadami rozumu, może zwalczyć egoistyczne skłonności wtedy nie będzie znajdować przeciwieństwa między interesami swymi a społeczeństwa. Szczęście to przyjemność- hedonizm
14- Jaki tezy głoszą sceptycy? Omów główne ich argumenty.
SCEPTYCY- wątpienie w wartości ludzkiego poznania. Antydogmatyzm bez założeń.
Główne tezy: nie ma zadowalających kryteriów prawdy twierdzenia i ich negacje są jednakowo niepewne, nie należy ufać zmysłom ani rozumowi, lecz trwać bez
przeświadczenia zachowując niezmącony spokój. Sceptycy starali się obalić założenia wszystkich szkół, sami niczego nie twierdząc ograniczali się omawiania ludzkich poglądów
odrzucali i krytykowali wszystkie dowody i kryteria prawdziwości oraz dobra i zła.
15- Co głosił święty Augustyn na temat Boga, duszy ludzkiej i wiedzy? Na czym polegała teoria iluminacji?
Augustyn odrzucił poznanie zmysłowe jako niepewne. Nie wiązał pewności z jakimś przedmiotem poznania, lecz z samym poznaniem. Nie sposób wątpić w swe własne przeżycia. Sokrates szukał drogi do prawdy w dialogach z ludźmi, Augustyn odkrywa dialog wewnętrzny, rozmowy z samym sobą pozwalają mu ujawnić swoje „JA”- szukał prawdy w którą mógłby uwierzyć. Dusza dla chrześcijaństwa jest przede wszystkim tym co łączy człowiek a z Bogiem a nie jak wcześniej ośrodkiem sił żywotnych i poznawczych zwykle jednak podkreślając nie cielesność i niematerialność duszy zadowalano się tymi negatywnymi określeniami. Augustyn podjął próbę jej określenia pozytywnego, co okazało się równoznaczne z poznaniem samego siebie: „Tylko jako dusza człowiek jest sobą- tym który myśli , pamięta, chce” Dusza nie jest więc tylko tym, co tkwi w człowieku, ale przede wszystkim obszarem jego świadomych przeżyć, które dają się badać jedynie od wewnątrz
Bóg ”Pragnę poznać Boga i duszę” wątpienie jest dowodem własnej egzystencji uznanie stworzenia świata przez słowo, to koncepcja iż powstał on z niczego- co zrywało z grecką filozofią , że nic z niczego powstać nie może pogląd chrześcijański uznawał w Bogu niematerialną choć osobową siłę, wywołującą świat z niebytu wraz z czasem i przestrzenią
zmieniło się pytanie o ARCHE( o początek- BÓG) Bóg jest głównym celem wszystkich dążeń ludzkich Bóg stworzył świat z niczego i nie kierował nim żaden przymus,
lecz taka była jego dobra wola Wiedza szczęście związane jest z poznaniem Boga
filozofia uczy że nie należy czcić niczego cokolwiek widzą śmiertelne oczy, cokolwiek popada pod jakiś zmysł, lecz że to wszystko zasługuje na pogardę wiedza jest wrodzona, wrodzona jest prawda o Bogu Iluminacja - szczególnego rodzaju opieka ze strony Boga,
oświecenie związane z poznaniem intuicyjnym.
16- Jak rozumiesz formułę św. Augustyna „Zło jest brakiem dobra”? Jakie kłopoty usuwa ta formuła?
Zło w świecie istnieje tylko względnie jako niedostatek dobra. Nie ma więc zła lecz jest dobre i mniej dobre. Istnieją rzeczy tylko dobre ponieważ wszystko co stworzył Bóg jest dobre, więc jeśli coś istnieje to musi być dobre. Jeśli coś ma być złe to nie może istnieć, bo tylko dobro istnieje, dowodem jest fakt, że aby coś się zepsuło musi najpierw być dobre. Augustyn odrzucił wiec koncepcje dobra i zła jako dwu ścierających się mocy w świecie. Odrzuca też koncepcje stworzenia zła przez samego Boga ponieważ Bóg jako istota doskonale dobra, jako najwyższe dobro nie mógłby stworzyć zła- stworzył mniejsze dobro. Jeżeli rzeczy zostaną pozbawione wszelkiego dobra, staną się niczym przestaną istnieć.
17- Jak ujmuje św. Tomasz z Akwinu stosunek wiary i rozumu?
”pryzmat rozumu nad wolą”- wybór moralny musi być poprzedzony poznaniem rozumowym.
Św. Tomasz rozgraniczył obszar rozumu i objawienia, ujmując że człowiek może dojść do pewnych prawd mocą swych władz przyrodzonych, inne zaś musi przyjąć jako prawdy wiary. Oba te rodzaje prawd nie mogą się jednak wykluczyć, oba bowiem pochodzą od Boga. Św. Tomasz przeciwstawił się Augustynowi, który twierdził że jedynym warunkiem wiedzy jest wiara a filozofia może być tylko ”służebnicą teologii” Poruszył temat gdzie kończy się rozum a zaczyna wiara i odwrotnie. Wiara to treści oparte na objawieniu, ich sercem są dogmaty, natomiast rozum to nauka i doświadczenie. Nie ma między nimi sprzeczności, uzupełniają się one. Inne teorie na ten temat mówią o tożsamości wiary i rozumu lub o ich rozdzielności.
18- Dlaczego dowody na istnienie Boga św. Tomasza z Akwinu nazywa się kosmologicznymi? -wymień je i omów.
Św. Tomasz przyjmując, że cała wiedza pochodzi z poznania zmysłowego doszedł do wniosku, że Boga również możemy poznać zwracając się do świata natury,. Wszystko co istnieje tyczy kosmosu, który sam świadczy o swoim stwórcy. Droga widoczna, która bierze się z ruchu -Wszystko co się porusza, musi być poruszane. wszystko, co się porusza jest przez coś innego poruszane. W łańcuchu bytów poruszających się i poruszanych nie można cofać się w nieskończoność. Musi istnieć pierwszy poruszyciel wszystkiego - Bóg Pojecie przyczyny sprawczej- Musi być jakaś pierwsza przyczyna sprawcza (Bóg) To co jest możliwe i co jest konieczne Nie wszystkie byty, które istnieją muszą istnieć ale jest coś czego istnienie jest konieczne Wszystko co jest mogło być lub nie być. Musi istnieć Kierowanie wszechświatem- Wszystko kierowane jest do jakiegoś celu- ktoś musi tym kierować (Bóg) wszystko ma zmierzać do jakiegoś celu. Celem najwyższym jest Bóg - Gubernator Mundi. Mniej lub bardziej ważne istnieją byty mniej lub bardziej doskonałe. Musi istnieć byt najdoskonalszy - Bóg. Dowody na istnienie Boga opierają się na założeniu, że musi być pierwsza przyczyna.
19- Jak Kartezjusz doszedł do swej filozofii. Jaki program metodologiczny głosi. Dlaczego postanawia wątpić i jakie motywy wątpienia podaje.
W czasie wojny 30-to letniej miał trzy sny - wielki wiatr, uderzenie gromu i antologia pism poetyckich. Punktem wyjścia jego filozofii był program metodologiczny matematyki uniwersalnej (mathesis universalis), matematycznej wiedzy. Postanowił znaleźć aksjomat. Postanowił wątpić we wszystko. Jeżeli coś oprze się wątpieniu będzie aksjomatem. Trzy powody wątpienia: złudzenia zmysłowe - odmawia zmysłom wiarygodności, świat nie jest taki, jakim go widzimy. sen i jawa - sny nie odpowiadają rzeczywistości, rzeczywistość może być tylko snem - świata nie ma. demon lub złośliwy demon - antyBóg, który może stwarzać fałszywy obraz rzeczywistości. Wątpienie jest aktem myślenia. Nie można zakwestionować faktu istnienia myśli:
20- Na czym polega znaczenie Kartezjusza w dziejach filozofii? Jakie problemy inicjuje jego stanowisko? Jak rozumiesz jego „Cogito ergo sum”?
Kartezjusz zerwał z dotychczasową koncepcją filozofii( która za swój początek uznawała leżącą poza umysłem „rzecz samą”) Kartezjańska filozofia, znajdująca w samym umyśle swoją zasadę, która została nazwana Racjonalizmem Jego filozofia stała się klasycznym wyrazem nowożytnego racjonalizmu i stanowi jeden z punków zwrotnych w dziejach myślenia europejskiego Otworzyła nową perspektywę, w której filozoficzne problemy zyskały odmienny sens niż dotąd Jego system filozoficzny był punktem zwrotnym w dziejach
nowożytnej myśli europejskiej, dał początek nowej wizji świata oraz miejsca człowieka w tym świecie Jego filozofia epatowała do rozumu jednostki myślącej Programem jego było uznanie w filozofii wiedzy pewnej, rzetelnej i ścisłej- jak matematyka. Kartezjusza interesowały przede wszystkim sposoby i metody zdobycia poznania prawdziwego Cała koncepcja opierała się na stwierdzeniu „Cogito ergo sum”- myślę więc jestem. Stwierdzenie to stało się punktem wyjścia, dowodem na istnienie świata, wyraża niewątpliwy fakt, że to ja myślę, że poznanie jest moim poznaniem, wiedza jest moją wiedzą. Kartezjusz zaczął od programowego sceptycyzmu, poddając w totalną wątpliwość i wiarygodność zastanej tradycji, zarówno dotychczasowe systemy filozoficzne jak i wiedzę empiryczną opartą na świadectwie zmysłów. Przyjęty sceptycyzm miał umożliwić dotarcie do wiedzy niewątpliwie ostatecznej ,pewnej, dlatego ze tym, co nie podlega już wątpliwości jest sam fakt wątpienia. Jeśli zaś wątpienie to myślę, a jeśli myślę to jestem. Problemy Kartezjusz twierdził, ze poznanie umysłowe jest pewniejsze od poznania zmysłowego, dowodzi ponadto, że tylko dzięki „pojęciom umysłu” możliwe jest wyodrębnienie jakiejś rzeczy spośród innych, rozpoznanie jej jako tej samej mimo zmian jakim możemy podlegać- Pojecie stanowi o tożsamości rzeczy Podmiotem nazywano dotąd to, co bezpośrednio znane to o czym orzeka, a u Kartezjusza tym co bezpośrednio znane jest umysł Utworzył pojęcie przestrzeni jako nieskończonego kontinuum czyli „kartezjańskiego układu odniesienia”
21- Na czym polega rewolucja kartezjańska w filozofii. Jakie wiąże się z nią konsekwencje. Na czym polega problem ciała i umysłu i jakie są stanowiska w tej sprawie
Rewolucja kartezjańska: przecięcie świata na dwie realności - cogito i świat zewnętrzny, zmiana układu odniesienia - przenosi układ odniesienia ze świata do cogito. Spowodowało to pojawienie się pewnych problemów: czy istnieje świat zewnętrzny czy świat tłumaczy się przez rzeczy materialne czy przez cogito w jaki sposób przedmioty zewnętrzne wpływają na nasz umysł. mind/body problem - gdzie jest człowiek? Są trzy rozstrzygnięcia: umysł działa na ciało i odwrotnie (interakcjonizm); drogi umysłu i ciała nie krzyżują się (paralelizm psychofizyczny); psychika nie wpływa na ciał, ciało nie wpływa na psychikę (okazjonalizm).
22- Co głosił Kant na temat wiedzy ludzkiej? Czym są czynniki aprioryczne- sądy syntetyczne? Dlaczego jego stan nazywamy agnostycznym?
Kant nawiązał do tradycji racjonalizmu jak i empiryzmu ale w obu wypadkach było to nawiązanie krytyczne. Kant stwierdził bowiem (wbrew racjonalistom),że wszelkie poznanie ogranicza się do doświadczenia, ale zarazem (wbrew empirystom), że nie pochodzi wyłącznie od doświadczenia. Pociągnęło to za sobą zmianę rozumienia dotychczasowego pojęcia Priori i Doświadczenia. Priori- tu uprzedzało wszelkie doświadczenie i jej umożliwiało Doświadczenie - nie tylko zmysłowe spostrzeganie, ale poznanie, które powstaje z ich powiązania umożliwiającego przez pewne aprioryczne warunki Poznanie a priori jest niezależne od doświadczenia a nawet od wszelkich zmysłów Warunki a priori czynnik uniwersalny(H2O) doświadczenie i rozum pojęcie przyczyny ( i wszystkie aprioryczne pojęcia intelektu) jest niezbędne do wytworzenia samego doświadczenia. Dzięki swym
pojęciom intelekt wiąże się w sposób konieczny wiele spostrzeżeń w jeden sąd( o powszechnej wartości) i przekształca poznanie tylko podmiotowo. Kant postawił nowe, fundamentalne dla filozofii pytanie: Jak na podstawie przedstawień możemy wiedzieć cokolwiek o rzeczach? Badania mające odnaleźć warunki przekraczające granice podmiotu poznającego i odnoszące się do przedmiotów poznania nazwał badaniami transcendentalnymi. Aby rozwiązać zagadnienie możliwości poznania przeprowadził analizę sądów. Podzielił je według pochodzenia i zawartości: a priori (z tego, co pierwsze) - pochodzące z umysłu i cechujące się koniecznością i powszechnością, powszechnie ważne. a posteriori - uzyskane na podstawie doświadczeń ale niekonieczne i niepewne. analityczne - wypowiadające w orzeczeniu tylko to, co jest zawarte w podmiocie. Prawdziwe na mocy słów, z których są zbudowane. syntetyczne - wypowiadające coś, czego nie da się wyprowadzić z definicji. Stwierdzają nowe cechy przedmiotu. Nie podlega dyskusji istnienie sądów syntetycznych a posterori i analitycznych a priori. Ale czy możliwe są sądy syntetyczne a priori? Według Kanta są one możliwe dzięki temu, że czas i przestrzeń nie są przedmiotami, lecz istnieją subiektywnie. Poszerzają naszą wiedzę o informacje, które nie są zawarte ani w doświadczeniu ani w pojęciu, a zarazem cechują się koniecznością i pewnością. Z takich sądów zbudowana jest matematyka i czyste przyrodoznawstwo.
23- Jakie są wg. Kanta niezbędne warunki moralności? Dlaczego nazywa je postulatami praktycznego rozumu? Co głosił tzw. Imperatyw kategorycz”Niebo gwiaździste nade mną prawo moralne we mnie”- jako jednostka człowiek jest uwikłany w świat i w nim sobie określa prawo moralne, natomiast znajduję „w samym sobie”- wypływa ono z samej jaźni i jest prawem powszechnym, gdyż każdy odnajduje je w
sobie. Imperatyw kategoryczny Najwyższe prawo moralne, którego moc więżąca oparta jest na obowiązku każdego człowieka ( wobec samego siebie jako jaźni). Prawo to ma charakter formalny- nie wskazuje co i jak należy robić, nie odwołuje się także do odczucia moralnego, ale wyłącznie do rozumnej woli. Kategoryczny imperatyw jest tylko jeden i brzmi on
następująco: POSTĘPUJ TYLKO WEDŁUG TAKIEJ MAKSYMY, DZIĘKI KTÓREJ
MOŻESZ ZARAZEM CHCIEĆ, ABY STAŁA SIĘ PRAEM POWSZECHNYM Poznanie nie jest procesem biernym i nie musi stosować się do zewnętrznego przedmiotu, poznanie jest proces czynnym , dostosowuje przedmioty poznania do podmiotowych zdolności poznawczych
24- Podstawowa formuła empiryzmu: nie ma niczego w umyśle, czego nie byłoby w zmysłach - wnioski. Krytyka substancji i przyczynowości. Czym są tzw. jakości pierwotne i wtórne.
Nihil est in intellectu, guod non privus in sensu - tyle mamy wiedzy ile mamy doświadczenia. Nie ma wiedzy ani ideii wrodzonych Tezy potwierdzane są bezpośrednio przez to, co wiemy na podstawie badań. Cała wiedza pochodzi z doświadczenia i jest przez doświadczenie potwierdzana. Krytyka podstawowych dla metafizyki pojęć - przyczynowości i substancji. Jeżeli doświadczenie sięga jakości, to nie sięga substancji, więc substancja jest fikcją, bo nie można do niej dotrzeć zmysłami. Nie ma przyczyny ani skutku, jest tylko następstwo w czasie. jakości pierwotne: obiektywne np. wielkość, kształt, ruch, spoczynek, liczba. Odbieramy je wieloma zmysłami. jakości wtórne: subiektywne np. brawa, dźwięk, smak, zapach, twardość, miękkość. Berkeley mówi natomiast, że również jakości pierwotne są subiektywne, ponieważ występują wspólnie z wtórnymi, są wtórnym doświadczeniem.
25- Dlaczego etyką empiryzmu stał się utylitaryzm. Co głosi utylitaryzm. Jakie są wobec niego główne zarzuty.
Utylitaryzm głosił maksimum dobra dla maksimum ludzi. Empiryści chcieli ustalić empiryczne podstawy etyki. Utylitaryzm usuwał problem moralności w działaniu.
26- Jaki schemat rozwoju nauki proponuje Karl Popper. Na czym polega jego teoria trzech światów.
P1 - problem TT - proponowana hipoteza EE - musi posiadać test próby hipotezy P2 - dokonanie eliminacji błędów EE kolejne problemy......
Nauka zaczyna się od problemu, a nie od doświadczenia (doświadczenie nie odgrywa istotnej roli). Rozstrzygnięcie problemu daje nowe problemy. Nie wyczerpują się pytania.
Są trzy światy: rzeczy i zjawisk - fizyka, chemia, biologia, przyroda, to, co możemy zaobserwować.prywatny, naszej psychiki i świadomości. techniki, dzieł sztuki i nauki.
Światy istnieją dzięki temu, że istniejemy my wszyscy