Małgorzata Jóźwiak

Techniczna infrastruktura społeczeństwa informacyjnego

Fundamentem społeczeństwa informacyjnego jest powszechny dostęp
do technik informacyjnych.

W istniejącej dzisiaj infrastrukturze informacyjnej można wyróżnić trzy „sektory”: telekomunikacyjny, informatyczny i mediów elektronicznych.
To właśnie te infrastruktury są głównymi stymulatorami współczesnych przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych.

Poziom rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest uzależniony
od tempa rozwoju tych sektorów. W związku z rozwojem infrastruktury technicznej społeczeństwo informacyjne ma zapewnioną dostępność do gromadzenia, przetwarzania i przesyłania informacji.

Dziś, jak nigdy przedtem w historii, decydującą rolę zaczyna odgrywać informacja. Staje się ona coraz cenniejszym zasobem i zaczyna być traktowana jak szczególnie pożądany towar. Dostęp do niej staje się obecnie równie istotny, jak
w dawnych czasach dostęp do wody, a później dostęp do mających strategiczne znaczenie surowców energetycznych, takich jak gaz i ropa naftowa.

Informacja jest dobrem, które powstaje w bardzo wielu miejscach. Część jej, dzięki komputerom, może być sformalizowana i przechowywana w postaci zapisu cyfrowego. Pełnego jednak znaczenia nabierze dopiero wtedy, gdy poddana procesom agregacji zostanie zsyntetyzowana i stanie się powszechnie dostępna dla wszystkich, którzy jej potrzebują oraz mają prawo ją otrzymać. Do tego jest jednak niezbędna telekomunikacja. Wywodząca się z naturalnej potrzeby komunikacji międzyludzkiej
i rozwijająca się początkowo dla realizacji tej potrzeby, powoli umożliwiła ona także komunikację między wytworami myśli ludzkiej-komputerami, rewolucjonizując ich możliwości i sposób działania.

Wczoraj trudno było wyobrazić sobie funkcjonowanie społeczeństwa bez telefonu, radia i telewizji, a nawet bez komputerowej transmisji danych. Dzisiaj trudno jest to sobie wyobrazić bez sieci globalnych, jak Internet, przełamujących bariery między narodami; telewizji satelitarnej i kablowej oraz łączności personalnej-komórkowej. Jutro zaś będzie to niemożliwe bez infostrad kolejnych generacji, tworzących infrastrukturę, która pozwala na niewyobrażalny obecnie przepływ
i syntezę informacji, dostęp szerokopasmowy do każdego abonenta, zapewniający korzystanie w pełni z multimediów i inne możliwości stwarzane przez sieci inteligentne. Będzie to także niemożliwe bez sieci dostępu personalnego otwierających możliwość indywidualnej komunikacji każdego z każdym w dowolnym miejscu
i czasie.

Przyglądając się powstającemu na naszych oczach nowemu obszarowi komunikacji, odkrywamy, że jego rozwój należy w dniu dzisiejszym przede wszystkim od rozwoju sektora teleinformacyjnego.

W procesie rewolucyjnych przemian obrazu dzisiejszego świata słowami kluczowymi stają się więc: komputer , telekomunikacja i multimedia.

Społeczne aspekty procesów gromadzenia, przetwarzania, przesyłania
i wykorzystania informacji osiągnęły taki stopień natężenia, iż dziedzina ta staje się jednym z immanentnych wskaźników rozwoju bądź zacofania cywilizacyjnego, jak też wyznacznikiem współczesnej społeczności ludzkiej.

Z tego też powodu dziedzina ta staje się współcześnie jednym z silnie rozwijanych obszarów badawczych. Świat telekomunikacji, komputerów i mediów przenikają się i zachodzą wzajemnie na siebie integrując się w jeden wielki świat teleinformacji. Znajduje to swoje odbicie w opracowaniach statystycznych, gdzie zaczyna się te dziedziny traktować łącznie. Zamiast mówić o łączach głównych to zaczyna się używać pojęć dostępu do świata informacji, obejmującego zarówno stacjonarny i komórkowy dostęp telefoniczny, komputery, transmisja danych, dostęp do sieci telewizji kablowej i dostęp do Internetu.

Ujęcie statystyczne telekomunikacji, informatyki i multimediów, przy tak dużej różnorodności usług i urządzeń, nie jest łatwe. Dane statystyczne i wskaźniki rozwojowe są bardzo dogodnym instrumentem, wspomagającym planowanie rozwoju technicznej infrastruktury.

W niniejszym opracowaniu pozwoliłam sobie zaprezentować analizę poziomu infrastruktury informatycznej z roku 1994 opracowaną przez Michała Golińkiego oraz z roku 1999 opracowanie własne. Rozważeniami zostało objętych 18 krajów w celu dokonania porównania poziomu rozwoju infrastruktury informacyjnej, z szczególnym uwzględnieniem sytuacji Polski.

Analiza dokonana została za pomocą syntetycznego wskaźnika D¹, którego konstrukcja oparta jest na taksonomicznej metodzie wzorca rozwoju². Metoda ta zakłada istnienie pewnego wzorca - hipotetycznego kraju modelowego, charakteryzującego się najwyższymi wartościami poszczególnych wskaźników spośród badanej próby. Wartości wskaźnika zagregowanego D są wynikami obliczeń sumarycznej odległości analizowanego kraju od tak zdefiniowanego wzorca. Wskaźnik D zawiera się w przedziale < 0;1>.
Gdy wskaźnik infrastruktury informacyjnej D osiąga wartości bliskie jedności, tym wyższy jest poziom rozwoju infrastruktury informacyjnego badanego kraju.

Dane statystyczne, wykorzystywane dla dokonania porównań, zaczerpnięte zostały Siemens 1999, International Telecom Statistics oraz Michał Goliński „Poziom rozwoju infrastruktury informacyjnej społeczeństwa. Próba pomiaru”.

Społeczeństwo informacyjne powstało na tle: infrastruktury telekomunikacyjnej, informatycznej i mediów elektronicznych.

Do dokonania analizy porównawczej wzięto pod uwagę:

z infrastruktury telekomunikacyjnej: liczbę abonentów telefonii stacjonarnej przypadających na 100 mieszkańców, liczbę abonentów telefonii ruchomej (komórkowej) przypadających na 100 mieszkańców, liczbę abonentów usługi ISDN przypadających na 100 mieszkańców;

z infrastruktury informatycznej: szacowana liczba użytkowników sieci Internet przypadających na 100 mieszkańców, szacowana liczba użytkowników komputerów PC przypadających na 100 mieszkańców;

z infrastruktury mediów elektronicznych: dostępność telewizji kablowej mierzona liczbą urządzeń telewizji kablowej przypadających na 100 mieszkańców.

Celem przeprowadzonej analizy jest wyznaczenie miejsca Polski
w hierarchii krajów uwzględnionych w badaniu. Krajem o najwyższym poziomie rozpowszechnienia środków technicznych infrastruktury informacyjnej w roku 1994 są Stany Zjednoczone, drugie miejsce zajmuje Szwecja, natomiast trzecie miejsce zajmuje Szwajcaria. W roku 1999 sytuacja ulega zmianie na pierwszym miejscu plasuje się Szwajcaria, drugie miejsce zajmuje Norwegia, która była w roku 1994 na czwartym miejscu, natomiast trzecie miejsce zajmuje Szwecja i czwarte miejsce Stany Zjednoczone.

Rysunek 1 rok 1994 [obliczenia własne]

Rysunek 2 rok 1999 [obliczenia własne]

Jak zauważyliśmy Polska nie znajduje się w czołówce, w badanej próbie
18 państw Polska zajmuje 18 miejsce.

Krajami wzorcowymi dla poszczególnych technik są:

• dla telefonii stacjonarnej w latach 94 i 99 jest Szwecja

• dla telefonii komórkowej w roku 94 jest Szwecja, a w roku 99 Szwajcaria

• dla Internetu w roku 94 jest Finlandia, a w roku 99 Stany Zjednoczone

• dla PC w roku 94 są Stany Zjednoczone, a w roku 99 Szwajcaria

• dla telewizji kablowej w roku 94 jest Belgia, a w roku 99 Holandia.

Wzorce taksonomiczne badanych cech (mierników-reprezentantów) 1994rok

Lp.	Zmienna	Wartość liczbowa	Kraje
1	Telefon	1,38	Szwecja
2	Komórka	2,10	Szwecja
3	ISDN	2,366	Szwecja
4	Internet	2,00	Finlandia
5	PC	1,98	USA
6	TV	1,730	Belgia

[źródło: obliczenia własne]

Wzorce taksonomiczne badanych cech (mierników-reprezentantów) 1999 rok

Lp.	Zmienna	Wartość liczbowa	Kraje
1	Telefon	1,22	Szwecja
2	Komórka	2,23	Finlandia
3	ISDN	2,402	Szwajcaria
4	Internet	1,86	USA
5	PC	1,82	Szwajcaria
6	TV	1,709	Holandia

[ źródło: obliczenia własne]

Jak wszyscy zauważyliśmy Polska również nie znalazła się wśród wzorców dla poszczególnych technik. Świadczy to o znacznym opóźnieniu rozwoju krajowej infrastruktury informacyjnej w stosunku do pozostałych krajów. Ogólnie można stwierdzić, iż rozwój infrastruktury informacyjnej nie nadąża za potrzebami.

Stopień rozwoju infrastruktury technicznej zależy od warunków ekonomicznych, cywilizacyjnych i politycznych panujących w danym kraju. Wyższym poziomem rozwoju infrastruktury informacyjny mogą
się poszczycić państwa o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego. Kraje
o wysokim PKB, czyli państw bogatsze wykazują wyższy poziom rozwoju infrastruktury, natomiast kraje o niskim PKB, państwa biedniejsze - niższy do których możemy zaliczyć Polskę.

Technologie informacyjne są podstawą życia gospodarczego państwa. Ich rozwój, masowość, stopień technologicznego zaawansowania będą decydować
o najbliższej przeszłości Polski. Od tego będzie zależało, czy jesteśmy w stanie stawić czoło konkurencyjnemu otoczeniu. Czy będziemy w stanie nadrobić cywilizacyjne zapóźnienie. Przemysł technologii informacyjnych stwarza takie właśnie szanse rozwojowe. Bez właściwego spojrzenia na tę dziedzinę gospodarki możemy stracić niepowtarzalną szansę skrócenia dystansu w szukaniu miejsca Polski wśród państw Unii Europejskiej.

Ocena ta pozwala na określenie „słabych punktów” i głównych „deficytów rozwojowych” dla poszczególnych krajów. Może to służyć jako narzędzie pomocnicze przy podejmowaniu określonych decyzji inwestycyjnych i kształtowaniu regulacji prawnych.

Można wymienić następujące, podstawowe korzyści płynące z dobrze rozwiniętej i nowoczesnej infrastruktury informacyjnej:

• łatwiejszy przepływ informacji i dostęp do niej, zwiększające stopień konkurencyjności gospodarki jako całości,

• w skali przedsiębiorstw - wzrost efektywności gospodarowania, zwiększający ich konkurencyjność na rynkach krajowych i zagranicznych,

• większa liczba inwestorów zagranicznych, chętnie lokujących kapitały
  w krajach o dobrze rozwiniętej telekomunikacji,

• powstanie nowych miejsc pracy, w związku z rozwojem branży infomedialnej,

• dostęp do niektórych technologii i zastosowań, będący warunkiem pozostania
  w orbicie międzynarodowej wymiany handlowej (np. EDI i rynki elektroniczne),

• możliwość wykorzystania w walce konkurencyjnej czynnika o rosnącym znaczeniu strategicznym (w skali gospodarki i pojedynczych przedsiębiorstw)-informacji.

Zarówno ocena syntetyczna, jak i poszczególne oceny cząstkowe, upoważniają do stwierdzenia bardzo niskiego poziomu rozwoju infrastruktury informacyjnej Polski na tle badanej grupy krajów. W tej sytuacji niezbędnym wydaje się zaangażowanie władzy wykonawczej i ustawodawczej w działania zmierzające do poprawy istniejącego stanu rzeczy.

Polska ma znaczne szanse na odgrywanie znaczącej roli w środku Europy, jeśli zostanie nadany zagadnieniom telekomunikacji i technik informacyjnych priorytet narodowy.

„Ten, kto dostosowuje swoją politykę do czasów, w których
żyje - odnosi sukcesy, zaś ten, którego polityka mija się
z wymaganiami czasów - ponosi klęskę”.

Niccolo Miachiavelli, 1469-1527

Literatura:

1. Goliński M. „Poziom rozwoju infrastruktury informacyjnej społeczeństwa. Próba pomiaru.” Akademicka Oficyna Wydawnicza PLJ Warszawa 1997

2. Goban-Klas T. P. Sienkiewicz - „Społeczeństwo informacyjne. Szanse, zagrożenia, wyznania” Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji Kraków 1999

3. Zacher L. „Społeczeństwo informacyjne” fundacja Edukacyjna Transformacje Warszawa 1999

¹ Michał Goliński „Poziom rozwoju infrastruktury informacyjnej społeczeństwa. Próba pomiaru” 1997

² Autorem opis taksonomicznej metody wzorca rozwoju jest Z. Hellwig (Hellwig 1975)

---