INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO
Podstawowymi instrumentami rynku pieniężnego są:
1) rynek lokat między-bankowych.
2) rynek bonów skarbowych.
3) rynek papierów komercyjnych.
4) rynek weksli handlowych (własnych).
Rynek lokat między-bankowych.
Uczestnikami tego rynku są banki, a osoby zawierające transakcje to dealerzy lub brokerzy.
Dealer - kupuje na własne ryzyko i rachunek.
Broker - kupuje na rachunek i ryzyko firmy.
Rynek ten jest rynkiem hurtowym. Charakteryzuje się dużym bezpieczeństwem, wysoką płynnością, wyborem dowolnego terminu zapadalności kontraktu.
Depozytem - nazywamy operację przyjęcia na określony termin ustalonej kwoty pieniędzy o podanej stopie procentowej.
Lokatą - nazywamy udzielenie tych pieniędzy, czyli lokata jednego banku w drugim jest dla drugiego depozytem.
Cele zawieranych transakcji:
1 Regulowanie płynności
2 Spekulacja (zawierane transakcje są celem zysku)
Rozwój tego rynku jest warunkiem niezbędnym dla sprawnego funkcjonowania sektora bankowości.
Cele stopy procentowej:
Stopa % jest ceną pieniądza na tym rynku. Ceny te kształtują się pod wpływem interakcji (wzajemnego oddziaływania) podaży i popytu. Dlatego stopy % na tym rynku uważane są za najbardziej obiektywną cenę pieniądza. Mówiąc o cenie pieniądza wyróżniamy 2 kategorie:
1 Daty waluty (kiedy zawarta umowa)
2 Terminy waluty (na ile zawarta umowa)
Datą waluty mogą być:
O/N- over night- pieniądze postawione po jednej nocy
T/N- tom next- o jeden dzień później
S/N- spot next- 2 dni następne
1 W- 1 tydzień
2 W- 2 tygodnie
3 W- 3 tygodnie
1 M- 1 miesiąc
2 M.- 2 m-ce
3 M.- 3 m-ce
6 M.; 12 M.
Stopa wibor i wibid
Ceny po jakiej oferuje się pieniądze do sprzedania to stopa ofer.
Ceny po jakiej bank jest skłonny przyjąć to stopa bid.
Stopy % mogą mieć charakter stóp podstawowych. W tym celu posługujemy się średnimi stopami %. Średnią cenę liczy się w oparciu o informacje 15 największych banków.
W Polsce cena średnia po jakiej banki w danym dniu oferowały do sprzedaży pieniądze to WIBOR.
Cena po jakiej banki w danym dniu skłonne były przyjąć (kupić) pieniądze to WIBID.
Technika zawieranych transakcji:
Dealerzy posługują się pewnymi sformułowaniami np.
1 bank A O/N pln- zgłasza propozycję zawarcia transakcji over night w złotówkach.
2 bank B 10-11%- zgłasza kupno 10%, sprzedaż 11%
3 bank A biorę 10 mln. pln -bank A dokonał transakcji przez wyraźne oświadczenie kupna
4 bank B daję 10 mln pln po 11% od 11.07.-12.07. i wydaje rachunek rozliczeniowy NBP nr .......
5 bank A podaję swój rachunek rozliczeniowy NBP nr .....
Operacje spekulacyjne na rynku lokat międzybankowych
Przesłanką zawieranych operacji są przewidywane zmiany cen. Dealer musi przewidzieć zmianę ceny. Bez zmian cen nie ma spekulacji.
Przykład
Rynek bonów skarbowych
1 Pojęcie i role bonów skarbowych
Bony skarbowe są to krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa, a w jego imieniu działa ministerstwo finansów (treasury bills-bony skarbowe). Emitowane są w celu sfinansowania przejściowego deficytu budżetowego. Bony są atrakcyjną formą lokowania oszczędności. Atrakcyjność inwestowania w bony wynika z: 1małego ryzyka inwestycji 2 atrakcyjne oprocentowania (pow. Lokaty bankowej) 3 wysoka płynność
Obrót bonami dokonuje się na rynku pierwotnym i wtórnym. Od 01.07.95 obrót bonami został zdematerializowany
2 Rynek pierwotny
Bony skarbowe sprzedawane są z dyskontem ( sprzedawane poniżej ceny nominalnej). Zyskiem dla inwestora jest kwota dyskonta. Wysokość dyskonta obliczamy wg. wzoru: KD=d/100 * t/360 * WN
Inwestorzy zainteresowani są jak najwyższą stopą dyskonta. Emitent oczekuje jak najniższej stopy dyskonta. Formą obiektywizacji (wyboru) stopy dyskontowej jest przetarg. Na rynku pierwotnym bony sprzedawane są w formie przetargu. Jest on organizowany w każdy poniedziałek przez NBP, który jest agentem sprzedaży. Bony sprzedawane są na następujące terminy: 8,13,26,39,52 tygodnie. Uczestnikiem przetargu są podmioty, które mają status uczestnika przetargu. Można go uzyskać kupując przez ostatnie 3 m.-ce 0,2% bonów oferowanych na całym rynku.
Stopa dyskonta = kwota dyskonta / wartość nominalna
Stopa rentowności = kwota dyskonta / wartość wyłożonego kapitału
Rynek wtórny
Na rynku wtórnym kwotowane są bony skarbowe dla kupujących i sprzedających przez uczestników tego rynku, którymi są banki, fundusze powiernicze i inne instytucje finansowe.
Operacje otwartego rynku
Bony skarbowe wykorzystywane są również przez bank centralny do regulowania płynności sektora bankowego. Operacje otwartego rynku polegają na zakupie lub sprzedaży bonów skarbowych przez bank centralny. Sposoby ograniczenia podaży pieniądza: regulacja stopy %, rezerwy obowiązkowe, limity kredytowe, operacje otwartego rynku. Operacje otwartego rynku zawierane są na okres do 14 dni. Dzielą się na operacje: bezwarunkowe i warunkowe. Warunkowe - z góry wiem jaką będę miał stopę rentowności.
Papiery komercyjne
Krótkoterminowe papiery dłużne. W Polsce pierwsza emisja nastąpiła w 1992 r. Nie ma jednolitego pojęcia dla tych papierów (certyfikaty komercyjne, K.W.I.T., obligacje krótkoterminowe, bony komercyjne). Około 30 spółek wyemitowało KWIT-y. Nie mają one poręczenia tak jak weksle emitowane przez państwo. Są papierami o wysokich nominałach (500.000 , 1.000.000). Są również papierami zbywalnymi. Mają wysoką płynność. Emitowane są przez firmy o wysokiej kondycji finansowej. Są instrumentem dyskontowym.
Akcje i obligacje na rynku kapitałowym
Akcja- jest papierem wartościowym, potwierdzającym współwłasność. Właściciel akcji ma uprawnienia do: udziału w podziale zysku i współuczestniczyć w podejmowaniu decyzji.
Emisja akcji powoduje zwiększenie kapitału własnego.
Obligacja- jest papierem wartościowym potwierdzającym wierzytelność. Emitent obligacji jest dłużnikiem. Obligacje są alternatywną formą kredytu inwestycyjnego, z reguły zapewniają stałe dochody.
Emisja obligacji powoduje zwiększenie zobowiązań długoterminowych.
Rodzaje akcji:
1 zwykłe (ordinary stocks)
2 złote (golden shares) -uprzywilejowane pod względem decyzyjnym.
3 preferencyjne (prefered stocks) -uprzywilejowane pod względem dochodowym
4 firm renomowanych (blue chips) -mają stały kurs, wysoką dywidendę.
5 milczące (not voting shares) -właściciele tych akcji nie mają uprawnień decyzyjnych (mają tylko dywidendy)
6 groszowe (penny stocks) -akcje o bardzo niskich nominałach
Rodzaje obligacji:
1 skarbowe (treasury bonds) -emitowane przez skarb państwa w celu pokrycia długu publicznego
2 przedsiębiorstw (corporations bonds) -wyżej oprocentowane niż obligacje skarbowe, ale mają wyższe ryzyko.
3 komunalne (municipal bonds) -przeznaczone są na inwestycje infrastrukturalne. Dochody z nich są zwolnione od podatku.
4 z kuponem zero - sprzedawane są z dyskontem.
Oprocentowanie obligacji powiązane jest z oprocentowaniem bonów w 13 bankach.
Inwestorzy rynku kapitałowego
Inwestor- w potocznym rozumieniu inwestować to tyle co rozbudowywać aktywa rzeczowe. W rozumieniu finansów inwestorem jest każdy podmiot, który nabywa dobra kapitałowe.
Na rynku kapitałowym wyróżnić można 2 grupy uczestników:
1 Inwestorzy -kupują i sprzedają dobra kapitałowe
2 Brokerzy -pośredniczą w kupnie i sprzedaży akcji
Inwestorów dzielimy na: instytucjonalnych (profesjonalnych) i nieinstytucjonalnych (nieprofesj.)
Inwestorzy instytucjonalni -posiadają rozbudowane zaplecze analityczne oraz przygotowaną kadrę specjalistów. Do tej grupy zaliczamy: banki, spółki ubezp. i fundusze emerytalne, fundusze powiernicze.
Banki -nie ma jednoznacznej oceny roli banków na rynku kapitałowym. Wykształciły się 2 modele, tzw:
model amerykański, w którym rola banku na rynku kapitałowym jest ograniczona, wynika to z następujących powodów: istnieje przekonanie o niemożliwości pogodzenia banku jako instytucji zaufania publicznego z rolą inwestora ; obawa przed praktykami monopolistycznymi.
model europejski, bank jest podstawowym podmiotem na rynku kapitałowym. Argumenty: 1szczególna ranga banku, stabilizuje rynek, długofalowe cele; 2rozwinięta sieć banków czyni ten rynek bardziej przystępnym ; 3dużekapitały banków stwarzają możliwość budowy szerokich portfeli akcji
Instytucje ubezp. i fundusze emerytalne:
Przesłanką inwestowania jest postępująca konkurencyjność, która zmusza do oferowania większego zakresu usług przy danej cenie polisy. Społeczna ranga tych instytucji nakłada wymóg stosowania rozwiązań zabezpieczających przed upadłością.
Fundusze powiernicze:
Pełnią rolę zbiorowych inwestorów. Należą do najbardziej dynamicznie rozwijających się instytucji rynku kapitałowego. Dzielimy je na fundusze: 1 zamknięte (spółki akcyjne)- uzyskują kapitał poprzez sprzedaż akcji 2 otwarte -każdy może uczestniczyć poprzez kupno jednostek uczestnictwa.