Cementownie na Opolszczyźnie
Cegielnie na Opolszczyźnie
Młyn wodny w Brzegu
Spis opracowań:
1. Cementownia Bolko - Nowa Wieś Królewska - K. Pietrzyk
2. Cegielnia - Maciejowice - K. Pietrzyk
3. Cegielnia - Konradów - J. Mikołajczyk
4. Cegielnia - Kobylica - J. Mikołajczyk
5. Cegielnia - Dobrzeń Wielki - E. Wróbel
6. Cegielnia - Błachów - E. Wróbel
7. Młyn Wodny - Brzeg - J. Mikołajczyk
8. Zespoły hydrotechniczne młyna - Brzeg - E. Wróbel
1. Cementowania Bolko w Opolu
Zabudowania powstałe po dawnej cementowni Bolko istniejącej od 1901 roku. Zespół obiektów znajduje się w Nowej Wsi Królewskiej dokładniej na ul. Al. Przyjaźni 59 w Opolu na trasie wyjazdowej do Krapkowic. Obiekty został częściowo wyburzone (hala pieców obrotowych 1908, budynek suszarni kamienia 1910, trzy budynki suszarni gliny 1909-1914, budynki granulacji 1917, budynek młynów węgla, budynek hali węgla 1915, budynek tokarni i podstacji 1914, budynek młyna kulowego 1914 oraz portiernia 1906) pozostałe obiekty zmodernizowano (budynek administracyjny 1906 obecnie budynek mieszkalny, budynek warsztatu elektrycznego i mechanicznego 1907 - obecnie mieszkalny, budynek łaźni 1904 - obecnie centrum szkoleniowe. Zespół obiektów byłej cementowni Bolko jest w bliskim kontakcie z warsztatami samochodowymi oraz drukarnią. Ze względu na zwartą strukturę i zabudowę obiektów ciężko wprowadzić jednolity charakter strukturalny i krajobrazotwórczy. Wszystkie budynku prócz zmodernizowanych wymagają natychmiastowego remontu.
2. Cegielnia w Maciejowicach
Cegielnia znajdująca się w przy wyrobisku glinianym w gminie Otmuchów w powiecie nyskim w Maciejowicach. Cały obiekt powstał w 1880 roku, a zamknięty 2006 roku. Po dziś dzień budynki cegielni są opuszczone zaniedbane i ulegają nieustannej destrukcji (degradacja, wandalizm). W lutym 2008 całkowitemu zniszczeniu uległa podczas pożaru jedna z suszarni oraz pozostałe budynki mieszczące się w bezpośrednim kontakcie (budynek z piecem kręgowym oraz maszynownia). W środku nie ocalał żaden sprzęt z wyposażenia technicznego. Cały zespół obiektów nie posiada większych wartości artystycznych ani historycznych, wyburzenie całego zespołu oraz odzyskanie materiału budulcowego będzie najlepszym postulatem konserwatorskim dla tego rodzaju obiektu.
3. Cegielnia Konradów
Cegielnia Konradów z XIX/XX w. na południe od Głuchołaz (niedaleko granicy z Czechami) znajduje się w sąsiedztwie drogi z Głuchołaz do Zlatych Hor. Cegielnia wykorzystuje piec kręgowy opatentowany przez Hoffmana - wynalazek ten wraz z prasą ceglarską K. Schlickeysena spowodował gwałtowny rozwój przemysłu cegielnianego.
Cegielnia posiada własne wyrobisko gliny i składa się z magazynowni przebudowanej częściowo w latach 70 XX w., suszarni polowej zlokalizowanej wzdłuż pieca kręgowego i suszarni ogrzewanej z drewnianymi półkami oraz budynku pieca odbudowanego w latach 70 XX w. (przebudowany w znacznym stopniu) i pieca kręgowego. Na przestrzeni czasu w cegielni dokonano wielu modernizacji, jednak nadal są czytelne relikty pierwotnej struktury - ryglowej ściany budynku pieca, przyziemia maszynowni. Niestety nie zachowały się oryginalne maszyny do przerobu gliny.
4. Cegielnia - Kobylica
Zespół cegielni Kobylica w gminie Cisek k. Kędzierzyna - Koźla został wybudowany w 1918 r. i należał do rodziny Wolf - właścicieli kilku okolicznych cegielni. W okresie powojennym jako mienie poniemieckie została przejęta przez zarząd państwowy a potem była użytkowana przez opolskie Przedsiębiorstwo ceramiki Budowlanej.
Cegielnia , którą tworzy zespól budynków położona jest ok. 2 km. od Kędzierzyna - Koźla. Zespół cegielni składa się ze zwartych ze sobą i funkcjonalnie połączonych budynków a) zasilacza, gdzie umieszczony jest dół do mieszania gliny, wcześniej znajdował się taśmociąg, b) wyrobowni, c) suszarni systemu Kellera złożonej z szeregu komór ogrzewanych naturalnym przepływem ogrzanego powietrza, d) pieca kręgowego systemu Hofmanna, który po wielokrotnych rekonstrukcjach i ulepszeniach był stosowany aż do lat 70 XX w., e) kotłowni zwartej z pomieszczeniem wyrobowni, w której znajduje się komin. Cegielnia od 1997 roku nie jest użytkowana, od kiedy zalała ją woda podczas powodzi - wtedy podczas wypału uszkodzeniu uległ piec. W złym stanie technicznym jest komin, którego konstrukcja odchyliła się od pionu i grozi zawaleniem.
5. Cegielnia Dobrzeń Wielki
Cegielnia w Dobrzeniu Wielkim przy ul. Powstańców Śląskich 63 powstała w 1920 roku, gdy wymurowano piec kręgowy. Wybudował ją Michał Kijański, a wypałem zajął się jego syn Jan Kijański. Cegielnia znajduje się, w płd. - zach. części wsi, przy drodze do przysiółka Ostrówek. Zespół cegielni składa się z budynków mieszczących linię produkcyjną: maszynownię z taśmociągiem podającym glinę ze składowiska, trzech rodzajów suszarń, piec kręgowy czternastokomorowy, mieszczący ok. 67 tyś. cegieł. Do suszenia cegieł służą trzy rodzaje suszarń: 1) polowa, zlokalizowana po stronie wsch. zespołu, oraz pod stalowym zadaszeniem miedzy piecem a maszynownią - ogrzewającej także warsztat i pomieszczenia socjalne dla pracowników, 2) wybudowano w latach 80. XX w. ogrzewaną suszarnię własnej konstrukcji, 3) suszarnia nad piecem - cegłę dostarczano windą systemu Kellera.
Stan zachowania poszczególnych elementów zespołu dobry. Park maszynowy kompletny, w stanie umożliwiającym rozpoczęcie produkcji. Od 2004 r. zatrzymano produkcję cegły ze względu na brak możliwości kontynuowania produkcji przez właściciela.
6. Cegielnia Błachów
Cegielnia pochodząca z końca XIX wieku, znajdująca się w miejscowości Błachów w gminie Dobrodzień mieszczącej się w województwie opolskim. Obecnie właścicielem jest Elżbieta Konieczko pochodząca z Błachowa. Cegielnia zlokalizowana jest przy przebiegającej przez Błachów drodze krajowej 46 (łączącej Opole z Dobrodzieniem). Zakład stanowi zwarty ciąg zabudowań, mieszczących następujące zabudowania: zasilacz i taśmociąg, pomieszczenia magazynowo - gospodarcze, maszynownie, pomieszczenie socjalne dla pracowników, kotłownie i piec kręgowy. Całość ogrzewana i suszona przez komorę systemu Kellera. Pierwotne przeznaczenie obiektu służyło do produkcji ceramiki budowlanej. Obecnie cegielnia jest nieczynna, obiekt nie posiada wartości historycznych i artystycznych dlatego nie został wpisany do rejestru zabytków.
7. Młyn wodny w Brzegu
Tradycja mielenia zboża w Brzegu posiada bogatą historię. Pierwsze wzmianki o produkcji mąki odnajdujemy w XIV rekonstrukcjach miasta, na których zlokalizowano nad rzeką cztery młyny Na miejscu obecnego znajdował się miejski. W późniejszym czasie na „ Ogólnym widoku Brzegu z 1760 r. przedstawiony jest młyn i znajdujące się obok spichlerze. W 1889 r. młyn odbudowano w obecnej formie.
Zespół budynków znajduje się w północnej części miasta na lewym brzegu Odry oraz na Kępie Młyńskiej i wyspie Jeżynowej. Główny budynek znajduje się na lewym Brzegu rzeki, bezpośrednio nad kanałem, od zachodu przylega do niego budynek turbinowni.
Młyn składa się z sześciu części. 1) Główną częścią jest budynek produkcyjny. Na uwagę zasługuje wyposażenie techniczne, a w szczególności unikatowe odsiewacze niemieckiej firmy MIAG, ślizg ślimakowy drewniany, waga „Chronos” oraz drewniane podnośniki kubełkowe w drewnianej obudowie. Drugi budynek to miejsce, w którym ulokowana jest UNIKATOWA TURBINA Francisa, turbina Kaplana oraz regulator ESCHER WYSS Raversburg. Następny to magazyn, budynek administracyjno - mieszkalny usytuowany w miejscu dawnej furty młyńskiej, magazyn. Kolejnym ostatnim budynkiem jest rowkarnia z warsztatem mechanicznym.
Ze względu na wartość historyczną i techniczną zespół kwalifikuje się do dalszej ochrony i konserwacji.
8. Hydrozespoły siłowni młyna w Brzegu
Hydrozespoły siłowni młyna elektrowni znajdujące się w Brzegu. Wpisany do rejestru zabytku o nr 2252/90 z dnia 29.12.1980. Właścicielem i użytkownikiem jest Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Rolno-Przemysłowe w Opolu z siedzibą w Brzegu. Młyn w Brzegu posiada tradycje średniowieczną i od początku wykorzystywał napęd wodny.
Dane firmowe:
- turbina wodna systemu Francisa produkcji Wetzig z 1927 r.
- turbina wodna systemu Kaplana produkcji firmy Escher Wyss z Ravensburgan (Niemcy) z 1928 r. z regulatorem obrotów.
- Generator typu Gad-1724a z 1961 roku produkcji zakładów M-5
- Wzbudnica typu PAB 1661 z 1966 roku produkcji zakładów M-1.
Obecnie turbina Francisa nieużytkowa w złym stanie technicznym. Turbina Kaplana użytkowana jako napęd elektrowni wodnej (generator). Urządzenie jest sprawne technicznie i podlega stałej kontroli. Natomiast w złym stanie technicznym jest jaz dolny i kanał roboczy. Siłownia wodna młyna z wyposażeniem, budowlami i układem napędowym prezentują przemiany zachodzące w technice uzyskiwania siły wodnej dla potrzeb przemysłowych.