Drodzy Studenci,

Przesyłam Wam podstawowe treści z wykładów, które bezwzględnie należy znać

(przynajmniej na czas egzaminu). Mam nadzieję, że także wzbudzą w każdym z Was refleksję nad swoim życiem (w aspekcie bycia w bliskim związku). Zachęcam do sięgnięcia do mojej książki nt. Psychologia rodziny. Teoria i badania. 2005, Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków

Do zobaczenia

(9 lutego studenci studiów dziennych; 10 lutego - zaocznych)

Małżeństwo i rodzina w ujęciu systemowym

Rodzina jako system

W ujęciu systemowym rodzina może być zdefiniowana:

Rodzina jest to złożona struktura składająca się ze wzajemnie od siebie zależnych osób i grup osób, które dzielą historię, przeżywają jakiś stopień emocjonalnej więzi, wprowadzają strategie interakcji potrzebne poszczególnym członkom rodziny i grupie jako całości.

Całościowość (zasada stałości)

Systemy rodzinne są charakteryzowane przez cechę całości, co oznacza, że rodzina jest tworzona przez grupę osób, które razem stanowią kompleksową i jednolitą całość. .

Całość jest wyraźnie odmienna od prostej sumy wkładów indywidualnych członków, ponieważ każdy system rodzinny jest scharakteryzowany przez strukturalne reguły wiązania się, co determinuje sposób wzajemnego oddziaływania na siebie członków rodziny. Aby zrozumieć te wzory interakcji należy wychodzić poza analizę osób, które zawiera system. Cecha całości, innymi słowy, sugeruje, że istniejąca wyjątkowość każdej rodziny może być rozumiana tylko przez zrozumienie reguł interakcji, które budują system.

Organizacyjna złożoność Termin organizacyjna złożoność odnosi się do faktu, że rodziny składają się z różnych mniejszych jednostek albo podsystemów, które razem tworzą większy system rodzinny.

Każdy członek rodziny może być uważany za podsystem.

Można wyróżniać różne podsystemy.

podsystemy mogą być organizowane przez czynnik płci; mężczyźni w rodzinie składają się na jeden podsystem a kobiety na drugi,

każde pokolenie może być uważane za podsystem w granicach całego systemu. Analizując podsystemy w ujęciu pokoleń, można zauważyć, że trzy pierwotne podsystemy szczególnie się wyróżniają tj. małżonkowie, rodzice i dzieci. Każdy z nich jest odróżniany przez członków rodziny, którzy go tworzą jak również przez pierwotne zadania, które są im przypisane.

Małżeński subsystem, na przykład, uczy dzieci natury intymnych relacji i dostarcza wzorców wymiany uczuć między mężczyznami i kobietami. Rodzicielski podsystem zaczyna się od zaistnienia ciąży i służy takim funkcjom jak wychowywanie, wspomaganie, socjalizacja i kontrola.

Zazwyczaj rodzicielski podsystem tworzą żony i mężowie, chociaż nierzadko jest tak, że inne osoby mogą być również do niego włączone, na przykład dziadkowie albo starsze dzieci.

Podsystem dzieci (rodzeństwa) pierwsza rówieśnicza grupa i stwarza możliwości uczenia się wzorów negocjacji, współpracy, konkurencji czy otwartości. Zatem działanie i efektywność całego systemu jest pod wpływem działań i efektywności każdego z podsystemów.

Współzależność

Osoby i podsystemy które tworzą cały system są wzajemnie zależne i wzajemnie na siebie wpływają. W systemie rodzinnym każdy z czynników, który wydaje się wpływać tylko na jedną osobę - w granicach rodziny ma wpływ na każdą inną.

Za przykład można podać rozwojowe zmiany, które towarzyszą dojrzewaniu któregoś z członków rodziny. Młody człowiek dąży do kształtowania własnej tożsamości, co jest koniecznym warunkiem dojrzałego wejścia w świat ludzi dorosłych. Te rozwojowe wymagania wywierają określony nacisk nie tylko w odniesieniu do młodej osoby, ale także dotyczą całego systemu rodzinnego. Wzrastająca autonomia młodzieńców wymusza niejako niezbędne zmiany w rodzicielskim podsystemie. Rodzice albo inni opiekunowie będą musieli modyfikować sposoby kontroli wobec nich, podobnie jak ci młodzi członkowie rodziny będą musieli „pracować” nad zmianą swojej zależności od nich. W tym samym czasie, zmieniający się związek rodziców lub opiekunów z ich dorastającym dzieckiem może mieć wpływ na jakość relacji między małżonkami jak i inne relacje w granicach rodziny. Dlatego jest oczywiste, że zmiana w funkcjonowaniu jednego członka rodziny ma wpływ na jakość funkcjonowania całego systemu rodzinnego.

W kontekście powyższych uwag warto zauważyć, że systemy rodzinne są jednocześnie prostymi podsystemami w granicach szerszych systemów określanych przez czynniki polityczne, ekonomiczne, edukacyjne, religijne, etniczne. Oddziałują one pośrednio bądź bezpośrednio na jakość relacji w systemie rodzinnym. Innymi słowy, zarówno dynamika konkretnego systemu rodzinnego jak i jego funkcjonowanie jest także determinowane przez cechy i funkcjonowanie szerszego społecznego systemu (Tyszka, 1997).

Strategie i reguły

Wzory interakcji funkcjonujące w granicach systemu rodzinnego są w zasadniczym stopniu wyznaczane przez strategie, które rodzina stosuje celem wykonywania swoich zadań.

W konsekwencji, wszystkie rodziny są szczególne nie tylko z powodu tego, że składają się z wyjątkowego zespołu osób, ale również z powodu tego, że rozwijają wyjątkowe strategie i reguły aby wykonywać istotne dla nich zadania. Strategie, innymi słowy, stają się wzorami interakcji przestrzeganymi w rodzinie, tworzą wyjątkowy kontekst interakcji, który ma głęboki wpływ na jakość funkcjonowania każdego członka systemu. Są one specyficznymi metodami i procedurami używanymi w granicach rodziny w realizacji jej zadań.

Te strategie mogą być również pod wpływem różnych czynników (zewnętrzych jak i wewnętrznych, jak np. kontekst historyczny, polityczny, ekonomiczny itp. dziedzictwo pokoleniowe.

W granicach każdego systemu, poszczególne strategie dobrze zakorzenione, regularnie stosowane stają się podstawą rządzącą życiem rodzinnym. Tego typu strategie są nazywane regułami.

Reguły są powtarzanymi wzorami interakcji, które definiują granice dopuszczalnego i stosownego zachowania w rodzinie, przyczyniają się do utrzymania stałości systemu rodzinnego.

Reguły mogą być jawnie i otwarcie wyrażane.

Na przykład w odniesieniu do socjalizacji dziewczynek i chłopców w wielu kulturach widoczne są reguły dotyczące ekspresji emocji czy „dozwolonych” sposobów zabaw.

Reguły mogą też być ukryte, czyli domniemane. To znaczy, że chociaż nikt jasno ich nie wyraża to wszyscy członkowie rodziny wiedzą, że na przykład „wola ojca jest rozkazem” lub że „dyskusja o alkoholizmie rodzica jest zakazana".

Jawne i ukryte reguły są wytycznymi dla prezentowania określonych zachowań przez członków rodziny.

*Rodziny rozwijają również metareguły, czyli „reguły o regułach"

Istnieją okoliczności, w których one zawsze mają zastosowanie i okoliczności, w których mogą być naruszane. Niektóre reguły, w dodatku, są bardziej ważne niż inne. Wszystkie te informacje o regułach — o znaczeniu różnych reguł i o tym jak i kiedy mają zastosowanie — wiążą się z metaregułami.

Metareguły, są więc regułami, które mają zastosowanie do reguł rodziny. Metareguły działając modyfikują i doskonalą reguły rodziny, określają dopuszczalne i stosowne zachowania. Różnią się od jawnych i ukrytych reguł w takim sensie, że na ich funkcjonowanie nie mają wpływu poszczególni członkowie systemu.są jakby zadane systemowi.

Chociaż ludzie zwykle potrafią wymieniać reguły, które stosują w swoich rodzinach, to o wiele trudniej jest im zrozumieć reguły, które mają zastosowanie do tych reguł.

• Strategie są wzorami interakcji w rodzinie, tworzą wyjątkowy kontekst interakcji. Są one specyficznymi metodami i procedurami używanymi w granicach rodziny w realizacji jej zadań.

• Reguły są powtarzanymi wzorami interakcji, które definiują granice dopuszczalnego i stosownego zachowania w rodzinie, przyczyniają się do utrzymania stałości systemu rodzinnego

Rodzinne tematy - elementy (świadome, nieświadome, intelektualne -przekonania, wartości, emocjonalne) doświadczenia rodziny, które organizują podstawy życia rodzinnego

Rodziny mogą tworzyć mity rodzinne, które mogą być niezgodne z możliwościami rodziny i mogą tym samym tworzyć napięcie między rodziną i innymi systemami z zewnątrz

Granice oznaczają odrębności poszczególnych rodzin jak również w ramach rodziny odróżniają jedne podsystemy od innych. Pojęcie granic w stosunku do systemu rodzinnego jest rozumiane metaforycznie, nie są one bowiem bezpośrednio dostrzegalne.

Granice zewnętrzna (otwarte lub zamknięte) oddzielają rodzinę od innych systemów;

ustalają też zasady przepływu informacji między rodziną i innymi zewnętrznymi systemami (organizacjami społeczno-politycznymi, grupami towarzyskimi itp.), co służy utrzymaniu ich integralności i spoistości

wewnętrzne (otwarte lub zamknięte) oddzielają członków rodziny od siebie wzajemnie jak i od podsystemów, ustalają też zasady przepływu informacji między nimi, co służy utrzymaniu ich integralności i spoistości

Zadania i strategie dotyczące utrzymania statusu

Rodziny są odpowiedzialne za zabezpieczenie określonego statusu swoim członkom w zakresie stworzenia warunków do życia i rozwoju. (Chodzi głównie o zabezpieczanie potrzeb materialnych i edukacyjnych).

Wszystkie rodziny ustalają określone priorytety, które muszą brać pod uwagę zasoby jakimi ona dysponuje (czas, energia, środki finansowe)

spójność

• Wysoki poziom więzi emocjonalnych między członkami (życzliwość, zaufanie, troska, wsparcie, zgoda na reaktywność emocjonalną- wyrażanie różnych emocji, pełnej gamy uczuć stosownie do sytuacji;

• wszyscy członkowie rodziny powinni czuć się dobrze, nie może ktoś czuć się lepiej kosztem innego członka rodziny;

• Strategie postępowania muszą dopuszczać równość relacji (nie może być lekceważenia, ignorowania);

• Jeżeli jest autorytet powinna być jego akceptacja co do jego praw. Dobry autorytet sprzyja rozwojowi współpracy i spójności;

• Występuje umiejętność kierowania konfliktem, wspieranie dobrego samopoczucia członków rodziny.

Strategie kierowania konfliktem

• zaprzeczanie istnieniu jakiegokolwiek konfliktu

• obchodzenie konfliktu

• tworzenie koalicyjnych subsystemów

• zadaniowa orientacja

stres

• Stres to „ określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi” (Lazarus, Folkman, 1984)

• Pojęcie stresu odnosi się do stanu, na który składają się silne negatywne emocje: strach, lęk, złość, wrogość a także inne stany emocjonalne oraz towarzyszące im zmiany fizjologiczne i biochemiczne, ewidentnie przekraczające normalny, bazalny poziom aktywacji, pobudzenia (J. Strelau)

Potencjalne źródła stresu

• Określony harmonogram zmian (okresów) w cyklu rodziny

• wydarzenia życiowe

• konflikt małżeński

• podział ról

• "wydolność" wychowawcza rodziców.

• "Niewolnoczość" (captivity role) roli

• dystres emocjonalny generowany w środowisku poza rodzinnym, głównie w miejscu pracy

• rozłąka partnerów

• zagrożenie bezrobociem

styl zadaniowy

osoby preferujące ten styl w sytuacjach trudnych podejmują wysiłki zmierzające do rozwiązania problemu poprzez poznawcze przekształcanie lub próby zmiany sytuacji. Główny nacisk kładą na zadanie lub planowanie rozwiązania problemu

emocjonalny

jest on charakterystyczny dla osób, które w sytuacjach trudnych wykazują tendencję do koncentracji na sobie, na własnych przeżyciach emocjonalnych, tj. złości, poczuciu winy, napięciu. Osoby takie mają także tendencje do myślenia życzeniowego i fantazjowania. Działania takie mają na celu zmniejszenie napięcia emocjonalnego związanego z doświadczaną sytuacją trudną.

unikowy

osoby charakteryzujące się tym stylem radzenia sobie ze stresem w sytuacjach trudnych wykazują tendencję do wystrzegania się myślenia, przeżywania i doświadczania tych sytuacji. Styl ten może przyjmować postać angażowania się w czynności uboczne, np. oglądanie telewizji, czytanie książki lub też poszukiwanie towarzystwa innych osób, odwiedzanie przyjaciół.

Model Bowena

• Procesy różnicowania dotyczą kierowania procesami kształtowania się tożsamości, regulacją granic i zarządzaniem emocjonalnym klimatem systemu rodzinnego.

• Pojęcie różnicowania odniesione bezpośrednio do jednostek dotyczy zdolności członków rodziny do wyrażania swojej własnej indywidualności oraz działania autonomicznego przy jednoczesnym zachowaniu więzi emocjonalnych z innymi.

• Według Bowena, wszystkie rodziny można zróżnicować wzdłuż kontinuum, od dobrze zróżnicowanej na jednym krańcu do słabo zróżnicowanej na drugim krańcu.

Proces różnicowania

• Rodziny z wysoką tolerancją dla indywidualności pozwalają członkom rodziny działać w dużym stopniu niezależnie i autonomicznie. W tego typach rodzinach dba się o respektowanie praw każdego członka do ujawniania swoich tendencji do prywatności, niezależnego myślenia, odczuwania czy działania

• strategie używane do kierowania emocjonalnym klimatem przyczyniają się do doświadczania bliskości, integracji i spójności.

• W dobrze zróżnicowanych systemach rodzinnych, optymalna tolerancja dla indywidualności pozwala członkom rodziny na bycie rozpoznawanymi jako osoby mające wyjątkowe cechy osobiste i mogące swobodnie przejawiać w działaniu swoją autonomię. Takie podejście pomaga tworzyć klimat rodziny, w którym jednostki czują się wspierane i zachęcane aby być sobą.

• Dobrze zróżnicowane rodziny wychowują dzieci, które prezentują wysoki poziom odróżniania siebie. W dobrze zróżnicowanych rodzinach tolerancja dla indywidualności i akceptacja praw każdej jednostki do kontroli (w określonych granicach) jej tożsamości ułatwia odróżnianie siebie i pozwala jednostce działać z jasną „wizją siebie.”

• Osoby „wysoce różnicujące” wykazują wysokie poczucie kontroli nad biegiem własnego życia

• W istocie, dobrze zróżnicowane jednostki zarządzają swoimi relacjami z innymi w sposób płynny i elastyczny. Ten płynny sposób bycia z innymi (np., odczuwanie empatii wobec uczuć innych, dzielenie się z innymi myślami, albo preferowanie potrzeb innych nad własnymi) pozwala w stosownym momencie uwolnić się od nich aby ponownie skupić się na sobie, podążając za własnymi potrzebami co jest charakterystyczne dla osób z wysokim poziomem psychologicznej dojrzałości.

Nieprawidłowy proces różnicowania

• Słabo zróżnicowane systemy charakteryzują się niską tolerancją dla indywidualności

• członkowie rodziny są „emocjonalnie zlepieni".

• siły fuzji są wystarczająco silne. aby zaprzeczać indywidualności członków rodziny, która to indywidualność jest postrzegana jako nielojalna i zagrażająca stałości rodziny. Takie rodziny działają w poczuciu emocjonalnej jedności. Obawy, niepokój, stresy, a nawet radości jednego członka rodziny są odczuwane intensywnie i osobiście przez wszystkich członków rodziny.

• W słabo zróżnicowanych rodzinach, sztywne reguły dają wyraźnie do zrozumienia, że indywidualność i autonomia nie będą tolerowane. Osoby znajdujące się na niskim końcu continuum odróżniania siebie działają z niejasną koncepcją siebie. Mają trudności w rozdzieleniu perspektywy emocjonalnej od intelektualnej w swoim działaniu. Podejmują decyzje oparte na swoich odczuciach w danym czasie raczej niż na uważnym oszacowaniu ważnych faktów.

• Osoby z niższym poziomem odróżniania doświadczają „krańców fuzji” w ich interpersonalnych relacjach. Oni są albo niezdolni do konstruktywnego uwolnienia się z emocjonalnej bliskości, wręcz jedności z inną osobą, albo też nie dopuszczają jakiejkolwiek bliskości, nawet chwilowo. Zdolność płynnego poruszania się w kierunku drugiej osoby i później uwalniania się jest utracona

• Innym skutkiem tendencji rodziny do hamowania procesu różnicowania może być przyjęcie przez ich członków strategii opartej na silnej tendencji do izolacji. W niektórych rodzinach ta strategia może stawać się tak ekstremalna, że kończy się „emocjonalnymi odcięciami”.

Zarządzanie nierozstrzygniętymi kwestiami z rodziną pierwotną
Spojrzenie z perspektywy międzypokoleniowej

Według Bowena, osoby ze słabą tożsamością organizują swoje relacje ze środowiskiem społecznym spoza rodziny przez stosowanie trzech destruktywnych strategii:

1. generowanie konfliktu jako strategii dla utrzymywania dystansu w stosunku do innych i chronienia swojego poczucia siebie.

2. ustalanie sztywnych i uzupełniających wzorców interakcji,

3. posługiwania się fuzją w relacjach rodziny jako procesem projektowania rodziny.

Ad1.

• Konflikt i niezgoda może pomagać w utrzymywaniu złudzenia różnicy

• Lęk o siebie i niezdolność nawiązywania dojrzałych i bliskich relacji z innymi powoduje „tworzenie” wokół siebie emocjonalnego otoczenia, które cechuje się dużym napięciem.

• Tworzą konflikty, wynajdują wady, słabości u partnera aby chronić swoje poczucie siebie. Oczywiste jest jednak, że to poczucie różnicowania jest utrzymywane koszem bliskości (zażyłości).

Ad.2

• słabo zróżnicowane jednostki mogą kompensować swój lęk o siebie przez kultywowanie relacji, które redukują lub minimalizują ten lęk. Jednym ze sposobów takiego działania jest nawiązywanie wybiórczych interakcji społecznych ograniczających się do osób, które pozwalają innym na kontrolę siebie. W takich okolicznościach przejawianie wysoce kontrolującego zachowania (overcontrolling) nad drugą osobą wzmaga poczucie kompetencji jednostki i redukuje lęk o siebie

• Osiąganie specyficznie rozumianego sukcesu poprzez stosowanie tej strategii, zależy od możliwości znalezienia takiego „partnera” interakcji, który jest skłonny do uległości i respektowania a nawet akceptowania czyjejś władzy nad sobą.

• poszukiwania partnera, który może funkcjonować w charakterze rodzica. Oczekiwania takie może spełniać taka osoba, która potrafi dostarczać tego, czego brakowało w rodzinie pierwotnej (opieki, pomocy, wsparcia). W kategoriach behawioralnych oczekiwania takie przejawiają się poprzez dziecinne nastawienia w relacjach z innymi. Zatem możliwość przyjmowania zależnego dziecinnego nastawienia wymaga budowania relacji z kimś drugim, kto jest skłonny przejąć kontrolę relacji.

• Jednak sztywność wzoru chroni obu partnerów przed doświadczaniem pełnego poczucia siebie bo każdy z nich jest jednoznacznie przypisany do pełnienia określonej roli (zamknięcia się w niej). Skutkiem jednak jest wysoki stopień zależności od relacji, która hamuje spontaniczność, kreatywność i być może w największym stopniu zdolność do bycia w bliskim, intymnym związku. Istnieje w tych relacjach kruchość więzi, pozory zażyłości, bowiem wzory interakcji w zasadniczym stopniu pomijają zasoby, wartości i zdolności partnerów

Ad3)

• rodzice projektują (przemieszczają) część ich własnych nierozstrzygniętych emocjonalnych więzi albo konfliktów na jedno albo więcej swoich dzieci

• Poziom lęku rodzica jest zmniejszany przez skupianie się na dziecku

• Uczucia rodzica mogą stawać się intensywne i przejawiać się na kontinuum od nadmiernie pozytywnych do wysoce negatywnych.

• Gdy są one wysoko pozytywne, dziecko może być przewartościowywane, nadmiernie chronione i traktowane jako niedojrzałe. Jeżeli z kolei są wysoce negatywne to dziecko może być traktowane w szorstki, karzący, ograniczający, a nawet bezwzględny sposób. W jakimkolwiek przypadku, dziecko jest dostrajane do rodzicielskiego lęku i jest właśnie „takie” aby usprawiedliwiać niepokoje rodzica

• Dziecko, które jest przedmiotem projektowania staje się tym, które jest najbardziej emocjonalnie związane z rodzicami i rozwija niższy poziom samozróżnicowania niż rodzeństwo

• Proces mający miejsce między rodzicem a dzieckiem, generalnie jest widziany jak produkt lęku i fuzji obecnej w relacji między matką a ojcem. Nie rozstrzygnięte problemy i konflikty pomiędzy

STADIA ROZWOJU RODZINY

Rozdzielenie młodego dorosłego od pierwotnej rodziny

Wybór partnera

Przejście do małżeństwa

Pierwsze lata małżeństwa

Przejście do rodzicielstwa (małe dzieci, adolescenci)

Opuszczenie domu przez dzieci

Stadia post parentalne

Wiek senioralny

Proces indywiduacji

Proces indywiduacji - ( praktycznie trwa przez całe życie) postępujące zmiany w możliwościach jednostki do brania osobistej odpowiedzialności za bieg swojego życia od początku adolescencji do dorosłości.

Wskaźnik indywiduacji:

Stopień emocjonalnej zależności

Stopień emocjonalnej reaktywności w relacji do rodziny

Emocjonalna zależność - nadmierna potrzeba aprobaty, bliskości i emocjonalnego wsparcia.

Emocjonalna reaktywność - stopień konfliktowych uczuć, obejmujących poczucie winy, niepokój, nieufność, urazy i gniew skierowany do rodziców.

Pseudoindywiduacja - oznacza pozorną autonomię a faktycznie zależność od rodziny. (unikanie konfliktów, postrzeganie siebie jako potrzebujących ciągłej pomocy innych, odwiedzanie członków rodziny dla uzyskania aprobaty i wsparcia w tym finansowego).

Rodzice których własna indywiduacja nie przebiegała prawidłowo, prawdopodobnie będą ustalać interakcyjne wzory, które obejmują intensywne emocjonalne odcięcie, trójkąty, koalicje, konflikty, lub procesy projektowania.

Proces indywiduacji wpływa na obecny i przyszły rozwój każdej jednostki. Gdy przebiega prawidłowo to kreuje:

koherentną tożsamość i zdolność do nawiązywania bliskich relacji.

Rozwój tożsamości

Większość teorii rozwoju trwającego przez całe życie (life span) kładzie nacisk na budowanie dojrzałej tożsamości - wyrazem jest adekwatne rozwiązywanie dorosłych rozwojowych zadań( ideologia, zawód styl życia).

Rozwój zdolności do bliskości

Erikson definiuje bliskość jako zdolność do angażowania się w związki oparte na etycznej wrażliwości, tendencji do dotrzymywania zobowiązań nawet kosztem znaczących poświęceń i kompromisów.

Kiedy strategie rodziny hamują indywiduację, lub zbytnio kontrolują tożsamość młodego dorosłego, młody dorosły musi ten problem jakoś rozwiązać.

1. Niektóre jednostki prosto dokonają fuzji z rodziną, pozwalając rodzinie kontrolować ich tożsamość (jest to poświęcanie swojej indywidualności i wolności).

2. Inni stają się buntownikami, oddzielają się od rodziny.

3. Jeszcze inni próbują rozwiązań które są kompromisem pomiędzy opuszczaniem i pozostawaniem w domu. Ci młodzi dorośli pozornie kontrolują swoją indywidualność ale paradoksalnie pozostają zależni od rodziny. Te zachowania przeszkadzają w próbach zarządzania swoją niezależnością życiową.

Wybór partnera - analiza z perspektywy trwałości związku

Ogólne spojrzenie (dane demografów)

Mniejsza liczba zawieranych małżeństw

Większa popularność par kohabitujących

Spadła liczba małżeństw dla przedziału wiekowego od 20 do 30 roku życia.

Coraz częściej zakładane są rodziny z nieślubnymi dziećmi.

Zmiana czasu zawierania małżeństwa (później)

Zwiększająca się liczba rozwodów

Na przełomie lat 1970/2000 zanotowano wzrost średniej wieku mężów i kobiet zawierających związek małżeński

Rok 1970

Mężczyźni: 22,5 Kobiety: 22,6

Rok 2000

Mężczyźni: 26,8 Kobiety: 25 lat

Zmiany te, które rozpoczęły się w latach 1970-tych i trwały prze lata 1990-te pokazują procentowy wzrost małżonków którzy zawierają drugi i kolejny związek małżeński.

Liczba osób planujących wziąć ślub w przyszłości, czyli 9 na 10, pozostała bez zmian.

Selekcja partnerska

Niedokładność badania selekcji partnerskiej i związków przedmałżeńskich pochodzi z tego samego źródła: uwaga badania skupia swoja uwagę na wielu dyscyplinach.

Proces wybierania partnera może być traktowany jako początek stadium w cyklu życia rodzinnego ponieważ to jest zakładanie wzorów interakcji, które będą charakteryzować przyszłe relacje rodziny.

Decyzja, aby dzielić swojej życie z kimś ogólnie jest oparta na wierze, że ten związek będzie szczególny i niezrównany. Większość młodych oczekuje, że ze swoimi partnerami będą tworzyć harmonijną, radosną, i intymną jedność. Oczekują, że będą doświadczać obustronnego zaufania i zaangażowania w chronieniu bliskości.

Wzory interakcji ustalone podczas wyboru partnera wpływają, na przykład, na wiele strategii które pary będą stosować w wykonywaniu zadań w swojej rodzinie prokreacji.

Powstaje pytanie, jakie czynniki decydują o dobrym czy niedobrym doborze partnerów, dlaczego jedne związki trwają inne zaś się rozpadają

Teoria wpływu rodziny generacyjnej

teorie stadialne wyboru partnera

teoria społecznej wymiany.

Teorie dialektyczne

Teorie biologiczne

Teorie przywiązania

Teoria kohabituacji

Teoria targów małżeńskich

Wpływ doświadczeń rodziny generacyjnej na wybór partnera

Rodzina generacyjna dotyczy wyboru partnera na dwa odmienne i ważne sposoby.

Po pierwsze, doświadczenia rodziny generacyjnej pomagają kształtować wartości i oczekiwania które wnosimy do naszych związków; to znaczy, doświadczenia rodziny kształtują fundament dla naszego CL (comparison level) .

Po drugie, nasza rozwojowa historia, poziom i sposób osiągania indywiduacji od generacyjnej rodziny, wpływa na to kto dla nas jest atrakcyjny i na naszą gotowość do przyjmowania odpowiedzialności, która towarzyszy intymnemu dorosłemu związkowi.

Doświadczenia naszego uspołecznienia w rodzinie generacyjnej, jak również w bardziej obszernej kulturze, również dotyczą naszych oczekiwań tego jaka powinna być żona i mąż.

Reguły w rodzinie generacyjnej pomagają definiować oczekiwania młodej osoby odnośnie atrakcyjności partnera, partnerki.

Można czuć się bardziej komfortowo z osobą, która pochodzi z rodziny, w której były stosowane podobne reguły w regulacji różnych zadań (zatem podobieństwo).

Jednostka może nosić w sobie określone tematy rodzinne dotyczące wyboru partnera (jak powinien być). Są to określone filtry, które mogą mieć nasycenie religijne, kulturowe, ekonomiczne. One mogą mieć wpływ na ocenę atrakcyjności potencjalnego partnera.

Kwestie indywiduacji i wyboru partnera

Nieobecność w jednostce dojrzałego poczucia tożsamości to jednocześnie brak pełnej zdolności do nawiązywania bliskości. Może takie doświadczenie uruchamiać mechanizm wiązania się z innymi po to aby „uzupełnić nasze poczucie siebie".

Doświadczane trudności w indywiduacji mogą utrudniać dostosowanie się do intymnego związku z uwagi na istnienie liczącej się kontroli ze strony rodziny generacyjnej. Aprobata rodziny może stawać się najbardziej znaczącym i decydującym czynnikiem w wyborze partnera.

Odwrotnie,

indywidualni buntownicy przeciw rodzinie umyślnie mogą wybierać partnera którego rodzina nigdy nie mogłaby zaaprobować. Poczucie krzywdy, gniew i reaktywność ku rodzinie może być podstawą wysiłków aby sprzeciwiać się rodzinie przez przedstawianie im dylematu partnera nie do przyjęcia.

Znajdując partnera z „wymarzoną rodziną” mogą dokonać fuzji z nią. W tym przypadku bardziej liczy się rodzina niż partner. Rodzina jest czynnikiem pośredniczącym w jego wyborze.

Nieprawidłowo przebiegający proces indywiduacji odpowiednio powiększa prawdopodobieństwo, że decyzje o wyborze partnera będą oparte na nie spełnionej potrzebie i emocjonalnej reaktywności w stosunku do rodziny generacyjnej.

Ewolucyjne podejścia do selekcji partnerskiej

Ewolucyjna psychologia, oparta na teorii Darwina o naturalnej i płciowej selekcji zakłada, że wrodzone, psychiczno-fizjologiczne mechanizmy zakorzenione w ludziach, w decydujący sposób wpływają na wybory partnerów.

Ludzie, z reguły szukają partnerów, którzy posiadają cechy, które zapewnią im sukces rozrodczy, a potomstwu przetrwanie.

Ewolucyjna psychologia, w znacznej części, próbuje wytłumaczyć różnice między kobietami i mężczyznami w ich selekcji partnerskiej

Pierwszą różnicą między obiema płciami jest zaangażowanie się w tworzenie związku.

Kobiety kładą większy nacisk na wychowywanie potomstwa, dlatego muszą być bardzo rozważne przy wyborze partnera.

Mężczyźni przywiązują mniejsza wagę do wyboru partnerki na krótki okres (np. jedną noc), ale w przypadku potencjalnej żony, której instynkt rodzicielski jest dużo większy, ich wybór jest zbliżony do kobiecego.

W badaniu na temat zmian preferencji partnerskich przez ostatnie 60 lat, okazało się, że kobiety coraz bardziej cenią status ekonomiczny swojego partnera.

Mimo, że mężczyźni mniej cenią sobie możliwości finansowe wybranek, to jest to jednak tendencja malejąca na przestrzeni ostatnich 60 lat.

Odnośnie preferencji małżeńskich, mężczyźni mają w sobie ewolucyjne psychologiczne mechanizmy, które predystynują ich do angażowania się w większą liczbę krótkich związków partnerskich, pod tym względem są bardziej tolerancyjni.

Heteroseksualni mężczyźni są najbardziej zazdrośni o niewierność seksualną, w porównaniu z heteroseksualnymi kobietami i homoseksualnymi kobietami i mężczyznami

W poszukiwaniach płodnego i zdrowego genetycznie partnera, mężczyźni bardziej cenią zdrowie, urodę i młodość swoich partnerek, Kobiety preferują mężczyzn silnych, atrakcyjnych i zasobnych, wiedząc, że będą oni mogli zapewnić byt i bezpieczeństwo ich potomstwu.

Ograniczenia, krytyka teorii

Większość badań ewolucyjnych dotyczyła osób samotnych (studentów).

Większość badaczy ewolucyjnych uważa, że preferencje partnerskie są instynktowne i nie opierają się na statusie związku, dlatego status małżeński nie jest brany pod uwagę w badaniach.

Ewolucyjni badacze pytali badanych o cechy, które cenią w potencjalnych partnerach, zapominając o rzeczywistej roli tych cech przy selekcji partnerskiej.

Użyli oni tych danych jako dowodów udowadniający ich teorię, ale nie wytłumaczyli jak i dlaczego ludzie wybierają danego partnera.

Udowodniono, że demograficzne, ekonomiczne, czy społeczne trendy mają duży wpływ na zmiany preferencji partnerskich, na przestrzenie 50 lat badań, a podejście ewolucyjne „zapomina” o tym.

Teoria nie uwzględnia wpływów kulturowych

Większość ewolucyjnych badań, kładła nacisk na różnice płciowe i grupowe, zapominając o różnicach indywidualnych, które często są najistotniejsze (w świetle innych teorii).

Teoria targów małżeńskich - teorie ekonomiczne

Czym jest dobrane małżeństwo - brak wystarczającej wiedzy.

Wszystkie najpopularniejsze teorie dotyczące wyborów małżeńskich sporządzone przez naukowców wykorzystują

koncepcję „rynku małżeńskiego” i wskazują na analogię między poszukiwaniem odpowiednich współmałżonków i towarów i obsługi na rynku ekonomicznym.

Na zawarcie pierwszego małżeństwa w istotnym stopniu wpływają tzw. Targi małżeńskie.

Targi te, opierają się na zasadzie bliskości, polegającej na niedużej odległości geograficznej oraz czasowej.

Na przestrzeni tych targów, osoby wymieniają się informacjami w poszukiwaniu partnerów.

Zadaniem targów małżeńskich jest ustalenie dostępności partnerów, wiąże się to z prawdopodobieństwem zawierania związków małżeńskich.

Według tych teorii na rynku ekonomicznym możemy otrzymać towary i obsługę na jakie pozwalają nam nasze środki finansowe podobnie na rynku małżeńskim poszukują pożądanych partnerów zgodnie z tym co sami mogą oferować.

W każdej kulturze występuje pewne wyobrażenie osoby, która wzbudza zainteresowanie przeciwnej płci i nadaje się na żonę lub męża.

To co osoby na rynku małżeńskim próbują zmaksymalizować to cechy, które będą posiadali ich potencjalni partnerzy życiowi.

Te charakterystyki to wygląd zewnętrzny, zarobki, wykształcenie, charakter, osobowość, umiejętność współżycia i szereg innych cech.

Niektóre charakterystyki, które określają atrakcyjność potencjalnego partnera są nieuchwytne i niezbyt dobrze zrozumiane prze te i inne osoby.

Można poczynić taką symulację umysłową dla celów teoretycznych.

Można użyć skali 10-o stopniowej, gdzie 10 oznacza najwyższą atrakcyjność a 0 najniższą.

Gdyby nie było różnicy w poziomach atrakcyjności, gdyby istniała jednakowa ilość mężczyzn i kobiet na rynku, gdyby rozdział atrakcyjności męskiej i żeńskiej był taki sam i gdyby każdy posiadł kompletną wiedzę o innych, to dziesiątki pobrały by się z dziesiątkami, dziewiątki z dziewiątkami, tak samo czwórki, a zera pozostałyby dla zer.

Na szczęście brak całkowitej zgodności na poszczególnych poziomach uniemożliwia taki okrutny sposób dopasowania.

Nawet te osoby, które ogólnie osiągają niski poziom atrakcyjności są w stanie osiągnąć dość wysoką specyficzną atrakcyjność dla niektórych osób.

Przy idealnie funkcjonującym rynku większość ludzi powinna pozyskać współmałżonków, których osobista specyficzna atrakcyjność jest przynajmniej trochę wyższa niż ich własny ogólny stopień atrakcyjności małżeńskiej.

Najtrwalszymi i najbardziej udanymi małżeństwami są takie małżeństwa w których małżonkowie są dla siebie bardziej atrakcyjni niż dla innych osób przeciwnej płci.

Przykładem mogliby być małżonkowie, którzy są na skali trójkami, ale dla siebie wzajemnie są ósemkami. Tych dwoje ludzi ceni się wzajemnie i nic nie jest w stanie osłabić ich zaangażowania w obecnym związku.

Odwrotnie te małżeństwa, w których małżonkowie są bardziej atrakcyjni dla wielu innych niż dla siebie nawzajem raczej nie osiągną sukcesu.

Małżeństwo ze średnią szansą osiągnięcia sukcesu, jeśli się taka zdarzy są to takie małżeństwa w których małżonkowie są dla siebie tak samo atrakcyjni jak i dla innych.

Drugim i pokrewnym wymaganiem dla dobrze dopasowanego małżeństwa jest otrzymanie przez współmałżonków tyle specyficznej atrakcyjności ile sami mogą zaoferować.

(wiązanie się z osobą, która jest dla niego czy dla niej adekwatnie atrakcyjna w zależności od tego, co sama może zaoferować na rynku małżeńskim)

Inna przydatna pojęciowo różnica występuje pomiędzy „rzeczywista atrakcyjnością małżeńską” i „pozorną atrakcyjnością małżeńską”. Pierwsza różnica wskazuje na to jak atrakcyjny będzie naprawdę współmałżonek, podczas gdy druga wskazuje na to jakim WYDAJE SIĘ on czy ona być na podstawie niekompletnej wiedzy o ich charakterystykach.

Decyzja o zawarciu związku małżeńskiego jest często podejmowana na podstawie pozornej atrakcyjności małżeńskiej a prawdziwą atrakcyjność można ocenić dokładnie dopiero po zawarciu związku.

Im bardziej zbieżna jest pozorna atrakcyjność z pozorną każdego ze współmałżonków, kiedy podejmowana jest decyzja o małżeństwie, tym większe prawdopodobieństwo sukcesu małżeńskiego.

Warunki sprzyjające optymalnemu dopasowaniu

Podstawowym wymaganiem dobrego początkowego dopasowania jest możliwość poznania dużej ilości i różnorodności potencjalnych kandydatów na współmałżonków, wystarczające ich poznanie i ocena ich atrakcyjności na podstawie nie tylko ich widocznych charakterystyk.

Ponadto bez wystarczającej „CYRKULACJI” na rynku KONKRETNA osoba nie będzie w stanie odpowiednio sprawdzić swojej własnej atrakcyjności.

Częstą przeszkodą wystarczającej cyrkulacji na rynku małżeńskim i związanie się z najodpowiedniejszą osobą jest przedwczesne zaangażowanie. (Wchodzenie w związek, który trudno jest zakończyć)

Im bardziej realistyczne będzie to wyobrażenie tym lepsze dopasowanie małżeńskie. W idealnych warunkach osoba podejmująca decyzje będzie miała wystarczającą wiedzę o sobie i innych przez doświadczenie na rynku małżeńskim i wcześniejsze doświadczenie heteroseksualne, aby dokonać realistycznej oceny.

Ponieważ ludzie często dokonują złych wyborów, najlepszych wyborów dokonują ci, którzy są pod wpływem rodziny i przyjaciół (słuchają doradców, jak na rynku), który są bardziej rozsądni i obiektywni w stosunku do wybrańców.

Trudności w wyborze partnera z perspektywy teorii ekonomicznej

Szeroko rozpowszechnione odkładanie zawarcia małżeństwa do czasu uzyskania pełnego wykształcenia, kiedy czas na cyrkulację jest optymalny

Własna atrakcyjność ludzi i ich standardy atrakcyjności nigdy nie są stałe ale stabilizują się w ciągu pierwszych kilku lat dorosłego życia. Oczywistym jest to że, małżeństwa zawierane z w czasie, gdy te charakterystyki się gwałtownie zmieniają mogą się dobrze niedopasować na tle długotrwałej atrakcyjności małżonków.

Warunki sprzyjające wystarczającej „cyrkulacji” jak wskazuje ten termin, są prawdopodobnie lepsze w szkole średniej, szkole wyższej i na uniwersytecie

Dla wielu zatrudnianych osób z rynku małżeńskiego poszukiwanie współmałżonków jest ograniczone tylko do czasu wolnego od pracy i ten czas jest tym bardziej ograniczony dla ambitnych młodych ludzi rozpoczynających karierę zawodową.

Oddalanie się od miejsca zamieszkania i pochodzenia społecznego przed wyborem partnera zmniejsza prawdopodobieństwo, że będzie to wybranek na długi okres czasu i w pewnym stopniu zwiększa ryzyko zawarcia związku z kimś, kogo pozorna atrakcyjność jest dużo wyższa niż jego lub jej rzeczywista atrakcyjność.

Kohabitacja , Konkubinat w selekcji partnerskiej i relacje przedmałżeńskie.

Niezalegalizowany związek kobiety i mężczyzny jest określany jako konkubinat, kohabitacja

„małżeństwo bez papierka”

Pojęcie „kohabitacja” pochodzi od łac. słowa

cohabitare - współmieszkać

J. Trost (1977)

Związek kohabitacyjny tworzą dwie osoby płci przeciwnej, wspólnie zamieszkujące przez dłuższy okres, prowadzące wspólne gospodarstwo domowe i utrzymujące stosunki seksualne.

Czynniki sprzyjające kohabitacji

Postępująca emancypacja kobiet - nowe rozumienie społecznego znaczenia kobiet, (doskonalenie się, uniwersalność, podniesienie świadomości, wykształcenia, - wzrost niezależności, autonomii),

Maleje znaczenie rytuałów związanych z zaręczynami, zawieraniem małżeństwa, urodzinami i śmiercią,

Koszty zawarcia małżeństwa przewyższają koszty wyjścia z niego

Kontrola narodzeń - ( na plan dalszy -posiadanie dzieci, stabilizacji)

Nadmierne zaangażowanie zawodowe i obawa przed utratą pracy - praca zaczyna dominować nad życiem osobistym czy rodzinnym,
Brak pracy - odraczanie decyzji o małżeństwie i planowaniu rodzicielstwa,

Demokracje europejskie nie chronią instytucji małżeństwa i rodziny w wystarczającym stopniu, nie stwarzają warunków do jej rozwoju

Względy ideologiczne - filozofia życiowa oparta na lansowaniu wolności, niezależności, nieograniczonej rygorami prawa miłości

W krajach wysokorozwiniętych - zainteresowanie powrotem do tradycji

Badania porównawcze wolnych związków i małżeńskich

Kto wybiera (preferuje) związek nieformalny?

„EFEKT SELEKCJI”

osoby z odpowiednią „filozofią małżeństwa” i systemem wartości
nie ujawniają tendencji do zawarcia małżeństwa,
częściej żyją w konkubinacie niż inni.

Nieumiejętność utrzymania intymnych RELACJI

W związkach kohabitacyjnych istnieje ukryte założenie, że partnerzy w każdej chwili mogą się rozstać, ogranicza to wspólne i dalsze plany i planowanie potomstwa.

Może być zależność intelektualna i ekonomiczna - bierze się pod uwagę korzyści bycia z tym właśnie partnerem, partner powinien coś wnieść do związku, wykształcenie, pozycje społeczną

Są to zwykle ludzie o liberalnych poglądach i wartościach, tradycja ma mniejsze znaczenia, religijność nie jest ważna.

PŁEĆ A KOHABITACJA

Generalnie związki nieformalne są bardziej akceptowane przez mężczyzn niż kobiety- niezobowiązujący związek jest dla nich bardziej wygodny

Kobiety zorientowaną na karierę zawodową częściej wybierają kohabitację
Mężczyźni zorientowani na karierę bardziej dążą do małżeństwa - liczą na różne formy wsparcia

Kohabitujace kobiety są bardziej niekonwencjonalne w zachowaniach seksualnych, w podziale ról ze względu na płeć

Dla mężczyzn istotny jest stosunek do czasu wolnego (szczególnie młodych) - małżeństwo redukuje czas wolny, nadmiar obowiązków domowych, porzucenie przyzwyczajeń

Porównywanie związków małżeńskich z „doświadczeniem konkubenckim” z tymi bez takowego doświadczenia

„EFEKT KOHABITACJI”

Z części badań wynika, że małżeństwa, które były poprzedzone konkubinatem, są gorszej jakości (pod względem odczuwanej satysfakcji) od tych przechodzących od razu do małżeństwa.

Dłuższy czas kohabitacji zmniejsza prawdopodobieństwo ślubu.

Im dłużej małżonkowie żyli w wolnym związku tym większą skłonność przejawiali do rozwodu.
Konkubinat przedmałżeński powodował większe ryzyko rozwodu, nawet biorąc pod uwagę posiadanie potomstwa.
Bycie w wielu wolnych związkach przed ślubem jest zasadniczym powodem niestabilności małżeństw.

Osoby żyjące w wolnych związkach przedmałżeńskich wykazywały mniejsze zaangażowanie dla swojego małżeństwa i większą skłonność do rozwodów w przypadku kumulowania się problemów .

Związki kohabitujące a małżeńskie (różnice)

Kohabitujący inwestują w siebie
a małżonkowie w związek -rodzinę, nie licząc kosztów

Małżeństwa są bardziej tolerancyjne na różnice w wykształceniu partnerów - nie wpływa ona negatywnie na związek.
W związkach kohabitujących „paradoksalny efekt niższych dochodów”.

W związkach nieformalnych dominuje głównie egocentryczna orientacja (nastawienie na własny interes) stąd akceptowana jest konkurencja w zdobywaniu zasobów finansowych

Brak równowagi w dochodach partnerów destabilizuje związki nieformalne, natomiast stabilizuje małżeńskie
Kohabitanci częściej są przekonani, że powinni w jednakowych stopniu wspierać wspólne życie, akceptują rozdzielność majątkową,
nie inwestują w dom ale go utrzymują wspólnie,
Nie stwarzają sobie możliwości dysponowania majątkiem partnera.

W małżeństwie kobiety inwestują w produktywność swojego partnera, oni zaś kompensują to żonom, dzielą się dochodami, doceniają ich zaangażowanie w realizację obowiązków domowych.

Związki zalegalizowane otrzymują więcej transferów od rodziny, co przekłada się na większe bogactwo i wsparcie

W związkach partnerskich kobiety nie inwestują w produktywność partnera, bo nic na tym nie zyskują, że on zarabia więcej,
jest też brak wsparcia ze strony rodziny

Małżeństwo jest bardziej proekonomiczne - długoterminowy i przyszłościowy jego status pozwala generować dochód
Niestałość związku osłabia produktywność i akumulację dóbr.

Dzieci ze związków formalnych wychowują się w lepszych warunkach niż ze związków nieformalnych i osób samotnych

Poziom integracji związków nieformalnych i formalnych zależy w głównym stopniu od poczucia bliskości, stabilności, intymności, poczucia zaufania (w szczególności kobiet)

zarówno kohabitujący jak i żonaci mężczyźni korzystniej oceniają własną satysfakcję seksualną w porównaniu ze swoimi partnerkami

Im dłuższy staż tym słabsze zadowolenie ze związku partnerskiego.
tendencja ta jest niewidoczna w związkach małżeńskich

Im dłuższy czas trwania związku nieformalnego tym mniejsze zainteresowanie zawarciem małżeństwa i posiadaniem potomstwa

Kohabitujący inwestują w siebie a małżonkowie w związek -rodzinę, nie licząc kosztów.

Zdrowie, patologia

Kohabitujący częściej cierpią na depresję niż poślubieni partnerzy.
Dla kobiet kohabitujacych sytuacja jest równie niepewna jak dla rozwiedzionych

Kohabitujący częściej mają problem z alkoholem niż małżonkowie i osoby samotne, bo małżonkowie są bardziej konwencjonalni w zachowaniu i stylu życia

Agresja jest dwa razy większa wśród kohabitujących niż małżonków,
dotkliwa przemoc jest 5 razy częstsza.
Częściej - nadużycia seksualne wobec dzieci;
Małżeństwo spowalnia proces rozwoju agresji i przeciwdziała jej generowaniu się

Rodzina pochodzenia

Kohabitujący młodzi rzadziej mieszkali w rodzinie pochodzenia z obojgiem rodziców, częściej wychowywani byli tylko przez matki.
Mężczyźni z rodzin pełnych częściej planują małżeństwo.
Kobiety pochodzące z rodzin niezgodnych i rozwiedzionych częściej decydują się na kohabitację

Teoria Sternberga

Chociaż uczucie to ma wiele odcieni i odmian, zdaniem R. Stemberga (1986) naj­ważniejszymi atrybutami dla każdego związku małżeńskiego są: namiętność, intymność oraz zaangażowanie.

Namiętność jest konstelacją silnych emocji, tak pozytywnych (zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość), jak i negatywnych (ból, niepokój, zazdrość, tęsknota), którym często towarzyszy silne pobudzenie fizjologiczne.

Z emocjami jakie towarzyszą miłości wiąże się silna motywacja do maksymalnego połączenia się z partnerem.

Dynamika namiętności w porównaniu z innymi atrybutami miłości jest dramatycz­na. Namiętność intensywnie rośnie, szybko osiąga swoje szczytowe natężenie i niemal równie szybko gaśnie. Namiętność nie może rosnąć w nieskończoność.

Załamanie wzrostu namiętności jest nieuchronną konsekwencją jej bardzo intensywnego wzrostu. Samo życie wymusza realistyczne spojrzenie na partnera i to jest przyczyną załamania namiętności lub jej przytłumienia. Istotą namiętności jest zaborczość i zachłanność, gdyż ludzie ją przeżywający odsuwają na plan dalszy inne rodzaje aktywności życio­wej. Nic więc dziwnego, że namiętność jest niekiedy porównywana z uzależnieniem od narkotyków, środków nasennych czy alkoholu gdyż jej zaspokojenie wymaga coraz większej dawki "czynników" ją wywołujących.

Intymność z kolei wyraża się w: poczuciu silnego związku z partnerem; pragnieniu dbania o jego dobro; szacunku dla niego; wzajemnym zrozumieniu; przekonaniu, że możemy na niego liczyć; przeżywaniu szczęścia w obecności partnera i z jego powo­du, umiejętności dzielenia się przeżyciami i dobrami, zarówno duchowymi, jak i ma­terialnymi; wymianie intymnych informacji; uznawaniu partnera za ważny element własnego życia, a w konsekwencji dawaniu mu emocjonalnego wsparcia.

Łagodna dynamika intymności sprawia, że siła uczuć składających się na intymność rośnie powoli i jeszcze wolniej opada. Wzrost intymności jest potrzebny szczególnie we wcześniejszych etapach związku, kiedy partnerzy pragną okazać sobie wzajemne zaufanie i zrozumienie.

W udanym związku małżeńskim najbardziej stabilnym składnikiem miłości, jak twierdzi R. Sternberg, jest zaangażowanie.

Zaangażowanie rozpatrywane w kontekście życia małżeńskiego jest rozumiane jako dążenie do trwałego związku oraz zmierzające do utrzymania tego związku pomimo występowa­nia różnych przeszkód.

Tak jak namiętność, będąca składnikiem miłości prawie w ogóle nie podlega rozumowi, a intymność podlega mu w niewielkim stopniu, tak zaangażo­wanie jest wysoce podatne na świadomą kontrolę ze strony kochających się ludzi.

Dzięki temu silne zaangażowanie partnerów (bądź jednego z nich), z jednej strony może być jedynym lecz skutecznym czynnikiem podtrzymującym związek, z drugiej strony zaś, świadoma zmiana decyzji odnośnie stopnia zaangażowania bądź też odwo­łanie tej decyzji sprawia, że związek może przestać istnieć z dnia na dzień.

Miłość w każdej diadzie małżeńskiej może mieć różne formy, a za przyczynę tego uważa się przewagę któregoś z wyżej wymienionych czynników lub ich dowolną kom­binację. W oparciu o kombinację trzech składników miłości, Sterberg stworzył przed­stawioną niżej klasyfikację miłości.

23

---