Swami Rama Medytacja i jej praktykowanie


Swami Rama

Medytacja i jej praktykowanie

tłunaczyła Dorota Konieczka

LIMBUS

Bydgoszcz 2000

tytuł oryginału MEDITATION AND ITS PRACTICE

Copyright © 1992 by Swami Rama Copyright © 1996, 1998 by The Himalayan Institute All nghts reserved

Copyright © 2000 for the Polish edition by Dom Wydawniczy LIMBUS, Bydgoszcz

montaż elektroniczny Krzysztof Wirszyłło

ISBN 83-7191-053-3

Dom Wydawniczy LIMBUS 85-959 Bydgoszcz 2, skr. poczt. 21 tel./fax (0-52) 328-79-74

Spis treści

'Wprowadzenie ......................... 1

Przedmowa ............................ 13

Rpzdział l

Czym jest medytacja? ............... 15

Rpzdział 2

Przygotowanie do medytacji .......... 27

Rpzdział 3 Pozycje medytacyjne ................ 37

Rozdział 4 Medytacja, umysł i mantra ........... 51

Rpzdział 5

Ćwiczenia w oddychaniu ............. 61

Rozdział 6

Postęp w medytacji ................. 81

Pytania i odpowiedzi na temat medytacji .... 95

Propozycje lektur ....................... 107

Dodatek A: Ćwiczenia relaksacyjne ...... 109

Dodatek B: Ćwiczenia oddechu .......... 113

Słownik pojęć .......................... 119

O autorze ............................. 125

Instytut Himalajski ...................... 127

Wprowadzenie

Był lipiec 1973 roku. Na wzgórzu leżącym nad niewiel-kim jeziorem wzniesiono namiot dla ochrony przed deszczem i światłem słońca. Na rolniczych terenach środko-wej Minnesoty zebrała się ponad setka ludzi, aby słuchać wykładów Swamiego Ramy. Swami siedział na platformie. Trawiastą podłogę namiotu zakryto kocami, dywanami i poduszkami. Dzień był ciepły, podniesiono więc boczne ściany namiotu, aby wpuścić chłodną bryzę wiejącą znad jeziora. Urocze otoczenie było wspaniałym tłem dla słów wielkiego nauczyciela i jogina.Przez wszystkie te lata Swami Rama nauczał tego samego, lecz tego dnia jego słowa brzmiały inaczej i porywająco.

- Jesteś obywatelem dwóch światów - zaczął - świata wewnętrznego i zewnętrznego. Aby być

człowiekiem odnoszącym sukcesy, będziesz musiał zrozumieć jak zbudować most między tymi dwoma światami. Skrajne poglądy ci w tym nie pomogą. Najlepiej jest zapanować nad swoimi myślami, wrażeniami, emocjami i potrzebami -tymi słowami wprowadził ideę pracy nad sobą. - Kontrola nad nimi nie oznacza całkowitego zatrzymania tych spraw czy pobłażania sobie - mówił dalej. - Kontrola oznacza równowagę. Aby ją osiągnąć, uspokój te części umysłu, które wciąż tak gonią. Będziesz musiał uspokoić cały swój umysł, a żeby to uczynić, powinieneś nauczyć się nowego sposobu poznania siebie samego. Sposobem poznania swego wewnętrznego ja jest medytacja.

- Po tym prostym wstępie zaczął opisywać proces medytacji.

Nie po raz pierwszy słuchałem wykładu Swamiego Ramy na temat medytacji. Spotkaliśmy się już osiem miesięcy wcześniej na seminarium dotyczącym badania związku pomiędzy medytacją a biologicznym sprzężeniem zwrotnym. Podczas seminarium rozmawiał ze mną indywidualnie w małym pokoju przylegającym do głównej sali. Usiedliśmy po obu stronach niewielkiego stolika do kawy, na którym położyłem wykres EEG - mój własny -przygotowany tego samego dnia przez personel na przenośnej maszynie. Spojrzał na niego kiedy rozmawialiśmy.

- Medytujesz? - zapytał.

- Raczej nie - odparłem, choć próbowałem już kilka razy. Czułem jakoś, że moje mało zorganizowane

próby nie składają się na odpowiedź „Tak".

- Powinieneś nauczyć się medytować! - on na to. Niedługo potem skłonił mnie do rozpoczęcia medytacji, i spędziłem tam weekend poświęcony celom medytacji i podstawowym technikom medytacyjnym. Dołączyłem do małej grupki jego uczniów, aby kontynuować naukę. W tych latach informacje o medytacji można było otrzymać z różnych źródeł - przeważnie były to książki, artykuły i materiały przygotowywane pod kierunkiem Swamiego Ramy. Poza tym, kilku doświadczonych nauczycieli służyło pomocą. W wyniku tego, robiło się sporo notatek, a kiedy pojawiała się nowa metoda, uczniowie rewidowali swą starą metodę medytacji. Ponadto, ogólne koncepty dotyczące medytacji podlegały ciągłemu procesowi kształtowania. Zdawaliśmy się nieustannie pytać: „Czym właściwie jest medytacja?"

Swami Rama często mówił o medytacji jako o channelingu świadomości. Nie miał przez to na myśli, rzecz jasna, psychicznego channelingu.

- Jak brzegi rzeki - powiedział - medytacja zmusza świadomość, aby była świadoma samej siebie. Podobnie jak to się dzieje z innymi rzeczami, które robicie, medytacja jest procesem systematycznym. Kiedy go zrozumiecie, nauczycie się na nim bardziej polegać i poprowadzi was ku głębszym doświadczeniom. Metoda, której nauczał realizuje plan nakreślony przez wielkiego hinduskiego nauczyciela Patanjali. To podejście do medytacji skupia się przede wszystkim na ciele, potem na oddechu, zmysłach, a w końcu na umyśle. - Nie próbuj omijać żadnego etapu - radził. - Żadnego skakania! Realizuj plan w sposób systematyczny, a w odpowiednim czasie przyniesie ci owoce. Jeśli będziesz wszystko robił we właściwy sposób, to medytacja musi ci pomóc.Dyskusje o praktycznych technikach często schodziły na temat koncentracji. Podczas wykładów wygłoszonych w roku 1984 w Nepalu, Swami Rama wielokrotnie wracał do tego tematu. Przypominał uczniom, że psychologiczna identyfikacja z myślami, kształtami i nazwami do-świadczeń ze świata zewnętrznego jest przyzwyczajeniem, którego trudno się pozbyć. Umysł wraca do tych mentalnych konstrukcji od chwili, gdy się rano budzimy. One go pętają.- Zadaniem nauczyciela jest pomoc w wyrwaniu umysłu ze starych przyzwyczajeń i danie mu nowego obiektu, na którym może się skupić - wyjaśnił, i dalej zastanawiał się na głos nad tym co powinno stanowić ów nowy punkt skupienia. - Zdjęcie nauczyciela? Imię osoby uko-chanej czy też jakiś abstrakcyjny koncept? W każdym razie, umysł zapomni o celu i znów zwróci się na zewnątrz. Ale mantry - zaznaczył - to dźwięki, którym nie odpowiada żaden obiekt zewnętrzny. Wibracje te tworzą kształt, lecz kształt nie jest dla was czymś zewnętrznym.

Uświadomienie sobie znaczenia mantry jest kwestią stawania się. Kiedy słuchamy mantry, wiele tych małych a przeszkadzających fal umysłu i staje się częścią harmonii waszej koncentracji. Wtedy będziecie w stanie dokonać w życiu wspaniałych osiągnięć.Swami Rama doskonale wiedział, że myśli medytującego mają tendencje do rozpraszania się. Czasami podchodził do tego problemu z humorem, opisując dowcipnie te fantazje i marszczył brwi na tych, którzy się martwili. Lecz nieczęsto opuszczał sposobność napomnienia uczniów do zachowywania baczności.- Nie należy medytować tylko dlatego, że chce się uciec do dziedziny umysłu nieświadomego. Róbcie to, aby stworzyć kanał dla obecności Atmana, który jest we wszystkim - powiedział. - Nie pogrążajcie się po prostu w myślach. W Indiach, dwadzieścia lat po wykładach wygłoszonych w Minnesocie, Swami Rama wciąż wykładał te same systematyczne nauki. - Praktykujcie każdego dnia - napominał uczniów siedzących wraz z nim u brzegów Gangesu, niedaleko jego aszramu. - Niech wasze ego podróżuje ku centrum świadomości. Wiedzcie, że jesteście pokojem, szczęściem i błogością. Waszą naturą jest wolność. Doświadczajcie tego wciąż od nowa, abyście mogli to

sobie przyswoić. - Pogrążył się na chwilę w myślach, a potem dodał jeszcze. - W tej podróży nie ma utraty swej egzystencji, jest tylko przychodzenie i odchodzenie z tego widzialnego świata. Narodziny są czymś w rodzaju przybycia, a śmierć jest wyjazdem. Jesteście tu przez jakiś czas. Medytujcie, a uchwycicie rzeczywistość tego.Medytacja i jej praktyka prezentuje sposób rozumienia podróży życia i tajemnicy egzystencji. Przekaz ten jest ponadczasowy. Techniki są systematyczne. Jego tematem, oczywiście, jest twoja własna samo-transformacja. Mam nadzieje, że w trakcie czytania tej książki rozbudzi się w tobie zainteresowanie medytacją, ponieważ wraz z tą praktyką, pomimo częstych smutków, jakie niesie dzień codzienny, życie staje się spokojniejsze.

Dr psychologii Rolf Sovik

'Przedmowa

Książka ta ma być jasnym i systematycznym podręcznikiem opisującym podstawowe techniki

medytacji. Ma przedstawić systematyczne, krok po kroku, podejście, praktyczne raczej, a nie

filozoficzne czy teoretyczne. Opisuje również najważniejsze ćwiczenia przydatne w przygotowaniu się do medytacji. Owe ćwiczenia wstępne w znaczący sposób ubogacą jakość twojej medytacji. Od tysięcy lat naukę medytacji zgłębiali i praktykowali aspiranci, którzy pragnęli, aby ich życie było spokojniejsze, bardziej twórcze i satysfakcjonujące. Dzięki medytacji poprawisz swe zdrowie, związki z innymi i umiejętności potrzebne do wypełniania zwykłych obowiązków. Dzieje się tak, ponieważ medytacja jest w stanie uczynić coś, czego nie mogą inne nauki - zapoznać cię z twoją własną wewnętrzną jaźnią na wszystkich jej poziomach, a w końcu poprowadzić cię do centrum świadomości, skąd wypływa ona ku wszystkim aspektom życia. Owo centrum lub wyższa jaźń nazywana jest Atmanem. Aspiracje poszukiwacza zostają wypełnione, kiedy staje się on w pełni świadom Atmana, swej wewnętrznej jaźni, i przestaje identyfikować się z rzeczami materialnymi i światem zewnętrznym. Wtedy aspirant umacnia się w dziedzinie Atmana, stanie wewnętrznej błogości nazywanej samadhi. Osiągnąwszy ten stan, potrafi rozwiązać wszystkie swoje problemy i odpowiedzieć na wszystkie pytania.

Łatwo jest się nauczyć podstawowych ćwiczeń, a im dłużej się je praktykuje, tym pełniej doświadcza się korzyści z nich płynących. Z początku możesz zauważyć małe zmiany, takie jak spokój i większa odporność na stres, lecz potem nastąpią w tobie zmiany głębsze i bardziej znaczące. Owa podróż ku wnętrzu jest bardzo przyjemna, pod warunkiem że będziesz wytrwale i regularnie ćwiczył. Praktyczna strona medytacji jest tak głęboka i ciekawa, że może okazać się, iż zaintrygują cię inne aspekty jogi, łącznie z asanami (fizycznymi pozycjami jogi), sprawami dotyczącymi poprawy swego zdrowia, oraz kryjącą się za jogą filozofią i psychologią medytacji. Obyś znalazł jak najwięcej radości i korzyści podczas procesu, który właśnie rozpocząłeś.

Czym jest medytacja?

Słowo „medytacja" używane jest na wiele sposobów, istnieją więc pewne nieporozumienia co do tego, czym dokładnie medytacja jest i jak należy ją praktykować. Niektórzy używają błędnie słowa „medytować" na określenie procesu myślenia czy kontemplowania; inni nazywają nim sny na jawie lub fantazjowanie. Medytacja jednakże nie ma z tym nic wspólnego, i trzeba to koniecznie zrozumieć.Medytacja jest specyficzną techniką uspokajania umysłu i osiągania stanu świadomości, który jest całkowicie różny od normalnego stanu świadomości. W medytacji człowiek jest w pełni rozbudzony i czujny, lecz jego umysł nie jest skoncentrowany na świecie zewnętrznym czy tym, co się dzieje dookoła niego. Nie jest też uśpiony, nie śni ani nie fantazjuje. Jest zrelaksowany i skupiony do wewnątrz.Słowo medytacja wywodzi się z tego samego korzenia, co słowa medyczny czy leczyć, i sugeruje ono „doglądanie" czegoś lub „zwracanie uwagi" na coś. W medytacji zwracamy uwagę na wymiary siebie samego, które nie są nam znane na co dzień - są to najgłębsze, najintymniejsze poziomy naszego istnienia. Owe poziomy są bardziej dogłębne niż procesy myślenia, analizowania, snów na jawie czy doświadczania emocji lub wspominania. Medytacja angażuje pewien typ spokojnej, skoncentrowanej, a jednocześnie rozluźnionej uwagi. Nie ma nic trudnego w stwarzaniu tej wewnętrznej uwagi; okaże się nawet, że medytacja jest procesem, podczas którego umysł się uspokaja. Na początku największą trudnością będzie to, że umysł nigdy nie był ćwiczony w stwarzaniu tej wewnętrznej uwagi. W każdym społeczeństwie ludzi uczy się umiejętności, które są im niezbędne do przeżycia i funkcjonowania w ich kulturze, czyli mówienia, myślenia, pracy i badania obiektów i doświadczeń pochodzących ze świata zewnętrznego. Uczymy się biologii, ekologii i chemii, aby zrozumieć świat, w którym żyjemy, ale nikt - w żadej szkole, w żadnym uniwersytecie - nie uczy nas jak zrozumieć i doświadczać naszych wewnętrznych wymiarów. Uczymy się po prostu jak wyznaczać sobie cele, mody i wartości naszego społeczeństwa, nie poznawszy wpierw siebie samych. Sprawia to, że w tej dziedzinie pozostajemy ignorantami zależnymi od rad i sugestii innych. Medytacja jest podejściem innym, bardziej subtelnym i precyzyjnym. Jest to prosta technika nauczenia się jak zwracać uwagę i zrozumieć różne poziomy siebie samego - swoje ciało, oddech i umysł. W miarę upływu czasu, możesz stwierdzić, że podobają ci się pozytywne wyniki medytacji - to, że jesteś radośniejszy, a twój umysł jest jaśniejszy i bardziej świadomy - podobnie odczujesz ulgę, kiedy znikną fizyczne, nerwowe i psychiczne objawy stresu. Niniejszy podręcznik do medytacji oferuje wprowadzenie do praktyki medytacji oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące medytacji. Dzięki tym technikom będziesz mógł samodzielnie kontynuować medytowanie jedynie przez jakiś czas. W końcu dojdziesz do stadium, w którym będzie ci potrzebna pomoc doświadczonego nauczyciela. Książka ta jednakże zapozna cię z najbardziej podstawowymi ćwiczeniami praktycznymi. Okaże się, że nie będziesz potrzebował robić niczego, co wymagałoby jakichś specjalnych umiejętności fizycznych, nabywać nowych, obcych ci umiejętności czy medytować przez długie godziny, aby zrobić postęp czy zauważyć pierwsze zmiany. Okaże się, że medytacja sprawia ci przyjemność. Twoje ciało rozluźni się, twój umysł stanie się bardziej twórczy i skoncentrowany, a możesz nawet zauważyć poprawę zdrowia i stosunków z ludźmi. Medytacja jest procesem terapeutycznym. Pomaga rozluźnić napięcie mięśni i autonomicznego systemu nerwowego, uwalnia od stresu psychicznego. Umysł człowieka, który medytuje jest spokojny, co jest korzystne dla systemu immunologicznego, który potrafi wtedy lepiej się obronić przed stresem i napięciem. Okaże się, że nawet kilkudniowy szczery wysiłek pomoże ci kontrolować twoje apetyty - a nawet, do pewnego stopnia, reakcje takie jak gniew. Medytacja zmniejszy również potrzebę snu i doda

energii twojemu ciału i umysłowi. Jest to wynik, który zaobserwowaliśmy u wielu uczniów. Ci, którzy są pisarzami, poetami i myślicielami, często wyrażają zainteresowanie tym, aby stać się bardziej twórczym, rozwijać swą intuicję, najdoskonalszy i najsubtelniejszy ze wszystkich aspektów wiedzy. Medytacja jest sposobem systematycznego wzmacniania naszych wewnętrznych talentów. Medytacja ma również ogromny wpływ na nasze zdrowie. Większość chorób współczesnego świata można określić jako psychosomatyczne, czyli takie, których źródłem są myśli i emocje. Ostatnio naukowcy zaczęli twierdzić, że chorób tego rodzaju nie można właściwie uleczyć wyłącznie za pomocą metod konwencjonalnych czy psychoterapii, gdyż jeśli choroba powstaje w twoim umyśle czy też jest skutkiem twoich stanów emocjonalnych, to jak można przywrócić komuś zdrowie stosując jedynie terapię zewnętrzną? Jeśli polegamy jedynie na środkach zewnętrznych i nie próbujemy zrozumieć swego własnego umysłu czy emocji, to możemy tylko uzależnić się od pomocy terapeuty czy lekarza. Medytacja natomiast sprawia, że człowiek zaczyna polegać bardziej na sobie, pomaga osiągnąć siłę wewnętrzną konieczną do skuteczniejszego radzenia sobie ze wszystkimi problemami w życiu.

Medytacja jako proces

W procesie medytacji skłaniamy umysł, aby zapomniał o swoich tendencjach do myślenia, analizowania, przypominania sobie, rozwiązywania problemów i skupiania się na problemach z przeszłości czy naszych oczekiwaniach na przyszłość. Pomagamy umysłowi spowolnić błyskawiczne serie myśli i uczuć, i zastąpić ową aktywność świadomością i uwagą wewnętrzną. Tak więc, medytacja nie jest myśleniem o problemach czy analizowaniem sytuacji. Nie jest fantazjowaniem czy snami na jawie, czy bezmyślnym błąkaniem się umysłu. Medytacja to nie wewnętrzna konwersacja czy kłótnia z sobą samym, czy intensyfikacja procesu myślowego. Medytacja jest po prostu spokojnym, nie wymagającym wysiłku skupieniem uwagi i świadomości na jednym punkcie. Podczas medytacji staramy się zapomnieć o wielu psychologicznych przeszkodach, obowiązkach do spełnienia i uciekających myślach będących zwykłą cechą stanu czuwania. Nie próbujemy osiągnąć tego opróżniając umysł ze wszystkich myśli, co jest i tak niemożliwe, lecz pozwalając, aby umysł skupił się na jednym przedmiocie. Dzięki temu pomagamy naszemu umysłowi zatrzymać inne stresogenne procesy psychiczne, takie jak zmartwienia, planowanie, myślenie i rozumowanie. Adeptowi sztuki medytacji łatwiej będzie skupić się na jakimś obiekcie wewnętrznym. Najczęściej jest to dźwięk, choć czasami sugeruje się jakiś obraz. Dźwięk czy obraz może być albo zewnętrzny, albo wewnętrzny, w zależności od stanu umysłu aspiranta. Dźwięki, które pomagają skoncentrować umysł podczas medytacji nazywane są mant-rami. Mantry wywierają ogromny wpływ na poziomie mentalnym. Mantra może być słowem, zdaniem czy zestawem dźwięków, albo po prostu sylabą. Skoncentrowanie się na mantrze pomaga uczniom zapomnieć o bezużytecznych, rozpraszających procesach mentalnych oraz pozwala im wejść głębiej w siebie. Na całym świecie używa się wiele różnych rodzajów mantry, łącznie z takimi jak Om, Amen i Skalom, a wszystkie mają ten sam cel: skupienie umysłu. W niniejszej książce przedstawiamy mantrę podstawową. Najlepsze wyniki przyniesie regularne jej wykorzystywanie. We wszystkich wielkich tradycjach duchowych świata, starożytnych i współczesnych, istnieje jakiś system wymawiania takiej sylaby, dźwięku czy zestawu słów, które działają jak mantra. Jest to wielka i głęboka nauka, a ci, którzy posiadają odpowiednie kompetencje, mogą poprowadzić uczniów na tej ścieżce. Przygotowania wstępne są proste i można je wykonać bez pomocy nauczyciela, lecz kiedy aspirant zacznie mieć do czynienia z umysłem, konieczna będzie odpowiednia mantra. Mantra dana przez nauczyciela może przynieść wspaniałe i wielkie rezultaty. Teksty i pisma medytacyjne wiele o tym mówią. Pa-tanjali, kodyfikator nauki o jodze, twierdzi, że mantra reprezentuje najgłębsze źródło świadomości. Tak więc, staje się mostem pomiędzy śmiertelnymi i nieśmiertelnymi aspektami życia. Kiedy w chwili śmierci ciało, oddech i umysł świadomy oddzielają się od umysłu nieświadomego i duszy, mantra wciąż tworzy wrażenia w nieświadomości. Wrażenia te są potężną motywacją, która pomaga aspirantowi podczas owego okresu przejścia. Z pomocą mantry łatwiej jest odbyć tę podróż w nieznane. Mantra jest wsparciem danym umysłowi. Nauczyciele wybierają mantrę według stanu umysłu

aspiranta i jego pragnienia odkrycia jedynej prawdy. Istnieje wiele różnych ścieżek, którymi można dotrzeć do szczytu góry, istnieje też wiele pozornie różnych metod medytacji. A jednak wszystkie mają ten sam cel - osiągnięcie stanu wewnętrznej koncentracji i spokoju. Każda praktyka, która pomaga nam ów cel osiągnąć jest dobra. Istnieje wiele technik, nie ma więc różnicy pomiędzy jednym a drugim typem autentycznej medytacji, póki naszym celem pozostaje skoncentrowanie się i osiągnięcie spokoju. Czasami ludzie zaplątują się w porównywanie metod medytowania i kłócą się, która tradycja czy który nauczyciel jest „najlepszy". Dobrzy nauczyciele medytacji uznają i szanują uniwersalność medytacji i nie zachęcają do trzymania się kurczowo swojej techniki. Medytacja jest dobroczynnym i owocnym sposobem systematycznego odkrywania wymiarów wewnętrznych i sondowania wszystkich poziomów życia. Jest ona zjawiskiem pozytywnym i cennym, póki nauczyciele nie próbują egoistycznie twierdzić, że taki a nie inny sposób medytowania jest najlepszy. Na początku aspirant nie posiada jasności umysłu pozwalającej mu odkryć lub zrozumieć właściwą metodę medytacji, i może sugerować się nauczycielami, którzy promują własny typ medytacji. Smutne to, ale niektórzy z tych nauczycieli są nieuczciwi i sami w ogóle nie medytują. Wielu uczniów marnuje cenny czas szukając autentycznej dyscypliny medytacyjnej, skacząc od jednego nauczyciela do drugiego. Zmarnowawszy wiele czasu, energii i pieniędzy, mogą doznać rozczarowania i, sfrustrowani, w końcu zaprzestać szczerych wysiłków. Według tradycji himalajskiej, mówimy czasami, że jeśli na świecie istnieje coś takiego jak grzech, to pierwszym jego przykładem byłby nauczyciel, który zwodzi swych uczniów. Jeśli bacznie przyjrzymy się życiu, to zdamy sobie sprawę, że od samego dzieciństwa uczono nas tylko badać i weryfikować rzeczy świata zewnętrznego i że nikt nie uczył nas jak spojrzeć w siebie, znaleźć w sobie i zweryfikować rzeczy w sobie. Tak więc, wciąż jesteśmy obcy sami dla siebie, a próbujemy poznać innych. Ów brak samo--zrozumienia sprawia, że nasze związki z innymi nie wyglądają tak, jakbyśmy sobie tego życzyli, że w naszym życiu czujemy się przeważnie zagubieni i rozczarowani. Formalny system edukacji niewiele uwagi poświęca umysłowi. Część umysłu, która śpi i śni, ogromna dziedzina nieświadomości będąca magazynem wszystkich naszych doświadczeń, pozostaje nie zbadana; nie podlega żadnej kontroli. Prawdą jest, że całe ciało znajduje się w umyśle, lecz cały umysł nie znajduje się w ciele. Medytacja jest jedyną metodą rzeczywistego rozwinięcia kontroli nad całością umysłu. Uczy się nas jak należy zachowywać się w świecie zewnętrznym, lecz nigdy tego jak wyciszyć się i zbadać co jest wewnątrz nas. Nie powinniśmy jednocześnie z uczenia się jak wyciszyć umysł, robić ceremonii czy rytuału religijnego; jest to uniwersalna potrzeba ciała ludzkiego. Kiedy uczymy się siedzieć w spokoju, osiągamy rodzaj radości, którego nie sposób opisać. Najwyższą ze wszystkich radość, jakiej człowiek w ogóle może doświadczyć, można osiągnąć poprzez medytację. Wszystkie inne rodzaje radości są chwilowe, lecz radość medytacji jest przeogromna i wiecznotrwała. Nie jest to przesada; jest to po prostu stwierdzenie prawdy popartej doświadczeniami wielu wielkich świętych, i tych, którzy odsunęli się od świata i osiągnęli prawdę, i tych, którzy żyli w świecie, lecz nie pozwolili, aby świat nad nimi zapanował. Umysł ma tendencję do wracania do starych nawyków i wyobrażania sobie tego, co może się zdarzyć w przyszłości. Umysł tak naprawdę nie wie jak żyć teraźniejszością, tu i teraz. Tylko medytacja może nas nauczyć pełnego doświadczania teraźniejszości, która jest naszym łącznikiem z wiecznością. Kiedy, z pomocą technik medytacyjnych, skupimy umysł, osiągnie on moc spenetrowania głębszych poziomów naszej istoty. Wtedy umysł nie poddaje się żadnym czynnikom rozpraszającym i osiąga pełnię siły koncentracji, która jest warunkiem medytacji. Jakże szczęśliwi są ci, którzy uświadomili sobie ten fakt i zaczęli medytować. Jeszcze szczęśliwsi są ci, którzy kontynuują medytację, a najszczęśliwszych jest tych niewielu, którzy postanowili, że medytacja jest najważniejszą sprawą w ich życiu i praktykują ją regularnie.

Aby wejść na tę ścieżkę, zrozumieć w pełni czym jest medytacja, należy wybrać metodę odpowiednią

dla nas i systematycznie ją praktykować przez jakiś czas, każdego dnia, jeśli to możliwe, o tej samej

porze. We współczesnym świecie jednakże, uczniowie łatwo się niecierpliwią i medytują tylko przez

krótki okres, a potem rezygnują, twierdząc że medytacja nie ma żadnej wartości czy autentyczności.

Są jak dziecko, które sadzi cebulkę tulipana i jest sfrustrowane, gdy za tydzień wciąż nie widzi kwiatu.

Z pewnością zrobisz postęp, jeśli tylko będziesz medytować regularnie - nie można nie zrobić

postępu, jeśli się praktykuje.

Czym jest medytacja? 23

Z początku postęp ten będzie się wyrażał w kategoriach odprężenia fizycznego i spokoju

emocjonalnego. Później możesz zauważyć inne, bardziej subtelne znaki. Niektóre najważniejsze

korzyści płynące z medytacji ujawniają się stopniowo z czasem, i nie jest łatwo je zauważyć na

pierwszy rzut oka. Wytrwaj w medytacji, a doświadczysz postępu. W dalszej części książki omówimy

jak zrobić postęp i kiedy należy zrobić następny krok.

Zanim zakończymy tę dyskusję, spróbujemy wyjaśnić różnice pomiędzy niektórymi innymi procesami

mentalnymi, które ludzie często mylą z medytacją.

Czym medytacja nie jest

Medytacja nie jest kontemplacją czy myśleniem. Kontemplacja, zwłaszcza kontemplacja inspirujących

konceptów lub ideałów, takich jak prawda, pokój i miłość, może być pomocna, lecz nie jest to proces

medytacji. Kontemplując, zagłębiasz swój umysł w dany koncept i prosisz go o rozważenie znaczenia i

wartości pewnej idei. W systemie medytacji, kontemplacja uważana jest za oddzielną praktykę, taką

jednakże, która czasami może być użyteczna. Kiedy zaczynasz medytować, nie proś umysłu o

rozważenie jakiegoś konceptu, lecz raczej o wyjście poza ten poziom aktywności mentalnej.

Medytacja nie jest hipnozą czy autosugestią. Podczas hipnozy umysł otrzymuje jakąś sugestię; czyni

ją albo osoba hipnotyzowana, albo hipnotyzująca. Sugestia taka może przybrać formę: „Stajesz się

śpiący (lub zrelaksowany)". Tak więc, podczas hipnozy mamy do czynienia z programowaniem,

manipulowaniem lub kontrolowaniem zawartości umysłu, aby uwierzył on w coś lub zaczął myśleć w

pewien określony sposób. Czasami sugestia taka może mieć korzystne wyniki, gdyż siła su-

24

S wami Rama

gestii jest olbrzymia. Niestety, negatywne sugestie również przynoszą destrukcyjne skutki na różnych

poziomach naszej istoty.

Podczas medytacji nie czynimy żadnych prób manipulowania umysłem czy kontrolowania go.

Obserwujemy go po prostu i pozwalamy mu się uspokoić i prowadzić się mant-rze w głąb siebie,

odkrywając i doświadczając głębszych pokładów swojej istoty. Tradycje medytacyjne uważają, że

praktyki takie jak hipnoza mogą mieć pewne potencjalne niebezpieczeństwa. Na przykład mogą

wytworzyć w umyśle konflikt z powodu istnienia subtelnego oporu na wpływy zewnętrzne

wykorzystane w sugestii. Praktyki takie jak hipnoza czy autosugestia mogą mieć pewne efekty

terapeutyczne, lecz ważne jest, aby nie mylić ich z medytacją. Mędrcy mówią, że medytacja jest

czymś w zasadzie przeciwnym do hipnozy; jest to stan jasności umysłu i uwolnienia od sugestii czy

wszelkich wpływów zewnętrznych.

Medytacja nie jest religią. Medytacja nie jest jakimś dziwnym obrządkiem, dla którego mielibyśmy

zmienić swe wierzenia, odrzucić kulturę czy zmienić religię. Medytacja bynajmniej nie jest religią, lecz

raczej praktyczną, naukową i systematyczną technikę poznawanie siebie samego na wszystkich

poziomach. Medytacja nie jest wytworem jakiejś konkretnej kultury czy religii świata, lecz jest czystą i

prostą metodą odkrywania zewnętrznych dziedzin życia i osadzania siebie w właściwej tylko sobie

naturze. Niektóre szkoły nazywają ową naturę samadhi, inne nirvaną; jeszcze inne doskonałością lub

oświeceniem. Można ją również nazywać świadomością chrystusową. Słowa takie i etykietki nie mają

żadnego znaczenia. System medytcji promuje wewnętrzną duchowość, a nie jakąś konkretną religii.

Niektórzy ludzie promują praktyki, które nazywają medytacją, lecz które w rzeczywistości są

mieszanką medy-

Czym jest medytacja? 25

tacji z religią czy innymi wartościami kultury. To sprawia, że uczniowie obawiają się, iż medytacja

może kłócić się z ich religią albo że będą musieli odciąć się od własnej kultury i przyjąć zwyczaje innej.

A przecież tak bynajmniej nie jest. Religia naucza ludzi w co mają wierzyć, lecz medytacja naucza jak

uzyskać doświadczenie bezpośrednie. Nie ma tu konfliktu pomiędzy dwoma systemami. Oddawanie

czci Bogu jest częścią religii, podobnie jak modlitwa będąca dialogiem z Bogiem. Z pewnością można

być jednocześnie osobą religijną, która się modli, oraz osobą, która medytuje, i nie trzeba tu odrzucać

czy przyjmować jakąś religię. Medytacja powinna być praktykowana jako czysta technika, w sposób

systematyczny i uporządkowany.

Aby medytować, będziesz musiał się nauczyć:

O Jak rozluźnić ciało.

O Jak usiąść w wygodnej pozycji.

O Jak uspokoić proces oddechowy.

O Jak spokojnie obserwować obiekty przesuwające się przed oczami twego umysłu.

O Jak badać jakość twoich myśli i nauczyć się jak przyjmować te, które są pozytywne i mocne w

twoim rozwoju.

O Jak pozostać skoncentrowanym i spokojnym w każdej sytuacji, bez względu na to czy ocenisz ją

jako dobrą czy złą.

Niniejsza książka omawia systematycznie wszystkie te zagadnienia, aby twoja medytacja stała się

radosna, głęboka i efektywna. Jeśli praktykujesz medytację rozumiejąc czym ona jest, jeśli stosujesz

odpowiednie techniki i masz odpowiednie nastawienie, to z pewnością stwierdzisz, że odświeża cię

ona i dodaje energii. Teraz, kiedy rozumiesz te podstawowe zasady, jesteś gotów zrobić następny

krok - przygotować się do medytacji.

Ągzdział 2

Przygotowanie do medytacji

Najważniejszym i najczęściej przeoczanym krokiem w medytacji jest przygotowanie. Bez

odpowiedniego przygotowania, można natknąć się na fizyczne, mentalne czy emocjonalne bariery,

które przeszkodzą nam w medytacji głębokiej. Ciało fizyczne samo z siebie nie pomoże ci w

medytacji, a problemy fizyczne czy niewygoda może z pewnością stworzyć bariery czy przeszkody w

medytacji.

Najpowszechniejszymi fizycznymi problemami fizycznymi są: choroba, fizyczne niewygody

spowodowane napięciem czy nieumiejętnością odprężenia się i przyjęcia wygodnej pozycji;

zmęczenie czy senność; podekscytowanie, niepokój wywołane stresującymi wydarzeniami dnia; oraz

problemy spowodowane odżywianiem się - głód albo przejedzenie się. Większość tych problemów

można wyeliminować uświadamiając sobie jak należy pokierować swoim stylem życia. Prewencja

zawsze jest lepsza od leczenia. Można, oczywiście, medytować mając grypę czy jakieś pomniejsze

fizyczne problemy, lecz najprawdopodobniej stwierdzisz wtedy, że niewygoda, ból czy nieumiejętność

skoncentrowania się, które towarzyszą każdej chorobie, jest prawdziwą przeszkodą w medytacji. Na

szczęście, medytacja sprawia, że stajesz się bardziej wrażliwy na

27

28

Swami Rama

najróżniejsze procesy fizyczne, co pomoże ci zapobiec chorobom, gdyż będziesz potrafił lepiej

wsłuchać się w swoje ciało i rozpoznać jego prawdziwe potrzeby.

W książce tej oferujemy rady jak należy usunąć te problemy. Opiszemy specjalne ćwiczenia

pomagające w usunięciu fizycznego napięcia i stresu. Poza tym, omówimy również kwestie dotyczące

jedzenia i snu, oraz jak wpływają one na praktykowanie medytacji.

Kilka podstawowych wskazówek

Osoba zaawansowana w medytacji może medytować niemal wszędzie. Większości z nas jednakże,

pomoże w tym kilka podstawowych wskazówek. Nie ma jakichś specjalnych czy niezwykłych

warunków, które należy spełnić, aby móc medytować - można medytować w domu, na wsi, w mieście,

nad morzem czy w górach. Dobrze jest jednak, gdy miejsce, w którym medytujemy jest ciche i

spokojne. Idealny byłby jakiś mały kącik w twoim pokoju czy domu, który można urządzić jako kącik

medytacyjny. Powinna być w nim dobra cyrkulacja powietrza, nie powinno być duszne, brudne czy

niewygodne. Potrzebujesz tylko czystego, spokojnego kąta. Najlepiej jest, jeśli miejsce to nie znajdzie

się na głównych „ścieżkach życiowych" twego domu, czyli z dala od kuchni, telewizora czy telefonu, i

nie tam, gdzie inni mogliby ci łatwo przeszkadzać. Podobnie należy raczej unikać miejsc takich jak

biuro, gdzie panuje atmosfera niosąca za sobą skojarzenia mogące cię rozpraszać psychicznie.

Wybierz spokojny, przyjemny kącik w jakimś pokoju. Nie należy raczej medytować na swoim łóżku,

ponieważ skojarzenia ze snem mogą sprawić, że trudno ci będzie nie poczuć senności. Czy siedzisz

na krześle, czy na podłodze, jak to opisano w następnym

Przygotowanie do jnedytacji 29

rozdziale, najlepiej jest, jeśli to miejsce przeznaczysz tylko do medytacji.

Medytować można o każdej porze, w dzień czy w nocy, lecz tradycyjnie najlepszym czasem do

medytacji - kiedy otoczenie najlepiej sprzyja medytacji - jest wczesny ranek i późny wieczór, kiedy

świat dookoła nas zaczyna się uspokajać i inni raczej ci wtedy nie przeszkodzą. Rano czy wieczorem

możesz czuć się najlepiej, dlatego właśnie może to być najlepszy dla ciebie czas do medytacji. Twój

rozkład dnia jednakże i obowiązki mają ogromny wpływ na to kiedy możesz medytować.

Jeśli jesteś rodzicem mającym małe dzieci, to najprawdopodobniej najlepiej będzie medytować, kiedy

dzieci będą już w łóżkach. Z początku staraj się wybrać jeden czy dwa krótkie okresy (5 do 15 minut),

kiedy inni nie będą ci przeszkadzać, niepokoić cię, kiedy nie będziesz czuł, że zaniedbujesz swe

obowiązki. Najłatwiej jest zacząć wstawać odrobinę wcześniej lub medytować tuż przed położeniem

się spać.

Stwierdzisz, że najlepiej ci medytować, gdy robisz to regularnie, każdego dnia o tej samej porze.

Powinieneś zrobić z tego swój zwyczaj, włączyć do codziennego rozkładu dnia. Nawet, jeśli twój

rozkład dnia zmienia się codziennie, spróbuj znaleźć wolną chwilę codziennie o tej samej porze.

Pomoże ci to wyeliminować psychiczny opór wywołany przez lenistwo oraz tendencję do ociągania

się.

Krok pierwszy: oczyszczanie

Po pierwsze, przygotuj się fizycznie. Najłatwiej jest medytować, kiedy twe ciało jest świeże, czuje się

dobrze, jest odprężone i czyste. Prysznic lub zwyczajne umycie twarzy, rąk i stóp sprawi, że poczujesz

się czysty i odświeżony. Rano będzie ci się medytować najlepiej, jeśli przedtem opróżnisz pęcherz i

jelita.

30

Swami Rama

Krok drugi: rozciąganie

Niektórzy czują, że ich ciało jest po nocy sztywne i obolałe. W takich przypadkach pomoże ciepła

kąpiel i delikatne przeciąganie.

Hatha joga asan (pozycji) została opracowana specjalnie po to, aby wzmocnić ciało i przyzwyczaić je

do przyjmowania wygodnej pozycji medytacyjnej. Książka pt.: Yoga: Mastering the Basics naucza

pozycji, które są korzystne w medytacji. Najlepiej jednakże uczyć się asan bezpośrednio od

wykwalifikowanego instruktora.

Przeciąganie i rozciąganie pleców i nóg może ci znacznie ułatwić przyjmowanie wygodnej pozycji do

medytacji. Nawet kilka minut przeciągania się jogi asan może wpłynąć pozytywnie na jakość twej

medytacji. W przeciwieństwie do męczących ćwiczeń aerobiku, te pozycje hatha jogi nie zmęczą cię i

nie przeciążą twego ciała. Zamiast tego dodadzą ci energii, rozluźnią twe mieście, pomogą pozbyć się

napięcia mentalnego i skoncentrować sę. Na początku co najmniej 5-10 minut poświęć na

przeciąganie i przygotowywanie ciała do medytacji.

Krok trzeci: relaks

Kiedy skończysz się przeciągać, stwierdzisz, że dobrze ci zrobi wykonanie kilku ćwiczeń

relaksujących. Połóż się wygodnie, plecy płasko na podłodze. Można położyć się na rozłożonym kocu.

Głowę oprzyj na poduszce. Przykryj się jakąś cienką narzutą, chustą lub szalem. Rozłóż nieco nogi i

ręce, dłonie skieruj ku górze. Rozłóż równomiernie wagę ciała, tak abyś nie leżał na jednym boku.

Podobnie twoja głowa powinna być oparta pośrodku, nie ciążyć na prawo czy lewo, gdyż to wytworzy

napięcie w karku. Pozycja ta nazywana jest pozycją ciała, shava-saną, gdyż leżysz zupełnie

nieruchomo i jesteś odprężo-

Przygotowanie do medytacji 31

ny. Zamknij powoli oczy i kilka minut obserwuj swój oddech; oddychaj przez nos powoli i jednostajnie,

bez żadnych przerw.

Leżąc w tej pozycji, możesz wykonać krótkie ćwiczenie odprężające, zawsze zwracając uwagę na

najważniejsze grupy mięśni. Pełny opis tego ćwiczenia podany jest w dodatku. Może cię również

zainteresować możliwość wykorzystania taśmy z nagraniem. Ćwiczenia odprężające powinny być

krótkie, nie dłuższe niż 10 minut. Musisz zwrócić uwagę na to, aby twój umysł pozostał czujny, gdyż

wiele osób odczuwa senność podczas tego ćwiczenia.

Krok czwarty: uspokajanie umysłu i systemu nerwowego

Proces oddychania jest potężną zmianą, mającą olbrzymi wpływ na poziom napięcia w twoim ciele, a

także na poziom spokoju i jasności twego umysłu. Zanim zaczniesz medytować, powinieneś wykonać

kilka ćwiczeń oddechowych w pozycji medytacyjnej, które pomogą ci uspokoić umysł i skupić się.

Niektórzy mogą z początku czuć niewielką niechęć do poświęcania czasu na te ćwiczenia. Kiedy je

jednak już wykonasz, zauważysz, że pomogły one ogromnie pogłębić medytację. Proces oddychania i

jego rola w uzyskanie równowagi emocjonalnej i jasności umysłu są fascynujące. W dalszej części

książki opisujemy kilka specjalnych ćwiczeń oddechowych, które wspaniale wpływają na polepszenie

jakości medytacji.

Krok piąty: siedzenie podczas medytacji

Kiedy ukończysz już ćwiczenia oddechowe, będziesz gotów, żeby zacząć medytację. Usiądź w swej

pozycji medytacyjnej (w następnym rozdziale opisujemy kilka z nich) i pozwól po prostu, aby twój

umysł uświadomił sobie twoją własną mantrę lub uniwersalną mantrę so hum, dźwięk, który w

specyficzny sposób skoordynowany jest z odde-

32

Swami Rama

chem. Wydychając, usłysz mentalnie dźwięk hum; wdychając, usłysz mentalnie dźwięk so.

Niech twój oddech się wydłuży i uspokoi. Siedź spokojnie i pozwól, aby twój umysł skoncentrował się

na mant-rze, uspokoił się i skupił. Możesz siedzieć tak długo, jak długo będzie ci wygodnie, czy ile

masz akurat czasu. Kiedy będziesz gotów zakończyć medytację, najpierw skieruj swą świadomość

znów na oddech, a potem na ciało. Aby spokojnie wrócić do stanu świadomości, połóż stulone ręce na

powieki, tak żebyś otwierając je, najpierw zobaczył wnętrze swych dłoni. To, co się dzieje z umysłem

podczas medytacji oraz jak z nim pracować, omówimy szczegółowo w następnym rozdziale.

Tak więc, praktyka medytacji wygląda następująco: najpierw kąpiel lub przygotowanie; po drugie,

ćwiczenia roz- • ciągające lub postawy jogi; po trzecie, ćwiczenie relaksujące; po czwarte, ćwiczenia

oddychania; i w końcu sama medytacja.

Zanim zakończymy tę kwestię, musimy zwrócić uwagę na inne jeszcze istotne sprawy dotyczące

przygotowania do medytacji, które zasługują na szczególną uwagę.

Inne czynniki wpływające na medytację

Psychologia jogi opisuje cztery „prymitywne fontanny", cztery podstawowe popędy, które motywują

postępowanie nas wszystkich. Są to potrzeby jedzenia, seksu, snu i przeżycia. Jeśli chcemy

skutecznie medytować, musimy zapanować nad każdą z nich. W przeciwnym razie pojawią się

fizyczne i psychiczne przeszkody, które mogą znacznie utrudnić nam koncentrowanie się i

medytowanie.

Z punktu widzenia medytacji, zdrowa dieta składa się przede wszystkim ze świeżej, prostej żywności,

nie gotowanej zbyt długo, tłustej, nadmiernie wysmażonej czy

Przygotowanie do medytacji 33

pieczonej, która wywołuje problemy z trawieniem utrudniając medytację. Najlepsze są potrawy świeże,

proste, odżywcze i łatwe do strawienia.

Atmosfera, w której jemy powinna być przyjemna i radosna. W naszym współczesnym społeczeństwie

mężowie, żony i dzieci niemal przez cały czas przebywają poza domem; jedyną sposobnością

spotkania się i porozmawiania o tym co zdarzyło się tego dnia jest wspólny posiłek. Nie należy więc

sprawiać, aby panowała podczas niego ciężka i nieprzyjemna atmosfera; rodzina powinna rozumieć,

że podczas wspólnego posiłku nie powinno się dyskutować o żadnych nieprzyjemnych sprawach.

Mówi się przecież, że najlepszym lekarzem jest przyjemna atmosfera. Ci, którzy znają tę tajemnicę

dobrego zdrowia, wiedzą, że podczas posiłków należy być radosnym. Spokojny umysł ma ogromny

wpływ na skuteczność trawienia i pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Można zapobiec wielu chorobom i problemom fizycznym, jeśli tylko zrozumie się zasady

funkcjonowania swego ciała i jego język. Kiedy jemy dobre pożywienie w miłym otoczeniu i nastroju,

nasze ciało produkuje skutecznie ślinę i soki żołądkowe pomagające w trawieniu. Jedzenie w stanie

depresji lub podczas gorących, nieprzyjemnych dyskusji, może wywołać zaburzenia trawienia.

Zawsze należy dokładnie żuć. Najlepiej jest jeść powoli i rozsmakowywać się w posiłku. Aby poprawić

trawienie, należy również dodać do posiłku odpowiednią ilość cieczy. Świeże soki i sałatki powinny

być stałym elementem twej diety.

Należy unikać przejadania się, gdyż może ono spowodować wiele problemów. Po posiłku przepłucz

usta i umyj zęby, a potem pozwól układowi trawiennemu odpocząć, czyli nie podjadaj między

posiłkami. Jeść należy zawsze co najmniej cztery godziny przed medytacją, seksem czy

34

Swami Rama

snem. Kolacja tuż przed udaniem się na spoczynek nie jest nawykiem zdrowym.

Proces trawienia i reakcje twego ciała na jedzenie mogą mieć olbrzymi wpływ na medytację. Więcej,

nie można naprawdę medytować przez trzy do czterech godzin po dużym posiłku. Z tego powodu

najlepsze z punktu widzenia medytacji są godziny wczesnego ranka. Twoje ciało powinno już

zakończyć trawienie ostatniego posiłku poprzedniego dnia i czuć się lekkie i odświeżone. Możesz

stwierdzić, że wieczorem, jeśli zjesz duży posiłek, trudno ci będzie skoncentrować się czy medytować.

Rodzaj spożywanej przez ciebie żywności będzie oczywiście miał różnego rodzaju skutki. Żołądek nie

potrzebuje wiele czasu, aby strawić lekkie, świeże posiłki złożone z warzyw, owoców i ziaren zbóż,

podczas gdy bogata uczta złożona z ciężkich, tuczących potraw może w nim zalegać przez długie

godziny. Co więcej, najprawdopodobniej sam stwierdzisz, że pewien rodzaj żywności sprawia, iż twój

umysł jest jasny, odprężony i skoncentrowany. Przeciwnie, żywność może również przyczynić się do

wielu problemów: po spożyciu pewnych posiłków możesz poczuć się niespokojny, podekscytowany i

napięty, albo też ospały do tego stopnia, że podczas medytacji trudno ci będzie nie usnąć.

Eksperymentując nieustannie z reakcjami swego ciała na różnego rodzaju żywność, dowiesz się jak

poszczególne jej rodzaje wpływają na stan twego umysłu.

Aby medytować, nie musisz koniecznie przechodzić na wegetarianizm. Jeśli nie wiesz jak

zachowywać właściwie wyważoną dietę wegetariańską, gwałtowna zmiana zwyczajów żywieniowych

może stać się powodem wielu niemałych problemów. Bądź więc łagodny dla siebie samego.

Właściwie wyważona dieta wegetariańska zawierająca świeże owoce, nabiał i dobrze ugotowane

warzywa, ziarna zbóż i rośliny strączkowe, mogą być pomocne, zwłaszcza

Przygotowanie do medytacji 35

dlatego, że nie ma w nich wiele tłuszczu. Jeśli zdecydujesz się na wprowadzenie zmian do swojej

diety, może zechcesz z początku poczytać jakieś książki, na przykład Transition to Yegetarianism

(Przejście na wegetarianizm), które mogłyby pokierować twoimi wysiłkami.

Wyniki działania pożywienia i napojów na twoją medytację są ogromne. W miarę praktykowania

medytacji zaczniesz coraz bardziej zwracać uwagę na jakość pożywienia, które spożywasz, zaczniesz

też zauważać subtelne efekty tego, co jesz i pijesz. Wielu ludzi, którzy na początku pili ogromne ilości

kawy, herbaty czy innych napojów zawierających kofeinę, zaczyna zauważać, że wywołują one

psychiczne i fizyczne pobudzenie. Żywność i skutki, jakie może wywołać, oraz jej wpływ na medytację

i świadomość jest tak ważny, że zasługuje właściwie na oddzielną książkę. A oto kilka podstawowych

sugestii:

O Zacznij medytować dopiero po trzech lub czterech godzinach od większego posiłku.

O Bądź świadom tego, co jesz i jak pożywienie to może wpłynąć na twoją późniejszą medytację.

O Wybierz świeże, zdrowe, łatwe do strawienia pożywienie, które ułatwi ci osiągnięcie jasności umysłu

i spokoju niezbędnych w medytacji.

Poza tym, wkrótce zaczniesz zauważać, że alkohol i wszelkie inne wpływające na nastrój substancje

powodują trudności w medytowaniu. Nikt, kto naprawdę rozumie medytację, nie uważa, że narkotyki

pomagają osiągnąć stan medytacji, gdyż zawarte w nich toksyczne substancje pobudzają organizm i

rozpraszają umysł. Alkohol może wywołać stan ospałości, senności, zobojętnienia, który jest

przeszkodą w medytacji. Większość łudzi stwierdza, że im więcej medytują, tym mniej pociągają ich te

substancje.

36

Swami Rama

Sen, podobnie jak jedzenie, jest procesem fizycznym,^ który również może mieć wpływ na twoją

medytację. Zbyt f mało snu sprawi, że będziesz się czuł senny i możesz mieć t trudności z

zachowaniem stanu czuwania podczas medy-* tacji. Zbyt wiele snu jednakże może sprawić, że

będziesz i rozproszony lub ospały, rozbity i trudno będzie ci się skoncentrować. >

Sen to fascynujący proces, który ciekawie byłoby zbadać, kiedy nauczysz się medytować. Ogólnie

rzecz biorąc, w miarę pogłębiania się twej medytacji, zmniejsza się twoja potrzeba snu, gdyż

medytacja wytwarza stan głębokiego odpoczynku i dla ciała, i dla umysłu.

Gdy będziesz medytował coraz więcej, gdy medytacja będzie stawać się dla ciebie coraz ważniejsza,

okaże się, że będziesz wolał medytować o czasie, kiedy będziesz w pełni rozbudzony i rześki.

Medytacja coraz bardziej będzie stawać się najważniejszą częścią twego życia, które będziesz

planować tak, aby jedzenie, sen i inne czynności wspierały cię raczej, a nie przeszkadzały w

medytacji.

l

Pozycje medytacyjne

.Medytacja jest prostą techniką, z której mogą korzystać niemal wszyscy. Jak już powiedzieliśmy sobie

wcześniej, aby medytować, należy po prostu usiąść spokojnie w wygodnej pozycji, wyciszyć ciało,

uspokoić oddech i pozwolić umysłowi skoncentrować się. Omówimy teraz bardziej szczegółowo te trzy

aspekty procesu medytacji: po pierwsze, jak ułożyć ciało, aby jednocześnie przyjęło wygodną pozycje,

ale pozostało czujne; dalej, dlaczego tak ważne jest spokojne oddychanie i jak to osiągnąć; i w końcu,

jak uspokoić umysł i skoncentrować go, aby można było zacząć medytować. Te trzy stadia sprawiają,

że nasza świadomość przesuwa się z poziomu bardziej zewnętrznego, fizycznego na bardziej

subtelny, wewnętrzny. Zaczniemy od rozważenia pozycji ciała w procesie medytacji.

Warunki przyjęcia dobrej pozycji medytacyjnej są proste: należy siedzieć nieruchomo, wygodnie,

spokojnie i być odprężonym. Jeśli ciało rusza się, chwieje, jeśli cię coś swędzi lub boli, nie będziesz

potrafił medytować. Niektórzy uważają błędnie, że aby medytować, należy siedzieć w skomplikowanej

pozycji ze skrzyżowanymi nogami nazywanej pozycją lotosu. Na szczęście, nie jest to prawda. Istnieje

w zasadzie tylko jeden warunek dla dobrej pozycji medytacyjnej - musi ona pozwolić ci na trzymanie

głowy,

37

38

Swami Rama

szyi i górnej części ciała w linii prostej, abyś mógł bez przeszkód oddychać przeponą.

We wszystkich pozycjach medytacyjnych głowę i kark należy trzymać prosto, aby nie trzeba było

przekrzywiać szyi czy wysuwać głowy zbyt daleko do przodu. Kark powinien podtrzymywać głowę,

którą należy trzymać bezpośrednio nad ramionami, tak aby nie wytwarzać napięcia w nich czy karku.

Twarz należy zwrócić do przodu, oczy łagodnie zamknąć. Po prostu pozwól, aby twoje powieki opadły;

nie zaciskaj ich na siłę i nie twórz żadnego napięcia w oczach.

Niestety, niektórzy twierdzą, że należy skierować wzrok ku górze, ku punktowi na czole. Wytwarza to

napięcie w mięśniach oczu i może nawet wywołać ból głowy, istnieją pewne ćwiczenia jogiczne, w

których wykorzystuje się specyficzne spojrzenia, lecz w naszej medytacji nie będziemy z nich

korzystać. Po prostu rozluźnij mięśnie twarzy. Usta też powinieneś mieć zamknięte i nie wytwarzać

napięcia w szczęce. Oddychanie odbywa ię poprzez nozdrza.

We wszystkich postawach medytacyjnych twoje ramiona i ręce, rozluźnione, powinny spoczywać

delikatnie na kolanach. Twoje ramiona powinny być tak bardzo rozluźnione, że jeśli ktoś uniósłby

twoją rękę, powinna ona być bezwładna. Możesz delikatnie złączyć kciuk i palec wskazujący, i w ten

sposób przyjąć pozycję nazywaną „zamkiem palca" (zob. zdjęcie na str. 39). Owa mudra (gest) twarzy

krąg, który symbolicznie można uważać za mały krąg przetwarzający energię.

Pozycje siedzące

Istnieje wiele pozycji, które pozwalają ci utrzymać wyprostowany kręgosłup, a jednocześnie siedzieć

wygodnie

Pozycje medytacyjne

39

i nie wykręcać nóg czy męczyć się w jakiś sposób. W zasadzie, nogi i ręce nie są istotne w medytacji.

Ważne

Zamknięcie palca (jiiana mudra)

jest, aby kręgosłup trzymać prosto. Najprościej można to osiągnąć poprzez przyjęcie postawy

nazywanej przyjacielską, maitri asana (zob. zdjęcie na str. 40).

W pozycji przyjacielskiej siedzisz wygodnie na krześle lub ławce, stopy spoczywają płasko na

podłodze, a ręce na udach. Pozycję tę mogą stosować wszyscy, nawet ci, którzy nie są specjalnie

wygimnastykowani i nie czują się wygodnie siedząc na podłodze. Pozycja ta pozwala ci rozpocząć

proces medytacji, nie stwarzając żadnych trudności ciału.

Pozycja łatwa (sukhasana)

Jeśli jesteś nieco bardziej giętki, możesz spróbować usiąść w innej pozycji, nazywanej łatwą,

sukhasana (zob. zdjęcia na str. 41). W pozycji tej siedzisz po prostu ze skrzyżowanymi nogami. Jak

widzisz na zdjęciu, obie stopy znajdują się na podłodze, każda pod przeciwnym kolanem, które się na

nich opierają. Usiądź na grubym, zwi-

40

Swami Rama

nietym kocu, aby twoje kolana i kostki nie musiały przyjmować na siebie zbyt dużego ciężaru.

Pozycja przyjacielska (maitri asana)

Jeśli nie masz giętkich nóg czy rozciągliwych mięśni ud, możesz stwierdzić, że twoje kolana znajdują

się dość wysoko nad podłogą. Pomoże ci poduszka lub zwinięty koc umieszczony pod pośladkami.

Korzystne będzie również wykonanie kilku ćwiczeń rozciągających. Jakąkolwiek pozycję wybierzesz,

ćwicz ją regularnie i raczej unikaj częstego zmieniania pozycji. Jeśli pracujesz regularnie nad

opanowaniem jednej pozycji siedzącej, z czasem poczujesz się w niej wygodnie.

Pozycje medytacyjne

41

Pozycja łatwa (sukhasana)

W ten sposób będzie ci wygodniej

42

S wami Rama

Pozycja korzystna (swastikasana)

Pozycja korzystna swastikasana (zob. zdjęcie poniżej) ma wiele zalet dla tych osób, które potrafią

usiąść w ten sposób i czuć się wygodnie. Jeśli twoje nogi są dość giętkie, możesz stwierdzić nawet, że

podczas długich medytacji siedzi ci się w niej wygodniej niż w pozycji łatwej. Pozycja ta ma inną,

szerszą podstawę, ciężar twego ciała jest rozłożony na podłodze równomierniej, ciało jest stabilniejsze

i mniej podatne na chwianie się czy inne ruchy.

Jak widzisz na fotografii, w tej pozycji kolana spoczywają bezpośrednio na podłodze, a nie na

kolanach drugiej stopy. Zaletą jej jest również to, że kostki u nóg przyjmują na siebie mniejszy ciężar.

Pozycja korzystna (swastikasana)

Pozycje medytacyjne 43

Aby przyjąć tę pozycję, usiądź najpierw wygodnie w swoim zwykłym miejscu, po czym zegnij lewą

nogę w kolanie i umieść lewą stopę wzdłuż prawego uda. Podeszwa, czyli podstawa lewej stopy

powinna opierać się płasko o wnętrze prawego uda. Potem zegnij prawe kolano i delikatnie umieść

prawą stopę na lewej łydce, przy czym podeszwa stopy powinna wspierać się na lewym udzie.

Delikatnie połóż zewnętrzną powierzchnię prawej stopy między udem a tylną częścią lewej łydki

chowając palce. W końcu, ręką delikatnie umieść palce lewej stopy między prawym udem a łydką, tak

aby duży palec był widoczny. Dzięki temu uzyskasz symetryczną i stabilną pozycję, która pomoże ci w

medytacji. Powyższy opis może wydawać się skomplikowany, ale szybko stwierdzisz, że to w

rzeczywistości wcale nie jest trudne.

Uwagi

Początkującym pozycja korzystna może z początku wydawać się raczej niewygodna, a to z powodu

braku giętkości w nogach. Można oczywiście przyjąć jakiś wariant tej pozycji ze skrzyżowanymi

nogami, która pozwoli ci zachować stabilność i uniknąć chwiania się, można też zacząć od przyjęcia

pozycji łatwej. Warto o tym pamiętać: ważniejsze jest to, aby trzymać głowę, szyję i kręgosłup w jednej

linii, a wtedy nogi można ułożyć w każdej pozycji.

Niektórzy uczniowie zaczynają współzawodniczyć w przyjmowaniu pozycji zaawansowanych zanim

zostaną naprawdę przygotowani. W wyniku tego mogą siedzieć niewłaściwie, na przykład garbić

ramiona czy wykrzywiać kręgosłup. Jest to zły nawyk powodujący fizyczny dyskomfort i utrudniający

oddychanie. Ma on również wpływ na kanały subtelnej energii w twoim ciele, które wraz

44

Swami Rama

z upływem czasu stają się coraz istotniejszym punktem medytacji.

Współcześni ludzie mają tendencje do przyjmowania złej postawy ciała, gdyż takich nawyków nabrali

jeszcze w dzieciństwie. Z tego powodu mięśnie, których zadaniem jest wspieranie kręgosłupa, są

niedorozwinięte, a sam kręgosłup zaczyna pochylać się z wiekiem, zniekształcając ciało. Kiedy po raz

pierwszy usiądziesz do medytacji, możesz zauważyć, że mięśnie twych pleców są słabe i że po kilku

minutach siedzenia zaczynasz pochylać się do przodu.

Problem ten można rozwiązać dość szybko, jeśli zaczniesz zwracać uwagę na swoją postawę

każdego dnia, czy to siedząc, stojąc czy chodząc. Popraw swą postawę, kiedy zauważysz, że

zaczynasz się garbić. W ten sposób mięśnie twych pleców zaczną pracować. Pewne pozycje hatha

jogi - kobra, łódź, łuk i pozycja dziecka - również maga ci pomóc wzmocnić mięśnie pleców, aby

podtrzymywały kręgosłup w sposób prawidłowy.

Niektórzy uczniowie mający niewłaściwą posturę pytają, czy mogą medytować opierając się o ścianę.

Na początku można to robić, aby przyjąć prawidłową pozycję lub żeby ją sprawdzić, lecz nie powinno

się uzależniać od wsparcia zewnętrznego. Najlepiej od początku pracować systematycznie nad swoją

pozycją. Poproś kogoś o sprawdzenie czy siedzisz właściwie albo zrób to sam przeglądając się w

lustrze. Jeśli twój kręgosłup znajduje się we właściwej pozycji, nie będziesz czuł wystających z niego

kręgów, kiedy dotkniesz ręką pleców.

Inne pozycje medytacyjne

Istnieje wiele innych pozycji, które uważa się za właściwe dla celów medytacji. Omówimy krótko

niektóre kwestie z nimi związane.

Pozycje medytacyjne 45

Pozycja piorunu (siedząca pozycja Zeń)

Osoby mające problemy z biodrami czy kolanami mogą mieć trudności z przyjęciem i zachowaniem

pozycji ze skrzyżowanymi nogami. Mogli usłyszeć od kogoś, że powinni siedzieć na nogach, trzymając

uda na kostkach, czyli w pozycji zwanej pozycją pioruna.

Niestety, siedzenie w tej pozycji na gołej podłodze sprawia, że cały ciężar przenosi się na kostki u nóg

i stopy i może spowodować problemy z mięśniami lub nerwami. Jeśli jednak wolisz tę pozycję, lepiej

będzie, jeśli wykorzystasz jedną z drewnianych „ławek Zeń" dostępnych w sklepach. Siadasz

bezpośrednio na ławce czy siedzeniu i nie obciążasz kostek ani stóp. Są jednak inne ujemne strony tej

pozycji: podczas dłuższych medytacji możesz zacząć się chwiać. Dla niektórych uczniów jednakże,

jest ona najlepsza ze względu na fizyczne ograniczenia.

Pozycja zaawansowana (siddhasana)

Pozycji zaawansowanej (nazywana również pozycją adepta) tradycyjnie nauczano właśnie niektórych

zaawansowanych uczniów, choć nie zniechęcano do niej i innych (zob. zdjęcie na str. 46). A to

dlatego, że podobnie jak pozycja lotosu, pozycja zaawansowana wymaga umiejętności ustawienia

ciała w pewnej pozycji, co jest pomocne tylko wtedy, gdy zostanie wykonane w sposób dokładny i

precyzyjny. Jeśli nie potrafisz siedzieć w jakiejś pozycji i czuć się wygodnie, nie skorzystasz z

dobrodziejstw medytacji, a raczej nawet możesz przysporzyć sobie problemów. Siddhasany nigdy nie

poleca się początkującym czy tym, którzy zamierzają żyć w świecie.

Adepci jednakże, lub ci, którzy postanowili w życiu medytować, powinni stopniowo nauczyć się

siedzieć w tej

46

Swami Rama

pozycji. Powinni ją praktykować zwłaszcza ci, którzy postanowili osiągnąć samadhi. Zaawansowani w

medytacji kształtują w sobie nawyk siedzenia w pozycji siddhasana, aby osiągnąć swój cel. Kiedy

zaawansowany uczeń potrafi wytrwać w tej pozycji więcej niż trzy godziny, nie czując bólu, wtedy

osiąga asana siddhi (doskonałość pozycji). Początkujący jednakże, którzy jeszcze nie są gotowi

ułożyć ciała w pozycji, w której może im być niewygodnie, nie muszą stosować tej pozycji. Próby tego

rodzaju mogą zakończyć się problemami związanymi z naciągniętymi mięśniami czy wiązadłami.

Pozycja zaawansowana (siddhasana)

Aby przyjąć pozycję siddhasana, zastosuj zamknięcie korzenia (czyli zewrzyj mięśnie zwieracza), a

potem połóż lewą piętę w kroczu (obszar między odbytem a genitaliami). Drugą piętę połóż na kości

łonowej powyżej organu

Pozycje medytacyjne 47

rozrodczego. Ułóż stopy i nogi tak, aby kostki znajdowały się w jednej linii lub dotykały się. Umieść

palce prawej stopy między lewym udem a łydką tak, aby widać było tylko duży palec, a potem

delikatnie umieść palce lewej stopy między prawym udem a łydką, aby widać było tylko duży palec.

Ręce połóż na kolanach.

Jeszcze raz powtarzam, pozycję tę polecamy tylko tym, którzy uczą się jej pod czujnym okiem

nauczyciela, gdyż jeśli nie wykona się jej w sposób właściwy, może spowodować problemy. Zgodnie z

tradycją, pozycji tej nau-czaano mężczyzn, którzy zamierzali zostać mnichami. Nie należy jednak

myśleć, że tylko mężczyźni mogą siedzieć w tej pozycji: praktykują ją również medytujące kobiety i

zakonnice.

Pozycja lotosu (padmasana)

Podobnie jak pozycja zaawansowana, pozycja lotosu w zasadzie nie jest polecana, gdyż jeśli nie

przyjmie się jej w sposób właściwy, może stać się przyczyną kłopotów. Chyba nikt nie potrafi siedzieć

w tej pozycji absolutnie poprawnie i wygodnie, zwłaszcza że siedząc w niej, trudno jest wykonywać

inne istotne ćwiczenia zwane bandha (zamknięcia).

Ogólnie uważa się, że podmasana jest ściśle związana z jogą, lecz zaawansowani jogini i medytujący

wykorzystują właściwie jedynie siddhasanę. Kwiat lotosu jest symbolem życia jogicznego, które

zakłada życie w świecie i jednocześnie nieuzależnianie się od niego, tak jak kwiat lotosu żyje w błocie,

lecz jego niezwykłe płatki unoszą się ponad powierzchnię wody.

Pozycję lotosu wykorzystuje się jako ćwiczenie na rozluźnienie dolnych partii ciała, gdyż większość

uczniów, siedząc w tej pozycji, czuje się niewygodnie i nie może się skoncentrować. Ból i dyskomfort

nie pozwalają wiek-

48

Swami Rama

szóści uczniów na medytacje, radzimy wiec, aby uczniowie przyjęli inną pozycję, taką w której czują

się wygodnie i stabilnie.

Podsumowując: jedna z trzech opisanych tu pozycji pozwoli większości studentów na poczynienie

największych postępów. Ćwicz jedną pozycję i regularnie korzystaj z niej w medytacji. Jeśli będziesz

tak postępował, stwierdzisz, że pozycja ta w miarę upływu czasu staje się dla ciebie coraz

wygodniejsza i stabilna.

Jak sprawić, aby pozycja stalą się wygodniejsza

Najprawdopodobniej stwierdzisz, że łatwiej ci siedzieć na podłodze, jeśli usiądziesz na zwiniętym

kocu. Gruba poduszka umieszczona bezpośrednio pod pośladkami i udami podniesie te części ciała o

kilka centymetrów. Uniesienie pośladków odciąży uda i kolana. Zdziwisz się o ile lepiej będzie ci się

siedziało. Poduszka umieszczona pod pośladkami sprawi również, że łatwiej ci będzie utrzymać

kręgosłup prosto. Powinieneś siedzieć stabilnie, lecz ani nie sztywno, ani nie chwiejnie. Twoje

siedzenie nie powinno też być zbyt wysokie, co wpływałoby ujemnie na pozycję ciała.

W miarę upływu czasu będziesz się stawał coraz bardziej elastyczny i będzie ci się siedziało coraz

wygodniej. Możesz wtedy zacząć używać cieńszej poduszki lub zacząć siadać w ogóle na samej

podłodze. Ważne jest jednak, aby trzymać kręgosłup prosto, nie pozwalać mu się krzywić, a tym

samym zmieniać pozycji. Z początku niektórym uczniom trudno będzie utrzymać kręgosłup prosto bez

podpory w postaci grubej poduszki. Pracuj cierpliwie nad pozycją, w jakiej medytujesz. Okaże się, że

twoje ciało stopniowo stanie się coraz bardziej elastyczne, aż w koń-

Pozycje medytacyjne

49

cu będziesz mógł siedzieć dłużej nie odczuwając dyskomfortu.

Ćwiczenia na rozciąganie i asany hatha jogi mogą być pomocą w pracy nad uelastycznieniem ciała i

przyjęciem wygodnej pozycji ciała podczas medytacji. Jeśli pragniesz zasięgnąć więcej informacji lub

pomocy w ćwiczeniach, możesz zapisać się na kurs hatha jogi lub zajrzeć do książki Yoga: Mastering

the Basics.

Nie należy jednak medytować na leżąco. Jest ku temu wiele powodów. Jednym z najważniejszych jest

to, że większość ludzi zasypia od razu po przyjęciu pozycji horyzontalnej lub też ma trudności z

zachowaniem uwagi. A jeśli przysypiasz, nie będziesz w stanie medytować.

Istnieje też powód bardziej subtelny. Na głębszych poziomach medytacji istotne jest, aby siedzieć z

kręgosłupem wyprostowanym, gdyż wtedy pewien rodzaj subtelnej energii może przepływać wzdłuż

ciała. To ciekawe zagadnienie omawiamy szczegółowiej w bardziej zaawansowanych książkach o

medytacji, takich na przykład jak Path of Fire and Light.

Rozdział 4

Medytacja, umysł i mantra

.Nauczywszy się siedzieć w pozycji medytacyjnej, zastanawiasz się pewnie co robić z umysłem; jak

właściwie zaczyna się medytować? Ludzie zastanawiają się, czy powinni myśleć o czymś konkretnym,

czy powinni starać się całkowicie opróżnić umysł z wszelkich myśli, czy też powinni pozwolić, aby

umysł dryfował a myśli same do niego napływały. Medytacja tymczasem to żadna z tych rzeczy.

Myślenie to nie to samo co medytowanie czy, jak to sobie powiedzieliśmy wcześniej, nawet

kontemplowanie jakiejś idei, takiej na przykład jak pokój. Próby zmuszenia umysłu do czegokolwiek

podczas medytacji to bezowocny wysiłek - poczujesz się po prostu sfrustrowany, gdyż umysł zdaje się

opierać próbom kontrolowania go. Pragnienie osiągnięcia jakiegoś specyficznego stanu na niewiele

się przydaje w medytacji. Zazwyczaj lepiej jest nie stwarzać w sobie żadnego napięcia co do tego jak

należy medytować czy czego się spodziewać. Ironiczne jest to, że im mniej walczysz z sobą samym

czy zmuszasz się do medytowania, tym lepiej się rozluźniasz i szybciej osiągasz spokój, czyli to, o co

chodzi w medytacji.

Podobnie rzecz się ma z opróżnianiem umysłu z wszelkich myśli. Z samej swej natury umysł jest

ruchliwy, przechowuje wspomnienia, kojarzy i zbiera nowe infor-

51

52

S wam i Rama

macje. Zazwyczaj umysł uspokaja się jedynie podczas głębokiego snu pozbawionego marzeń. Przez

cały pozostały czas dryfuje niby żaglówka bez kotwicy.

Te procesy mentalne są powodem, dla którego wiele tradycji medytacyjnych twierdzi, iż należy

uspokoić umysł pozwalając, aby skoncentrował się na jednym przedmiocie na raz. W ten sposób,

celem nie jest opróżnienie umysłu, lecz raczej wyciszenie go. W wielu tradycjach medytacyjnych takim

punktem skupienia dla umysłu jest słowo, zdanie, dźwięk lub symbol. Niektóre z nich przedkładają

symbole wizualne, podczas gdy w naszej tradycji nacisk kładzie się na mantrę - słowo, dźwięk lub

zestaw słów, które służą umysłowi jako obiekt koncentracji.

Koncentracja jest istotnym warunkiem medytacji. Mówiąc „koncentracja" mamy czasami na myśli

wysiłek konieczny do przemyślenia czegoś lub przeanalizowania, proces mogący nawet przysporzyć

nam stresu. Tutaj jednak, słowo to nie wiąże się z żadnym wysiłkiem, napięciem czy stresem

psychologicznym - oznacza ona po prostu skupioną uwagę, której przeciwieństwem jest umysł

rozproszony, nieuważny. Koncentracja oznacza skupioną, a jednocześnie rozluźnioną uwagę. Jeśli

siedzisz wygodnie, osiągnięcie tego rodzaju koncentracji nie powinno sprawiać ci kłopotów. Kiedy nie

możesz się skoncentrować, oznacza to, że nie powiodło ci się skierować myśli na jeden punkt. Wiele

technik jogicznych pomaga w pracy nad koncentracją, a niektóre z nich omówimy szczegółowo w

dalszych rozdziałach tej książki. Teraz ważne jest po prostu, aby zrozumieć, że koncentracja jest

preludium medytacji.

Wiele tradycji medytacyjnych wykorzystuje mantry. Jak powiedzieliśmy sobie wcześniej, słowa Amen,

Skalom oraz Om są mantrami. W naszej tradycji mantry słyszy się mentalnie, przychodzą one z

wewnątrz, nie są raczej wymawiane na głos czy słyszane za pomocą naszych fizycz-

Medytacja, umysł i mantra 53

nych uszu. Nauka mantry jest dyscypliną nietypową, przedmiotem badań; w tradycji jogicznej

dźwięków tych nie używa się ot, tak sobie, bez powodu. Mantry są specyficznymi dźwiękami mającymi

specyficzne właściwości i wywierającymi specyficzne skutki. Nie każde słowo może być mantra.

Dźwięki wibrujące same z siebie nie mają znaczenia dosłownego, są tylko wibracjami. Kiedy

wywierają wpływ na materię, wibracje te tworzą formy, a formy te mają swe nazwy. A przecież,

wszystkie formy i ich nazwy wynikają z czystych wibracji dźwięku. Istnieją pewne dźwięki, które

wibrują w ciszy, a ich wpływ na całego człowieka jest nadzwyczaj potężny i dobroczynny. Dawno

temu, mędrcy, którzy poświęcili swe życie medytacji, słyszeli te dźwięki w sobie. Dziś znamy je jako

mantry. Owe specyficzne dźwięki wywierają odmienny wpływ na różnych uczniów; otrzymać mantrę

od autentycznego nauczyciela to jak otrzymać receptę od lekarza.

Istnieje wiele dźwięków, sylab czy słów, które wykorzystuje się jako mantry, a każde z nich wywiera

wpływ na różnych poziomach osobowości człowieka. Wpływy te roznoszone są po całym wnętrzu

osoby medytującej jako uczucia. Uczucia te nie są wynikiem dosłownego tłumaczenia mantry, lecz

powstają z czystej wibracji samych dźwięków. Słowo czy mantra dana uczniowi przez nauczyciela,

staje się częścią jego życia.

Wielu uczniów próbuje skoordynować mantrę ze swym oddechem; nie można jednak tego robić ze

wszystkimi mantrami. Jest nawet kilka mantr mogących wywołać pewien rytm w oddechu, który może

być przeszkodą w pracy płuc, a tym samym serca i mózgu. Tak więc, nie próbuj koordynować

wszystkich mantr z oddechem. Dźwięki, które można koordynować to między innymi So Hum,

54

S wami Rama

Om \ Omkar, lecz z innymi mantrami nie powinno się tego robić.

Mantry powinny być przekazywane tylko przez doświadczonych nauczycieli. Mantry poznane z

książek nie są pomocne. Nauczyciel bezpośrednio uczy swego ucznia jak korzystać z danej mantry.

Tylko nauczyciel dobrze wyszkolony w autentycznej tradycji rozumie jak przekazać i właściwie użyć

daną mantrę. Jeśli nauczyciel jest niewykwalifikowany i nie potrafi przekazać uczniowi owego

właściwego zrozumienia, ten może nie uzyskać żadnych korzyści z danej mantry. Mantra jest w końcu

potężnym narzędziem - całą modlitwą. Nieustanna modlitwa przynosi świadomość, a nieustanna

świadomość wiedzie ku samospełnieniu.

W realiach współczesnego świata trudno jest zrozumieć czym jest mantra, gdyż ludzie wierzą, że tylko

słowa, a nie pozornie pozbawione sensu dźwięki są coś warte. Mantry działają na głębszym poziomie.

Mantra przynosi pewien skutek dzięki właściwościom swych wibracji i dźwięku, a nie poprzez

dosłowne znaczenie tego dźwięku. Znaczenie czy jego brak zawiera się w słowach, a przecież w

medytacji nie chodzi o znaczenie, wykorzystywanie analitycznej części umysłu, lecz o doświadczenie

samego siebie na znacznie głębszych poziomach. Cała nauka medytacji i mantry jest nadzwyczaj

fascynująca, a zainteresowani tym tematem czytelnicy więcej informacji mogą znaleźć na przykład w

książce The Power of Mantra and the My stery of Initiation.

Wszystkie dźwięki mają pewne właściwości. Niektóre są kojące, inne dodają energii. Celem dźwięków,

które nazywamy mantrami jest pomóc nam skoncentrować umysł, abyśmy mogli doświadczyć

medytacji głębiej. Wiele tradycji wykorzystuje mantry, nasza jednak tradycja zachęca uczniów do

rozpoczęcia medytacji za pomocą naturalne-

Medytacja, umysł i mantra 55

go i uniwersalnego dźwięki So Hum. Jest to praktyka powszechna, z której korzystać może większość

uczniów. So Hum wykorzystywany jest w szczególny sposób. Siedząc spokojnie, wyrównaj i uspokój

oddech. Niech stanie się wolny, lekki i regularny. Potem usłysz mentalnie dźwięk So Hum. Pierwszą,

łagodniejszą część so wraz z wdechem, a następnie drugą, hum, z wydechem. Siedź po prostu

spokojnie i powtarzaj ten dźwięk z każdym oddechem.

Należy tu wtrącić kilka istotnych uwag. Po pierwsze, mantra ta słyszalna jest tylko mentalnie; nie

wymawia się jej głośno za pomocą narządów głosu. Kiedy będziesz powtarzać tę mantrę, możesz

stwierdzić, że umysł będzie próbował ci przeszkadzać. W zwykłym stanie czuwania, czynności

mentalne składają się zazwyczaj z łańcucha skojarzeń czy powiązanych ze sobą myśli i uczuć.

Niektóre z nich są zorientowane na jakiś cel, podczas gdy inne po prostu pojawiają się w umyśle.

Kiedy wyciszymy w końcu ten mentalny hałas, skoncentrujmy się znów na dźwięku So Hum.

Zauważysz, że w twojej głowie pojawiają się inne myśli, a twoja świadomość przejdzie do innych

spraw. Kiedy to się stanie, spróbuj po prostu „obserwować" skojarzenia nie wydając przy tym żadnych

osądów, a potem spokojnie sprowadź świadomość z powrotem do So Hum.

Ważne jest, aby nie wywoływać żadnych wewnętrznych konfliktów podczas tego procesu. Kiedy w

twoim umyśle pojawiają się jakieś myśli, po prostu obserwuj je, a potem sprowadź umysł z powrotem

do So Hum. W ten sposób najłatwiej pogłębisz swą medytację. Nie należy raczej zagłębiać się w

mentalne dyskusje czy złościć się na siebie za to, że nasz umysł się rozprasza. Tego typu

emocjonalne reakcje pochłaniają ogromne ilości energii. Wciąż będą napływać ku nam myśli, lecz

większość z nich zniknie, jeśli będziemy je tylko obserwować, nie stwarzając żadnego wewnętrznego

konfliktu. Proces obserwacji różni się

56

Swami Rama

od odsuwania od siebie myśli „na siłę", gdyż nie chcemy, aby pewne myśli powracały do naszej

świadomości. Jednakże, kiedy myśli pojawiają się, obserwuj je, nie zagłębiając się w nie ani nie

intensyfikując ich.

Należy pamiętać, że nie wszystkie mantry można skoordynować z oddechem w ten sposób. Przecież

chcemy najpierw uspokoić oddech, a potem dopiero zająć się świadomością. Twoim celem jest nie

zwracać uwagi na sam proces oddychania. Większość mantr nie koordynuje się z rytmem

wdech/wydech, i jeśli będziesz próbować na siłę pogodzić jedno z drugim, sprawisz sobie kłopoty i

zakłócisz oddychanie. Medytacja So Hum jednakże, dobra jest niemal dla wszystkich.

Równie ważne jest zrozumieć, że im dłużej medytujesz, tym bardziej będziesz chciał otrzymać

osobistą mantre od wykwalifikowanego nauczyciela. Powinien to być ktoś, kto ma do tego pełne

kwalifikacje; nie należy wybierć sobie samemu mantry z książek. Mantry mają potężny wpływ, lecz aby

uczeń mógł czerpać z dobrodziejstw mantry, musi ona odpowiadać jego poziomowi doświadczenia. A

określić go może kompetentny nauczyciel, wyszkolony w przekazywaniu tych technik.

Mantra So Hum, jak wszystkie mantry, wywiera na nas wpływ poprzez swój dźwięk. Słowa So Hum

można przetłumaczyć dosłownie jak „ja jestem Ten" („Moje wewnętrzne ja jest zjednoczone ze

świadomością uniwersalną"), lecz przecież nie ich znaczenie sprawia, że mantra ta wywiera na nas

pewien wpływ. To dźwięk pomaga umysłowi wyciszyć się i wyjść poza ów dźwięk, aby doświadczyć

wewnętrznej ciszy.

Czasami uczniowie martwią się, że mantry pochodzące z obcej im tradycji, stoją w sprzeczności z ich

religią. Jak już to sobie powiedzieliśmy wcześniej, mantra jest techniką wykorzystywaną w wielu

tradycjach, lecz sama me-

Medytacja, umysł i mantra

57

dytacja mantry nie jest religią. Wykwalifikowany nauczyciel pomoże ci pozbyć się oporu czy też

poczucia istnienia konfliktu w twoim umyśle. So Hum nie należy do żadnej religii. Jest to po prostu

technika, która pomaga wyciszyć i skoncentrować umysł.

Z początku, kiedy będziesz w stanie medytować jedynie kilka minut, stwierdzisz, że w twoim umyśle

będzie panowało pewne zamieszanie. Jednocześnie będziesz też zwracał coraz większą uwagę na to,

co jesz, jak oddychasz oraz na rodzaj psychicznych bodźców, jakim podlegasz, i wkrótce okaże się,

że owo mentalne zamieszanie zacznie się zmniejszać. Wydłużając stopniowo okresy medytacji,

zauważysz również, że twój umysł staje się coraz spokojniejszy. W rozdziale poświęconym

oddychaniu omówimy związek pomiędzy spokojem umysłu a procesem oddychania.

Mówiąc krótko, technika medytacji jest prosta. Usiądź spokojnie, uspokój oddech, wycisz umysł.

Zwróć uwagę na mantry powstające gdzieś w tobie, a kiedy twój umysł coś rozproszy, sprowadź go z

powrotem ku mantrze. Brzmi to prosto, lecz możesz stwierdzić, że trudno ci to osiągnąć, gdyż umysł

jest ruchliwy i wciąż prowadzi coś w rodzaju nieustannych wewnętrznych pogaduszek. Często nie

jesteśmy świadomi tego, jak hałaśliwy jest nasz umysł póki nie zaczniemy medytować. Chodzi nam o

to, aby ów hałas sam się wyciszył. Częściowo osiągamy to poprzez pozbycie się tego, co jest

powodem wewnętrznego niepokoju czy konfliktu.

Dla wielu ludzi ważnym zagadnieniem staje się kwestia postępu w medytacji. Zazwyczaj możemy

sobie powiedzieć że robimy w czymś postęp, obserwując zewnętrzne rezultaty naszego

postępowania. Zauważamy na przykład, że możemy chodzić dalej, szybciej i przez dłuższe okresy.

Medytacja jednakże, to co innego: nie możemy tak po

58

Swami Rama

prostu porównać jednej medytacji z drugą i stwierdzić, że zrobiliśmy jakiś znaczący postęp. Czasami

możemy siedzieć przez długi czas, lecz nasz umysł jest rozproszony i robi wszystko, tylko się nie

uspokaja.

Ta niepewność postępów w medytacji, niepewność czy w ogóle medytujemy w sposób właściwy,

sprawia, że niektórzy padają ofiarami sensacyjnych poglądów na medytację. Ludzie ci uważają, że

jeśli naprawdę dobrze medytują, to powinni przeżyć jakieś dramatyczne doświadczenia

psychologiczne, na przykład mieć wizje, widzieć kolory czy światło. Tymczasem prawda jest taka, że

medytcja daje coraz głębsze poczucie spokoju. Nie trzeba tu żadnych dramatycznych zjawisk.

Niektórzy ludzie mogą doświadczyć jakichś fizycznych skutków - swędzenia, kłucia czy czegoś w tym

rodzaju. Zjawiska te są, ogólnie rzecz biorąc, wskazówką, że albo istnieje jakieś wewnętrzne napięcie

gdzieś w ciele, albo zachodzą w nas jakieś reakcje mentalne czy emocjonalne, których nie należy

mylić z doświadczeniami głębszych stanów świadomości. Cokolwiek się dzieje, uczeń powinien je

zignorować i pozostać skupionym w mantrze, która stopniowo i powoli doprowadzi go do głębszych

poziomów jego własnej wewnętrznej natury.

W miarę pogłębiania się twojej medytacji, najprawdopodobniej uświadomisz sobie również, że pewne

rodzaje doświadczeń rozpraszają cię. Jeśli zaobserwujesz, że twój umysł wciąż się nimi zajmuje,

stwierdzisz, że uczucia szczęścia, przyjemności rzadko stwarzają jakieś problemy, choć negatywne

emocje lub pragnienia pochłaniają tyle uwagi, że jedyne czego chce twój umysł, to zajmować się nimi.

W tym punkcie zaczniesz zauważać, że twoje myśli i doświadczenia przynoszą z sobą albo

wewnętrzny spokój, albo chaos. Coraz bardziej będziesz świadom tego,

Medytacja, umysł i mań trą

59

jakiego rodzaju doświadczenia ułatwiają lub utrudniają ci medytacje. A to otworzy przed tobą całkiem

nową dziedzinę obserwacji i duchowego rozwoju. Zaczniesz starać się żyć w taki sposób, aby nie

doświadczać wciąż rzeczy nieprzyjemnych, które zajmują twój umysł lub wysysają z ciebie energię.

Kultywowanie doświadczeń, które prowadzą do harmonii i spokoju jest istotnym elementem

przygotowywania się do medytacji.

W tym sensie, osoba medytująca staje się badaczem swego wnętrza, studiującym swe wewnętrzne

reakcje na dane zjawiska oraz procesy umysłowe na obu poziomach, świadomym i nieświadomym.

Wyniki tych badań pomogą medytującemu wydobyć na światło dzienne poziomy inteligencji twórczej,

która może być pomocna w świecie zewnętrznym. Medytacja pomaga człowiekowi poznać i zrozumieć

wszystkie umiejętności umysłu - pamięć, koncentrację, emocje, rozumowanie i intuicję. Ci, którzy

medytują, zaczną rozumieć jak należy koordynować, równoważyć i wzmacniać te umiejętności,

wykorzystując je w całej pełni. Potem, dzięki medytacji, wyjdą poza zwykłe stany umysłu, aby znaleźć

się w najwyższych dziedzinach świadomości.

Kiedy zaczniesz zauważać dobroczynne efekty, jakie medytacja wywarła na twoim ciele, umyśle i całej

osobowości, może zainteresujesz się bardziej zaawansowanymi technikami i ćwiczeniami. Jeśli

medytujesz szczerze i sumiennie, z pewnością zauważysz w sobie wiele zmian, które zachodzą

stopniowo. Nie rezygnuj, gdy naszła cię niecierpliwość czy lenistwo. Jeśli będziesz medytował,

będziesz robił równomierne postępy.

S

Ćwiczenia w oddychaniu

Uświadomienie sobie swego oddechu jest najważniejszą częścią medytacji, tak często niewłaściwie

rozumianą lub niedocenianą przez początkujących. Większość szanowanych szkół medytacyjnych

naucza uświadamiania sobie oddechu przed wprowadzeniem ich w tajniki zaawansowanych technik

medytacji. Uczniowie najpierw uczą się wyciszyć swe ciało i uświadomić sobie wszelkiego rodzaju

drgawki, tiki i ruchy. Potem zaznajamiają się z technikami oddychania, które pomagają im uświadomić

sobie, że mogą kontrolować swe ciało, oddech i umysł.

Wszystkie jogiczne ćwiczenia oddechowe są częścią pranayamy, która uczy jak regulować pracę płuc.

Bez jej uregulowania, układ oddechowy, serce, mózg i autonomiczny system nerwowy nie funkcjonują

w sposób skoordynowany, a zakłócenia w tych procesach fizycznych ograniczają postęp w medytacji,

tak więc ważne jest zrozumienie roli ćwiczeń pranayamy. Prana oznacza „najważniejszą jednostkę

energii", subtelny poziom energii osobowości człowieka, która jest łącznikiem pomiędzy ciałem a

umysłem. Ćwiczenia pranayamy pozwalają uczniowi ukierunkować i zbalansować przepływ tej

subtelnej energii, która jest odpowiedzialna za koordynację wszystkich funkcji ciała.

61

62

S wami Rama

Ilekroć doświadczamy w życiu jakiegokolwiek napięcia emocjonalnego, jego skutki natychmiast

uwidaczniają się na ciele: zaobserwujmy nasz oddech, a zauważymy, że w takich chwilach ulega on

zmianie. Kiedy jesteśmy zaszokowani czy zaskoczeni, możemy podświadomie wstrzymać oddech.

Kiedy jesteśmy podenerwowani czy zestresowani, nasz oddech staje się szybki i płytki. Nasz oddech

zawsze odzwierciedla stan naszego umysłu.

Jeśli bez przerwy znajdujemy się w stanie nieustannego stresu, możemy rozwinąć w sobie nawyk

szybkiego, płytkiego oddychania, który później może zaszkodzić naszemu ciału i pobudzić umysł. Im

szybszy i płytszy jest oddech, tym trudniej nam myśleć jasno czy uspokoić umysł. Tak więc, proces

oddychania może mieć ogromny wpływ na głębię naszej medytacji.

Dla każdego, kto chce nauczyć się zaawansowanych technik medytacyjnych, istotną sprawą jest

poznanie nauki oddechu i praca z własnym oddechem. Kiedy już nauczymy się siedzieć wygodnie i

nieruchomo, kiedy nie będą nam już zawadzać fizyczne napięcie i wszelkiego innego rodzaju

dyskomfort, możemy zauważyć cztery typy niere-gularności w naszym oddechu. Oto one: płytki

oddech, urywany oddech, głośne oddychanie, oraz długie przerwy pomiędzy wdechem a wydechem.

Problemy te wywołują zakłócenia w umyśle i nie pozwalają się skoncentrować. Aby pogłębić swą

medytację, trzeba się ich pozbyć.

W starożytnej tradycji medytacji, nauczyciele nie nauczali zaawansowanych technik medytacyjnch,

póki nie stwierdzili, że uczeń nauczył się wyciszać ciało i oddech. Ważne jest, aby siedzieć

nieruchomo - im mniej ruchu, tym spokojniejszy umysł. Wszystkie poruszenia czy gesty ciała są

skutkiem niewyszkolenia umysłu. Obserwując nasze zachowanie stwierdzimy, że ani jeden ruch ciała

nie jest niezależny od umysłu. Najpierw ruch wykonuje umysł,

Ćwiczenia w oddychaniu 63

a dopiero potem ciało. I im więcej rusza się ciało, tym bardziej rozprasza się umysł.

Nauka oddychania

Oddech jest pomostem między ciałem a umysłem. Wdech i wydech są jak dwaj wartownicy w mieście

życia, a ich zachowanie zmienia się natychmiast pod wpływem naszych myśli i emocji. Wdech i

wydech są kanałami, którymi prana - siła witalna - przepływa przez ciało.

Mędrcy mówili, że oddech jest rodzajem barometru, który zapisuje stan umysłu i wpływ warunków

zewnętrznych na ciało. Na przykład, oddech może nas ostrzec przed zbliżającą się chorobą. Patanjali,

kodyfikator jogi, naucza, że możemy koordynować i uspokajać umysł praktykując naukę oddychania.

Nasza szkoła medytacji naucza, że usiadłszy wygodnie, powinniśmy zwrócić uwagę na oddech.

Świadomość oddechu pozwala nam uspokoić umysł i poczuć radość. Kiedy oddech zaczyna spokojnie

i stabilnie przepływać przez oba nozdrza, umysł osiąga stan radości i spokoju. Taki stan mentalny jest

konieczny, aby umysł mógł rozpocząć podróż ku głębszym poziomom świadomości, gdyż jeśli umysł

nie znajduje się w stanie radości, nie może zachować spokoju, a niespokojny umysł nie potrafi

medytować.

Kiedy zaczynamy medytować oddech, możemy zauważyć, że przeszkadzają nam cztery przeszkody

wspomniane wcześniej: płytkość, urywany oddech, głośny oddech oraz (sprawiające najwięcej

kłopotów) długie przerwy między wdechem a wydechem. Wiele już powiedziano na temat tych kwestii,

lecz im więcej będziemy medytować, tym bardziej będziemy sobie uświadamiać to, że musimy się ich

pozbyć. Kiedy zaczynamy medytować przepływ oddechu, zauważymy, że oddech urywany i przerwy

w oddechu

64

Swami Rama

odpowiadają naszym mentalnym niepokojom. Tak wiec, ważne jest, aby nauczyć się ćwiczeń

pranayamy, które pozwolą nam wyeliminować je.

Ci, którzy nie chcą wykonywać ćwiczeń pranayamy, mogą medytować, lecz bez świadomości oddechu

nie można osiągnąć stanu głębokiej medytacji. Oddech i umysł są od siebie współzależne. Usiadłszy

w danej pozycji, powinniśmy zająć się oddechem, co jest naturalnym krokiem na ścieżce wiodącej ku

spokojowi. Wzmacnia on umysł i sprawia, że znacznie nam łatwiej skierować uwagę do wewnątrz.

Początkujący powinni zaczynać od uświadomienia sobie oddechu. Jest to najprostszy, najbardziej

naturalny i najważniejszy krok do osiągnięcia stanu głębokiej medytacji.

Ci uczniowie, którzy przygotowani są do zapoznania się z zaawansowanymi technikami

medytacyjnymi, wiedzą jak ważna jest świadomość oddechu. Kiedy umysł zaczyna podążać za

oddechem, stajemy się coraz bardziej świadomi istniejącej w nas głębszej rzeczywistości, gdyż

istnieje związek pomiędzy naszą najgłębszą jaźnią a ośrodkiem wszechświata, który dostarcza energii

życiowej wszystkim żywym stworzeniem. Póki ciało otrzymuje poprzez oddech siłę witalną zwaną

praną, poty związek ciało/umysł trwa. Kiedy owo połączenie zostanie zakłócone, umysł świadomy

upada, a ciało oddziela się od wewnętrznej jednostki życia. Owo oddzielnie nazywamy śmiercią.

Świadomość oddechu pozwala nam doświadczyć głębszych poziomów świadomości, które zazwyczaj

pozostają poza zasięgiem umysłu świadomego. Chodzi o to, że nie możemy osiągnąć głębszego

stanu świadomości nie pracując systematycznie nad oddechem. Pierwszym krokiem w tym procesie

jest rozwinięcie świadomości oddechu.

Przeważnie jesteśmy całkowicie nieświadomi procesu oddychania. Kiedy usiądziemy już w pozycji

medytacyjnej, musimy zwrócić uwagę na przepływ oddechu, na to

Ćwiczenia w oddychaniu

65

czy jest równy, na to w jakiej części ciała się rodzi, a w

końcu na rytm samego oddechu.

Możesz na przykład zauważyć, że oddychasz z ustami lekko otwartymi lub że twój oddech jest szybki,

płytki i nieregularny, albo że oddychając wydajesz jakiś odgłos. Celem jest przywrócenie ciału

naturalnego sposobu oddychania, czyli oddychania równego i przeponowego, kiedy to wszystkie

wdechy i wydechy przepływają przez nozdrza, nie przez usta, a cały proces jest cichy. Jeśli

oddychasz szybko i płytko, prawdopodobnie oddychasz piersiami, co oznacza, że twój oddech nie jest

pełen, nie kończysz go i nie wykorzystujesz wszystkich naturalnych możliwości płuc. Kiedy zaczniesz

oddychać przeponowo, twoje płuca zaczną nabierać więcej powietrza z każdym wdechem i lepiej się

opróżniać z każdym wydechem.

Kiedy oddychasz przeponowo, proces oddychania staje się skuteczniejszy; będziesz wtedy oddychał

wolniej, ponieważ każdy oddech niesie za sobą więcej siły życiowej. Nie można jednak oddychać

przeponowo, jeśli głowa i plecy nie są wyprostowane. W zrozumieniu tego pomoże nam poniższy

diagram.

WDECH

WYDECH

PRZEPONA

Ruchy przepony podczas wdechu i wydechu

66

Swami Rama

Twoje płuca są elastyczne i ekspansywne, a kiedy są napełnione odpowiednią ilością powietrza, ich

możliwości są większe niż wtedy, kiedy oddychamy płytko, klatką piersiową. Płuca oddzielone są od

części jamy brzusznej poziomym mięśniem nazywanym przeponą, który porusza się w górę i w dół.

Kiedy przepona wędruje w górę, płuca zostają opróżnione; kiedy przepona wraca w dół, płuca

nabierają więcej powietrza. Nie można obserwować przepony bezpośrednio, lecz kiedy oddychasz

przeponowe, możesz zauważyć, że dolne żebra unoszą się lekko podczas wdechu, a dolna część

jamy brzusznej może również nieco się poruszyć. Podczas wydechu, dolna część jamy brzusznej

zbliża się do kręgosłupa.

Jeśli nie zachowujesz właściwej postawy ciała i garbisz się, nie będziesz w stanie oddychać

swobodnie i nieświadomie będziesz hamował oddychnie przeponą, czego wynikiem będzie szybki i

płytki oddech. Jest to jeden z powodów, dla których postawa, w jakiej siedzisz jest tak ważna. Garbiąc

się, nie możesz swobodnie oddychać, a kiedy proces oddychania jest zakłócony, umysł nie będzie

potrafił się wyciszyć.

Pierwszym krokiem w ćwiczeniu oddychania przeponą jest uświadomienie sobie swojej postawy oraz

przyjęcie wygodnej, wyprostowanej i prawidłowej postawy. Dzięki temu będziesz mógł oddychać

przeponą. Potem zaobserwuj czy twój wdech i wydech są równej długości. Istnieją pewne ćwiczenia,

które zmieniają długość wdechu i wydechu, większość ludzi jednak robi to nieświadomie, co jest

szkodliwe dla ciała.

Jednym ze sposobów na wyrównanie oddechu jest mentalne liczenie długości wdechu i wydechu, póki

się nie wyrównają. Licząc długość oddechu jednakże, możesz zauważyć u siebie tendencję do

robienia króciutkich przerw, kiedy zastanawiasz się nad liczbą. Lepszym sposobem jest

Ćwiczenia w oddychaniu

67

wydychać powietrze, jakbyś oddychał w dół, ku palcom u stóp, i wdychać w kierunku czubka głowy.

Ważne jest, aby cały proces przebiegał równo, bez żadnych przerw czy nieregularności. Kończąc

jeden spokojny wydech, zaczynasz kolejny wdech i tak dalej. Jeśli zaczniesz zwracać uwagę na

proces oddychania, kiedy nie medytujesz, zdołasz poradzić sobie z tym problemem, po czym, kiedy

znów zaczniesz medytować, oddech stanie się równy i spokojny w sposób naturalny.

Kolejny punkt jest nie mniej istotny. Wielu ludzi nieświadomie wstrzymuje oddech pomiędzy wdechem

a wydechem. Ten nawyk jest wyjątkowo szkodliwy, gdyż wywołuje napięcie w ciele, zakłóca normalny

rytm oddechu, pracę układu nerwowego, a tym samym i dla serca. Ważne jest, aby wyeliminować tę

nieświadomą tendencję do wstrzymywania oddechu. Cały proces oddychania powinien przebiegać w

sposób równy i naturalny, bez żadnych przerw czy uczucia, że zmuszamy się do czegoś. Kiedy

wyrównamy i uspokoimy oddech, stanie się on cichy. Głośny oddech oznacza, że albo oddychasz na

siłę, albo coś ci oddychać przeszkadza.

Proces oddychania stanie się łagodny i cichy, kiedy oddychasz głęboko, równo i za pomocą przepony;

kiedy długość wdechu i wydechu jest taka sama; kiedy twój oddech jest cichy; i w końcu, kiedy

pomiędzy wdechem a wydechem nie ma żadnych przerw. Wtedy twoja medytacja można się pogłębić.

Stres i napięcia dnia codziennego zakłócają naturalny rytm oddechu, musisz więc nieustannie

przywracać go do normy. Z początku będziesz musiał specjalnie zwracać na to uwagę podczas

medytacji i wszystkiego, co robisz. Choć większość uczniów nie chce aby im to powtarzać, powinieneś

poświęcić cztery tygodnie na świadome wyrównywanie oddechu, czyli naukę oddychania przeponą, a

dopiero potem zająć się innymi aspektami medytacji.

68

Swami Rama

Doskonalenie oddychania przeponą

Istnieje wiele technik doskonalących oddychanie przeponą. Najpierw połóż się na plecach w pozycji

relaksacyjnej nazywanej pozycją korpusu, shavasaną. Jeśli położysz jedną rękę na klatce piersiowej,

a drugą na brzuchu w okolicach pępka, będzie ci łatwo stwierdzić czy oddychasz przeponą, gdyż

poczujesz delikatne ruchy brzucha wznoszącego się wraz z wdechem i opadającego wraz z

wydechem. Jeśli oddychasz przeponą, prawie nie będziesz czuł ruchów klatki piersiowej.

Pozycja korpusu (shavasana)

Określanie czy oddychamy przeponą

Możesz również ćwiczyć oddychanie w tej pozycji wykorzystując torebkę z piaskiem ważącą około 3

do 5 kilogramów, umieszczoną na brzuchu. Po prostu połóż się w pozycji korpusu i zwróć uwagę na

ruchy brzucha. Ćwiczenie to wzmocni też nieco mięśnie przepony.

Ćwiczenia w oddychaniu

69

Ćwiczenie z torebką z piaskiem

Leżąc na brzuchu w pozycji krokodyla, poczujesz jak odbywa się oddychanie przeponą. W tej pozycji

leżysz twarzą w dół i stopami skierowanymi ku górze. Oprzyj czoło na złożonych ramionach i oddychaj

głęboko. W tej pozycji łatwo ci będzie poczuć ruchy brzucha napierającego na podłogę. Oddychanie i

relaksowanie się w tej pozycji codziennie rano i wieczorem przez 5 do 10 minut pomoże ci nabrać

zwyczaju oddychania przeponą. Kiedy już będziesz mógł swobodnie oddychać przeponą w tej pozycji

i nauczysz się tak samo oddychać przez cały dzień, będziesz oddychał tak samo i podczas medytacji,

siedząc w pozycji wyprostowanej.

Pozycja krokodyla (makarasana)

Oddychanie dwa-na-jeden

Kiedy już opanujesz oddychanie przeponą, zauważysz że twoja medytacja uległa zmianie. Istnieje

również wiele innych ćwiczeń, które mogą ci być pomocne. Oddychanie dwa-na-jeden pogłębi stan

odprężenia, wyeliminuje z ciała niepotrzebne gazy i wzmocni wigor i wy-

Swami Rama

trzymałość. Możesz je wykonywać siedząc lub chodząc, a zawsze doda ci ono energii.

Ćwiczenie to polega na tym, aby wydech był dwa razy dłuższy od wdechu. Na przykład, możesz

wydychać licząc do ośmiu, nabrać powietrza licząc do czterech, nie wstrzymuj oddechu; nabieraj i

wypuszczaj powietrze z płuc bez żadnych przerw. Poeksperymentuj z tym ćwiczeniem każdego dnia

przez około 5 do 10 minut przez dwa tygodnie, a zauważysz, że masz więcej energii.

Pranayama a układ nerwowy

Nauka pranayamy jest ściśle związana z autonomicznym układem nerwowym. Techniki pranayamy

mają pomóc w zrównoważeniu funkcjonowania układu nerwowego i sprawić, aby umysł zaczął

kontrolować te zazwyczaj bezwarunkowe procesy. Są to istotne ćwiczenia przygotowujące do

medytacji, a jeśli zaczniesz je wykonywać i obserwować ich skutki, stwierdzisz, że przynoszą ci

znaczne korzyści: uspokajają i odprężają ciało i umysł.

Na długo zanim doszliśmy do naszej współczesnej wiedzy o systemie nerwowym, jogini z dawnych lat

wiedzieli, że energia praniczna przepływa przez kanały ciała zwane nadi. Nadi to nie nerwy, lecz

subtelne czynniki koordynujące działanie nerwów. Istnieją tysiące nadi, z których trzy odgrywają

szczególnie istotną rolę. Są to: sushumna, idą oraz pingala.

Sushumna jest kanałem centralnym i odpowiada kręgosłupowi. Pozostałe nadi, idą i pingala, związane

są odpowiednio z lewą i prawą stroną kręgosłupa. Idą i pingala powstają u podstawy kręgosłupa. Idą

kończy się w lewym nozdrzu, a pingala w prawym. Zazwyczaj energia przepływa przez te dwa kanały

naprzemiennie. Celem wielu ćwiczeń pranayamy jest skierowanie energii pranicznej

Ćwiczenia w oddychaniu

71

w górę, ku sushumnie, co wywołuje stan radości, spokoju i wyższej świadomości.

Współczesne badadania fizjologiczne potwierdziły to, czego starożytni jogini doświadczyli dawno temu

- że oddychamy naprzemiennie raz prawym, a raz lewym nozdrzem. Choć przeciętnego człowieka

może to zdziwić, to jedno nozdrze jest zawsze bardziej otwarte niż drugie; powietrze przepływa nim

swobodniej niż tym drugim, bardziej zamkniętym nozdrzem. Nozdrze, które jest bardziej otwarte

nazywamy nozdrzem aktywnym lub dominującym, podczas gdy zamknięte uważane jest za pasywne.

U osoby zdrowej proces zmiany nozdrza dominującego odbywa się mniej więcej co 90 minut do

dwóch godzin. Proces fizjologiczny, dzięki któremu to się dzieje, jest fascynujący. Tkanki po jednej

stronie nozdrza napełniają się krwią, powiększają się i zawężają cokolwiek przepływ powietrza.

Jednocześnie drugie nozdrze otwiera się i przepływa nim więcej powietrza.

Łatwo jest określić, które nozdrze jest aktywne w danej chwili: po prostu wydychaj powoli nosem

podłożywszy jedną rękę pod nos. Strona, na której poczujesz silniejszy prąd powietrza, będzie stroną

nozdrza aktywnego.

Jeśli trudno jest ci określić różnicę, możesz posłużyć się lusterkiem. Umieść lusterko pod nozdrzami i

zaobserwuj wzór powietrza, które zbierze się na powierzchni lusterka. Po jednej stronie wzór ten jest

zwykle większy, co jest znakiem nozdrza aktywnego. Nawet kiedy masz potężny katar, nozdrza nigdy

nie są całkowicie zamknięte. Jak już powiedzieliśmy, co każde dziewięćdziesiąt minut ten wzorzec

zmienia się, więc jeśli sprawdzisz go później, najprawdopodobniej zauważysz, że zmienił on stronę.

Według starożytnych tekstów jogicznych, jest to zaledwie początek nauki oddychania, swarodayi,

nauki zawi-

72

Swami Rama

łej i intrygującej. Jeśli zainteresuje cię ten zadziwiający przedmiot, możesz zajrzeć do innych tekstów,

takich na przykład jak Science of Breath (tyt. polski: Sztuka oddychania wyd. LIMBUS) czy Path of

Fire and Light. Wracając jednakże, do głównego punktu naszych rozważań, celem ćwiczeń

pranayamy jest rozwiniecie umiejętności kontrolowania procesu oddychania i stworzenie radosnego,

głębokiego stanu umysłu, ułatwiającego medytację, poprzez otwarcie jednocześnie obu nozdrzy.

Pomocna jest w tym seria ćwiczeń pranayamy, z których najważniejszym jest nadi shodhanam, czyli

naprzemienne oddychanie nozdrzami.

Naprzemienne oddychanie nozdrzami (nadi shodhanam)

Istnieje wiele odmian naprzemiennego oddychania nozdrzami, a każda z nich ma konkretny cel. Jak

sama nazwa wskazuje, we wszystkich chodzi o zmianę przepływu oddechu pomiędzy dwoma

nozdrzami. Przekonasz się, że to ćwiczenie oddechowe jest skutecznym narzędziem w uspokajaniu

systemu nerwowego. Oczyszcza też i przywraca równowagę oddechowi, oraz wprowadza nas w stan

jasności i spokoju umysłu, niezbędnego w medytacji. Pomaga też przywrócić równowagę

autonomicznego systemu nerwowego.

W miarę upływu czasu, będziesz wykonywał coraz sub-telniejsze i skuteczniejsze warianty tego

ćwiczenia, łącznie z wstrzymywaniem oddechu. Nasza tradycja jednakże nie zachęca uczniów do

rozpoczynania ćwiczeń od wstrzymywania oddechu. Nie powinno się tego robić, póki nie pozna się

dogłębnie bandha (zamknięć) i mudr (gestów), dlatego wstrzymywania oddechu uczą się tylko

Ćwiczenia w oddychaniu

73

uczniowie zaawansowani. Wstrzymanie oddechu intensyfikuje koncentrację, a jeśli umysł nie został

uspokojony i zrównoważony, ćwiczenie to niekoniecznie może okazać się dla nas korzystne.

Łatwo się nauczyć oddychania naprzemiennego. Uczniów początkujących i średnio zaawansowanych

uczy się trzech jego odmian. Na kolejnych stronach pokazujemy jeden cykl każdej odmiany. Wybierz

jedną z nich i ćwicz przez jakieś dwa miesiące, póki jej nie opanujesz. Potem możesz dodać kolejną

wersję lub zamienić ją na inną. Po jakimś czasie najlepiej jest wybrać jedną odmianę i stosować ją

regularnie i nie zmieniać jej niepotrzebnie.

Nadi shodhanam wykonuje się przyjąwszy pozycję medytacyjną, po wykonaniu asan i ćwiczeń

relaksacyjnych. Jest ona ćwiczeniem przygotowującym do medytacji. Powinno się ją wykonywać co

najmniej dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Można i w południe, lecz tylko na pusty żołądek - przed

posiłkiem. (UWAGA: ćwiczenie w południe zależy od tego, które nozdrze jest właśnie aktywne, a które

pasywne. Zobacz diagramy poniżej).

Podstawowe procedury oddychania naprzemiennego

Wybierz wariant oddychania naprzemiennego, który będziesz później ćwiczył.

74

Swami Rama

Wariant I jest najdoskonalszą metodą ćwiczenia. Często uczy się go przed wszystkimi innymi, często

też pozostaje metodą, którą wykorzystuje się dalej. Wymaga jednakże, najczęstszego manipulowania

nozdrzami, dlatego dla niektórych początkujących może nie być metodą najlepszą.

RANO

lewe prawe nozdrze

WY 4-.... WYJ."'

w t'"""

*"•••••

j, WY

Wf

!iWY

"""".J, WY

n 3x

przez oba nozdrza

POŁUDNIE

aktywne pasywne

nozdrze

WYJ. WYC

...

WY|

!'">

"|W

JWY

wf

U 3x

przez oba

nozdrza

WIECZÓR

lewe prawe

nozdrze

..——• W t...

"T

WY!

*••*••«.

WYC"

WC.....

"""i WY WY r"'

.,...••' •••••-.,

't w

n 3x

przez oba nozdrza

WY = wydech

W = wdech

Ćwiczenia w oddychaniu

75

Wariant II to metoda, która jest cokolwiek łatwiejsza do zapamiętania i wykonywania. Każda zmiana

nozdrzy koresponduje z jednym oddechem.

RANO

POŁUDNIE

WIECZÓR

lewe prawe

aktywne pasywne

lewe prawe

nozdrze

nozdrze

nozdrze

|WY

i WY

iWY

tw

........... j W

tw

IWY

TWY

l WY

.......... J w

t.w

t..w

i'WY

IWY

'i WY

t.w _

...Jw

...••"•••"

............i w

"lwy

J. WY

J'WY

f w

tw

tw

i'WY

'j WY

i WY

ty.........

...tw

.......... j W

"""4. WY

|'WY

X'WY

tw

tw

tw

n 3x

n 3x

n 3x

przez oba

przez oba

przez oba

nozdrza

nozdrza

nozdrza

WY = wydech W = wdech

76

Swami Rama

Wariant III wymaga najmniejszych manipulacji nosem, dlatego łatwo się go nauczyć. Jeśli poprzednie

dwie metody mogły się z początku wydawać nieco trudne, to ta może okazać się dobrym punktem

wyjścia.

RA1>

jo

POLU

DNIE

WIEC

:ZÓR

lewe

prawe

aktywne

pasywne

lewe

praw

e

nozd

rze

noz

drze

nózi

drze

J.

WY

4 WY

4 WY

fw

Tw

Tw

iwY

i WY

4 WY

fw

Tw

T w

j,WY

1 WY

4 WY

fw

Tw

Tw

4 WY

4"WY

X WY

Tw

fw

T w

i WY

i WY

i WY

Tw

f W

f W

i WY

i WY

i WY

f W

Tw

f W

T4 3x T4 3x T4 3x

przez oba przez oba przez oba

nozdrza nozdrza nozdrza

WY = wydech W = wdech

1) W pozycji medytacyjnej sprawdź prawidłowe położenie głowy, szyi i górnej połowy ciała, tak aby

twój kręgosłup był wyprostowany i abyś mógł swobodnie oddychać.

2) Zdecyduj czy zaczniesz wydychać powietrze prawym czy lewym nozdrzem. Wybór zależy od pory

dnia i metody, jakiej użyjesz (zob. diagramy).

Ćwiczenia w oddychaniu

77

3) Oddychaj przeponą. W tym ćwiczeniu wszystkie wdechy i wydechy powinny być jednakowej

długości, wolne i kontrolowane. Pamiętaj, aby nie oddychać z przerwami. Podczas ćwiczenia zamknij

oczy.

4) Nozdrza zamyka się stosując specjalne położenie dłoni. Zbliż prawą rękę do nosa, zegnij wszystkie

palce oprócz kciuka. Kciukiem zamknij prawe, a palcem serdecznym lewe nozdrze. Pamiętaj, aby nie

pochylać głowy ku dłoni. Kontroluj także siłę, z jaką zaciskasz nozdrza; należy to robić bardzo

delikatnie. Możesz po prostu oprzeć kciuk lub palec o nozdrze, a na to potrzeba jedynie delikatnego

dotknięcia.

Naprzemienne oddychanie nozdrzami (nadi shodhanam)

5) Aby zacząć ćwiczenie, delikatnie zamknij jedno nozdrze, a drugim łagodnie wypuść całe powietrze.

6) Przy końcu wydechu, postępując według wzorca wariantu, który wybrałeś, nabierz łagodnie

powietrza, tak aby wypełnić nim całe płuca.

7) Kontynuuj oddychanie póki nie ukończysz jednego pełnego cyklu wariantu, który wybrałeś. Potem

oddychaj głęboko i łagodnie przez oba nozdrza.

78 Swami Rama

Kiedy opanujesz już wybrany wariant i nauczysz się oddychyć swobodnie, równo i cicho, zauważysz,

że długość twego oddechu coraz bardziej się wydłuża. Pracuj nad oddechem dalej, póki nie stanie się

on wolniejszy, równiejszy i bardziej świadomy. Kiedy to osiągniesz, będziesz gotów zrobić kolejny

krok.

Średnio zaawansowany poziom oddychania naprzemiennego

Na tym poziomie uczniowie powinni ćwiczyć trzy cykle nadi shodhanam, biorąc trzy oddechy przez

oba nozdrza pod koniec każdego cyklu, aby wyciszyć i przywrócić naturalny, wewnętrzny rytm

oddechu. Jeśli trzeba, można wziąć więcej niż trzy oddechy. (UWAGA: ćwicząc trzy cykle za jednym

razem, drugi z nich należy rozpocząć od przeciwnego nozdrza, a więc wzorzec oddychania

naprzemiennego tym samym zmieni się przy oddechu pierwszym i trzecim.)

W miarę upływu czasu będziesz poświęcał oddychaniu coraz więcej czasu i uwagi. Niech twój oddech

zawsze będzie równy i delikatny. Nie zmuszaj się do czegoś, co wywołuje jakikolwiek dyskomfort.

Nigdy nie powinna wystąpić potrzeba szybkiego łapania oddechu czy zmuszania się do oddychania.

Twoim celem jest osiągnięcie subtelnego, równego i spokojnego oddechu.

I oddychanie dwa-na-jeden, i nadi shodhanam można ćwiczyć dwa razy dziennie, a po wykonaniu

ćwiczeń hatha jogi, można wykonywać i inne ćwiczenia oddechowe. Wstrzymywanie oddechu

jednakże, powinno się wykonywać jedynie pod okiem kompetentnego nauczyciela, który również je

ćwiczył i który nauczy nas jak wykorzystywać bandhy i mudry. W przeciwnym razie zakłócenia w

twojej energii życiowej mogą wywołać zakłócenia w oddechu, które są niebezpieczne dla serca,

mózgu i innych narządów.

Ćwiczenia w oddychaniu

79

Istnieje wiele ćwiczeń oddechowych; tu opisaliśmy jedynie kilka z nich. Mają one pomóc uczniowi

osiągnąć stan medytacji, w którym oddech przepływa swobodnie przez oba nozdrza. Owo otwarcie

oddechu nazywane jest rozbudzeniem sushumny i jest istotne na wyższych poziomach medytacji.

Kiedy sushumna zostaje rozbudzona, osiąga się stan pewnej jasności' umysłu, który uspokaja się i

pozostaje w stanie radości. Taki radosny umysł jest gotowy medytować i osiągnąć stan spokoju.

Postęp w medytacji

rrogram, którego celem jest zrobienie postępu w medytacji, jest rezultatem dokładnych badań i

eksperymentów dokonywanych w ramach tradycji mędrców. Wielu oddanych adeptów medytacji

doświadczyło jej dobroczynnych skutków. Jeśli naprawdę chcesz osiągnąć najwyższy stan medytacji,

powinienieś poświęcić się temu jakże prostemu systemowi.

O Naucz się codziennie zasiadać do medytacji o tej samej porze, uczyń z tego swój nawyk.

O Opanuj właściwą postawę medytacyjną. Jest tylko kilka korzystnych pozycji medytacyjnych. Są to:

pozycja łatwa, korzystna i zaawansowana. Wybierz jedną z nich i ćwicz ją regularnie. Twoje ciało

przyzwyczai się do niej.

Wskazówki i cele na pierwszy miesiąc

Pierwszy miesiąc lub dwa należy poświęcić na ćwicze-'nie wygodnej pozycji medytacyjnej. Powinna

ona być stabilna i wygodna. Stabilność pozycji oznacza, że możesz w niej siedzieć nieruchomo i

trzymać głowę, szyję i korpus w jednej linii, że w żaden sposób nie jest ci niewygodnie. Poduszka,

której używasz jako siedzisko, nie po-

81

82 S wami Rama

winna być ani za wysoka, ani za twarda, ale też nie za

miękka czy niestabilna.

Przez pierwszy miesiąc możesz korzystać z podpory ściany, aby upewnić się, że trzymasz głowę,

szyję i ciało prosto, w jednej linii. Potem naucz się siedzieć bez żadnego podparcia z zewnątrz. Dobre

siedzisko medytacyjne można zrobić z drewnianej deski pokrytej dwoma kocami złożonymi na czworo.

Na pierwszym poziomie praktyki możesz natknąć się na wiele różnych problemów. Po pierwsze, twoje

ciało może zacząć się trząść, możesz się spocić czy zdrętwieć. Potem mniejsze mięśnie, takie jak

policzki lub oczy, mogą zacząć cię swędzić. Powinieneś nauczyć się ignorować wszystkie te objawy. Z

początku ciało buntuje się przeciw narzucaniu mu jakiejkolwiek dyscypliny. Jeśli podczas medytacji

wyschnie ci w gardle, możesz wziąć kilka łyków wody. W pewnych przypadkach możesz zauważyć, że

masz za dużo śliny w ustach. Oba te objawy mogą być skutkiem przejedzenia się lub jedzenia

niezdrowej żywności.

Na początku nie powinieneś próbować medytować długo, wystarczy 15-20 minut. Co trzeci dzień

możesz przedłużać medytację o 3 minuty. Stopniowo, kiedy opanujesz swoją pozycję medytacyjną,

będziesz medytować dłużej sam z siebie. Opanowanie wygodnej, stabilnej pozycji sprawi ci wiele

radości. Dyskomfort nie jest dobrym znakiem; kiedy zakończysz medytację i wstaniesz, rozmasuj

palce u nóg, nogi i uda.

Módl się do Boga, aby twoja medytacja stawała się coraz lepsza, abyś wciąż czuł motywację do

medytowania, abyś z coraz większym wytęsknieniem oczekiwał czasu medytacji. Lecz pamiętaj, że

modlisz się do Pana Życia, który mieszka w tobie samym. Tego rodzaju modlitwa wzmacnia twą

świadomość. Nie módl się o nic inne-

Postęp w medytacji 83

[ go, a tylko o wzmocnienie twojej medytacji. Egoistyczne modlitwy karmią ego, osłabiają i uzależniają

aspiranta.

l Modlitwa powinna koncentrować się na Bogu, a nie na ego modlącego się.

Ćwiczenie l

Zaczynając medytację sprawdź mentalnie swe ciało. Upewnij się, że twoje oczy są zamknięte, zęby

się delikatnie dotykają, wargi są zamknięte, a ręce złożone lekko na kolanach (albo obok kolan, tak

daleko, jak możesz swobodnie, nie przygarbiając się, sięgnąć).

Sprawdź całe ciało dokładnie od czubka głowy aż do stóp. Na czole nie powinno być żadnego

napięcia; żadnego napięcia na policzkach czy szczęce; żadnego napięcia w karku czy barkach.

Żadnego napięcia od ramion do dłoni.

Wróć mentalnie do ramion, nie powodując żadnego napięcia. Niech nie będzie napięcia również w

klatce piersiowej. Wciąż zwracając uwagę na klatkę piersiową, wdychaj i wydychaj powietrze w rytmie

wygodnym dla siebie. To pomoże ci zrelaksować ciało. Weź kilka głębokich oddechów przez nozdrza i

mentalnie oddal od siebie jakiekolwiek napięcie. Nie sugeruj nic swemu ciału, ale raczej obserwuj je i

pozwól, aby opadło z niego całe napięcie. Zwróć teraz uwagę na brzuch. Sprawdź obszar miednicy,

bioder, ud, kolan, łydek, kostek i stóp.

Weź teraz co najmniej 5-10 oddechów. Wyobraź sobie swoje ciało i znów systematycznie sprawdź je

całe, tym razem w odwrotnym kierunku, powracając do czubka głowy. Sprawdź je dokładnie; jeśli

znajdziesz jakieś napięcie czy ból, delikatnie poproś umysł, aby skierował się do tego miejsca i uleczył

ból. Umysł posiada wewnętrzną siłę mogącą poprawić tego typu dyskomfort. Nie wątp w to.

84 Swami Rama

Zrozumienie umysłu

Umysł jest panem ciała, oddechu i zmysłów, gdyż pełen jest siły centrum świadomości, duszy

indywidualnej. Wszystkie nasze procesy myślenia, emocje, umiejętność analizowania oraz

funkcjonowanie umysłu są zależne od owej wewnętrznej duszy. Trzeba po prostu uświadomić sobie

ten fakt: umysł kontroluje zmysły i sprawia, że funkcjonują w świecie zewnętrznym. To właśnie umysł

pragnie postrzegać świat poprzez zmysły i kategoryzować owe wrażenia zmysłowe. Umysł

przechowuje wrażenia w nieświadomości, magazynie zasług i win, a potem przypomina je ilekroć

zachodzi taka potrzeba.

Wszystkie sadhany (duchowe praktyki, techniki i dyscypliny) istnieją po to, aby ćwiczyć umysł. A

najważniejszą częścią owego treningu jest uświadomienie umysłowi istnienia rzeczywistości, która

leży poza nim: nieśmiertelnej duszy. Umysł jest oddzielnym, indywidualnym istnieniem, lecz oddzielnie

istnieć nie może. Istnieje tylko dlatego, że istnieje dusza.

Umysł jest najdoskonalszym instrumentem, jaki posiadamy. Jeśli rozumiemy ów instrument

prawidłowo, może nam on pomóc w sadhanach. Jednakże, jeśli umysł nie jest uporządkowany i

zdyscyplinowany, może nas odciągnąć od naszych celów i rozproszyć nasze potencjały. Wszystko, co

należy do dziedziny umysłu, może zostać przez umysł uleczone, kiedy tylko poznamy naszą głębszą

naturę. Kiedy uświadomimy sobie nasze wewnętrzne ja, będziemy w stanie świadomie uleczyć lub

zapobiec wystąpieniu wielu chorób.

Istnieją cztery funkcje umysłu: manas, buddhi, ahamka-ra oraz chitta. Należy je zrozumieć, a ich

funkcje skoordynować. Manas to umysł niższy, przez który kontaktujemy się ze światem zewnętrznym

i który dostarcza nam

Postęp w medytacji 85

wrażeń zmysłowych i informacji. Manas ma tendencję do wątpienia i kwestionowania, która może

przysporzyć problemów, jeśli jej nie powściągnąć.

Buddhi to wyższy aspekt umysłu, drzwi do mądrości wewnętrznej. Ma on umiejętność decydowania,

osądzania i rozróżniania. Może obrać mądrzejszą z dwóch opcji, jeśli funkcjonuje prawidłowo i jeśli

manas przyjmie jego kierownictwo.

Ahamkara to poczucie „siebie", indywidualnego ego, które wie, że jest oddzielnym istnieniem. Daje

nam poczucie tożsamości, lecz również poczucie separacji, bólu i wyobcowania.

Chitta jest bankiem pamięci, który przechowuje nasze wrażenia i doświadczenia. Może być użyteczny,

ale może również przysparzać problemów, jeśli nie zostanie skoordynowany z innymi funkcjami. Owe

cztery funkcje opisane są bardziej szczegółowo w The Art of Joyful Living (Sztuka radosnego życia,

wyd. poi. LIMBUS).

Każdy aspirant powinien zwracać uwagę na te cztery funkcje umysłu (manas, chitta, buddhi i

ahamkara), które mają różne umiejętności i obowiązki, a także na ich zachowanie w świecie

zewnętrznym, aby nie nabyły chorób przekazywanych poprzez niezdrowe jedzenie, seks czy

niezrównoważony styl życia.

Czystość jest cenna, lecz nie powinna stać się naszą obsesją, gdyż aby mógł skutecznie

funkcjonować, systemowi immunologicznemu niezbędny jest również zdrowy umysł. Czystość umysłu

osiąga się pozbywając się tendencji do negatywizmu, pasywności i lenistwa. Tego typu zdrowy umysł

jest pewien siebie, a wtedy buddhi może skuteczniej dokonywać rozróżniania i podejmować lepsze

decyzje we właściwym czasie.

Aby skoordynować działanie różnych dziedzin umysłu, musimy nauczyć się obserwować funkcje

umysłu obja-

86

S wami Rama

wiające się poprzez to, co robimy i mówimy, a jednocześnie obserwować sam proces myślenia.

Ignorancja jest matką wszystkich chorób, dyskomfortu, bólu i nieszczęścia. Oczyszczony, spokojny i

wyciszony umysł jest zdrowy i nastawiony pozytywnie. Proces medytacji sprawia, że umysł pozostaje

użytecznym i konstruktywnym instrumentem.

Jasny umysł, oczyszczony i wyszkolony w skupianiu się na jednym punkcie, może w wielu

przypadkach pomóc w uzdrawianiu. Samouzdrawianie jest jedną z naturalnych umiejętności

fizycznych umysłu każdego człowieka. Przypuśćmy na przykład, że obierasz jabłko, kaleczysz sobie

palec, który zaczyna krwawić. Zauważysz, że komórki ciała działają jakby rozumiały; dlatego

podejmują natychmiastową akcję ratunkową w miejscu skaleczenia, aby powstrzymać krwawienie i

ochronić uszkodzone komórki. Z czasem, w zależności od kondycji twego systemu

immunologicznego, ciało uleczy się samo. Komórki ciała, którego procesy mentalne i emocjonalne nie

są skoordynowane, również mogą podejmować wszelkiego rodzaju akcje ratunkowe. Jednakże,

właśnie z powodu braku owej koordynacji i równowagi na subtelnym poziomie funkcji umysłu, mogą

wystąpić choroby i przeszkodzić nam w sadhanie.

Uważam, że jeśli przywiążemy się emocjonalnie do przedmiotów świata zewnętrznego i nie będziemy

w stanie rozwinąć naszych wewnętrznych potencjałów, wtedy nasze życie będzie niekompletne i

staniemy się ofiarami niezadowolenia i rozczarowania. Dlatego powinniśmy wykorzystać wszystkie

środki, jakie posiadamy, aby z naszego ciała, oddechu, zmysłów i umysłu uczynić zdrowe narzędzia

dla potrzeb sadhany.

Kiedy osiągniesz stan medytacji, w którym ciało staje się doskonale wyciszone i nieruchome, nie

trzęsie się, nie

Postęp w medytacji

87

drży, wtedy poczujesz niezwykłą radość, zupełnie inną od wszelkich innych rodzajów radości

pochodzących z doświadczania świata zewnętrznego. Wtedy możesz zacząć obserwować swój

oddech i wkroczyć w następne stadium medytacji.

Pamiętaj, że praktykowanie świadomości oddechu jest w medytacji sprawą nadzwyczaj istotną.

Obserwuj swój oddech i przekonaj się, czy nie zauważysz jakichś problemów związanych z wyżej

opisanymi czterema najczęstszymi problemami: oddechem urywanym, płytkim, głośnym i przerwami w

oddechu. Ciało powinno być nieruchome, a głowa, szyja i korpus znajdować się w linii prostej, abyś

mógł oddychać swobodnie.

Ćwiczenia na drugi miesiąc

W drugim miesiącu możesz rozszerzyć ćwiczenia w następujący sposób: wykonaj ćwiczenia

rozciągające i oddechowe. Ćwiczenia fizyczne pomagają rozluźnić mięśnie, lecz aby osiągnąć stan

głębszego odprężenia na sub-telniejszym poziomie nerwów oraz aby odprężyć system nerwowy,

niezbędne są ćwiczenia oddechowe. Oddychanie naprzemienne i równe są wspaniałym

przygotowaniem, lecz podczas samej medytacji jedynym ćwiczeniem, jakie należy wykonywać jest

świadomość oddechu. Oddech jest jednym z najważniejszych punktów, na jakich koncentruje się

umysł. Umysł i oddech są od siebie nierozłączne. Umysł w sposób łatwy i naturalny koncentruje się na

oddechu.

Jak już powiedzieliśmy sobie wcześniej, przez pierwszy miesiąc aspirant ma koncentrować umysł na

przepływie oddechu, obserwując swoje wdechy i wydechy, i starając się usunąć owe cztery główne

problemy oddechowe. Następ-

o o S wami Rama

nie umysł powinien skoncentrować się na ćwiczeniu opisanym poniżej.

Ćwiczenie 2

Będzie to wspaniale doświadczenie, lecz pamiętaj, że doświadczysz owego przyjemnego stanu tylko

wtedy, gdy najpierw nauczysz się zachowywać nieruchomą i wygodną pozycję, aby twoje ciało nie

odciągało cię od wewnętrznej radości, jakiej dostarczyć może to ćwiczenie. Jest ono wyjątkowo

subtelne; jest ono bardziej zaawansowane i wyszukane niż inne doświadczenia związane ze

świadomością oddechu. Jest ono centralnym punktem doświadczeń tysięcy lat i długiej linii mędrców i

nauczycieli.

Wydychaj, jakby twój oddech rodził się u podstawy kręgosłupa i dążył ku głowie, nie napotykając po

drodze żadnych przeszkód. Wydychaj, jakbyś to zrobił od samego czubka głowy do podstawy

kręgosłupa. Będzie ci łatwiej, jeśli wyobrazisz sobie trzy kanały kręgosłupa: jeden w środku, który

fizjolodzy nazywają centralis canalis, a po obu jego stronach dwa subtelne kanały, które jogini

nazywają idą i pingala, czyli dwa główne nadi opisane wcześniej.

Wdychaj i wydychaj przez centrałis canalis, który jest wyjątkowo delikatną, mlecznobiałą tubą. Poczuj

delikatny prąd energii płynący pomiędzy rdzeniem przedłużonym (u podstawy mózgu) a spojeniem

łonowym. Obserwuj swój umysł i zauważ ile razy ulegnie rozproszeniu. W chwili, gdy umysł zajmie się

czymś innym, stwierdzisz, że w oddechu następuje niewielka przerwa lub nieregularność. W czasie

ćwiczenia należy zwracać uwagę na to, aby oddech przepływał swobodnie, bez żadnych odgłosów,

aby nie był nierówny, płytki i aby nie wystąpiły w nim przerwy.

Oddychając ze świadomością swego kręgosłupa, zwróć uwagę na to, w jaki sposób oddech

przechodzi przez

Postęp w medytacji

89

nozdrza. Możesz zauważyć, że jedno nozdrze wydaje się być jakby zablokowane, a drugie bardziej

otwarte. Możesz z łatwością wdychać przez jedno, ale nie przez drugie nozdrze. W takim przypadku,

zwróć uwagę na zablokowane nozdrze. Możesz się zdziwić, kiedy po chwili zauważysz, że otwiera się

ono.

Na przykład, najpierw możesz zwrócić uwagę na prawe nozdrze. Kiedy otworzy się ono i łatwo ci

będzie przez nie oddychać, zwróć uwagę na drugie nozdrze, aby i ono również się otworzyło. Jeśli

będziesz ćwiczył systematycznie, wkrótce będziesz potrafił kontrolować swój oddech.

Oddech i umysł są bliźniaczymi prawami życia. Choć istnieją oddzielnie, są blisko ze sobą związane i

oddziałują na siebie wzajemnie. Spróbuj uświadomić sobie, że przepływem twego oddechu możesz

kierować w sposób świadomy, poprzez zwyczajne zwrócenie na niego uwagi umysłu. Wkrótce

stwierdzisz, że z chwilą, kiedy zmieniają się twoje myśli, zmienia się również oddech.

Eksperymentując z subtelnymi potencjałami elektrycznymi związanymi z oboma nozdrzami, mędrcy

odkryli, że owe dwa aspekty oddechu mają różne natury. Oddychanie lewą stroną ma efekt kojący,

podczas gdy oddychanie prawą stroną ma efekt rozgrzewający.

Według tej zaawansowanej nauki oddychania, kiedy zauważysz, że jedno z nozdrzy jest aktywniejsze,

będzie to oznaczało, że jedna z tattv (subtelne elementy) staje się aktywna i zaczyna dominować, co

stwarza zakłócenia w umyśle. To właśnie jest przyczyną zmian w przepływie twego oddechu. Na tattvy

wpływa sposób, w jaki oddech przepływa przez prawe i lewe nozdrze, a na twój oddech ma wpływ

dominująca tattva. Jednakże, kiedy już zaczniesz kontrolować oddech, będziesz potrafił również

kontrolować zmiany w tattvach, a to zgodnie ze swoją

Postęp w medytacji

91

I

nieodpartą chęć, aby wejść w ten stan ponownie i przez cały dzień będziesz z niecierpliwością czekał

chwili rozpoczęcia medytacji. Kiedy oba nozdrza oddychają swobodnie, oznacza to, że wdychasz i

wydychasz powietrze przez oba nozdrza jednocześnie, co jest znakiem rozbudzenia się sushumny.

Wielki przełom nastąpi, kiedy będziesz potrafił utrzymać ten stan przez pięć minut, a twój umysł

będzie potrafił skupić się na jednym punkcie. Od tej chwili będzie się skupiał na twoim wnętrzu. Tej

kriyi (specjalnemu ćwiczeniu) należy poświęcić dwa do trzech miesięcy.

Umyśl świadomy

Umysł świadomy jest tą częścią umysłu, która funkcjonuje w czasie czuwania. Jest to po prostu

niewielki ułamek całości umysłu. Nasz system kształcenia - czy to w domu, szkole czy na

uniwersytetach - nie ma systematycznego programu, który by nauczał nas jak naprawdę zrozumieć i

uświadomić sobie całość swego umysłu, a zwłaszcza umysł nieświadomy. Owa maleńka część

umysłu, którą kształtuje nasz system edukacyjny od dzieciństwa do dorosłości, jest zaledwie umysłem

świadomym.

Umysł świadomy opiera się na zmysłach i dzięki nim zbiera dane ze świata zewnętrznego. Posiadamy

pięć subtelnych zmysłów poznawczych (wzrok, słuch, smak, węch i dotyk) i pięć najważniejszych

organów (ręce, stopy, narządy mowy oraz organy reprodukcji i eliminacji).

Większość z nas niewiele wie o tym jak należy kształcić świadomy aspekt umysłu. Mędrcy jednakże, z

pomocą metod medytacyjnych, nauczyli się zanurzać głęboko w swą nieświadomość i wykorzystywać

jej możliwości w sposób uporządkowany. Ci wielcy ludzie potrafili osiągnąć to za pomocą prostej,

systematycznej metody medy-

90 Swami Rama

umiejętnością rozróżniania i głębokością koncentracji. Jest to dogłębna nauka opisana bardziej

szczegółowo w Path of Fire and Light.

Rozbudzenie sushumny

Pójdźmy teraz krok dalej i zajmijmy się procesem uspokajania umysłu, aby mógł doświadczyć radości

w medytacji. ' Metoda ta nazywana jest rozbudzeniem sushumny. Aspirant, który cierpliwie podda się

temu programowi, z pewnością na tym skorzysta. Ci, którzy są „czytelnikami ekonomicznymi"

najprawdopodobniej przeczytają te instrukcje nie poświęcając im więcej uwagi i nie praktykując ich, a

w ten sposób zyskają jedynie niewiele. Niech Bóg im błogosławi, a może pewnego dnia i oni podążą

ową ścieżką światła.

Aby zacząć proces rozbudzania sushumny, medytujący skupia umysł na oddechu przepływającym

dwoma nozdrzami. Ale uwaga, nie znaczy to, że należy wizualnie skupić się na czubku nozdrzy czy

nosa; nie jest to trata-ka (patrzenie oczami). Celem jest skupienie świadomości na przepływie

oddechu, na mostku pomiędzy dwoma nozdrzami, tuż nad górną wargą. Kiedy skupisz umysł na tym

punkcie, wkrótce odkryjesz, że oba nozdrza zaczną oddychać swobodnie. Zjawisko to nazywane jest

sandhya, małżeństwem słońca z księżycem, związkiem między pin-galą a idą. Jest to cudowna chwila,

kiedy to ani zmartwienia, ani strach czy inne negatywne myśli nie rozpraszają umysłu. Ważne jest

jednakże, aby to sobie uświadomić, ponieważ uczniowie nie mają wiele doświadczenia w

wywoływaniu tego stanu, dlatego zazwyczaj nie trwa on długo i trudno jest utrzymać go przez dłuższy

czas.

Kiedy regularnie, rano i wieczorem, będziesz koncentrował umysł na punkcie pomiędzy dwoma

nozdrzami, stwierdzisz, że łatwiej ci osiągnąć stan radości. Poczujesz

-O2o\iJ

ynpods ihviLp9ui

'muat ouMOp

•psojzs/(zjd t psozspiuzEJSj 'psojzsgzjd 5ts BA\Xj>[po ui9iuzon pazjd uu/(zo od 'pufAomjui AzpaiM op

iMZJp BUO

BJ91MJO 'pEAV;Cl9Zjd AZ9JBU 91U 3IZBJ UlKupBZ AY M SIUBJSOZOd }S9f ifOBJ^paUI M

UI9I>[OJ>[

•p^ouozsBJjsnaiu ureu sfep Bf

Z feZSZ/^A\feu feqOS Z lSOU/(zjd 9IU lfD>pJSy(lB

feSoui 9iu aż '9iqos feiuiopBiMsn 'izpoqD mi

O} O 9TU OJ 9Z 'l{lZpJ9IAVJS I 'BJBIMS IOSOUUI9Mzjd I IDSOpBJ

ilXzopBiMsop znf Xzjoj>[ 'o§9uu9izpoo

-9ZJ pUUI BIU9IUJSI lUIOp^IMS BS /(ZJOJ>J '9IZpnj

'OJJSlią 9IZp5q po fOAVJ 'jnUIUI 09TS9lZp BU 3IUBMJ9ZJd3IU

{sXmn pidn^s jijBjjod zssizp9q Xp9i^ -ipBj/(p9ui fouoid

-O5(S 'pl>[Oq9{§ UI9UBJS JS9f BJOJ>[ 'iqpBUIBS MOUIOIZOd 9|

-91M 9f9IU}SJ '^pBUIBS pfeU§BISO 9ZOUI pfejpO I pSOUSBf B§

-BISO {sXuin ijfBj^ 'HS^ui qoKA\s BtUBpBq psoujśfoiuin zS9izp

-9qBU O/WOIlldoJS '/Czi^BUB IpBldtU9JUO>I S90Ojd ZS3IUZDBZ IJIMąO f9J PO 'BUJBUOfOBJJI I

BUBMOUI§BUIlXAV )S9f qDIU Z OSOZS5J9IM 9Z 'UJ9JOd ZSIZpJ3TA\JS !UJOA\BqO UI^MS

3IUpBf>[

-op 9is pazjMzad sgugiui/wod 'nsAu qo^usB{M ui9tirepBqz pgzad B/v\Bqo AqB{Xq ui9p5{q

ui/CuzBMOfj -oSgures 9iq9is B[p

pSOA\l|dj9p 9IS p/CZDHBU ZSISRUI np9IZM9TSp9Zjd UlXj ^

-OJOIZ9f 9{BO ppS^Z09IUBZ 9UO B§OUI 'Xui9fnJ9IJ{Od 9IU lUIBpOUI9 T|S9f 'XpOM

BlUqOZJ9IMOd pod ZHJ

up[9j Xqm 'njs/dun Bjoizgf iuqozj9tMod fgziuod 9fnJ9do

BJOJJJ 'OOUI BUZ9Jod fefBpBISOd 9pOUI9 9lJ{Zpnq

pf ^ZOZSJBUI Xpo/v\ op /(uoonza >jXui

ppOf>JBZ 9jgBU BUZOllI 'UI^UIOpBIMS9IU M 9IS IMBfod 9JO}5[ '91U3IUUJOdSA\

9ZOU/Cp9fod S3I?[

-E(" 'XuiopBiMs {sXuin ppjfodsn 5is UIBU Bpn simozod Xp

-3i>[ PMBN -feoiuiuglB} BJBjsozod njsAuin Xuioizod suoidsn

M dśjsoj

92 Swami Rama

tacji. Smutne to, ale większość ludzi operuje na poziomie świadomości zaledwie powyżej zwierzęcia,

gdyż nie wiedzą jak uzyskać dostęp do głębszych pokładów umysłu. Dlatego właśnie nie są świadomi

ukrytych w nich samych skarbów ich osobowości.

Istnieje wiele przeszkód na drodze zrozumienia swego umysłu świadomego. Umysł jest zwykle

zaciemniony, zagubiony i niezdyscyplinowany, skoncentrowany niemal jedynie na obiektach świata

zewnętrznego, gdzie wszystko wydaje się nieustannie zmieniać. Sam umysł jest zagubiony, a więc dla

wielu osób nawet uczenie się i postrzeganie obiektów i zdarzeń świata zewnętrznego jest poważnym

problemem. Ci jednakże, którzy medytują, uczą się oczyszczać umysł i koncentrować go na jednym

punkcie. Potrafią oni postrzegać dane ze świata zewnętrznego takimi, jakie one są. Tacy ludzie widzą

rzeczy jasno i wyraźnie, a nie jak inni, w sposób niewyraźny i rozproszony.

Z pomocą medytacji można wpoić umysłowi świadomemu nowe nawyki. Osobowość można

przekształcić, kiedy nauczysz się jak porzucić bezcelowe myśli powstające w umyśle świadomym.

Naucz się obserwować swe myśli, a jednocześnie nie daj się im porwać, wpłynąć na siebie, nie

wplątuj się w sceny, uczucia, koncepty i wspomnienia, które przesuwają się przed twoim umysłem.

Kolejne trzy do czterech miesięcy regularnej medytacji poświęć na nauczenie się, jak sobie radzić ze

świadomym aspektem umysłu.

Czasami ludzie czują, że już zdołali zapanować nad swoim umysłem, lecz to zwykle nie jest prawdą,

ponieważ nawet jeśli mogą kontrolować swój umysł świadomy, wciąż nie potrafią kontrolować

nieznanego umysłu nieświadomego, potężnego i silnego. Nieświadomość jest wielkim zbiornikiem

wrażeń i wspomnień naszych czynów, pragnień i emocji. Dla przeciętnego człowieka owe

(pytania i odpowiedzi na temat medytacji

P: Dlaczego uważa się, że „muzyka medytacyjna" nie pomaga w pogłębieniu medytacji?

O: Muzyka jest bodźcem zewnętrznym, który prowadzi twe zmysły i umysł w kierunku świadomości

zewnętrznej, a nie ku wewnętrznemu skupieniu medytacyjnemu. Koncentracja na jakimś przyjemnym,

zewnętrznym bodźcu - takim jak róża czy subtelna muzyka - może uspokajać, ale nie poprowadzi cię

w kierunku najwyższego stanu świadomości wewnętrznej. Ciesz się muzyką kiedy indziej, ale nie myl

jej z medytacją.

P: A palenie kadzidełek lub świec? Czy są one konieczne lub pomocne?

O: Palenia kadzidełek podczas medytacji nie poleca się z tego samego powodu; ich zapach lub dym

może nas rozpraszać. Jeśli chcesz, zapal niewielkie kadzidełko zanim zaczniesz medytować, aby

wprowadzić miłą atmosferę, ale uważamy, że powinieneś raczej zgasić je, kiedy zaczniesz

medytować.

Świece, których płomyki migoczą, również mogą nas rozpraszać, mimo tego nawet, że mamy

zamknięte oczy. Jeśli możesz zaopatrzyć się w dobrej jakości, nie migoczące świece, będą one dla

ciebie mniej kłopotliwe, ale znów powtarzam, skoro nie masz koncentrować się nie na świecy, więc

światło zewnętrzne nie jest potrzebne.

95

94

Swami Rama

ficznej, takie jak natura Boga, lecz. mędrzec nic nie powiedział. Aspirant mówił i mówił, i zadawał wiele

podchwytliwych pytań, lecz mędrzec wciąż nic nie mówił. W końcu, sfrustrowany, aspirant zapytał

dlaczego mędrzec nie odpowiedział na jego pytania. Wtedy mędrzec uśmiechnął się i rzekł łagodnie:

„Ja odpowiadałem, ale ty nie słuchałeś: Bóg jest milczeniem".

Kiedy studiowałem w Himalajach i innych częściach Indii, spotkałem kilku szczęśliwców, którzy

osiągnęli ów głęboki stan ciszy i również pomagali tym, którzy przygotowywali się do medytacji. Cisza

ta kryje się poza ciałem, oddechem i umysłem. Z milczenia emanuje spokój, szczęście i błogostan.

Medytujący sprawia, że cisza staje się jego własnym domem. To właśnie jest ostateczny cel

medytacji.

Pytania i odpowiedzi na temat medytacji 97

pływa ona z różną siłą i natężeniem. Centrum świadomości kryje się poza ciałem, zmysłami,

oddechem i umysłem. Dlatego wszechstronna metoda, która prowadzi do usunięcia wszystkich

przeszkód stojących na drodze doświadczenia swej najgłębszej istoty, jest metodą najlepszą.

P: Nie tylko istnieje wiele różnych technik, lecz również wiele różnych ścieżek jogi, na przykład ścieżka

oddania czy ścieżka czynu. Którą z nich powinienem wybrać?

O: Wiele jest różnych ścieżek, lecz cel jest jeden. Ścieżka, która przyniesie ci wewnęrzną satysfakcję

będzie tą, którą powinieneś podążać. Poczuj która ścieżka jest właściwa dla ciebie.

P: Czy powinienem korzystać z budzika, aby wiedzieć kiedy zakończyć medytację?

O: Od samego początku powinieneś nauczyć się wzmacniać swą sankalpa shakti (siłę woli)

postanawiając, że zakończysz medytację dokładnie po 10, 15 czy 20 minutach. Umysł jest

najdoskonalszym ze wszystkich budzików, a w miarę upływu czasu twój umysł sam będzie wiedział

kiedy zakończyć medytację. Nie potrzebujesz żadnych urządzeń zewnętrznych, kiedy postanowisz, że

chcesz zakończyć medytację o danej godzinie.

Ogólnie rzecz biorąc, nie trzeba koniecznie korzystać z budzika, aby mierzyć czas medytacji, skoro

przecież nie jest ona, jak sen, stanem, w którym tracisz poczucie upływu czasu. I nie jest też

przyjemne, kiedy nagle podrywa cię brzęczenie budzika. Jeśli martwisz się czasem, miej zegarek w

zasięgu wzroku, abyś mógł sprawdzać upływ czasu, albo jeszcze lepiej, spróbuj tak ustawić swoją

medytację, abyś nie musiał się przejmować czasem. Medytuj wcześnie rano albo wieczorem, kiedy nie

czekają cię już żadne obowiązki.

96

Swami Rama

P: Wydaje się, że istnieje wiele różnych tradycji i technik medytacyjnych. Skąd się biorą te różnice?

Skąd mam wiedzieć, która technika jest najlepsza dla mnie?

O: Celem wszystkich autentycznych tradycji jest nieść pomoc uczniom w poznawaniu ich wewnętrznej

natury. Pozornie różne techniki można porówać do wielu różnych ścieżek prowadzących na szczyt

góry. Idąc tymi ścieżkami, możemy oglądać różne widoki, lecz doszedłszy na szczyt, wszyscy

doświadczamy tego samego.

Niektóre techniki medytacyjne wykorzystują mantry (o których dyskutowaliśmy wcześniej), podczas

gdy inne tradycje wykorzystują inne praktyki, często koncentrujące się na oddechu. Jakąkolwiek

metodę wybierzesz, ważne jest, abyś ćwiczył ją regularnie i sumiennie. Uczniowie różnią się

osobowościami, umiejętnościami czy skłonnościami, dlatego każdy wybiera sobie taką technikę, jaka

mu najbardziej odpowiada. Naucz się jednej metody, stosuj ją konsekwentnie przez jakiś czas, dzięki

czemu zaobserwujesz, w jaki sposób na nie reagujesz.

Medytacja wykorzystująca tylko świadomość oddechu nie wystarczy, gdyż aspirant powinien się

nauczyć wychodzić poza świadomy, a nawet poza nieświadomy umysł. Niektóre tradycje prowadzą

uczniów poza nie, podczas gdy inne metody ograniczają się tylko do świadomości oddechu.

Najważniejsze jest wyćwiczyć wygodną, nieruchomą postawę, a potem uświadomić sobie swój

oddech, lecz istota ludzka jest też istotą myślącą i nie potrafi zignorować różnych poziomów swego

umysłu. Dlatego technika, która prowadzi aspiranta poza wszystkie poziomy umysłu jest wyższą

metodą medytacji. Nie potępiamy innych technik medytacyjnych, lecz niektóre z nich są kompletne, a

niektóre nie.

W końcu aspirant musi uświadomić sobie swą właściwą tylko sobie naturę, źródło świadomości, z

którego wy-

Pytania i odpowiedzi na temat medytacji 99

czeń oddechowych. Postanów, że nic ci nie przeszkodzi, bez względu na to jakiego rodzaju myśli

przyjdą ci do umysłu świadomego z magazynu zasług i win, czyli umysłu nieświadomego. Kiedy

nauczysz się obserwować swe myśli nie angażując się w żadne wyobrażenia, uczucia, myśli i

zainteresowania, wtedy żadna myśl - dobra czy zła, pomocna czy nie - nie może ci przeszkodzić.

P: Czasami coś mnie swędzi, głowa mi się kiwa na boki albo dzieje się jeszcze coś innego - na

przykład ziewam, płyną mi łzy czy czuję gwałtowną potrzebę przełknięcia. Jak mam sobie z tym

wszystkim radzić?

O: Tego typu zjawiska zdarzają się podczas wstępnych stadiów medytacji. Jeśli się nie przejadamy,

nauczymy odsuwać od umysłu wszelkie myśli i obserwować ciało, wtedy nic takiego nie będzie się

działo.

P: Dlaczego boję się podczas medytacji?

O: Ten problem zdarza się często u tych, którzy nie chcą uświadomić sobie pewnych pragnień i tłumią

jakieś myśli, a także u tych, którzy chcą uciec od samoświadomości, nie chcąc przeanalizować lub

zrozumieć swego procesu myślenia.

W zasadzie uczeń jest zawsze bezpieczny podczas medytacji, ponieważ im bliżej jesteśmy naszej

najgłębszej, nieśmiertelnej rzeczywistości, tym jesteśmy bezpieczniejsi. To prawda, że w czasie

medytacji wychodzą na światło dzienne ukryte zazwyczaj motywy postępowania i tłumione uczucia,

lecz aspirant powinien kultywować swą wewnętrzną siłę i uświadomić sobie te rzeczy, a potem

nauczyć się je odsuwać, aby nie stanowiły przeszkody i nie rozpraszały umysłu. Szczery wysiłek i

sumienne, regularne praktykowanie medytacji w kuńcu pomoże ci pokonać te przeszkody.

98 S wami Rama

P: Co mam robić, jeśli zaczną mnie boleć nogi albo jeśli ścierpnę?

O: To się często zdarza, kiedy aspirant nie ćwiczy dostatecznie dużo, lecz jeśli zaczniesz wykonywać

ćwiczenia rozciągające przed i po medytacji już po kilku dniach zauważysz różnicę. Jeśli wciąż

będziesz czuł jakiś dyskomfort lub jeśli ścierpną ci stopy, wyciągnij nogi i zmień pozycję na kilka minut.

Możesz rozmasować lub rozciągnąć mięśnie, a potem, kiedy poczujesz się lepiej, usiądź ponownie w

poprzedniej pozycji. Stwierdzisz, że będziesz potrafił siedzieć w tej pozycji coraz dłużej, a za kilka

miesięcy twoje ciało zupełnie zapomni o początkowych niewygodach.

Większość współczesnych ludzi nie siedzi na podłodze, więc początkowo niektóre pozycje mogą być

dla ciebie niewygodne. Jednakże najprawdopodobniej okaże się, że szybko przyzwyczaisz się do

swojej pozycji medytacyjnej i zaczniesz ją uważać za coś zupełnie naturalnego. Z początku zazwyczaj

tak bywa, że ciało ma trudności z przyzwyczajeniem się do siedzenia na podłodze (czy do

jakiegokolwiek nowego ćwiczenia), pamiętaj jednak, że nigdy nie powinieneś zmuszać ciała do

bolesnych ćwiczeń. Ćwiczenia fizycze wykonywane przed i po medytacji pomoga-ją w utrzymaniu

dobrego krążenia krwi,

P: Czasami moja medytacja jest dobra, a czasami jest pełna zakłóceń. Jak mam sobie z tym radzić?

O: Jiiedy twój umysł zajmuje się sprawami tego świata, przeszkadza ci to w medytacji. W takich

przypadkach powinieneś kultywować silne postanowienie odsuwania od siebie wszystkich myśli, które

pojawiają się w twoim umyśle i żądają twej uwagi. Dlatego, zanim usiądziesz do medytacji, powinieneś

koniecznie powziąć to postanowienie i wznieść swą uwagę wyżej poprzez wykonanie ćwi-

Pytania i odpowiedzi na temat medytacji 101

wać się pragnieniami seksualnymi. Seks jest potrzebą biologiczną i emocjonalną, lecz nad swymi

apetytami trzeba panować. Nie powinny one stać się najważniejszym celem życia człowieka.

Jeśli chodzi o jedzenie, to prosta, pożywna i świeża, nie przegotowana żywność jest najlepsza dla

aspiranta medytacji. Nie należy jednakże się przejadać, nawet najzdrowszą i najpożywniejszą

żywnością, gdyż nie jest to zdrowe dla organizmu. Nie powinno się medytować ani będąc głodnym,

ani tuż po posiłku.

P: Skąd mam wiedzieć kiedy potrzebuję nauczyciela i jak mam go znaleźć?

O: Kiedy aspirant zaczyna badać ulotną i przejściową naturę przedmiotów świata zewnętrznego,

przestają go one satysfakcjonować. Zaczyna kwestionować cel życia, a potem próbować zrozumieć

swoje własne wewnętrzne stany. Często się zdana, że taki uczeń studiuje myśli mędrców. To właśnie

w tym czasie uczeń stwierdza, że potrzebuje przewodnika, jest takie stare powiedzenie - które mówi

prawdę - że kiedy uczeń gorąco pragnie poznać prawdę, uczciwie jej szuka i jest przygotowany, wtedy

na jego drodze pojawia się nauczyciel.

Wszyscy aspiranci powinni wiedzieć, że autentyczny nauczyciel jest zawsze bezinteresowny i zna

stany umysłu aspiranta, i odpowiednio nim kieruje. Nie szukaj nauczyciela, lecz najpierw się przygotuj,

a twój nauczyciel zjawi się. Ci nauczyciele, którzy są egoistyczni i chcą dominować, albo którzy

wykorzystują swych uczniów, nigdy nie będą w stanie nikim pokierować naprawdę. Nauczyciele,

którzy są bezinteresowni, doświadczeni i którzy medytują, wiedzą czy aspirant jest naprawdę

przygotowany do kroczenia ścieżką. To prawda, że kompetentny nauczyciel jest darem łaski od Boga.

100 S wami Rama

P: Co to jest japa? Jak może pomóc pogłębić medytację ?

O: Japa to nieprzerwane powtarzanie w myślach swojej mantry. Jest to użyteczne narzędzie

pomagające skupić umysł na centrum świadomości. Można to robić przez cały czas, w każdej sytuacji

i każdych warunkach. Jednym z najlepszych sposobów jest cicha recytacja mantry (nie poruszamy

wtedy językiem). Umysł zawsze myśli obsesyjnie o rzeczach, których pragniemy i których nie chcemy.

Zajmowanie umysłu japą pomoże nam pokonać tę tendencję. Kiedy japa staje się ajapa japa (czyli

japą spontaniczną, nie wymagającą od nas żadnego wysiłku), wytwarza pewnego rodzaju radość

wewnętrzną, spokój i szczęście. Jeśli robimy japę z uczuciem, a nie tylko mechanicznie powtarzamy

swą mantrę, wtedy uczeń może osiągnąć ma-habhave (ekstazę).

Wszystkie duchowe tradycje świata polecają jakiś rodzaj japy. Należy ona do najpotężniejszych

pomocy aspiranta medytacji. Japę można robić posługując się malą, czyli paciorkami nanizanymi na

sznurek, jak różaniec, albo można ją robić tylko mentalnie. Jeśli posługujesz się małą, przesuwasz

jeden paciorek za każdym razem, kiedy powtarzasz mantrę.

P: Jaka jest różnica między medytacją a mentalną japą?

O: Japa prowadzi medytującego jak nieodstępny towarzysz, pomagając mu przekroczyć bariery

dzielące go od stanu ciszy. Cisza jest największym z osiągnięć. Jest doświadczeniem, w którym

człowiek pozostaje w pełni świadomy wewnętrznej rzeczywistości, czyli swej jaźni, która jest jaźnią

całej uniwersalnej prawdy.

P: Czy dieta i życie seksualne wptywają na medytacją? O: Oczywiście, że te czynniki mają wpływ na

medytację, dlatego umysł nie powinien przez cały czas zajmo-

Pytania i odpowiedzi na temat medytacji 103

py na swej drodze i jest w pełni wyposażony, aby radzić sobie nawet z największymi problemami, pod

warunkiem że podąża swą ścieżką uczciwie i ze zdeterminowaniem. Jeśli wyczerpiesz już swoje

ludzkie zapasy sił, a wciąż nie znajdziesz spokoju w sobie, wtedy poddaj siebie Jaźni wszystkiego,

Panu Życia. Takie samopoddanie się jest najlepszą z metod.

P: Czy w medytacji kryją się jakieś niebezpieczeństwa?

O: Medytacja nie jest w najmniejszym stopniu niebezpieczna, lecz jeśli nie jesteśmy przygotowani,

siedzenie z zamkniętymi oczami i wyobrażanie sobie różnych rzeczy będzie po prostu stratą czasu i

energii. Powinniśmy zrozumieć całą metodę i stopniowo nauczyć się być „tymi, co są wewnątrz".

Większość z nas uczy się uczyć, obserwować i weryfikować rzeczy tylko w świecie zewnętrznym.

Uczenie się patrzeć, znajdować i widzieć wewnątrz to zupełnie inna ścieżka. Dlatego systematyczna

medytacja jest użyteczna.

Wielu nauczycieli twierdzi, że ich metody są skrótem i że inne metody są cokolwiek przydługawe. Nie

ma czegoś takiego jak skrót czy przydługi proces; ścieżka całkowicie zależy od możliwości ucznia,

jego uczciwości i zdeterminowania. Nie daj się omamić taką propagandą, hasłami czy reklamami.

Pracuj nad sobą.

P: Jakie są objawy pogłębiającej się medytacji?

O: Medytacja sprawia, że umysł koncentruje się na jednym i zwraca się ku wewnątrz. Kiedy nauczysz

się tak organizować swoje obowiązki, aby nie były przeszkodą w medytacji, i kiedy będziesz

medytować regularnie, wtedy stwierdzisz, że zostałeś obdarowany w szczególny sposób. Umysł

stanie się badawczy, skupiony na jednym

102 S wami Rama

Radzę poszukiwaczom, aby nie biegali tu i ówdzie w poszukiwaniu nauczyciela, lecz raczej aby

przygotowali się obserwując swój własny umysł, swe czyny i słowa, gdyż w każdym z nas kryje się

nauczyciel, którym jest nasze własne sumienie. Jeśli zignorujemy naszego wewnętrznego

nauczyciela, wtedy nauczyciel zewnętrzny na nic nam się nie przyda. Nauczenie się jak słuchać

swego własnego sumienia jest wielkim przygotowaniem do wkroczenia na ścieżkę duchowości.

Czasami ego dochodzi do głosu i zwodzi nas. Umysł jest magikiem, który zna wiele sztuczek, lecz

prawdziwy aspirant nauczy się rozpoznawać kiedy głos wewnętrzny należy do jego sumienia, a kiedy

należy on do zwodniczej i egoistycznej części ^jego osobowości. Radzę uczniom modlić się do

wszechmocnej Jaźni, gdyż odtąd ich modlitwy nigdy nie zostają bez odpowiedzi.

P: Skąd uczeń wie, że robi postępy?

O: Postęp na ścieżce duchowej to nie to samo, co postęp w świecie zewnętrznym. Na ścieżce

wewnętrznej postęp oznacza rozwijanie spokojnego i radosnego umysłu. Uczeń nie czuje się

pobudzony czy podekscytowany. Wewnętrzne doświadczenie jest wystarczającą wskazówką postępu

aspiranta. Aspirant napotyka oczywiście na swej drodze i innych, którzy mają podobne cele, gdyż

prawo natury mówi, że podobieństwa się przyciągają.

P: Czy medytacją można uleczyć problemy emocjonalne?

O: Medytacja jest najlepszą ze wszystkich terapii, pod warunkiem że praktykuje się ją systematycznie.

Stopniowo aspirant uczy się radzić sobie ze swoimi problemami, obawami i nawykami. Każdy człowiek

może robić poste-

Pytania i odpowiedzi na temat medytacji 105

wytrwają, medytując regularnie i z pełnym poświeceniem, z pewnością w krótkim czasie osiągną

najwyższą mądrość. Aspiranci mają wiele marzeń, pragnień związanych z doświadczeniami

wewnętrznymi, oczekują cudów, lecz kiedy zrozumieją, że nie o to chodzi, porzucają te złudzenia i

wkraczają na ścieżkę światła.

104 S wami Rama

i zacznie pojmować subtelniejsze wymiary życia. To właśnie są objawy pogłębiającej się medytacji.

P: Jak pogłębia się poczucie mantry?

O: Na początku po prostu stosuj technikę powtarzania mantry. Później, kiedy ten zwyczaj stanie się

częścią twego życia, zaczniesz doświadczać radości. Pokochasz swój nawyk, a kiedy japa stanie się

niezastąpionym nawykiem twego życia, poczujesz do niej pociąg i będziesz czerpać z niej radość.

P: Jaki jest ostateczny skutek medytacji? Czego należy sią spodziewać? •

O: Wszystkie książki mówią, że ostatecznym skutkiem jest osiągnięcie samadhi. Istnieje wiele

rodzajów samadhi, lecz powiem wam, że medytujący może osiągnąć najwyższy stan mądrości, w

którym umysł nie stawia żadnych pytań, gdyż zna odpowiedzi na wszystkie pytania i wszystkie

problemy. Ten cudowny stan umysłu przynosi spokój w świecie zewnętrznym i wieczny spokój

wewnątrz. Tacy medytujący są świadomi prawdy w każdej chwili życia i stają się nieustraszeni, gdyż

pamiętają, że Pan Życia jest w każdym ich oddechu, i żyją w świecie, którym nie wstrząsają problemy

świata zewnętrznego.

P: Jak długo zajmie szczeremu uczniowi osiągnięcie ostatecznego celu?

O: Zależy to od jakości wewnętrznych stanów ucznia i intensywności jego zdeterminowania, a także

od regularności, z jaką medytuje. Niektórzy uczniowie ekscytują się i emocjonują osiągnięciem celu

najwyższego. Ćwiczą entuzjastycznie przez kilka dni, lecz potem ich zainteresowanie słabnie i rzucają

wszystko. Ci jednakże, którzy

Twpozycje.

Poniższe propozycje mogą ci być nader pomocne w zrozumieniu i praktykowaniu medytacji:

The Art of Joyful Living - Swami Rama

Creative Use of Emotion - Swami Rama

Inner Quest - Pandit Rajmani Tigunait, dr med.

Livlng with the Himalayan Masters - Swami Rama

Path of Fire and Light, tomy I i n - Swami Rama

The Power ofMantra and the Mystery ofinitiation - Pandit

Rajmani Tigunait, dr med.

The Royal Path: Practical Lessons on Yoga - Swami Rama

(poprzednio Lectures on Yoga)

Science of Breath - Swami Rama, Rudolph Ballentine, dr

med. i Alan Hymes, dr lit.

Superconscious Meditation - Usharbudh Arya, dr lit.

Transition to Vegetarianism - Rudolph Ballentine, dr med.

Yoga: Mastering the Basics - Sandra Andersen i Rolf

Sovik, dr psych.

Dostępne są również kasety medytacyjne i relaksacyjne, między innymi:

Guided Meditation for Beginners

A Guide to Intermediate Meditation

First Step Toward Advanced Meditation

Learn to Meditate

31 and 61 Points

107

<Doda.te.ki

Ćwiczenia relaksacyjne

Napięcie l odprężenie

C^wiczenie to wykonuje się przez trzy minuty na początku sesji hatha jogi. Można je wykonywać przez

kilka tygodni albo póki twoje ciało i umysł nie zaczną same usuwać napięcia poprzez ćwiczenie pozycji

hatha jogi, ćwiczenia oddechowe i medytację.

Technika

Połóż się w pozycji korpusu, rozluźnij i wyrównaj oddech.

Napręż wszystkie mięśnie twarzy, wypchnij je do przodu, ku czubkowi nosa. Potem rozluźnij napięcie i

odpręż się.

Zamknij wolno oczy i trzymaj zamknięte przez resztę ćwiczenia.

Kilka razy łagodnie pokręć głową z boku na bok.

Wypchnij do przodu ramiona. Delikatnie je rozluźnij.

Napręż łagodnie prawe ramię, lecz nie zaciskaj dłoni w pięść ani nie podnoś jednocześnie ramienia z

podłogi. Nie koncentruj się wyłącznie na zewnętrznym aspekcie naprężania mięśni; zanurz umysł

głębiej w ich strukturę. Potem rozluźnij napięcie i odpręż się.

To samo ćwiczenie wykonaj lewym ramieniem.

Napręż biodra i pośladki. Rozluźnij napięcie i odpręż się.

109

108

Swami Rama

Te i inne książki i kasety dotyczące Medytacji dostępne są w Himalayan Institute Press. Katalog i

dalsze informacje dostępne są pod numerem telefonu 800-822-4547 lub 717-253-5551, e-mail:

hibooks®epix.net, fax: 717--251-7812.

Uczniom zainteresowanym praktykowaniem japy proponujemy Zestaw Japa zawierający pełne

instrukcje i małe (różaniec jogiczny).

Ćwiczenia relaksacyjne

111

twarzy i nozdrzom, a potem wypuść powietrze z powrotem tą samą drogą. Następnie odetchnij

głęboko cztery razy.

Rozluźnij czubki palców, palce, dłonie, nadgarstki, ramiona, barki, górną część pleców i klatkę

piersiową. Skoncentruj się na środku klatki piersiowej i weź cztery pełne oddechy.

Rozluźnij brzuch, podbrzusze, dolną część pleców, biodra, uda, kolana, łydki, kostki, stopy i palce u

nóg.

Wypuść powietrze, jakby całe twoje ciało je wydychało, a potem w ten sam sposób nabierz powietrza.

Wyrzuć z siebie całe napięcie, zmartwienia i niepokoje. Wdychaj energię witalną, spokój i odprężenie.

Weź cztery głębokie oddechy.

Rozluźnij palce u nóg, stopy, kostki, łydki, uda, kolana, biodra, dolną część pleców, podbrzusze,

brzuch i klatkę piersiową. Koncentrując się na środku klatki piersiowej, weź cztery głębokie oddechy.

Odpręż górną część pleców, barki, ramiona, nadgarstki, dłonie, palce i czubki palców. Potem weź

cztery głębokie oddechy.

Rozluźnij czubki palców, palce, dłonie, nadgarstki, ramiona, barki, szyję, podbródek, szczękę, wargi i

nozdrza. Potem weź cztery głębokie oddechy.

Rozluźnij policzki, powieki, oczy, brwi, przestrzeń między brwiami, czoło i czubek głowy. Teraz, przez

30 do 60 sekund uświadom sobie spokojny i łagodny przepływ twego oddechu. Niech twój umysł zrobi

delikatny, świadomy wysiłek, aby pokierować twoim oddechem i uczynić go spokojnym, głębokim i

nieprzerwanym.

Powoli łagodnie otwórz oczy. Przeciągnij się. Spróbuj utrzymać to poczucie spokoju przez cały dzień.

110

Swami Rama

Napręż prawą nogę w ten sam sposób jak to robiłeś z prawym ramieniem. Potem rozluźnij napięcie i

odpręż się.

To samo zrób z lewą nogą.

Zaczynając od palców u nóg, rozluźnij ciało idąc przez nogi, korpus, ramiona, szyję i głowę.

Pełne ćwiczenie relaksacyjne

Zanim zaczniesz medytować, dobrze jest wykonać pełne ćwiczenie relaksacyjne. Istnieje wiele technik

jego wykonywania. Technika opisana poniżej odpręża mięśnie szkieletu, eliminuje zmęczenie czy

napięcie, które może pojawić się po ćwiczeniu pozycji hatha jogi i dodaje energii ciału i umysłowi.

Podczas tego ćwiczenia zachowaj umysł skupiony i skoncentrowany na oddechu, a jednocześnie

stopniowo rozluźnij mięśnie.

Na początku powinieneś ćwiczyć tę technikę tylko przez dziesięć minut, gdyż jeśli ćwiczyłbyś dłużej,

twój umysł zacząłby się rozpraszać i mógłbyś odczuwać senność.

Technika

Połóż się w pozycji korpusu, zamknij wolno oczy. Oddychaj przez nozdrza powoli, łagodnie i głęboko.

W twoim oddechu nie powinno być żadnego odgłosu ani przerw. Niech płynie w sposób naturalny, bez

żadnego wysiłku z twojej strony, jednym nieprzerwanym ciągiem. Ciało powinno być nieruchome.

Sprawdź swoje ciało mentalnie i rozluźnij czubek głowy, czoło, brwi, przestrzeń pomiędzy brwiami,

oczy, powieki, policzki i nos. Potem weź cztery głębokie oddechy przeponą. Wydychając, rozluźnij

wargi, szczękę, podbródek, szyję, ramiona, ręce, nadgarstki, dłonie, palce i czubki palców. Wyobraź

sobie jakbyś nabierał powietrza od samych czubków palców, w górę ku ramionom, barkom,

Ćwiczenia oddechu

Istnieje wiele ćwiczeń oddechowych mających na celu pomóc początkującym. Przedstawiam tu

ćwiczenia podstawowe, które uczą swobodnego oddychania przeponą w pozycji medytacyjnej.

Pełny oddech na stojąco - ćwiczenie przygotowawcze

Pełny oddech na stojąco pomaga rozwinąć możliwości płuc i świetnie dodaje energii fizycznej i

psychicznej. Podczas tego ćwiczenia oddychaj przez nos, nie przez usta. Jeśli to możliwe, ćwicz przy

otwartym oknie lub na świeżym powietrzu.

Wykonując to ćwiczenie, wyobraź sobie jak napełniasz i opróżniasz szklankę wody. Kiedy ją

napełniasz, poziom wody wznosi się od dna do brzegu szklanki. Kiedy ją opróżniasz, poziom wody

obniża się od brzegu do dna szklanki. Podobnie, kiedy nabierasz powietrza, wyobraź sobie, że oddech

wypełnia całe twoje płuca, a kiedy wypuszczasz powietrze, płuca zostają opróżnione aż do samego

końca.

Technika

Przyjmij prostą pozycję stojącą. Nabierając powietrza, powoli unieś ramiona na boki, wznosząc je

stopniowo ponad głowę, aż zetkniesz czubki

113

Ćwiczenia oddechu

115

Wypuszczając powietrze, powoli opuść ramiona. Opróżniasz górną część płuc, potem środkową, a na

końcu dolną. Powtórz to ćwiczenie dwa do pięciu razy.

Oddychanie przeponą

Oddychania przeponą można się nauczyć w trzech etapach. Etapy te oraz ćwiczenia opisano krótko

poniżej.

1. Leżąc na plecach w pozycji shavasana (pozycja korpusu)

Kiedy leżysz na plecach, twoja klatka piersiowa jest w zasadzie nieruchoma, podczas gdy obszar

pępka wznosi się wraz z wdechem, a opada z wydechem. Ten rodzaj oddychania nazywa się czasami

„oddychaniem brzuchem". Nie jest to ostatnie stadium oddychania przeponą, ale pomaga

wyeliminować niezdrowy nawyk oddychania piersią i sprawia, że człowiek uświadamia sobie skutki

ściągania przepony. W tym stadium możesz zacząć rozwijać różne cechy oddychania właściwego,

pogłębiać oddech, wyrównywać go, wyciszać i likwidować przerwy. Aby wzmocnić przeponę, w tej

pozycji ćwicz oddychanie z woreczkiem piasku położonym na brzuchu.

Technika

Połóż się na plecach w pozycji shavasana (pozycja korpusu). Oprzyj głowę i kark na cienkiej

poduszce. Stopy połóż w odległości około trzydziestu centymetrów; ramiona połóż w niewielkiej

odległości od korpusu, dłonie zwrócone ku górze.

Zamknij wolno oczy. Wycisz pracę żeber, aż staną się prawie nieruchome. Wtedy zacznij obserwować

przepływ oddechu. Zauważ jak z każdym oddechem podnosi się i opada twoje podbrzusze. Nie próbuj

wypychać podbrzu-sza. Niech po prostu wznosi się ono i opada wraz z ru-

114

Swami Rama

palców, jakby w modlitwie. Kiedy będziesz unosił ramiona, napełnij najpierw dolną część płuc, potem

środkową, a na końcu górną.

PRZEPONA

Lokalizacja przepony względem żeber i narządów wewnętrznych

Ćwiczenia oddechu

117

W końcu poczuj jak podbrzusze naciska na podłogę, kiedy wdychasz i kurczy się, kiedy wydychasz

powietrze.

Obserwuj jak oddycha twoje ciało, a zwłaszcza cała dolna część torsu - plecy, boki i podbrzusze.

Ćwicz około pięciu minut, odprężając jednocześnie układ nerwowy i umysł.

3. Siedzenie w pozycji wyprostowanej (w jakiejkolwiek pozycji medytacyjnej)

Kiedy siedzisz w pozycji wyprostowanej, mięśnie podbrzusza i dolnej części pleców są aktywne tylko

częściowo, aby utrzymać pozycję. A to ma wpływ na oddech. Jak to się działo w pozycji krokodyla,

przód, boki i plecy rozszerzają się wraz z wdechem. Najłatwiej zauważyć jak pracują boki, podczas

gdy ruch podbrzusza jest zaznaczony cokolwiek mniej, a plecy poruszają się tylko nieznacznie.

Technika

Usiądź wyprostowany w jednej z pozycji medytacyjnych. Odpręż ciało. Rozluźnij mięśnie klatki

piersiowej, dolnej części pleców i podbrzusza, utrzymując jednocześnie wyprostowaną pozycję ciała.

Obserwuj przepływ swego oddechu, poczuj jak dolna część torsu rozszerza się wraz z wdechem i

zwęża z wydechem. Zauważ jak oddychanie wpływa na spokojne rozszerzanie się twoich boków,

klatki piersiowej i pleców - z których każde balansuje rolę odgrywaną przez drugie.

Ruch podbrzusza jest wyraźniejszy w pozycji leżącej niż w pozycji siedzącej. Ruch boków ciała jest

znacznie bardziej wyraźny.

Obserwuj oddech przez następnych pięć minut, odpręż się i naucz wyczuwać oddychanie przeponowe

w pozycji siedzącej. A jednocześnie obserwuj przepływ myśli, skupiając się jedynie na oddechu.

116

Swami Rama

chami przepony. Kiedy wypuszczasz powietrze, obserwuj jak twoje podbrzusze opada.

Przy końcu każdej fazy oddychania odpręż się i pozwól, aby zaczęła się następna faza. Każdy wdech

przechodzi w wydech w sposób naturalny i bez żadnych przerw; każdy wydech przechodzi we wdech

w sposób naturalny i znów bez żadnych przerw.

Niech twój oddech stanie się głęboki i spokojny. Oddychaj bez przerw i nie „próbuj" go kontrolować.

Każdy wdech i wydech powinien być mniej więcej jednakowej długości. Poza tym, w miarę pogłębiania

się i spowalniania oddechu, spróbuj go również wyciszyć.

W końcu obserwuj oddech, jakby to oddychało twe ciało, a ty byś po prostu je obserwował. Odpręż

umysł i zachowaj ten stan przez pięć minut.

2. Leżenie na brzuchu w pozycji krokodyla

Leżąc na brzuchu w pozycji krokodyla zauważysz, że dolne żebra poruszają się swobodnie wraz z

oddechem. Unoszą się wraz z wdechem i opadają z wydechem. Kiedy leżysz na brzuchu, twoje plecy

również poruszają się w oddechu. Jeśli zwrócisz uwagę na boki i plecy oraz na podbrzusze, ten etap

ćwiczenia da ci pełniejsze poczucie dynamiki oddychania przeponą.

Technika

Połóż się na brzuchu. Złóż ramiona nad głową, czoło połóż na przedramionach. Nogi możesz trzymać

razem lub nieco je rozłożyć - palce mogą być zwrócone do wewnątrz lub na zewnątrz. Odpręż całe

ciało.

Obserwuj przepływ powietrza, poczuj jak twoje plecy wznoszą się z każdym wdechem, a z każdym

wydechem opadają.

Potem zaobserwuj ruch boków klatki piersiowej. Żebra unoszą się z każdym wdechem i wracają do

poprzedniej pozycji z każdym wydechem.

Ahamkara - W swobodnym tłumaczeniu: „ego". Razem wzięte, manas, buddhi, chitta i ahamkara

składają się na cztery funkcje umysłu. To właśnie poprzez aham-karę identyfikujemy się z obiektami

tego świata, czując na przykład: „Jestem tym ciałem". Odnosi się ona do umiejętności umysłu, poprzez

którą czysta świadomość fałszywie identyfikuje się z nie-jaźnią, czyli umysłem, ciałem fizycznym i

przedmiotami materialnymi.

Ajapa Japa - Nieustanna, spontaniczna świadomość swojej mantry.

Asana - Dosłownie: „siedzenie", „pozycja" czy „postawa". Czwarty z ośmiu członów rają jogi, który

kładzie nacisk na osiągnięcie nieruchomej i wygodnej pozycji. Później przekształciła się w naukę

kultury fizycznej nazywanej hatha jogą, w której słowo to oznacza jedną z pozycji medytacyjnych.

Atman - Czysta świadomość, prawdziwe Ja, niezmienna, odwieczna prawda, która jest poza całym

światem zamanifestowanym.

Aum (Om) - Dźwięk, który reprezentuje Absolut. Według pism jogicznych nazywanych Upaniszadami,

słowo Aum składa się z trzech liter - A, U oraz M - reprezentujących stan jaźni, snu i snu głębokiego.

Po wypowiedzeniu słowa Aum pojawia się chwila ciszy, która reprezentuje absolut, czyli

transcendentną rzeczywistość leżącą poza tymi trzema normalnymi stanami świado-

119

Słownik pojęć

121

Kundalini - Wewnętrzny ogień lub fundamentalna energia życiowa. Kundalini w swym uśpionym,

wyciszonym stanie kryje się u podstawy kręgosłupa. Zachowując dyscyplinę pranayamy, medytacji i

japy, uczeń przygotowuje się do rozbudzenia kundalini.

Kriya - Czyn, aktywność. Kriya joga oznacza ścieżkę czynu.

Mahabhava - Stan ekstazy.

Maitri Asana - Pozycja łatwa, medytacyjna pozycja, w której siedzimy na czymś, na przykład na

krześle.

Manas - Umysł. Jeden z wewnętrznych instrumentów mentalnych. Otrzymuje informacje ze świata

zewnętrznego, które są pomocą dla zmysłów, oraz przedstawia owe informacje wyższej instancji, czyli

intelektowi. Charakteryzuje go także zwątpienie.

Mantra - Kombinacja sylab lub słów odpowiadająca właściwej wibracji energii. Uczeń, zainicjowany

przez wykwalifikowanego nauczyciela, wykorzystuje mantrę jako obiekt medytacji. Jeśli ćwiczy przez

jakiś czas, mantra stopniowo prowadzi go ku coraz głębszej medytacji. Poprzez nieustanne

powtarzanie mantry, i w czasie medytacji, i w życiu codziennym, moc mantry i jej wewnętrzne

znaczenie odkryje się przed nim stopniowo, kiedy uwolnią się uśpione dotąd energie mentalne i

duchowe.

Mudra - Pewne gesty ciała, na przykład zamknięcie palca, które wykorzystuje się, aby pogłębić

medytację.

Nadi - Kanał energii; jeden z subtelnych kanałów ciała.

Nadi Shodhanam - Dosłownie: „oczyszczanie nadi". Ćwiczenie oddechowe, które oczyszcza nadi w

przygotowaniu do bardziej zaawansowanych ćwiczeń pranayamy. Znane również jako kanał

oczyszczenia lub oddychanie naprzemienne, uspokaja umysł i reguluje oddech poprzez

wprowadzenie wolnego, równego rytmu, bez przerw pomiędzy wdechem a wydechem.

120 S wami Rama

mości. Najwyższa z mantr, Aum, jest symbolem najwyższej realizacji i wiedzy.

Bandha - „Zamknięcie". Wewnętrzne ściągnięcie lub zaciśnięcie ciała stosowane dla zatrzymania lub

ukierunkowania prany.

Bhava - Emocje, nastrój, uczucia, oddanie umysłu.

Buddhi - Mentalne umiejętności intelektu. Buddhi pełni trzy podstawowe funkcje: poznaje, ocenia i

podejmuje decyzje.

Chitta - Zbiornik umysłu nieświadomego, w którym zbierają się wszystkie wrażenia odebrane przez

zmysły. Z jego dna powstają, aby utworzyć nieprzerwany strumień swobodnych myśli i skojarzeń.

Dhyana - Medytacja; umysł skupiony na jednym, któremu nie przeszkadzają żadne konstrukcje

myślowe.

Hatha Joga - Nauka zajmująca się zdrowiem fizycznym, z której rozwinął się trzeci człon rają jogi -

asana. Hatha Joga usiłuje, poprzez pozycje fizyczne i ćwiczenia oczyszczające, przygotować ucznia

do bardziej zaawansowanych ćwiczeń jogicznych.

Idą - Jeden z trzech podstawowych kanałów energii przepływającej w kręgosłupie. Kontroluje oddech

w lewym nozdrzu.

Japa - Powtarzanie swojej mantry. Nieustanna japa jest doskonałą techniką skupiania umysłu na

jednym punkcie. Japa jest ćwiczeniem samym w sobie, pod warunkiem, że wykonuje się je świadomie

i z pełnym oddaniem.

Joga - Słowo joga ma sanskrycki korzeń yuj, co znaczy jedność, jest to systematyczne zastosowanie

pewnych ćwiczeń, które dają pewne skutki i korzyści.

Joga Sutras - Podręcznik rają jogi ułożony przez mędrca Patanjali około roku 200 p.n.e. Opisuje on

podstawowe zasady filozofii i praktyki jogi.

Słownik pojęć

123

wieka, które mogą być bardzo atrakcyjne i rozpraszające. Joga nie chce, aby człowiek dał się złapać

przez te ponadnaturalne zdolności, lecz aby wyszedł poza nie.

Siddhasana - Pozycja łatwa. Pozycja siedząca, wykorzystywana w ćwiczeniach oddechowych i

medytacji.

Sushumna - Centralny kanał energii, czyli nadi, które biegnie wzdłuż kręgosłupa od jego podstawy do

czubka głowy. Celem przygotowawczych ćwiczeń oddechowych jest otwarcie owego centralnego

kanału energii, tak aby oddech przepływał jednocześnie przez oba nozdrza. Wtedy umysł wkracza w

stan radości, w którym łatwo jest osiągnąć stan medytacji głębokiej.

Swarodaya - Starożytna nauka oddychania, poprzez którą mędrcy wiele się dowiedzieli o człowieku i

energiach subtelnych.

Swastikasana - Pozycja korzystna. Pozycja siedząca wykorzystywana w ćwiczeniach oddechowych i

medytacji.

Tattva - Pierwiastek. Istnieje pięć pierwiastków fizycznych: ziemia, woda, ogień, powietrze i

przestrzeń, oraz wiele pierwiastków subtelnych.

Trataka - Ćwiczenie w patrzeniu mające wzmocnić koncentrację.

122

Swami Rama

Om - zob. Aum

Padmasana - Pozycja lotosu. Siedząca pozycja w ćwiczeniach oddechowych.

Patanjali - Mędrzec, kodyfikator nauki jogi.

Pingala - Jedna z trzech nadi, czyli kanałów energii biegnących równolegle do kręgosłupa. Kontroluje

ona przepływ oddechu w prawym nozdrzu. Kiedy ten kanał uaktywnia się, zachowanie człowieka

charakteryzuje racjonalizm, aktywność i energia.

Prana - Siła życiowa. Według tradycji jogicznej, prana przybiera dziesięć form, w zależności od swej

natury i funkcji.

Pranayama - Świadoma kontrola nad siłą praniczną; czwarty szczebel rają jogi. Nauka stopniowego

wydłużania i kontrolowania oddechu fizycznego w celu osiągnięcia kontroli nad ruchami prany w ciele

subtelnym na wyższych poziomach jogi.

Rają Joga - Praktyka, duchowa droga. Dosłownie: „osiąganie" lub „wypełnianie".

Sadhana - Szczere wysiłki ucznia czynione na danej ścieżce duchowej wiodącej ku samospełnieniu.

Samadhi - Zaabsorbowanie duchowe; ósmy szczebel rają jogi. Spokojny stan umysłu, w którym umysł

zaprzestaje wszelkiej aktywności.

Samskary - Subtelne wspomnienia pozostawione w umyśle przez nasze przeszłe czyny.

Sankalpa Shakti - Mentalna moc dynamicznej woli lub postanowienia.

Shanti - Pokój.

Shavasana - Pozycja ciała. Pozycja, w której leży się na plecach dla odprężenia.

Siddhi - Osiągnięcie, doskonałość, dokonanie. W ćwiczeniach jogi, w miarę zbliżania się do ośrodka

świadomości, mogą się ujawnić specyficzne potencjały czło-

O autorze.

Urodzony w 1925 roku w północnych Indiach, Swami Rama od wczesnego dzieciństwa wychowywany

był przez wielkiego jogina i świętego Ben-galu mieszkającego u stóp Himalajów. W młodości

praktykował różne dyscypliny jogi i filozofii w tradycyjnych klasztorach Himalajów, i studiował wraz z

wieloma adeptami duchowości, takimi jak Mahatma Gandhi, Sri Aurobindo i Ra-bindranath Tagore.

Udał się również do Tybetu, aby tam studiować pod kierownictwem swego mistrza.

Wykształcenie wyższe otrzymał w Bangalore, Prayaga, Yaranasi i na Uniwersytecie w Oxfordzie.

Mając 24 lata został Shankaracharyą w Karvirpitham w północnych Indiach. Jest to najwyższe

duchowe stanowisko w Indiach. Podczas swej kadencji wywarł ogromny wpływ na zwyczaje duchowe

tych czasów: odrzucił bezużyteczne formalności i rytuały, udostępnił świątynie wszystkim członkom

społeczeństwa i umożliwił kobietom uczenie się medytacji. W roku 1952 zrzekł się tego wysokiego

urzędu, aby wrócić w Himalaje i poświęcić się medytacji.

Ukończywszy intensywne praktyki medytacyjne w klasztorach wykutych w jaskiniach, zajął się

energicznie słu-

125

Instytut 9-CimaCajslą

Nałożony w roku 1971 przez S wami Ramę, Instytut Himalajski ma pomagać ludziom rozwijać się

fizycznie, psychicznie i duchowo, dzięki połączeniu najlepszej wiedzy Wschodu i Zachodu. Program

Instytutu kładzie szczególny nacisk na zdrowie holistyczne, jogę i medytację, lecz Instytut to nie tylko

jego program.

Budynek siedziby głównej w Honesdale, Pensylwania

Siedziba Instytutu Himalajskiego położona jest na terenie obejmującym 400 akrów u stóp gór Pocono

w północ-no-wschodniej Pensylwanii. Panująca tu spokojna atmosfera sprzyja rozwojowi wewnętrznej

świadomości. Tereny Instytutu zapewniają uczniom cudownie spokojne i zdrowe otoczenie.

Przyjeżdżają tu uczniowie z całego świata,

127

126

Swami Rama

żeniem ludzkości, zaczął zwłaszcza zapoznawać Zachód z naukami Wschodu. Zachęcony przez

swego mistrza, Swami Rama zaczął studiować zachodnią filozofię i psychologię, oraz nauczać filozofii

Wschodu na zachodnich uniwersytetach. Pracował jako konsultant medyczny w Londynie i asystent w

badaniach parapsychologicznych w Moskwie. Potem wrócił do Indii, gdzie założył aszram w

miejscowości Rishikesh. W roku 1960 zdobył tytuł naukowy w dziedzinie homeopatii na college'u

medycznym w Darbhanga. W roku 1969 powrócił do Stanów Zjednoczonych, niosąc swą wiedzę i

mądrość Zachodowi. Jego nauki łączą w sobie wschodnią duchowość z nowoczesnymi zachodnimi

terapiami.

Swami Rama był wolnomyślicielem kierowanym przez bezpośrednie doświadczenie i wewnętrzną

mądrość. Swych uczniów zachęcał do tego samego. Często im mówił: „Jestem posłańcem niosącym

mądrość himalajskich mędrców mojej tradycji. Moim zadaniem jest zapoznanie was z waszym

wewnętrznym nauczycielem."

Swami Rama przybył do Ameryki na zaproszenie dr. Elmera Greena z Fundacji Menningera w

Topeka, Kansas, jako konsultant w badaniach nad kontrolowaniem odruchów bezwarunkowych.

Uczestniczył w eksperymentach, które przyczyniły się do zrewolucjonizowania poglądów naukowych

dotyczących związków pomiędzy ciałem a umysłem. Zadziwił naukowców demonstrując w warunkach

laboratoryjnych ścisłą kontrolę nad autonomicznym systemem nerwowym, co uważano dotychczas za

niemożliwe.

Swami Rama założył Międzynarodowy Himalajski Instytut Jogi i Filozofii, Himalayan Institute Hospital

Trust w Indiach oraz wiele jego ośrodków na całym świecie. Jest autorem wielu książek dotyczących

zdrowia, medytacji i pism jogicznych. Swami Rama opuścił ciało w listopadzie 1996 roku.

10



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Osho Medytacja podstawy praktyki
Średnie stopnie medytacji 37 praktyk
Medytacja podstawy praktyki, Osho
Osho Medytacja Podstawy praktyki 2
Osho Medytacja Podstawy praktyki
Osho Rejneeh Medytacja Podstawy praktyki
Osho Medytacja podstawy praktyki
Osho Medytacja Podstawy Praktyki id
Medytacja teoria i praktyka
Osho Medytacja Podstawy praktyki
Probe Swami Rama tested by science
MEDYTACJA TEORIA I PRAKTYKA
Osho Medytacja Podstawy praktyki

więcej podobnych podstron