Zagadnienie nr 1

ZNAK - POJĘCIE ZNAKU, RODZAJE ZNAKÓW

Nauka o znakach = SEMIOLOGIA/SEMIOTYKA.

ZNAK = coś fizycznego, postrzeganego przez zmysły; odnosi się do czegoś innego niż on sam i jest zależny od tego, czy jego użytkownicy rozpoznają go jako znak.

Definicje znaków:

1. Peirce - to, co pod pewnymi względami i przy pewnym uprawomocnieniu jakaś rzecz dla kogoś oznacza. Znak „zwraca się” do kogoś = tworzy w umyśle tej osoby interpretant znaku. To, co znak oznacza = przedmiot znaku. Model trójkątny (znak, interpretant, przedmiot); nacisk na relację między człowiekiem, znakiem i jego przedmiotem (interpretacja)

2. Ogden i Richards - również model trójkątny (odnośnik, odniesienie, symbol). Odnośnik - podobny do przedmiotu Peirce'a, odniesienie - podobne do jego interpretanta. Symbol = znak u Peirce'a.

3. De Saussure - koncepcja lingwistyczna; znak składa się z elementu znaczącego (obraz znaku fizycznie istniejący) i znaczonego (mentalny obraz znaku, konstrukt myślowy; to, do czego znak odnosimy). Znak oznacza jakiś element rzeczywistości (relacja oznaczania); nacisk na stosunek elementu znaczącego do znaczonego i stosunkiem jednego znaku do innych (znaczenie).

Rodzaje znaków

→ naturalne (pozostają w naturalnej relacji z tym, do czego się odnoszą) i konwencjonalne (związane z tym, do czego się odnoszą, tylko dzięki umowie)

→ 3 typy znaków Peirce'a:

1. ikona - zachowuje podobieństwo do swojego obiektu (np. mapa)

2. indeks - znak o bezpośrednim i egzystencjalnym połączeniu ze swoim przedmiotem (np. dym jest indeksem ognia)

3. symbol - jego obiekt jest kwestią konwencji, umowy, zasady (np. liczby są symbolami).

Zagadnienie 2

Modele komunikacyjne lingwistyczny i semiotyczny.

Model lingwistyczny Jackobsona - 1962.
Każdy komunikat językowy, bez względu na poziom komunikowania czy kanał ma 6 funkcji:

1. Funkcja emotywna lub ekspresyjna - stosunek nadawcy do obiektu referowanego w komunikacie;

2. Funkcja odniesienia lub referencyjna - relacja między przekazem językowym a obiektem zainteresowań komunikatu;

3. Funkcja poetycka lub estetyczna - analiza aspektu estetycznego lub technicznego komunikatu;

4. Funkcja fatyczna - stwierdzenie czy kanał funkcjonuje prawidłowo. Służy pobudzeniu i utrzymaniu uwagi interlokutora, potwierdzeniu, przedłużeniu lub przerwaniu kontaktu między nadawcą a odbiorcą.

5. Funkcja metajęzykowa - dotyczy kodu. Określenie na ile przekaz jest zrozumiały i w jakim stopniu uwzględnia kompetencje językowe odbiorcy.

6. Funkcja konatywna - opisuje stosunki między odbiorcą a przekazem; komunikat ma wywołać określoną reakcję adresata.

Model semiotyczny komunikowania Eco - 1975.
Analiza kodowania i dekodowania przez odbiorcę. Wprowadza nowy element: multiplikacja kodów. Oprócz kodów wspólnych dla nadawcy i odbiorcy są jeszcze subkody, np. ideologiczne, estetyczne, afektywne, które są różne dla A i B.

Zagadnienie 3

MIT I SYMBOL

Mit- opowieść o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, zjawisk paranormalnych , demonów, legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia świata i człowieka. Próbowała ona wyjaśnić odwieczne zagadnienia dotyczące bytu ludzkiego, mistyki, życia i śmierci, dobra i zła, jak również istnienie zjawisk przyrody (np. pory roku, piorun).

Główny temat wszystkich mitów to przemiana świadomości, dokonuje się przez próby i objawienia niosące wiedzę.

Większość przygód bohaterów wynika z jakiejś potrzeby, coś zostało zabranie czegoś brak. Zazwyczaj zamyka się to w schemacie wędrówki i powrotu. Podstawowy wątek wędrówki bohatera - porzucenie pewnej sytuacji dla odszukania jakiegoś źródła życia, dzięki któremu można wejść w bogatszą sytuację egzystencjalną, dojrzałość; ma miejsce przemiana, podróż.

Bohater ewoluuje w czasie. Np. bohater wczesnych kultur zabija potwory - kreuje rzeczywistość wśród dzikiej przyrody. Później Mojżesz czy Budda dają ludziom prawa, itd. Itp.

Dzisiejszy świat i potrzeba bohaterów„to socjologiczne zjawisko zastoju, fałszywości życia, którego banalność otacza nas i nie pozwala przebić się na powierzchnię ani naszym możliwościom duchowym, ani nawet zwykłej fizycznej odwadze”

Dlatego potrzebujemy historii o bohaterach, żeby pomagały uporządkować rzeczywistość, jej interpretację i wytyczyć cel.

Współcześnie rozmaite zbiorowości ludzkie oraz poszczególne jednostki tworzą rozmaite opowieści mające na celu stworzenie i podtrzymanie fałszywego mniemania o grupie lub jednostce. Przykładem tego typu współczesnych mitów są mity narodowe.

FUNKCJE MITU

• poznawcza - poprzez mity ludzie starali się wyjaśnić niezrozumiałe dla nich zjawiska przyrody;

• światopoglądowa - mity jako podstawa wierzeń religijnych;

• sakralna - w mitologiach odnajdujemy wzorce rytualnych obrzędów oraz wskazówki, jak należy czcić bogów;

• literacka - inspiracja dla twórców kolejnych epok;

• motywacyjna - mity jako uzasadnienie ludzkiego losu.

Symbol- Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego do którego bezpośrednio się odnosi. Ponadto symbol nacechowany jest wartościująco w przeciwieństwie do znaku np. krzyż jako symbol wiary odnosi się do wartości chrześcijańskich.

Przykładowo symbol lwa oznacza nie tylko dany gatunek zwierzęcia, lecz często także siłę lub władzę. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia - to odróżnia symbol od jednoznacznej alegorii. Znaczenia szczególne to między innymi:

• litery to symbole głosek

• medal to symbol osiągniętego zwycięstwa

• symbolami władzy królewskiej w tradycji europejskiej są jabłko, berło, korona, włócznia

• cyfry stosowane w formie liczb są symbolami ilości i innych wielkości (np. długości, masy)

Zagadnienie nr 5- Konotacja i denotacja

1. Denotacja

-Związki zachodzące wewnątrz znaku, pomiędzy jego elementem znaczącym i znaczonym, a także pomiędzy znakiem i jego odpowiednikiem w rzeczywistości zewnętrznej.

-Denotacja - zakres danej nazwy, tj. zbiór jej desygnatów

-Stanowi mechaniczną reprodukcję obiektu, na który nakierowany jest aparat fotograficzny

-Denotacja oznacza to co jest fotografowane

2. Konotacja

-Określa interakcję, która pojawia się kiedy znak spotyka się z uczuciami, emocjami i wartościami kulturowymi jego użytkowników

-Czynnikiem krytycznym w konotacji jest element znaczący.

-Konotacja stanowi wzbogacenie tego procesu w pierwiastek humanistyczny: jest to wybór tego co umieścimy na naszym zdjęciu

- Konotacja - jak coś jest fotografowane.

Zagadnienie nr 6

Modele komunikacyjne

1. Kryteria stosunku do ukazywanej rzeczywistości

- model wzorzec (konstrukcja teoretyczna mająca na celu ukazanie stanu pożądanego i postulowanego)

- model odwzorowanie (konstrukcja pojęciowa, uproszczony obraz badanej rzeczywistości)

2. Kryteria użyteczności

- model opisowy (np. Lasswella)

- model operacyjny (analiza, dzięki której możliwy jest pomiar i prognozowanie - np. Shannon)

- model funkcjonalny (określenie relacji między jego częściami - Lazarsfeld, Katz)

3. Kryteria ze względu na budowę modelu

- modele linearne (linia ciągła procesu komunikowania `przebiega' w jednym kierunku N->O)

- modele koncentryczne (proces komunikowania przedstawiony w sposób dynamiczny, role mogą ulegać odwróceniu)

4. Podział według Fauconniera

- strukturalne (ukazują jedynie elementy procesu)

- dynamiczne (ukazują przebieg procesu)

- funkcjonalne (ukazują zależność pomiędzy elementami)

- operacjonalne (pozwalają na przewidywanie przebiegu procesu)

ZAGADNIENIE 9

Model wspólnoty doświadczeń Schramma - 1954r.

- pan Wilbur [Schramm] jako pierwszy zakwestionował model Shannona

- punkt odniesienia przy tym czynie stanowił dlań model cybernetyczny

- Wilbur wprowadził pojęcie „wspólnoty doświadczeń“ (shared experience) - warunkiem komunikowania było dla niego dzielenie przez nadawcę i odbiorcę podobnych idei, postaw i doświadczeń i operowanie tymi samymi symbolami

- uznał, że niezbędne do tego są 3 elementy:

a) źródło - osoba lub organizacja

b) przekaz - może być rozpowszechniany w różny sposób (np. pismo lub obrazki)

c) adresat - jednostka lub publiczność środków masowego przekazu

- z tymi elementami związał 3 fazy przebiegu procesu komunikowania:

a) kodowanie - gdy źródło przekłada swoją myśl na jawny komunikat

b) interpretacja

c) dekodowanie - gdy adresat odczytuje myśl zawartą w komunikacie

- Schramm odrzucił założenie, że komunikowanie ma charakter linearny

- prowadził dalsze badania i rozwinął swój model na model komunikowania interpersonalnego i model kom. masowego

- każda jednostka jest źródłem i adresatem jednocześnie

- podobnie z komunikowaniem masowym - nadawca masowy nadaje, interpretuje, koduje (media masowe wysyłają do wszystkich odbiorców te same komunikaty). Odbiorcy masowi (publiczność środków mas.kom.) w grupach reinterpretują przekaz medialny i w efekcie powstaje sprzężenie zwrotne, które powraca do mediów jako przekaz, który one muszą odkodować

^^ To jest ten ogólny, pierwszy model wspólnoty doświadczeń. Wzięłam z google grafika, więc tłumaczę jak było w polskim wydaniu (tak dla pewności, żeby nie było nieporozumień):

SENDER - źródło (a nie ‚nadawca')

Encode - kodujący

SIGNAL - przekaz

Decode - dekodujący

RECEIVE - tu: adresat

field of experience - obszar doświadczenia

VV To jest już model komunikowania interpersonalnego

Kodujący/Interpretujący/Dekodujący --> Przekaz --> Dekodujący/Interpretujący/Kodujący

(w razie gdyby ktoś miał problem co wpisać po polsku)

Model komunikowania masowego opisałam, jak ktoś pragnie na niego spojrzeć to u Tomka Gobana-K. go nie ma w ogóle, a w tym drugim tekście jest na str. 82 jak coś.

Zagadnienie nr 10

Nr 10 Model ukłucia podskórnego

MEDIA MASOWE

Bezpośredni efekt

na publiczność

Każda jednostka , będąca członkiem masowej publiczności , rozważana jest jako obiekt „ukłucia” , zadanego przez komunikat. To czy przekaz ten dotrze do odbiorcy i czy będzie skuteczny zależy od dawki . Musi być on wystarczająco silny. Gdy jest on niedostateczny autorzy zalecają powtórne ukłucie, zwiększając jednocześnie dawkę

Zaganienie 12.

12. Model dwóch etapów komunikowania

• Twórcy: P. Lazarfeld, B. Berelson, H. Gaudet.

• Data powstawania: lata czterdzieste XX wieku, zwieńczeniem tych studiów była praca pt. „People's Choice” wydana w 1944 roku.

• Obiekt studiów: kampania prezydencka przeprowadzana w 1940 roku, gdzie badacze skupili się na jej wpływie na społeczeństwo.

• Początkowe założenia: teza modelu „ukłucia podskórnego” - bezpośredni wpływ mediów na opinie odbiorców.

• Wnioski wyciągnięte z badań:

1. odkrycie, iż media masowe wywierają minimalny efekt, nieadekwatny do modelu Bodziec - Reakcja

2. dostrzeżenie istnienia pośredników w procesie komunikowania, którzy nazwani zostali przywódcami opinii/liderami.

• Rozwinięcie modelu dwóch etapów komunikowania: jest to model dwustopniowego przepływu informacji, który powstał w ciągu dalszych studiów P. Lazarfelda i E. Katza w 1955 roku.

• Cechy charakterystyczne dla funkcjonalnego modelu dwóch etapów komunikowania:

1. Słabe media;

2. Efekt pośredni;

3. Silny kontakt między jednostkami;

4. Komunikowanie oparte na rytuałach;

5. Metodologia socjologiczna;

6. Masy społeczne pluralistyczne i współzależne.

• Graficzne przedstawienie modelu dwóch etapów komunikowania:

Zagadnienie nr 14

MODEL PERCEPCJI GERBNERA

Zakłada aktywność uczącego się w trakcie odbioru informacji zawartych w mediach:

Informacja przesłana przez medium -> odbiór -> reakcja

• Model dynamiczny, nielinearny, można zastosować w różnych formach komunikowania.

• Komunikowanie jest zjawiskiem czysto psychologicznym, ma charakter łańcuchowo-rozszczepiający się.

• Model łączy przekaz z rzeczywistością, jest w stanie nas poinformować o znaczeniu komunikatu, komunikowanie to jedność percepcji lub recepcji i komunikującego lub czynnika kontroli.

Gerbner ujął 10 podstawowych składników komunikowania:

1. ktoś

2. spostrzega zdarzenie lub odbiera komunikat

3. reaguje

4. w sytuacji

5. za pomocą pewnych środków

6. aby przekazać info

7. w pewnej formie

8. i w pewnym kontekście

9. przekazuje treść

10. powoduje pewne następstwa

Cechy modelu:

• Ogólny model komunikowania, który traktuje proces przekazu w sposób znacznie bardziej

kompleksowy niż pozostałe Zrywa z linearnością

• Ma charakter dynamiczny, obrazujący przebieg procesu komunikowania

• Konstrukcja Gerbnera pomijając czynniki społeczne traktuje proces komunikowania jako

zjawisko czysto psychologiczne

Dwie fundamentalne propozycje :

1. model łączy przekaz z rzeczywistością , a także jest w stanie poinformować nas o znaczeniu komunikatu;

2. model ukazuje proces komunikowania jako jedność dwóch czynników: percepcji lub recepcji oraz komunikującego lub czynnika kontroli.

• Można go zastosować w różnych formach komunikowania, oraz w funkcjach sytuacji

komunikacyjnych. Ponadto wielką zaleta jest łatwość wykorzystania schematu do analizy zarówno prostych aktów porozumiewania się jak i skomplikowanych procesów.

• Pozwala on zilustrować problemy komunikowania i percepcji w kontekście psychologicznym, na poziomie interpersonalnym, a także na poziomie społecznym, ukazując sposób traktowania transmisji przekazu przez komunikatora.

Model ma charakter łańcuchowo - rozszczepiający się w którym występują dwa kierunki analizy:

1. poziom horyzontalny - wstępem do procesu komunikowania jest wydarzenie W, które ma miejsce w rzeczywistości i które jest postrzegane przez N przy czym N może

być osobą lub maszyną. Między wydarzeniem rzeczywistym W, a wydarzeniem postrzeganym

W1 przez N zachodzi proces selekcji. Ponieważ N nie jest w stanie oddać w sposób absolutnie wierny wydarzenia W jest ono determinowane przez percepcje postrzegającego.

2. poziom wertykalny dotyczy stosunku między nadawcą a przekazem. W zależności od tego jak wydarzenie zostało postrzeżone będzie zależała treść (T) i forma (F) przekazu (P), przy czym stosunki między formą a treścią mają charakter dynamiczny i interaktywny.

Selekcja na poziomie horyzontalnym jest tak samo ważna jak i na poziomie wertykalnym i dotyczy kanałów komunikowania oraz selekcji percepcji bowiem tak jak W1 nie może być

identyczne z W, tak P nie może być identyczne z W1.

Selekcja i zniekształcenie zawsze występują łącznie.

Zagadnienie nr 15.

Model spirali milczenia Noelle-Neuman

spirala milczenia- świadomość posiadania poparcia opinii publicznej sprzyja wyrażaniu na głos zgodnych z nią poglądów, a w przypadku przeciwnym - ludzie zachowują milczenie. Następuje spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania innych opinii.

Autorka tego modelu oparła się na przekonaniu, że w społeczeństwie istnieją ścisłe powiązania między komunikowaniem masowym, komunikowaniem interpersonalnym i czystą percepcją jednostki w stosunku do opinii innych.

Według Noelle -Neumann media ponoszą cześć odpowiedzialności za proces kreowania opinii dominującej w społeczeństwie, która wcale nie musi być opinią większości.

Model uzależnienia od mediów

Model ten jest próbą wyjaśnienia uzależnienia jednostek i społeczeństwa jako całości od środków masowego przekazu

Uzależnienie jest pojmowane jako relacja, gdzie satysfakcja wypływająca z zaspokojenia potrzeb lub realizacja celów jednej części jest związana z drugą częścią.

W modelu struktury społecznej media masowe są rozważane jako system informacyjny, implikujący proces konserwacji, wymiany, konfliktu, bardziej na poziomie społecznym niż jednostkowym.

=> Podstawę analizy stanowiły społeczeństwa wysoko rozwinięte, w których można mówić o wszechobecności środków przekazu. Jednostka w różnym stopniu zależy od mediów jako źródła informacji, która decyduje o satysfakcji, wiedzy i orientacji.

=> Zależność od mediów jak podkreślają uczeni jest istotna w procesach zmian i w konfliktach społecznych.

=> Model ten wskazuje na specyficzne relacje między takimi elementami jak: publiczność środków masowego przekazu, systemem medialnym i systemem społecznym. Ukazuje najważniejsze efekty, które są uzależnione od interakcji tych trzech komponentów.

Zagadnienie 17

Rothenbuhler- „Komunikacja rytualna”

TEORIA KOMUNIKACJI A ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE RYTUAŁU

Rytuał to dobrowolne wykonanie odpowiednio uwzorowanego zachowania w celu symbolicznego oddziaływania na życie poważne lub uczestnictwa w nim.

Rytuał stanowi jedną z najskuteczniejszych form komunikacji.

1. Rytuał jako forma komunikacji

Rytuał jest sposobem wypowiadania się. Na rytuał składają się ruchy ciała wykonywane zgodnie z określonymi wzorami. Takie rytualne ruchy są znakami czegoś jeszcze. Rytuał zawsze pełni funkcje komunikacyjne.

2. Skuteczne mechanizmy rytuału jako środka komunikacji

Skuteczność rytuału nie jest zjawiskiem przyczynowo-skutkowym, ani behawioralnym, jest natomiast powiązana ze sferą rozumienia w terminach logiki systemów znaków, pojmowanych w kategoriach znaczeń tworzonych przez człowieka, moralności i zwyczaju.

Rytuał działa na podobnej zasadzie jak komunikacja. Musi zostać zinterpretowany zanim wywoła jakiś skutek, a jego skutek zależy od jego interpretacji.

Rytuał to sfera aktywności samych ludzi.

3. Porządkujące (i inne) skutki rytuału jako podlegające zmienności komunikacji

Rytuał to wyraz ładu społecznego. Rytuał ma moc tworzenia tego ładu.

Interpretacje rytuału wynikają z przebiegu życia jednostek, ich przynależności do określonych grup pozycji społecznych, osobistymi przeżyciami itp.

4. Skuteczność symboliczna- skutecznością prawdziwą

Dany rytuał, zachowanie tworzy rzeczywistość. Gdy ktoś się zachowuje w sposób określający jego status jest tak postrzegany.

Odpowiednio wypowiedziane zdanie „jest pan zwolniony” - dokonuje zwolnienia.

Opis Levi-Straussa, jak facet chcąc udowodnić, że szamani to oszuści sam stał się szamanem. Skuteczność symboli sprowadza się do tego, że pozostają one zjawiskami społecznymi, które nas zawłaszczają, ale też które my sami po części bierzemy w posiadanie.

Wg Parsonsa bycie chorym jest rolą społeczną, która nakłada oczekiwania normatywne.

5. Społecznie tworzona rzeczywistość - rzeczywistością prawdziwą

Rzeczywistość jest ukształtowana w sposób symboliczny i jednostka nie może sama stworzyć sobie takiej rzeczywistości jak chce. Moc stwórcza symboli pozostaje w ludzkich rękach ale nie jednostki lecz społeczeństwa. Niektórzy uważają, że rzeczywistość ukształtowana społecznie jest gorsza od fizyczności, że rytuał jest gorszym rodzajem części rzeczywistości i ma się tak jak pozory do rzeczywistości, wyobrażenia do realności.

Na istotę rytuału składają się: połączenie idei oraz form materialnych ekspresji, interpretacje jednostkowe oraz wspólne struktury języków, symboli i znaczeń, szczególne cechy sytuacji komunikacyjnej oraz uniwersalia tradycji i kultury.

6. Rytuał jako trwała forma w zakresie skuteczności komunikacyjnej

Rytuał jest trwałą formą skuteczności komunikacyjnej, mimo tego, że jest różnie interpretowany, zawsze rzeczy są poddane wpływowi symboli. Formy rytuału wykazują trwałość, dlatego, że interpretacja rytuału dąży do interpretacji tradycyjnych. Rytuał dotyczy zazwyczaj spraw pierwotnych, wyrasta z najbardziej podstawowych przekonań i wartości. Rytuał więc ma większą skuteczność niż inne formy komunikacji.

7. Symboliczność i ogólność

Na system komunikacji między ludźmi, w tym rytuały, składają się znaki, takie jak słowa, gesty, czy obrazy. Słowa na papierze są wzorami z atramentu, a nie rzeczami, które oznaczają. Słowa użyte w celu komunikacji pozostają jednak w związku z tymi rzeczami.

Istnieją 3 rodzaje znaków, ze względu na istotę ich związku z rzeczami: tj. indeksy, ikony i symbole.

Jeśli „rzecz zastępująca” będzie elementem znaczącym, a „rzecz zastępowana” -elementem znaczonym, wówczas indeksy można określić jako znaki, które pozostają w związku przyczynowym między znaczącym a znaczonym. Ikony zostają w związku przyczynowym między znaczącym a znaczonym. A symbole to znaki pozostające w związku umownym między znaczącym a znaczonym.

PRZYKŁAD:

• dym jest indeksem ognia, ponieważ z jego powodu powstał,

• dym w filmie jest „ikonem”, ponieważ przypomina dym z doświadczenia oglądających,

• znaki dymne są symbolami, ponieważ związek między kształtem dymu, a informacją ma charakter umowy społecznej.

Treść rytuału ma głównie charakter symboliczny, mimo, że czasem pojawiają się w nim również indeksy i ikony.

Symbol jako rodzaj znaku- zależy od uogólnień swego znaczenia, podatny jest również na uogólnienia w jego interpretacjach.

8. Materialność i indeksalność

Rytuały zawsze posiadają komponent indeksalny. Element materialny komunikacji musi działać na mocy mechanizmów przyczynowości. Np. natura energii dźwięku pozwala (lub nie) usłyszeć głos. Te elementy materialne i ich związki przyczynowe to znaki indeksalne. Siła głosu świadczy o fizycznej energii jaką włożono w mówienie (ale szept może mieć większą siłę psychiczną).

Większość zachowań symbolicznych musi odbywać się za pośrednictwem ludzkiego ciała, rytuały są przedstawieniami. Wykonanie w rytuale jest indeksem kanonu, liturgii, stanowi znaczenie rytuału, które zwykle zostaje wyrażone przez symbole. Indeks wykonania pomaga w usunięciu ewentualnych niejasności znaczenia, intencji, przekonania, wspomaga inne zjawiska wyrażane symbolami.

Skuteczność rytuału zależy od jego wykonania, które może być dostosowane do poprawności (liturgia) lub fortunności (dostosowane do okoliczności). W rytuał można wierzyć lub nie, ale nie ma to wpływu na jego działanie.

9. Odniesienia w przód i wstecz

Rytuały pozostają stale dwojako zorientowane: niejako wstecz, na ład społeczny i kulturę, w których rytuał jest zakorzeniony, oraz w przód na ludzi wykonujących rytuał oraz tych, z którymi ci ludzie chcą współdziałać.

Odniesienie wstecz ma charakter symboliczny i nadaje rytuałowi znaczenie. Odniesienie w przód ma charakter bardziej wskazujący, wciela też realizowane społecznie znaczenie rytuału.

Rytuał dotyczy zarówno miejsca w porządku kosmicznym, jak i pozycji w zwykłym życiu. Za pomocą tych dwóch odmiennych logik - symbolu i indeksu - umieszcza uczestników w pewnej stałej strukturze: przeszłości i przyszłości, źródeł i celów, znaczeń względnie trwałych i bardziej zmiennych. Rytuał łączy przeszłość z przyszłością, to co ogólne z tym co szczególne, historię ze zdarzeniami z życia jednostki.

10. Kwestia świadka i widza rytuału i widowiska

Rola świadka przypisana została rytuałom, składa się zatem na formę uczestnictwa (np. świadkowie podczas ślubu). Jeśli chodzi o widza to oglądanie również jest rodzajem uczestnictwa. Jednak gdy uczestnictwo ogranicza się jedynie do oglądania, wówczas znaczenie rytuału będzie prawdopodobnie nietrwałe, a jego skuteczność niewielka. Oglądanie może jednak zachęcać do aktywności. Oglądanie nie jest zwykłą kategorią społeczną, wiąże się ze znaczącą różnorodnością form uczestnictwa, które mogą dostarczyć uczestnikom głębokich doznań (np. dopingowanie drużynie).

Nie jest prawdą, że widz to osoba, która po prostu na coś patrzy. Widz nie jest tylko oglądającym, lecz stanowi część wielkiego systemu. Oglądanie to jeszcze jeden przypadek pewnej formy rytualnej.

11. Fenomenologiczny status tekstu rytualnego w środowisku aktora

We wszystkich rytuałach kładzie się nacisk na formę na następstwo znaków. Konieczność zachowania następstwa nie zależy od woli aktora. Porządek rytualny znaczeń składa się na warunki, w jakich przychodzi działać aktorowi. Znaki komunikacyjne, w tym znaki rytuału, aby mogły osiągnąć fenomenologiczną obecność, domagają się od nas interpretacji ich znaczenia. Interpretacja jest zatem czymś dodanym przez aktora.

• Znaki określają warunki działania

• Trwały charakter znaczeń i zastosowań znaków ponad ich jednostkowym wykorzystaniem.

• Cokolwiek zrobią inni składa się to na warunki otoczenia aktora.

• Dzieła sztuki, dramat, literatura itd. są dla odbiorców ustalonymi formami symbolicznymi, obiektami obecnymi w otoczeniu, warunkami dobrowolnego aktu interpretacji.

Rytuał stanowi wyjątkową formę komunikacji w granicach, w jakich zależy równocześnie od wykonania aktora, ale też stwarza warunki owego wykonania, ograniczając zakres wyborów aktora.

12. Niektóre implikacje szczególnego fenomenologicznego statusu rytuału

Rytuały służą jako środki socjalizacji. Formy rytualne zostają narzucone aktorowi z zewnątrz z biegiem czasu aktorzy internalizują formy rytuału i działają zgodnie z nim. Wykonanie rytuału musi być zgodne z jego formą, jego obecność wprowadza w kontekst komunikacji element przymusu w większym stopniu niż w przypadku jakiegokolwiek innego rodzaju komunikacji.

PIĘĆ RODZAJÓW KORZYŚCI PŁYNĄCYCH Z UŻYCIA POJĘCIA RYTUAŁU PRZEZ KOMUNIKACJE SPOŁECZNĄ

1. Zmiana nazwy zachętą do zmiany myślenia

Zmiana nazwy jest zachętą do zmiany pewnych nawyków myślowych. Nazywanie jednak nie może zastąpić analizy. Rytuał ma inne funkcje do spełnienia niż uznanie jego znaczenia pojęciowego.

2. Pomoc w rozpoznawaniu aspektów zjawisk niepoddanych analizie

Aspekt rytualny komunikacji wymaga na przykład innych wymiarów niż sama rozmowa, np. podarunki, przysługi itp. Badanie takich form komunikacji wzajemnej dostarcza tyle samo informacji, co rozmowa i jest równie wartościowe poznawczo.

3. Pomoc w wyjaśnianiu nietypowych aspektów zjawisk

Pojęcie rytuału może się przyczynić do zrozumienia aspektów zjawisk, które w innym wypadku mogłyby się wydawać nietypowe. Na przykład modlitwa wydaje się nietypowa, dopóki nie zostanie poddana analizie w odpowiednich ramach pojęciowych. Modlitwa nie jest racjonalna, jeśli jest rozważana w opinii ekonomisty, pozostaje jednak racjonalna według systemu wartości tego, kto się modli. Rozumowanie w kategoriach rytuału rzuca światło na nietypowe rodzaje i aspekty ludzkiego zachowania.

4. Pomoc w formułowaniu trafniejszych przewidywań dotyczących zjawisk

Gdy działania ludzi kształtuje rytuał, badacze muszą sięgnąć po pojęcie rytuału w celu sformułowania problemów badawczych i hipotez. Taka logika dostarcza trafniejszych przewidywań niż myślenie nieuwzględniające owego rozumienia rytuału. Np. w reklamach piwa nie przedstawia się korzyści z picia piwa, lecz obraz dobrego życia. Dlatego w badaniach konsumenckich należy wziąć pod uwagę rytuały konsumpcji itp.

5. Nacisk dyscypliny

Rytuał może działać jako środek nacisku na nasze własne myślenie ( jeśli go uznamy za formę komunikacji poszerzy to granice naszej wiedzy) lub jako środek nacisku użyty na naszą rzecz w dyskusji pomiędzy różnymi dziedzinami wiedzy

Np. sport staje się przedmiotem badań komunikacji nie dlatego, że jest w telewizji, lecz dlatego, że zakres rytuału obejmuje funkcje komunikacyjne sportu.

Innym przykładem jest badanie różnic w komunikowaniu mężczyzn i kobiet. Jeśli rozpatrywać je w kategoriach zachowań rytualnych, rytuał zaś uznać za niezbywalny element socjalizacji to procesy społeczne, które prowadzą do różnic w komunikowaniu ze względu na płeć, można rozpatrywać w związku z samymi aktami komunikacji.

• FORMUŁA RYTUALNA KOMUNIKACJI MEDIALNEJ

Po pierwsze istnieją wydarzenia medialne, oddające istotę rytuału, w których transmisja pełni istotna rolę ceremonii (np. pogrzeb JPII). Po drugie rodzajem komunikacji medialnej w formie rytuału jest rytualne wykorzystanie mediów, mianowicie wtedy, gdy widzowie przygotowują się i „celebrują” oglądanie telewizji, słuchanie płyt, kibicowanie podczas zawodów sportowych. Po trzecie w mediach istnieją rytuały komunikacji medialnej, jak np. typowe pytania dziennikarzy, zainteresowanie określonymi tematami itp. Po czwarte telewizja uznawana jest za pewien rodzaj religii.

1. Wydarzenia medialne i rytuały medialne

*Sposób w jaki pewne wydarzenia są sponsorowane przez centralne instytucje społeczne, prezentowane przez media elektroniczne oraz przyjmowane przez odbiorców, spełniają funkcję rytuałów. * Nieprawdziwe staje się twierdzenie, że ludzie, aby odprawiać jakiś rytuał muszą się zgromadzić w sensie fizycznym.

* Wydarzenia medialne są to przerwy w normalnej rutynie informacyjnej, przedstawiające wydarzenia na żywo, zorganizowane poza mediami i uprzednio zaplanowane. Są one uroczyste i podniosłe i mają znaczenie historyczne. Wydarzenia taki transmitowane przez media pobudzają znaczna liczbę widzów, którym dostarcza się powodów do świętowania.

*Rytuały medialne są dokładniej zaplanowane od rytuałów tradycyjnych, przystosowane są do programu telewizyjnego, przedstawia się go tak, aby cały czas wzbudzał zainteresowanie. Dlatego rytuał musi zostać przystosowany do standardowych praktyk mediów.

2. Rytualne wykorzystanie mediów

Widzowie wydarzeń medialnych zachowują się odmiennie od widzów w bardziej typowych sytuacjach. Np. w trakcie igrzysk ludzie częściej i w większych grupach oglądają telewizję, przygotowują się do oglądania, przygotowują jedzenie i picie. Zrutynizowane oglądanie telewizji np. przez kibiców służy określeniu przynależności grupowej. A np. filmy pokazywane co roku („Kevin sam w domu”) staja się ośrodkiem rytuałów rodzinnych.

3. Rytuały mediów

W organizacji i praktyce dziennikarskiej głęboko zakodowana jest idea „obiektywności”. Dziennikarze mogą obiektywnie relacjonować to co wczoraj prezydent powiedział na temat gospodarki kraju, bez konieczności zrozumienia teorii ekonomicznych i ustalenia tego, czy to co mówił było słuszne. Są to formy rytualne, które pomagają dziennikarzom w radzeniu z niepewnością i ograniczaniu ryzyka, dzielą świat na znany i nieznany, bezpieczny i niebezpieczny. * Eason pisze natomiast, że idea obiektywności opiera się na słabych przesłankach..

Rytuały w pracy dziennikarskiej nie dotyczą wyłącznie tego, jak dziennikarze prace wykonują, lecz tego, jak „relacjonowane” przez nich „wydarzenia” ulęgają rytualnej transformacji w relacje, którym nadano odpowiednią formę, oraz jak odbiorcy zostają wciągnięci w uczestnictwo symboliczne.

4. Telewizja jako religia

Według Gerbnera telewizja jest nowoczesną religią.

Wysuwa on trzy tezy dotyczące telewizji: (a) najważniejszymi skutkami działania telewizji nie są krótkoterminowe dramatyczne zmiany, lecz długoterminowa ciągłość. (b) „fakty” i „wiedza”, które wynikają z doświadczenia symbolicznego, są bardziej powszechne i ważniejsze niż nastawienia i zachowania wynikające z perswazji. (c) jeżeli telewizja coś opowiada wtedy centralne miejsce zajmują znaczenia.

Goethals zwraca uwagę na podobieństwo miedzy zawartością programów telewizyjnych a aspektami tradycji judeochrześcijańskiej. Wg niego telewizja jest częścią rytuału oraz pokazuje rozmaite sprawy w sposób zrytualizowany., jest częścią procesu ikonicznej prezentacji i interpretacji i jednym z głównych źródeł ikonoklazmu (1.->kierunek zwalczający kult obrazów i figur religijnych; 2. -> wandalizm).

Telewizja ukazuje zarówno rytuały tradycyjne, jak i nowe. Gotehals uważa, że telewizja zarówno uwzniośla jak i trywializuje, wierni są (symbolicznie) i nie są (fizycznie) włączeni w uczestnictwo w rytuale pokazywanym przez telewizję.

• FUNKCJE RYTUALNE KULTURY MEDIALNEJ

• Wiadomości, telewizja i kultura popularna jako mit i rytuał

Forma większości treści telewizyjnych ma postać mitu. „Wiadomości podobnie jak mit nie mówią o tym, czym są, lecz co znaczą.” Ujawnianie się treści i formy mitycznej, stanowi typową cechę wiadomości, programów rozrywkowych i reklamy. Telewizja ma też własności rytuału

2. Dramaty moralne

Durkheim wykazał, że przestępstwo spełnia pozytywną funkcję społeczną. Przestępstwo i kara sa symbolami dzięki, którym abstrakcyjne idee ładu społecznego zostają przeniesione do praktyki codziennej. Ta funkcję w telewizji spełniają opery mydlane, w których bohaterowie naruszający standardy moralne, są karani trzykrotnie częściej niż udaje im się tej kary uniknąć.

3. Kształtowanie ról społecznych

* Gwiazdy telewizyjne są symbolem typu społecznego, rytualnym przedstawieniem zwykłego sposobu bycia. Więź między nimi a widzami opiera się na wzajemnych rytualnych oddziaływaniach między rzeczywistymi stosunkami społecznymi panującymi w świecie zdrowego rozsądku a ich medialnymi przedstawieniami w postaci charakterów ludzkich.

* Goffman -większość zawartości reklam i przekazów medialnych zawiera element hiperrytualizacji. Hiperrytualizacji nie można sprowadzić tylko do jednego znaczenia, jaj forma wskazuje bardziej przemyślany i stereotypowy charakter niż odpowiedniki wzięte z życia codziennego.

* Goffman wskazuje na ciągłość między symboliką interpersonalną i medialną. Razem składają się one na rytualny mechanizm tworzenia świata społecznego, w którym wartościuje się pewne wizerunki, wzmacnia się pewne sposoby zachowania.

• RYTUAŁY POLITYCZNE, RETORYCZNE I OBYWATELSKIE

1) Symbolika państwa i władzy; rytuały przemówień i ceremonii politycznych, wybory i zaangażowanie polityczne jako rytuałGeertz „Negara”- studium państwa teatru na Bali- Bali, państwo rytuału. System państwowy zhierarchizowany, każdy szczebel władzy ma swoją formę rytualną. Centrum spraw państwa to ceremonie w formie teatralnej. Dramaturgia władzy jest jej działaniem, a państwo czerpie siłę, która jest dość realna.

- Idee to znaczenie wprawione w ruch, symbole, będące nośnikami, gdzie symbolem może być wszystko, co denotuje, opisuje, reprezentuje, egzemplifikuje, etykietuje, wskazuje, ewokuje, obrazuje, wyraża- wszystko to, co w jakiś sposób oznacza, więc jest intersubiektywne i publiczne.

- W ośrodku politycznym każdego społeczeństwa jest elita rządząca oraz zbiór form symbolicznych, które wyrażają prawomocność tych rządów. Nieważne, w jakim stopniu członkowie tej elity zostali wybrani demokratycznie lub jak głębokie są podziały- uzasadniają oni swoje istnienie i nadają porządek działaniom w kategoriach zbioru opowieści, ceremonii, insygniów formalności i akcesoriów.

- Formy rytualne- w działaniach politycznych oficjalnie świeckich społeczeństw, w działaniach pragmatycznych.

* Bennett- Oprócz okoliczności o charakterze pragmatycznym i strategicznym, towarzyszących tworzeniu przemówień politycznych, są także ograniczenia o charterze rytualnym. Mowy polityczne mają cechy wskazujące istnienie celów rytualnych i politycznych. * Trent- pewne inicjalne akty kampanii politycznej mają cechy skuteczności rytualnej np. zjazdy partyjne

* Baker- Kampanie wyborcze są zbiorowymi rytuałami, propagującymi wartości narodowe. Streszczają one w sobie obyczaje, tradycje, wzorce, a w ramach rytuału głosowania, symbol naczelny, zawiera w sobie szereg znaczeń publicznych. Za czasów Bareka- wybory połowy XIXw.- Partia Demokratyczna organizowała parady i zebrania na modłę wojskową, gdzie jednostka stapiała się z grupą i była środkiem ekspresji. A forma rytuału głosowania- zrównywała ludzi o różnym statusie i dokonała reintegracji grup, bo w trakcie aktu jednostki stawały się sobą. Wszystkie głosy tak samo ważne. Ludzie- suma jednostek a nie grup- mniejsza solidarność grupowa. Równość w dniu wyborów- stan przejściowy.

* Schudson- wybory w Stanach Zjednoczonych są rytuałem- ekspresją statusu obywatelskiego. Zmniejszająca się frekwencja- wyraz niemożliwości realizacji ideałów, które im wpajano.

* Element ceremonialny jest obecny w polityce:

1. wymaga on pewnej religijnej logiki w tych świeckich realiach

2. politykę należy uprawiać jako rodzaj odświętnej komunikacji

2) Rytuały retoryczne i retoryka rytualna

Epideiktikon- uroczysta mowa popisowa (Arystoteles)- klasyczna kategoria retoryki. Związany z retoryka pochwalna lub uroczystą. Jego funkcje społeczne pokrywają się znacznie z funkcjami rytuału, ale nie można ich utożsamiać.

- retoryka rytuału- wiele cech odróżniających ją od innych rodzajów retoryki. Syntetyzuje ona doświadczenia subiektywne i obiektywne, nastawienia jednostkowe i zbiorowe. Celem retoryki jest dostosowanie ludzi do idei

4 cechy rytuałów retorycznych ( Hoban)

1) doprowadzenie do wzajemnego przenikania się obiektywnego pokazu i subiektywnego doświadczenia

2) są aktem o charakterze instrumentalnym oraz „wypełniającym się” znaczeniem, przystosowującym je do celów pozostających poza nimi, dla których są środkami

3) retoryka rytualna- jako zjawisko liminalne i performatywne- przywiązuje dużą wagę do estetyki

4) ideały w retoryce rytualnej wierzący przyjmują bez zastrzeżeń

3) Uroczystości i ceremonie publiczne

Wagner- obchody dnia pamięci poległych na polu chwały (30.V) służą tworzeniu więzi symbolicznych i faktycznych- końcowo- pogodzenie członków o różnej pozycji społecznej.

Lukes- W takich obchodach o charakterze wspólnotowym mogą istnieć marginalne konflikty, które maja wpływ na ich znaczenie.

- Większość badaczy ceremonii społeczeństwa obywatelskiego interesuje się konkretnymi wydarzeniami lub analizą ich funkcji społ.

- Handelman- Wydarzenia mogą mieć funkcje społeczne tylko ze względu na ich znaczenie komunikacyjne

Zagadnienie 19.

Determinizm technologiczny

1. ponowne odkrycie potęgi mediów

- determinizm technologiczny

• (1) Medium is the message,

• (2) implozja mediów

• Zgodnie z koncepcją szkoły z Toronto, a przede wszystkim

Marshalla McLuhana, postrzeganie rzeczywistości jest

zdeterminowane technologicznie (środek przekazu jest przekazem),

• technologia jest przedłużeniem ludzkich zmysłów i jego układu

nerwowego,

• człowiek staje się mieszkańcem `globalnej wioski',

• media elektroniczne przenoszą nas w najodleglejsze zakątki globu z

prędkością światła - czas zanika, a społeczna przestrzeń w coraz

mniejszym stopniu zależy od geograficznych odległości,

• stopniowo kształtuje się złożony, globalny system masowego

komunikowania, środki przekazu stały się nieodłącznym elementem

niemal każdej dziedziny aktywności człowieka.

• w obecnej chwili media audiowizualne są integralną częścią i

podstawowym kanałem komunikacji masowej.

• M. McLuhan

2. Determinizm technologiczny

• Determinizm technologiczny - technologia ma decydujący wpływ na

organizację społeczną i sposób postrzegania rzeczywistości przez

jednostkę.

• Charakter kultury zależy od dominującej technologii przekazywania

informacji.

• Główną ideę determinizmu technologicznego można też wyrazić w

konstatacji, że podstawowe cechy dominującego środka przekazu mogą

wpływać na ład społeczny; inaczej mówiąc, że media mogą sugerować

nam, jak myśleć i jak porządkować (E. Katz).

• Techniki komunikowania tworzą łączące nas więzi, ład społeczny,

niezależnie od samej treści przekazu.

• Determinizm technologiczny jest też jedną z orientacji we współczesnej

nauce o komunikowaniu masowym (E. Katz włącza ten nurt badań do

paradygmatu technicznego).

• Obszar zainteresowań badawczych jest tu wyznaczony przez kanał

komunikowania i poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób media,

a szczególnie forma przekazu wpływają na rozwój cywilizacji.

• Największy wkład w rozwój determinizmu technologicznego mają badacze

kanadyjscy z tzw. szkoły toronckiej: Harold Innis, Marshall McLuhan i

Derrick de Kerckhove.

3. Determinizm technologiczny:

H. Innis

• H. Innis, specjalista w zakresie ekonomii politycznej, koncentrował

swoją uwagę na historii wzajemnych wpływów i oddziaływań

pomiędzy mediami a cywilizacją.

• Cechy każdej kolejnej cywilizacji ludzkiej określone były przez

dominującą technologię komunikowania, która stanowiła

podstawę procesów politycznych i gospodarczych, w tym sensie,

że każdy nowy środek komunikowania wykorzystywany był przez

klasę rządzącą do monopolizowania środków produkcji i

dystrybucji wiedzy.

• Media wg Innisa to zasoby materialne, intelektualne, techniki

przekazu i wzajemne ich powiązania.

• Proces komunikowania wg Innisa to zespół działań, w których

wyniku dokonuje się gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie

przyszłym pokoleniom owych zasobów i informacji.

• Każdy ze sposobów komunikowania ma szczególne właściwości

(Innis określa je terminem bias, czyli `skrzywienie, inklinacja'),

oparte na pojęciach władzy czasu i władzy przestrzeni.

4. Determinizm technologiczny:

H. Innis: mowa i pismo

• Spośród dwóch analizowanych przez Innisa

najważniejszych historycznie sposobów komunikowania

- mowy i pisma

• MOWA = symbolizuje władzę czasu,

• PISMO = władza przestrzeni.

• Każdy z tych sposobów komunikowania determinuje też

odmienne formy organizacji społecznej.

• Kultura oralna tworzy statyczne, zamknięte struktury,

oparte na tradycyjnej formie władzy (głównie religijnej) i

niezmiennym porządku rzeczy, cechuje ją dbałość o

historię, pamięć i tradycje.

• Kultura pisma prowadzi do ekspansji i kontroli

terytorium, podlega dynamicznym przemianom i zmierza

do panowania nad światem materialnym.

5. Determinizm technologiczny:

M. McLuhan

• M. McLuhan, uczeń i kontynuator niektórych

koncepcji teoretycznych Innisa, wprowadził do

nurtu determinizmu technologicznego nowe

spojrzenie na naturę mediów oraz relacje

między technologią komunikowania a cywilizacją

i kulturą.

• Na historię cywilizacji ludzkiej McLuhan patrzy

przez pryzmat środków przekazu uznając je za

podstawowe i najważniejsze kryterium przy

wyznaczaniu kolejnych etapów jej rozwoju.

Determinizm technologiczny:

M. McLuhan: cywilizacje i media

• Cywilizacja oralna jest zatem tworzona przez mowę,

epoka piśmiennictwa przez różne rodzaje pisma, era

typografii (cywilizacja Gutenberga) przez druk, a

elektroniczna (cywilizacja Marconiego) przez telegraf,

radio i telewizję.

• Każdy z tych środków przekazu narzucał odmienny

sposób myślenia i odczuwania rzeczywistości.

• Alfabet, a następnie druk wprowadził „linearność”

myślenia, logiczność i racjonalność w postrzeganiu

świata.

• Z kolei w erze Marconiego, dzięki elektryczności,

telewizji i automatyzacji następuje powrót do myślenia

całościowego i wielowymiarowego postrzegania

rzeczywistości, charakterystycznego dla cywilizacji

oralnej.

6. Natura mediów wg McLuhana

• Odmiennie niż Innis określa McLuhan naturę mediów,

które uznaje za przedłużenie zmysłów i organów

człowieka.

• Druk jest zatem przedłużeniem wzroku, radio słuchu,

elektryczność całego systemu nerwowego, koło nóg, a

makijaż czy strój skóry.

• Każdy nowy wynalazek, nowe medium wzbogacało więc

odczuwanie rzeczywistości, jednak nie przez treść, ale

formę przekazu, zgodnie z tezą McLuhana, że środek

komunikowania sam jest komunikatem. Istotne jest

więc nie to, co jest odczuwane, ale to, jak jest

odczuwane. Rewolucja w kulturze epoki Gutenberga nie

polegała na pojawieniu się nowych treści, ale na ich

błyskawicznym upowszechnieniu i demokratyzacji.

Media `zimne' i `gorące',

`globalna wioska'

• Mało klarowny i odbiegający od klasycznych typologii

jest wprowadzony przez McLuhana podział na media

gorące i zimne.

• medium gorące (np. radio, gramofon, film) jest bogatym

w informacje przedłużeniem jednego zmysłu, ale

charakteryzuje się niskim współczynnikiem uczestnictwa

odbiorcy, natomiast medium zimne (mowa, telefon

i telewizja) przeciwnie, angażuje odbiorcę, choć

dostarcza zmysłom mniej ostrych, sugestywnych -

w sensie sensorycznym - danych.

• Wiele kontrowersji wzbudza też teza McLuhana o

przekształcaniu się świata w `globalną wioskę'.

7. Stadia innowacji determinizmu technologicznego:

Everett Rogers

• Wynalezienie pisma

• Początki druku

• Nadejście ery telekomunikacyjnej ( poł. XIX wieku)

• Epoka komunikowania interaktywnego + komputer (1946)

8. Kalendarium Schumenta i Curtisa

• 
  Pismo

• Papier i druk w związku z tym coraz łatwiej przekracza się bariery
  czasu i przestrzeni

• Komputery i satelity

9. Szkoła Toronto

Innis - kanadyjski historyk gospodarki, tworzył po II wojnie światowej, interesował się rozwojem komunikacji w starożytnych cywilizacjach - które charakteryzowały się dominującym i przeważającym sposobem komunikowania w zależności od form społecznych.

• Od kamienia do papirusu jako od właściwości królewskiej do kapłańskiej

• Grecja - ustna tradycja i elastyczny alfabet sprzyjały innowacyjności i różnorodności i zapobiegały wyłanianiu się kasty kapłańskiej z monopolem na edukację

• Imperium Rzymskie - dzięki swojej formie komunikacji powstały dokumenty, na których opierały się instytucje prawne zdolne do administrowania odległym prowincjom. Najistotniejsze wymiary imperium to przestrzeń i czas.

• W ekonomii komunikacja doprowadza do monopolizacji środka produkcji i dystrybucji wiedzy przez pewną grupę lub klasę, co powoduje zmiany a także nowe formy komunikowania się.

10. Alvin Ward Gauldner

• Łączy przemiany we współczesnej historii polityki z technologią komunikacji

• Narodziny „ideologii” łączy z drukiem i prasą

• Do upadku ideologii przyczyniły się radio, film, telewizja, bo spowodowały powstanie symboliki obrazkowej i rozłam między inteligencją czyli „aparatem kulturalnym” ( ideologią) , a „przemysłem świadomości” kontrolującym masową opinię publiczną. I to samo później z komputerami.

1

---