Warunki klimatyczne kraju
Klimat rozumiemy przez ogół zjawisk pogodowych, jakie panują na danym obszarze w długoletnim okresie (30 lat). Jest to fizyczny stan troposfery
(najniższa i najcieńsza warstwa atmosfery) w danym miejscu i czasie. Klimat jest oceniany na podstawie wieloletnich badań oraz różnych składników pogodowych, takich jak na przykład: temperatura, opady atmosferyczne czy wiatr.
Klimat jest jednym z czynników ekologicznych wpływających na występowanie i życie organizmów.
Składniki klimatyczne:
temperatura powietrza,
ciśnienie atmosferyczne,
wilgotność powietrza
usłonecznienie,
wiatr,
zachmurzenie,
opady atmosferyczne,
osady atmosferyczne.
usłonecznienie - to inaczej ilość promieniowania słonecznego, jaka dociera do powierzchni Ziemi;
ciśnienie atmosferyczne - określa stopień “zagęszczenia” powietrza w danym miejscu; rozkład ciśnienia atmosferycznego decyduje o przemieszczaniu się mas powietrza.
wiatr- to przeważnie poziomy ruch powietrza względem powierzchni Ziemi, wywołany różnicą ciśnień;
wilgotność powietrza- wyraża procentowy udział pary wodnej w powietrzu; ma wpływ na występowanie opadów oraz na zmiany temperatury
zachmurzenie - określane “na oko” jako procentowe zakrycie nieba przez chmury
Osad atmosferyczny - produkty kondensacji pary wodnej, osadzania kropelek mgły a także opadu deszczu, pojawiające się na wychłodzonych powierzchniach podłoża
Czynniki klimatotwórcze:
szerokość geograficzna,
odległość od mórz i oceanów,
wysokość bezwzględna,
prądy morskie,
dominujące kierunki wiatrów,
pokrycie terenu,
działalność człowieka.
Czyli czynniki wpływające na klimat danego terenu. Do czynników klimatotwórczych zaliczamy zarówno czynniki meteorologiczne, jak i te niemeteorologiczne ( szerokość geograficzna -decyduje o wielkościach kątów padania promieni słonecznych oraz długości dnia i nocy w poszczególnych porach roku, odległość od mórz i oceanów - wiąże się z prędkością ruchu mas atmosferycznych, siłą tarcia poruszającej się masy o podłoże w postaci lodu jest znacznie większe niż w przypadku gładkiej powierzchni wód oceanów, pokrycie terenu- zależą od niego sezonowe wielkości Albedo (powierzchnia wody lub lodu, obecność lub brak pokrywy śnieżnej, określony rodzaj szaty roślinnej, rośliny uprawne itp.) jak również znaczne zmiany bilansu cieplnego, prądy morskie, rzeźbę terenu- wywiera istotny wpływ na siłę tarcia i zjawiska transformacji. W miarę wzrostu wysokości n.p.m. zaznaczają się coraz silniej zjawiska związane z ogólna tendencją do obniżenia temperatury powietrza, rodzaj podłoża- ma wpływ na przemianę energii promieniowania w ciepło oraz model ilościowego podziału bilansu cieplnego. Prądy morskie wpływają na temp. Obszarów nadbrzeżnych. Czynniki te działając wspólnie tworzą klimat naszego kraju.
Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego pomiędzy klimatem morskim a lądowym co oznacza, że charakteryzuje się dosyć dużą zmiennością (kapryśnością) pogody. Jest to efekt ścierania się mas wilgotnego powietrza znad Atlantyku z suchym powietrzem z głębi kontynentu euroazjatyckiego
Klimat |
Charakterystyka |
Opady roczne |
Bałtycki |
Ciepłe zimy, chłodne lata, sucha pogodna jesien, częste silne wiatry-późną wiosną zimne |
Wybrzeże 600-700 mm, Ujście Wisły 500-700mm |
Pojezierny |
Śnieżne, chłodne, długie zimy, późne przymrozki wiosenne (rzeźba terenu i obecność jezior powodują lokalne różnice klimatu) |
600-700 mm |
Krainy Wielkich Dolin |
Część zachodnia cieplejsza, sucha ; wiosna wczesna, długi okres wegetacji; część wschodnia- chłodniejsza, dłuższa, mroźna zima, krótszy okres wegetacji |
450-500 mm |
Wyżyn Środkowych |
Obszar ciepły, największa w kraju częstość opadów, ulew i klęsk gradowych (znaczne zróżnicowanie klimatu ze względu na urzeźbienie terenu) |
600-700 mm |
Podgórskich nizin i kotlin |
Klimat łagodny, okres wegetacji długi (nad Odra najkrótsza zima, najdłuższe lato) |
500-700 mm(korzystnie rozłożone) |
Górski i Podgórski |
Chłodny, wilgotny, zróżnicowany z uwagi na ukształtowanie terenu |
1000-1700 mm |
Zaciszy górskich |
Duza amplituda temperatury dni i nocy |
700-1400 mm |
Pierwszy z nich to klimat Bałtycki. Zauważyć go można w pasie morskim wzdłuż wybrzeża i w delcie Wisły. Głównymi cechami tego klimatu są ciepłe oraz łagodne zimy, stosunkowo chłodne lata, a także dość częste wiatry. Opady roczne w tym regionie kształtują się na poziomie 600-700 mm.
Kolejnym regionem jest strefa klimatu Pojezierzy. Występuje on jak sama nazwa wskazuje w okolicach Pojezierza Mazurskiego oraz Pojezierza Pomorskiego. Tereny są tam dość wzniesione. Region ten charakteryzuje dość surowy klimat z chłodnymi, długimi zimami. Ponadto występują przymrozki wiosenne. Na tych terenach wilgotność powietrza jest dość duża, a opady roczne są na poziomie 600-700 mm.
Następną strefą jest klimat krainy wielkich dolin. Pokrywa on największą część powierzchni Polski. Część zachodnia jest cieplejsza, ale suchsza. Jej cechą charakterystyczną jest ponadto dłuższy okres wegetacyjny. Część wschodnia natomiast jest chłodniejsza. Występują w niej długie i mroźne zimy. W przeciwieństwie natomiast do części zachodniej okres wegetacyjny jest krótszy. Główną cechą tego regionu są najniższe opady w kraju, które wahają się w granicach 450-500 mm. Skutkiem tego są niedobory wody w rolnictwie.
Kolejną strefą jest klimat wyżyn środkowych. Znajduje się on w okolicach Wyżyny Śląskiej oraz Lubelskiej. Przeważają tu cechy klimatu kontynentalnego, czyli temperatury są dość wysokie, występują częste opady deszczu, pojawiają się opady gradu, które często wyrządzają szkody. Opady deszczu to około 600-700 mm rocznie.
Nizina Śląska oraz Kotlina Sandomierska to już kolejny region nazywany klimatem podgórskich nizin i kotlin. Można go określić jako dość łagodny. Cechą charakterystyczną są najkrótsze zimy i lata w całym kraju. Opady występują w stopniu sprzyjającym dla rolnictwa ponadto okres wegetacyjny jest najdłuższy w Polsce.
Powierzchnie wzniesione dość wysoko n.p.m. to klimat górski i podgórski. Występuje on w okolicach Karpat oraz w Sudetach. Klimat ten jest już chłodniejszy, również występują częste opady deszczu. Im wyżej tym temperatury niższe.
Ostatnim regionem jest strefa klimatu zaciszy górskich. Charakterystyczną cechą tego klimatu jest duża różnica temperatur pomiędzy dniem i nocą.
Napływ mas powietrza w styczniu:
Masy powietrza atmosferycznego, które wpływają na warunki pogodowe w Polsce to:
Od zachodu i północnego-zachodu napływa powietrze polarnomorskie. Jest to powietrze wilgotne. W lecie przynosi ochłodzenie i opady deszczu, a w zimie ocieplenie oraz opady śniegu lub deszczu ze śniegiem.
Ze wschodu nadciąga powietrze polarnokontynentalne. Jest powietrzem o małej wilgotności. Latem jego temperatura jest wysoka, natomiast w zimie bardzo niska.
Z północy napływa powietrze arktyczne. W zimie przynosi silne mrozy i często opady śniegu. Wiosną i jesienią powoduje przymrozki.
Z południowego-zachodu dociera powietrze zwrotnikowomorskie. Przynosi ocieplenie i obfite opady deszczu.
Z południa i południowego-wschodu napływa powietrze zwrotnikowokontynentalne. W lecie powoduje upały i skrajnie suchą pogodę. Jesienią tworzy ciepłą, suchą pogodę (tzw. babie lato).
Tak duża ilość mas powietrza o różnych cechach fizycznych powoduje charakterystyczną dla klimatu Polski "kapryśność" pogody.
Temperatura zależy od:
wysokości nad poziomem morza,
napływających mas powietrza,
odległości od morza.
Masy powietrza atmosferycznego, które wpływają na warunki pogodowe w Polsce to:
Od zachodu i północnego-zachodu napływa powietrze polarnomorskie. Jest to powietrze wilgotne. W lecie przynosi ochłodzenie i opady deszczu, a w zimie ocieplenie oraz opady śniegu lub deszczu ze śniegiem.
Ze wschodu nadciąga powietrze polarnokontynentalne. Jest powietrzem o małej wilgotności. Latem jego temperatura jest wysoka, natomiast w zimie bardzo niska.
Z północy napływa powietrze arktyczne. W zimie przynosi silne mrozy i często opady śniegu. Wiosną i jesienią powoduje przymrozki.
Z południowego-zachodu dociera powietrze zwrotnikowomorskie. Przynosi ocieplenie i obfite opady deszczu.
Z południa i południowego-wschodu napływa powietrze zwrotnikowokontynentalne. W lecie powoduje upały i skrajnie suchą pogodę. Jesienią tworzy ciepłą, suchą pogodę (tzw. babie lato).
Tak duża ilość mas powietrza o różnych cechach fizycznych powoduje charakterystyczną dla klimatu Polski "kapryśność" pogody.
Najcieplejszym obszarem Polski jest Nizina Śląska, która znajduje się pod przeważającym wpływem powietrza oceanicznego. Termiczny okres zimowy trwa tu zaledwie 60 dni, a zimy są stosunkowo łagodne. Lata są słoneczne i ciepłe. Trwają ponad 100 dni. Średnia temperatura w lipcu przekracza 18,5°C.
Najchłodniejszym obszarem Polski jest Suwalszczyzna, położona w północno-wschodniej części kraju. Region ze względu na temperaturę powietrza przypomina raczej odległą Skandynawię. Z powodu surowych i długich zim, które trwają ponad cztery miesiące, Suwalszczyznę nazywa się polskim biegunem zimna. Zimą występują bardzo niskie temperatury, lata są ciepłe. Na Suwalszczyźnie notowane są najwyższe amplitudy średnich temperatur, ponad 23°C. Są one nawet wyższe niż na terenach górskich. Średnie temperatury powietrza w najzimniejszym miesiącu, jakim jest styczeń, są najniższymi w Polsce i wynoszą poniżej -5°C. Latem średnia temperatura powietrza wynosi poniżej 17,5°C.
Temp. Powietrza - Szczególnie dobrze widać to na mapie temperatur stycznia - im dalej na wschód tym zimniej.
Średnia temperatura stycznia wyraźnie zmniejsza się z zachodu na wschód. . Wpływają na to m.in. masy powietrza kontynentalnego, które stosunkowo często “zahaczają” o naszą “ścianę wschodnią”, powodując znaczne spadki temperatur w zimie (nawet poniżej -30°C). Tam też występują najwyższe amplitudy roczne, co jest typowe dla obszarów będących w zasięgu powietrza kontynentalnego. Np. W okolicy szczecina wynosi -1 C w pólnocno wschodniej Polsce natomiast -5C
Latem znaczenie atlantyckich mas powietrza nie jest już tak duże, a większą rolę odgrywają pozostałe dwa czynniki - w sąsiedztwie Morza Bałtyckiego zaznacza się obniżenie temperatur o 1-2°C,dlatego Najniższa temperatura lipca występuje w północnej Polsce 17 C, natomiast w środkowej i południowej Polsce sięga 19 C.
Bez względu na porę roku najchłodniejszymi obszarami w Polsce sa góry
Średnia temperatura roczna w Polsce waha się między 7 a 8 C
Roczne amplitudy temperatury powietrza rosną od 19 C na zachodzie do 23V na wschodzie. Jest to wyraźne odzwierciedlenie kontynentalizmu i oceanizmu klimatu
Zróżnicowanie temperatury powietrza wpływa na długość okresu wegetacyjnego, w czasie którego średnia dobowa temperatura powietrza wynosi co najmniej 5°C. Średnio okres wegetacyjny w Polsce trwa ok. 200 dni
Okres wegetacyjny - część roku, gdy roślinność może się rozwijać ze względu na dostateczną ilość wilgoci i ciepła. W Polsce jest to okres ze średnią dobową temperaturą powietrza powyżej 5°C..
Najdłuższy okres wegetacji mają obszary położone wzdłuż Doliny Odry oraz Zachodnia część Kotliny sandomierskiej. W północno- wschodniej Polsce wynosi około 180 dni, w górach natomiast od 100 do 150 dni
Ciśnienie atmosferyczne:
zmienność sezonowa,
zimą na ciśnienie mają większy wpływ niże, natomiast latem wyże.
zimą : ok. 995 hPa
latem: ok. 1025 hPa
Ciśnienie
Wpływ na klimat i pogode Europy i naszego kraju mają wyże i niże. W ciągu roku pola ciśnienia wykazują charakterystyczną zmienność sezonową. W styczniu zaznacza się działalność niżów i średnie ciśnienie wynosi ok. 995 hPa. W lecie niże słabną, w tej porze roku decydujący wpływ na kształtowanie się pogody w Polsce wywierają wyże, gdzie ciśnienie wynosi ok. 1025 hPa.
Opady atmosferyczne
Wpolsce występuje przewaga opadów letnich. Dotyczy to obszaru całej Polski, w tym także gór. Zresztą jest to charakterystyczne dla całej strefy umiarkowanej.
Latem stosunkowo często dochodzi do ochłodzenia ciepłego, wilgotnego powietrza - np. przy przechodzeniu frontu chłodnego. Prowadzi to do szybkiej kondensacji pary wodnej i powstawania chmur deszczowych.
Natomiast zimą dosyć trudno jest o ochłodzenie i tak już zimnego powietrza, toteż opady występują rzadziej - np. przy przechodzeniu frontu ciepłego.
Wiatr
Polska znajduje się w strefie przeważających wiatrów zachodnich (60% wszystkich dni wietrznych).. Rozkład wiatrów nie jest równomierny w ciągu roku. W miesiącach letnich, czyli od lipca do września, dominują wiatry nadciągające z kierunku zachodniego. Natomiast w zimie, zwłaszcza w grudniu i styczniu, ich przewaga się zmniejsza. Nad Polską wieją wówczas głównie wiatry wschodnie. Zazwyczaj nad obszarem Polski wieją wiatry słabe i umiarkowane, od 2 do 10 m/s. Wiatry silne i bardzo silne występują nad morzem powodując sztormy, a także w górach, gdzie osiągają prędkość nawet ponad 30 m/s. Wiatry huraganowe są w Polsce zjawiskiem raczej rzadkim.
W Polsce wyróżnia się sześć pór roku. Polska "bogatsza" jest od innych krajów europejskich o przedwiośnie i przedzimie. W czasie przedwiośnia, które trwa około miesiąca, średnia dobowa temperatura powietrza waha się od 0°C do 5°C. Wiosna trwa w Polsce średnio ok. 60 dni i wkracza do Polski od zachodu. Temperatura dobowa wynosi średnio od 5°C do 15°C. Wtedy też zaczyna się na ziemiach polskich okres wegetacyjny. Lato, przynoszące temperatury powyżej 20°C, rozpoczyna się w Polsce w maju. Po czterech miesiącach nadchodzi jesień z temperaturą od 15°C do nawet 5°C. Prawie każdego roku około połowy września pojawia się piękne, niepowtarzalne "babie lato". Z końcem października, gdy liście spadną z drzew, a dzień staje się krótszy, rozpoczyna się przedzimie. Temperatury spadają poniżej 5°C. Po upływie ok. sześciu tygodni nadchodzi zima, która zależnie od roku trwa do lutego-marca.