STANDARDY Wyklad nr 6

NAJLICZNIEJSZE MNIEJSZOŚCI NARODOWE W EŚW.

Największa - Rosjanie - 15 mln osób, głównie w byłych republikach Zw.Radz.
Około 40% Węgrów (ok. 3 mln) mieszka poza granicami własnego państwa.

CZTERY TYPY (modele) polityki:

1. model totalnego wykluczenia (w sytuacjach ostrego konfliktu etnicznego działań zbrojnych),

2. model częściowego czy segmentowego wykluczenia,

3. model homogeniczności społecznej,

4. model polityki zróżnicowania kulturowego.

Międzynarodowe standardy ochrony mniejszości narodowych.

Regulacje w ramach ONZ: 1992 - Deklaracja praw osób należących do mn. narodowych; kilka konwencji międzynarodowych,
Regulacje Rady Europy: Europejska konwencja praw człowieka (1950).
Konwencja ramowa o ochronie mn. narodowych (1995) - pierwszy europejski prawnie wiążący wielostronny akt, poświęcony ochronie praw Mn. nar. Brak skutecznej kontroli. Nie zawiera definicji. Polska jest członkiem od 1.04.2001 r.
OBWE - powołanie Wysokiego Komisarza ds. mn. nar. (1992). Zapewnia „wczesne ostrzeganie” i „wczesne działania” - ma zapobiegać konfliktom.
Instrument inicjatywy Środkowoeuropejskiej ws. ochrony mn. nar. (19.11.1994 r.) - deklaracja polityczna.

Nowość - definicja mn. nar. - jest to grupa mniejsza liczebnie od pozostałej części ludności w danym państwie, której członkowie, będący obywatelami danego państwa, mają etniczne, religijne lub językowe cechy odróżniające ich od większości i kierują się wolą zachowania własnej kultury, tradycji religii lub języka.

W ramach UE nie istnieją prawnomiędzynarodowe zobowiązania - co do ochrony praw mn. nar. w poszczególnych państwach członkowskich. Do 1989 r. - brak wszelkiego zainteresowania problematyką.
Kwestie mniejszościowe nie zostały poruszone w traktatach założycielskich Wspólnot, nie zajmuje się nimi Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

STATUS PRAWNY

W międzynarodowych aktach prawnych (umowy, konwencje dwustronne i wielostronne),
W ustawodawstwie ochrony praw człowieka,
W ustawodawstwie krajowym.

Ustawodawstwo krajowe.

Konstytucja
Specjalne ustawy o mniejszościach
Poszczególne ustawy (o edukacji, kulturze i inne).
Dominacja zasady unizmu językowego w państwie
Języki mn. nar. i etnicznych do obrotu urzędniczego dopuszcza się tylko w nielicznych państwach. Tylko w Czechach języki mn. nar. uznaje się za równouprawnione w obrocie urzędowym.

Estonia, Litwa, Łotwa.

Estonia - prawo obywatelstwa wszystkim osobom, które mieszkały do 16.VI.1940 r. (aneksja), wraz potomkami, niezależnie od pochodzenia etnicznego.
Dla innych - wiek 18 lat, zamieszkiwanie na terytorium Estonii od co najmniej 2 lat oraz wykazanie elementarnej znajomości języka estońskiego. Podobne warunki wprowadzono na Łotwie i Litwie.
Jednak napływowa ludność rosyjskojęzyczna nie godzi (mimo pomocy i zachęt w nauczaniu się języka) - pozostaje na statusie „cudzoziemców” - pozbawionych podstawowych praw obywatelskich.

Ochrona praw mn. nar. w Polsce

Status prawny: Konstytucja RP; szereg ustaw: ordynacja wyborcza do Sejmu, o systemie oświaty, o radiofonii i telewizji, o języku polskim, kodeks karny, o ochronie danych osobowych,
Głównie - w Ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym od dnia 6 stycznia 2005 r.

Oficjalne mn. narodowe i etniczne w Polsce

Mn. narodowe utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie
MN. narodowe w Polsce:

Białorusini,
Czesi,
Litwini,
Niemcy,
Ormianie,
Rosjanie,
Słowacy,
Ukraińcy,
Żydzi.

Mn. etniczne:

Karaimi,

2. Łemkowie,

3. Romowie,

4. Tatarzy.

Społeczności o charakterze etnoregionalnym:

Kaszubi,
Ślązacy.

Ślązacy - odmowa w rejestracji stowarzyszenia Związek Ludności Narodowości Śląskiej (1997); Europejski Trybunał Praw Człowieka podtrzymał odmowę w 2004 r.

Kaszubi - nie mają oficjalnie statusu mn. narodowych lub etnicznych, choć korzystają z części regulacji prawnych - głównie dotyczą nauki i nauczania w języku kaszubskim w szkolnictwie publicznym.

Język mniejszości jako pomocniczy.

Występuje wtedy gdy gminy, w których osoby należące do mniejszości narodowej, etnicznej lub posługujące się językiem regionalnym stanowią co najmniej 20% mieszkańców mogą wprowadzić język mniejszości jako język pomocniczy stosowany w kontaktach z organami gminy oraz w postępowaniu sądowym pierwszej instancji.
Obecnie 4 mniejszości: białoruska, litewska, niemiecka, kaszubska 20%.