FUNKCJA ALEGORII W "FOLWARKU ZWIERZĘCYM" GEORGE'A ORWELLA:
George Orwell to znakomity pisarz angielski, który celem swej twórczości uczynił walkę z totalitaryzmem. Mimo słabego zdrowia walczył w 1936 r. po stronie republikanów w Hiszpanii, zaś po wybuchu II wojny światowej zaciągnął się do wojsk obrony kraju. Jednocześnie pracował jako dziennikarz. Po wojnie ukazały się dwie jego najważniejsze powieści: Folwark zwierzęcy w 1945 r. i Rok 1984 w roku 1948. Obie łączy jedna przewodnia idea: wrogość do systemu totalitarnego, dążącego do podporządkowania jednostki.
George Orwell w swej minipowieści Folwark zwierzęcy wykorzystał tradycyjną konwencję literacką bajki zwierzęcej. Świat przedstawiony w utworze jest fantastyczny, jest to farma - państwo, w którym żyją same zwierzęta. Zgodnie z zasadami alegorii zwierzęta mówią, piszą, myślą, czują, zachowują się jak ludzie i prezentują typy (symbole) postaw. I pod tym względem wykorzystuje Orwell tradycję: jak w bajkach, tak i w Folwarku zwierzęcym, świnie są leniwe, gnuśne, lubią przewodzić, owce - bezmyślne, krzykliwe, głupie, kury i gęsi tchórzliwe, kot - lubi chodzić własnymi drogami, koń jest pracowity, lecz tępy, osioł - rozważny, opanowany, zgryźiwy. Oczywistym jest, że postawy zwierząt odnoszą się do ludzi. Folwark zwierzęcy jest alegorią państwa, z toczącymi się w nim walkami o władzę, ze skorumpowanymi, okrutnymi elitami, rządzącymi w sposób dyktatorski.
W ten sposób powieść nabiera cech dydaktycznych, staje się parabolą, ostrzeżeniem przed dyktatorskimi zakusami i przed systemem totalitarnym. Pokazuje w niej autor ułomność natury ludzkiej, chętne uleganie wmówieniem, poddawanie się wpływom. Zachęca do stworzenia doskonalszych rozwiązań współżycia i współdziałania w społeczeństwie. Proponuje konstrukcję układu opartego na partnerstwie, eliminującego krzywdę drugiego człowieka.
Znaczenie metaforyczne tej alegorii łatwo zrozumieć. Powieść ma sens polityczny. Przedstawia dzieje państwa, w którym obalono drogą rewolucji odwieczny, tradycyjny porządek, usunięto dotychczasowych władców (farmer Jones), a rządy przejęli krzywdzeni, poniżani (zwierzęta). Cieszą się wolnością, gospodarują, pracują ciężko, często nieefektywnie, bo bez wprawy. Początkowa demokracja zaczyna być ograniczana, wyłaniają się elity rządzące, które przejmują coraz więcej władzy (świnie). Ogół nie wykazuje dostatecznego przygotowania do ludowładztwa, grzeszy biernością, nie angażuje się, zbyt ufa rządzącym, zdaje się na nich, nie kontroluje, nie patrzy na ręce. Zaś rządzący wykorzystują stanowiska, gromadzą dobra i przywileje. Dochodzi do walki o władzę między kilkoma przywódcami (Chyży i Napoleon). Zwycięża jeden (knur Napoleon) przy pomocy oddanego aparatu policyjnego (psy). Tak zaczyna się dyktatura. Ogranicza się prawa obywateli i mobilizuje ich do walki z wrogiem wewnętrznym i zewnętrznym, obezwładnia terrorem, czystkami, tumani propagandą. Przywódca staje się prawie bogiem, budzącym lęk. Utrzymuje się przy władzy przy pomocy oddanych, wiernych służalców, którym żyje się trochę lepiej niż ogółowi. Obywatele porażeni strachem mają tylko prawo słuchać i pracować.
Taką ogólną interpretację można ukonkretnić. W latach walki z komunizmem widziano w Folwarku zwierzęcym obraz Związku Radzieckiego w okresie stalinowskim. Zwierzęta, występujące w powieści, to kolejne generacje rewolucjonistów, coraz bardziej odchodzące od ideałów. Z rewolucji pozostają tylko hasła, coraz bardziej zresztą wypaczone, przeinaczane. Wreszcie władzę przejęła grupka uprzywilejowanych. Wkrótce potem wśród przywódców dochodzi do konfliktów, walki o dominację i wpływy. Rządy stają się krwawe, bezlitosne, bezwzględne. Kolejne kroki zwycięskiego knura Napoleona przypominają postępowanie Stalina, który pełnię władzy osiągnął po pozbyciu się Trockiego. Ogromną rolę w takim systemie odgrywa propaganda - Krzykała świetnie posługuje się nowomową i propagandą sukcesu.
Folwark zwierzęcy jest więc ostrzeżeniem przed totalitaryzmem, systemem, który zawsze stanowi zagrożenie dla człowieka. Powieść jest satyrą na rewolucję „pożerającą własne dzieci” i na sprzeniewierzenie się jej ideałom. Autor przedstawia schemat, według którego dochodzi do powstania dyktatury. Najpierw rodzi się idea, zawierająca wizję szczęśliwego życia, opartego na równości i sprawiedliwości (utopia Majora). Idea ta potem zostaje opracowana, tworzy się zwarty program, w imię którego wywołuje się rewolucję (ideologia zwana w powieści Animalizmem). Po rewolucji, obaleniu dotychczasowych porządków, wyodrębnia się warstwa przywódców i następują kolejne okresy błędów i wypaczeń. Rządzący zdobywają przywileje i pieniądze, i zajmują powoli miejsce obalonych władców, bo o to tylko im chodziło od początku. Obywatelom żyje się coraz trudniej, ale buntować się nie wolno - policja, terror, czystki, służą umacnianiu władzy. Powstaje pojęcie wroga ludu, które służy do usuwania ludzi niewygodnych. Nowa władza staje się autokratyczna, okrutna. Środki masowego przekazu oszukują społeczeństwo. Rządzący ciągną coraz większe zyski ze sprawowania władzy. Oszukuje się też sąsiadów, traktuje się ich wrogo, a nawiązywane stosunki są dowolnie zrywane. Na czele państwa stoi wódz, nieomylny, uwielbiany, opiewany przez poetów. Wódz stoi ponad prawem i dostosowuje je do własnych potrzeb. Bezkarni są też jego współpracownicy. Społeczeństwo jest coraz bardziej zastraszone, żyje mu się z dnia na dzień gorzej, bo karmiąca się kłamstwami gospodarka źle funkcjonuje. Czy ten schemat odnosi się tylko do systemu komunistycznego? Nie jest to przykład wypaczenia się, deformowania każdej władzy, która zapomni o zasadach demokracji, zechce rządzić samowolnie i z tego czerpać korzyści. Wszyscy rządzący mają skłonność do wierzenia w swą nieomylność, w swe wielkie zasługi. Łatwo dochodzą do wniosku, że wiedzą lepiej i że za to, co robią dla współobywateli, należą im się przywileje i wyjątkowe korzyści. Resztę robi „dwór” pochlebiający wodzowi.
Prawa demokracji wymagają aktywności od społeczeństwa, które musi stale kontrolować rządzących. W taki oto sposób Folwark zwierzęcy nabiera znaczenia uniwersalnego, przestaje być doraźną satyrą na system komunistyczny.