Rozdział 18. Psychologia zdrowia w wybranych dziedzinach medycyny

18.1 Psychologiczne problemy chorób układu krążenia

Choroby układu krążenia:

1. nadciśnienie tętnicze samoistne

2. zespół objawów klinicznych zwany chorobą niedokrwienną serca

Wzór Zachowania A = czynnik ryzyka chorób układu krążenia

Twórcami koncepcji WZA są kalifornijscy kardiologowie Friedman i Rosenman

Definicja: „charakterystyczny zespół aktywności i emocji, ujawniający się u jednostek, które permanentnie podejmują wysiłki w celu uzyskania nieskończonej liczby bliżej nieokreślonych obiektów znajdujących się w otoczeniu, w możliwie najkrótszym czasie, działając, jeśli to konieczne, wbrew przeszkodom ze strony innych obiektów lub osób”.

Kwestionariusz do badania WZA The Jenkins Activity Survey Jenkinsa, Zyzanskiego i Rosenmana.

Czynniki przybliżające istotę WZA: H - silny napęd i współzawodniczenie, J - zaangażowanie w pracę i S - szybkość i brak cierpienia.

Ponadto ważny styl życia związany ze zdrowiem: palenie papierosów, dieta podnosząca poziom cholesterolu, nieumiejętność radzenia sobie ze stresem, brak wspierających więzi i siedzący tryb życia.

Zadania psychologów w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji chorób układu krążenia

1. Edukacja zdrowotna

2. Czynności psychologa dostosowane do etapu leczenia i rehabilitacji: okres szpitalny, okres poszpitalny i okres poszpitalny dalszy.

18.2 Psychologiczne problemy chorób nowotworowych

W inicjacji chorób nowotworowych ważną rolę przypisuje się czynnikom genetycznym - onkogenom, ale poprzez odżywianie, stosowanie używek, sposób opalania się, kształtowania środowiska zwiększać ryzyko zachorowania lub je kompensować.

Czynniki ryzyka:

- palenie tytoniu

- sposób odżywiania nadmiar kalorii, tłuszczów, brak jarzyn i owoców - otyłość

- zawodowe czynniki ryzyka - chemiczne karcerogeny

- nadużywanie alkoholu

- promieniowanie UF słońca, zanieczyszczenie powietrza, gleby, wody, mieszkań, infekcje, praktyki seksualne

Niemal wszystkie zagrożenia rakiem wynikają z antyzdrowotnych zachowań człowieka.

Czynniki osobowościowe - Osobowość Typu C.

Są to osoby konwencjonalne, spokojne, które na stres reagują poczuciem bezradności i beznadziejności, skłonne do depresji i wypierające reakcje emocjonalne na stresowe doświadczenia życiowe i cechach straty.

Przewlekły stres, na który ludzie reagują wyuczoną bezradnością i nastawieniem depresyjnym, stanowi ważny czynnik ryzyka onkologicznego.

Psychologiczne konsekwencje chorób nowotworowych

Stres i negatywne doświadczenia emocjonalne związane z chorobą nowotworową występują w różnych jej etapach w nieco innej postaci. W fazie podejrzeń o chorobę pojawia się napięcie i emocje niepokoju, które mogą prowadzić do kancerofobii i reakcji zaprzeczania oraz reakcji odwlekania. W fazie oczekiwania na wyniki badań oraz zakończenia leczenia i poprawy pojawia się strategia unikowa. Korzystne działanie przynosi postawa ducha walki, a niekorzystne strategie związane z poddaniem, bezradnością i lękowym zaabsorbowaniem.

Szczególnie istotna rolę w adaptacji do choroby nowotworowej na wszystkich jej etapach przynosi wsparcie społeczne ze strony najbliższych.

Zadania psychologów:

1. pomoc terapeutyczna

2. interwencja kryzysowa

3. opieka paliatywna

4. przekazywanie pacjentom i ich rodzinom niepomyślnych informacji

5. grupy wzajemnej pomocy organizowane przez stowarzyszenia lub pacjentów - szkolenie wolontariuszy

6. stowarzyszenia i grupy zakładane przez rodziców dzieci chorych na choroby nowotworowe - współpraca z rodzicami

7. grupy edukacyjne dla małżeństw:

• rozumienie diagnozy

• uczenie skutecznych strategii zaradczych

• zindywidualizowanie techniki obniżania napięć i wzbudzania nadziei

• racjonalne nastawienie do życia

• zapobieganie problemom seksualnym

• kontakt telefoniczny celem wyjaśnienia wątpliwości

18.3 Chirurgia jako teren zastosowań psychologii

Formy przygotowania psychologicznego pacjentów do operacji:

• informowanie pacjentów

• psychoterapia: hipnoza i relaksacja połączona z odreagowaniem napięć

• instruktaż dotyczący zachowania

Modele pracy psychologa w chirurgii:

• współpraca w zespole terapeutycznym

• psycholog jako niezależny konsultant

18.4 Wybrane psychologiczne aspekty ginekologii i położnictwa

Psychologia prokreacji - dziedzina psychologii stosowanej, która podejmuje próby definiowania zdrowia reprodukcyjnego utożsamianego ze zdrowiem prokreacyjnym rozumianym jako pełny fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan w zakresie funkcji i procesów związanych z prokreacją we wszystkich etapach życia.

Psycholog współpracujący z ginekologiem lub andrologiem może diagnozować czynniki sytuacyjne i osobowościowe oraz doświadczenie osobiste celem określenia psychologicznych czynników biorących udział w zaburzeniach funkcji płciowych i rozrodczych. Do problemów psychologicznych związanych ze zdrowiem prokreacyjnym należą:

1. nieplanowana bezdzietność wynikająca z niepłodności

2. ciąża wysokiego ryzyka

3. zaburzenia okresu poporodowego

4. menopauza i andropauza

Psychoprofilaktyka porodu - jej formą są szkoły rodzenia.

Typy porodów: radosny, zadaniowy, lękowy, psychicznie obojętny, bierny.

Szczególnie trudne problemy psychologiczne pojawiają się wówczas, gdy z powodu patologii ciąży lub zaistniałych sytuacji traumatycznych matka doznaje silnych, patologicznych reakcji emocjonalnych.

---