Rozliczenia bezgotówkowe

4.1. Pojęcie bankowości elektronicznej

Konkurencja na rynku finansowym zmusza banki do poszerzania oferty. Czasy, kiedy można było dokonywać operacji bankowych tylko przy tradycyjnym okienku kasowym już dawno minęły. Banki zdały sobie sprawę z tego, że tradycyjna forma komunikacji z klientami nie zaspokaja ich potrzeb oraz jest dla nich niewygodna. Powoli rozwinięto nowe metody dostępu do informacji o rachunkach i dokonywania operacji. Pierwszym pomysłem na poprawienie wygody klienta było użycie do tego celu telefonu - dziś w ofercie informację telefoniczną mają niemalże wszystkie banki. Kolejnym środkiem realizacji operacji przez klienta stały się bankomaty, początkowo umożliwiające tylko dokonywanie wypłat gotówki z rachunku, później również wpłat oraz dokonywanie przelewów. Obecnie oplatają one świat coraz gęstszą siecią pozwalając na dokonanie operacji prawie w każdym miejscu na świecie, przez 24 godziny na dobę. Po bankomatach przyszła kolej na komputery i Internet.

Bankowość elektroniczna staje się integralną częścią działalności banków, dla tradycyjnych banków staje się szansą, ale też i koniecznością. Z jednej strony poprzez zaawansowane technologie dystrybucyjne ułatwia dotarcie do nowych i utrzymanie obecnych klientów i tak rozpatrywana jest szansą, z drugiej staje się koniecznością gdyż pozwala obniżyć koszty, lepiej zaspokoić potrzeby klientów, staje się elementem walki konkurencyjnej na rynku.
Dla polskiego sektora bankowego bankowość elektroniczna jest szansą na zlikwidowanie opóźnienia technologicznego, sięgnięcia po najnowsze, światowe rozwiązania, które uczyniłyby banki nowoczesnymi instytucjami mogącymi szybko i sprawnie obsłużyć klienta i skutecznie stawić czoła konkurencji spoza polskiego sektora bankowego.

Funkcjonowanie przedsiębiorstw w dynamicznie zmieniających się warunkach rynku finansowego powoduje, że podlegają one szybkim przeobrażeniom zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Wysokie wymagania klientów, konkurencja ze strony sektora bankowego stymuluje instytucje bankowe do wprowadzania innowacyjnych technologii, rozwiązań organizacyjnych w celu wzbogacenia oferty oraz usprawnienia bezgotówkowego systemu rozliczeń transakcji dokonywanych przez klientów. Wprowadzanie nowoczesnych technologii w bankowości wpływa na wzrost efektywności dokonywanych transakcji.

Bankowość elektroniczna umożliwia przedsiębiorcom dostęp do swojego rachunku poprzez komputer. Istotą jej koncepcji jest wykorzystanie systemu elektronicznego transferu płatności, czyli systemu realizacji rozliczeń finansowych bez obiegu dokumentów papierowych oraz bankowych systemów automatycznej obsługi klientów. Podstawową ideą elektronicznej bankowości jest elektroniczna obsługa klienta poprzez włączenie go jako użytkownika do skomputeryzowanego systemu bankowego. Klient nie musi być osobiście obsługiwany w oddziale banku, gdyż ze wszystkich usług może korzystać np. przebywając w siedzibie firmy, dzięki połączeniu jego komputera z siecią bankową.

Rozwój bankowości elektronicznej wiąże się bezpośrednio z zaspokojeniem wymagań klientów. Korzyści przez nich oczekiwane są bardzo zróżnicowane, a do najważniejszych można zaliczyć:

• szybszy dostęp do informacji finansowej - klienci uzyskują dostęp do pełnej informacji o samym banku oraz o jego produktach i usługach, większość banków oferuje także serwisy finansowo - gospodarcze zawierające m.in. kursy walut, notowania giełdowe;

• ograniczenie czasochłonnych, bezpośrednich kontaktów z oddziałem prowadzącym rachunek - wszelkie operacje na rachunku mogą być wykonywane o dowolnej porze dnia, czy nocy, bez względu na to, czy oddział prowadzący rachunek jest w danej chwili otwarty. Nie jest potrzebna osobista wizyta przedsiębiorcy w oddziale, co zazwyczaj wymaga od niego poświęcenia określonego czasu na dojazd i oczekiwanie w kolejce w samym banku;

• udostępnienie nowych produktów bankowych - usługi wcześniej nie występujące lub trudne do zrealizowania za pomocą tradycyjnych mediów dzięki bankowości elektronicznej mogą być oferowane szybciej i większej grupie klientów;

• przyspieszenie transakcji płatniczych i przepływu strumieni pieniężnych - operacje bankowe wykonywane są szybciej na etapie zarówno przygotowania dokumentów elektronicznych klienta, jak i realizacji transakcji przez bank;

• efektywniejsze gospodarowanie środkami na rachunku - ponieważ dostęp do stanu konta jest natychmiastowy, a transakcje wykonywane są natychmiast, klient może efektywniej zarządzać swoimi zasobami finansowymi np. lokując środki pieniężne na lokatach;

• zmniejszenie obciążenia własnego systemu drukowania dokumentów papierowych - znika konieczność drukowania dokumentów, zmniejszając czasochłonność i koszty przygotowania transakcji finansowej;

• poprawę bezpieczeństwa dysponowania środkami pieniężnymi - dzięki systemom bezpieczeństwa stosowanym przez banki transakcje klienta są zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych.

Z kolei do podstawowych korzyści banku związanych z wprowadzeniem usług bankowości elektronicznej, można zaliczyć przede wszystkim:

• możliwość szybszej obsługi klienta - systemy bankowości elektronicznej pracują szybciej i bardziej wydajnie niż pracownicy fizycznie zatrudnieni w oddziale banku;

• możliwość lepszego dopasowania do potrzeb i wymagań klienta - technologie internetowe umożliwiają zbieranie informacji o kliencie i dostosowywanie oferty banku do jego indywidualnych wymagań;

• oszczędność kosztów związana z tworzeniem rozbudowanej sieci oddziałów - dostęp do rachunku jest możliwy z dowolnego miejsca;

• oszczędność kosztów związanych z obsługą klientów - redukcja kosztów działalności;

• eliminacja zagrożeń związanych z tradycyjnymi przestępstwami bankowymi - znikają możliwości tradycyjnych przestępstw bankowych.

4.2. Rodzaje systemów bankowości elektronicznej

Podział systemów bankowości elektronicznej może być dokonywany na podstawie różnych kryteriów. Podziały te utożsamiane często są z parametrami rozwiązań, które określają ich możliwości.

Ze względu na rodzaj możliwych do wykonania przez klienta operacji przy pomocy zdalnego dostępu do usług banku , bankowość elektroniczną można podzielić na:

• system usług pasywnych - umożliwia wgląd do konta bankowego np. sprawdzając stan konta, kursy walutowe, aktualne notowania giełdowe, nie jest natomiast możliwe przeprowadzanie jakichkolwiek operacji bankowych;

• system usług półaktywnych - polega na możliwości dokonywania operacji bankowych, ale tylko pomiędzy własnymi rachunkami w tym samym banku, oferta usług obejmuje dostęp bierny, wzbogacony o dodatkowe opcje dotyczące możliwości zakładania lokat terminowych;

• system usług aktywnych - umożliwia dokonywanie zleceń obciążających konto klienta np. zleceń płatniczych w kraju, jak i zagranicą, zleceń stałych lub okresowych, obracać papierami wartościowymi, zakładać i likwidować lokaty, składać zastrzeżenia dotyczące czeków, kart płatniczych.

Ze względu na tryb składania zleceń i proces ich realizacji systemy bankowości elektronicznej dzieli się na on-line i off-line. Praca w trybie on-line zapewnia natychmiastowe wykonanie zleceń oraz uzyskanie aktualnych danych dotyczących rachunku bankowego, są to czynności kosztowne z uwagi na konieczność stałego połączenia z bankiem w trakcie korzystania z usług elektronicznych.

Praca w trybie off-line polega na tym, iż zlecenia mogą być przygotowane wtedy, gdy system klienta nie jest połączony z bankiem. Połączenia są inicjowane tylko w celu przekazania zleceń i trwają tyle ile wymiana danych. Choć tryb ten nie podaje najbardziej aktualnych danych, zaletą jego jest możliwość dokładniejszego sprawdzenia składanych zleceń.

Ze względu na sposób współpracy procesu zleceń z systemem informatycznym klienta można wyróżnić:

• systemy obsługiwane ręcznie - kiedy każde polecenie kierowane jest do

banku, gdzie musi być wprowadzone ręcznie przez operatora do systemu obsługującego proces zleceń;

• systemy obsługiwane automatycznie - kiedy polecenia kierowane do

banku mogą być tworzone w systemie informatycznym klienta, a następnie wykorzystując proces zleceń i realizacji, przekazywane są do banku.

Do podstawowych narzędzi bankowości elektronicznej zalicza się: corporat-banking, bankowość telefoniczną, bankowość internetową,

Pojęcia home-bankingu i corporate-bankingu oznaczają usługi umożliwiające korzystanie przez klienta z zasobów systemu informatycznego banku przy wykorzystaniu systemu informatycznego klienta, przy czym terminu home-banking używa się w odniesieniu do klientów indywidualnych, natomiast corporate-banking (lub tele-banking) oznacza usługę skierowaną do klientów instytucjonalnych. Największy udział w rynku usług home/corporate bankingu mają systemy informatyczne umożliwiające dostęp do rachunków HomeCash i MultiCash.

System HomeCash przeznaczony jest dla klientów indywidualnych. Pozwala on na dokonywanie płatności krajowych przez 24 godziny na dobę, w weekendy i święta bez konieczności wizyty w oddziale banku, dostępna jest opcja poleceń stałych i terminowych, dzięki którym system sam przygotowuje polecenia we właściwym czasie. HomeCash pozwala również na import danych z innych aplikacji finansowych, co eliminuje konieczność wielokrotnego przepisywania tych samych danych. System HomeCash umożliwia na bieżąco wgląd w wyciągi z rachunków zawierające szczegółową informację o każdej operacji, a także saldo otwarcia i zamknięcia, a także określenie salda początkowego jeszcze przed otwarciem banku.

System MultiCash przeznaczony jest dla klientów instytucjonalnych. Pozwala on nie tylko na bieżącą obsługę rachunku w banku, ale również umożliwia wszechstronną prezentację danych oraz zapewnia możliwość współpracy z systemami zewnętrznymi np. finansowo-księgowym lub płacowym. W systemie tym dostępny jest również moduł umożliwiający dokonywanie płatności zagranicznych po kursach podstawowych, preferencyjnych i negocjowanych. Ponadto możliwe jest realizowanie transakcji z opcją walutowej transakcji terminowej. Wszyscy klienci korzystający z tego modułu otrzymują standardowo informacje o bieżących kursach walut. Do ważnych modułów systemu MultiCash należy także moduł Cash Management zawierający narzędzia do analizy danych, które pozwalają użytkownikowi generować dowolne raporty dotyczące sald, wyciągów i operacji na rachunku. Możliwe jest także obliczanie salda dostępnych środków dla dowolnego dnia lub okresu wybranego przez użytkownika. MultiCash pozwala obejrzeć operacje historyczne oraz bieżące na wszystkich dostępnych dla użytkownika rachunkach.

Rozwój technologii telekomunikacyjnych w ostatnim okresie czasu umożliwił powstanie nowego kanału komunikacyjnego pomiędzy bankiem, a klientem - zdalną obsługę rachunku poprzez telefon. Do korzystania z tej usługi bankowej wystarczy telefon komórkowy lub stacjonarny z możliwością tonowego wybierania numerów. Dostęp do operacji na rachunku uzyskuje się za pomocą wybierania cyfr z klawiatury odpowiadających możliwym do wykonania operacjom. Identyfikacja osoby upoważnionej sprowadza się do prawidłowego podania numeru PIN. Obsługa zgłoszenia klienta realizowana jest automatycznie. Niekiedy istnieje możliwość połączenia się z operatorem, obsługującym bardziej skomplikowane operacje. Operacje wykonywane na rachunku za pomocą telefonu podzielić można na operacje pasywne, gdzie klient tylko pobiera informacje o stanie rachunku oraz na operacje aktywne skutkujące zmianą salda i historii rachunku.

Rozwój telefonii komórkowej umożliwił powstanie nowego kanału komunikacji pomiędzy bankiem a klientem w postaci komunikatów SMS wysyłanych poprzez telefony komórkowe. Podobnie jak w przypadku tradycyjnych usług bankowości telefonicznej, operacje dokonywane poprzez komunikaty SMS mają charakter pasywny lub aktywny. Dzięki tej usłudze klient banku może uzyskać informacje o wysokości salda rachunku lub rachunków, operacjach wykonywanych ostatnio oraz kursach walut. Możliwe jest także zakładanie lokat i wykonywanie przelewów na podane wcześniej konta.

Sieć Internet jest najmłodszym medium, poprzez które banki docierają do klientów. Niezwykły rozwój technologii internetowych umożliwił zaoferowanie klientom pełnej palety produktów bankowych przy znacznie niższych kosztach w porównaniu do bankowości tradycyjnej. Powstają także banki wirtualne czyli takie, które nie mają tradycyjnych, umiejscowionych oddziałów, a swoją działalność prowadzą wyłącznie poprzez Internet. W Polsce dostęp do sieci jest jeszcze niewielki (szacuje się, że ma go ok. 2 mln osób) ale większość z banków wprowadziło lub planuje wprowadzić w najbliższym czasie usługi bankowe oferowane poprzez Internet. Jak twierdzi Paweł Łysakowski z Rady Bankowości Elektronicznej przy Związku Banków Polskich "w przyszłości banki będą skazane na Internet i te, które nie będą korzystały z tego kanału dystrybucji swoich usług mogą mieć poważne problemy z konkurencją". Do korzystania z bankowości internetowej klient powinien posiadać dostęp do Internetu poprzez komputer z modemem, łącze telekomunikacyjne oraz przeglądarkę WWW.

Bankowość elektroniczna jest młodym kanałem dystrybucji usług bankowych. Niedojrzałość technologii bankowości elektronicznej, brak standardów w tej dziedzinie oraz chęć wyprzedzenia konkurencji sprawiają, że ten obszar działalności bankowej poddany jest wielu zagrożeniom. Jeden z możliwych do zastosowania, głównych podziałów zagrożeń związanych z bankowością elektroniczną, polega na wyodrębnieniu dwóch kategorii:

• zagrożeń wewnętrznych, pozostających w pełni w zakresie wpływu instytucji finansowej (banku), której dotyczą,

• zagrożeń zewnętrznych, mających swe źródła poza zakresem wpływu banku.

Zagrożenia wewnętrzne stanowią, według różnych źródeł, od 60 do 80% wszystkich zagrożeń, a wynikają z niedopełnienia obowiązków lub przekroczenia (nadużycia) uprawnień przez własnych pracowników danej organizacji. Główne przyczyny zagrożeń wewnętrznych to:

• brak polityki bezpieczeństwa,

• nadmierne przywileje pracowników,

• brak dokumentowania zdarzeń,

• brak planów ciągłości działania,

• brak lub zbyt późna reakcja na nieprawidłowości.

Zagrożenia bezpieczeństwa stron uczestniczących w transakcjach bankowości elektronicznej uchodzą za główne ograniczenie rozwoju tej dziedziny. Równolegle z nim występuje jednak szereg innych ograniczeń i barier, będących wynikiem burzliwego rozwoju tej dziedziny (np. brak norm technicznych i regulacji prawnych), jak i mających swe źródła w niedorozwoju innych rodzajów usług, pełniących tu funkcje pośredniczące (np. infrastruktura telekomunikacyjna).

Na potrzeby tych rozważań proponuje się przyjęcie podziału wszystkich tych zagrożeń i ograniczeń zewnętrznych na :

• techniczne,

• strukturalne,

• systemowe.

Ostatnią grupę ograniczeń i barier dla rozwoju bankowości elektronicznej stanowią te z nich, które mają charakter systemowy: nie wynikają ze słabości dostępnej techniki bądź z zakresu regulacji prawnych czy normalizacyjnych i nie są spowodowane brakami infrastruktury.

4.3. Księgowe ujęcie rozliczeń bezgotówkowych

Każda jednostka gospodarcza powinna posiadać jeden lub kilka rachunków bankowych w jednym lub w kilku bankach. Obowiązek posiadania rachunku bankowego i gromadzenia na nim oraz wydatkowania za jego pośrednictwem środków pieniężnych nakłada na jednostki gospodarcze ustawa o działalności gospodarczej. Obowiązek ten ciąży na jednostce gospodarczej, kiedy:

1. stroną transakcji jest inna jednostka gospodarcza mająca obowią­zek posiadania rachunku

bankowego,

b) jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000 ECU albo równowartość 1000 ECU,

c) suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w po­przednim miesiącu przekracza 10000 ECU.

Pod pojęciami „jednorazowa należność" lub „jednorazowe zobowiąza­nie" należy rozumieć wysokość realizowanych w jednym dniu operacji z danym kontrahentem, niezależnie od liczby faktur i czasu ich wystawienia. Takie sformułowanie uniemożliwia obchodzenie obowiąz­ku rozliczeń bezgotówkowych przez wystawianie kilku faktur na rzecz jednego kontrahenta, nie przekraczających indywidualnie kwoty 1000 lub 3000 ECU.

Rozliczenia bezgotówkowe mogą być prowadzone w formie:

• polecenia przelewu,

• czeków rozrachunkowych,

• akredytywy,

• weksli.

Polecenie przelewu jest udzieloną bankowi na odpowiednim druku dyspozycją do uznania rachunku bieżącego dłużnika i obciążenia rachunku bieżącego wierzyciela wymienioną w dyspozycji pisemnej kwotą. Przyjęcie polecenia przelewu przez bank jest uzależnione od posiadania odpowiedniego pokrycia otrzymanej dyspozycji na rachunku bieżącym dysponenta.

Rozliczenia za pośrednictwem czeku rozrachunkowego polegają na wręczeniu wierzycielowi przez dłużnika czeku wystawionego na kwotę będącą równowartością długu. Posiadanie książeczki czekowej z czekami, opatrzonymi klauzulą „gwarancja zapłaty", jest równoznaczne z zabloko­waniem odpowiedniej kwoty na rachunku bieżącym przeznaczonej na pokrycie czeków. Wymaga to zawarcia odpowiedniej umowy z bankiem.

Również formą zabezpieczenia terminowej zapłaty zobowiązań może być akredytywa. Jest ona formą wydzielenia stosownej sumy z rachunku bieżącego odbiorcy i zablokowania jej na pokrycie zobowiązań wobec określonego dostawcy. Po zrealizowaniu przez dostawcę umowy na­stępuje wykorzystanie akredytywy poprzez przekazanie środków pienię­żnych na rachunek dostawcy.

Ewidencja środków pieniężnych na rachunku bieżącym oraz roz­liczenia pieniężne, dokonywane za pośrednictwem tego rachunku, mają odzwierciedlenie na koncie 13 - „Rachunek bieżący".

Wpływy środków pochodzących z wpłat własnych, otrzymanych przelewów, zainkasowanych czeków rozrachunkowych, zrealizowanych akredytyw itp. księguje się po stronie „Winien" konta „Rachunek bieżący". Natomiast wypłaty, jak: podjęcie gotówki do kasy, pokrycie zobowiązań w drodze przelewów, realizacja akredytyw, realizacja własnych czeków rozrachunkowych księguje się po stronie „Ma" tego konta.

Podstawa powyższych księgowań są dokumenty otrzymane z banku wraz z wyciągiem z rachunku bieżącego, a będące odzwierciedleniem księgowań dokonanych na koncie prowadzonym przez bank. Do najważniejszych dowodów, stanowiących podstawę zmian w stanie i wartości środków pieniężnych na rachunku bieżącym zalicza się: polecenia przelewów, dowody wpłat gotówkowych własne i obce, noty bankowe. Noty służą do skorygowania obrotów i sald na rachunku bieżącym w wyniku zaistniałych i wyjaśnionych błędów, bądź do wykazania naliczonych odsetek.

Powiązania księgowe konta „Rachunek bieżący" z tytułu różnych form rozliczeń pieniężnych przedstawia poniższy schemat:

Schemat nr 1

Powiązania księgowe konta 13 - „Rachunek bankowy”

Źródło: opracowanie własne

Jeżeli jednostka gospodarcza posiada tylko jeden rachunek bieżący, to wówczas nie prowadzi ewidencji szczegółowej. Natomiast przy większej liczbie rachunków w bankach jest konieczne ich wyodrębnienie w ewidencji analitycznej. W przypadku ulokowania na rachunku bankowym środków pieniężnych w walucie obcej istnieje obowiązek prowadzenia ewidencji w walucie polskiej i obcej. W przypadku takim należy ustalać różnice kursowe przy obrotach bieżących i na dzień bilansowy. Ujemne różnice obciążają koszty finansowe, a dodatnie różnice odnosi się na dobro przychodów finansowych.

Konta rachunków bankowych w zakładowym planie kont mogą być rozbudowane na zasadzie podzielności poziomej, i tak w ramach rachunków bankowych można przewidzieć funkcjonowanie następujących kont:

• 131 - „Rachunek bieżący",

• 132 - „Rachunki bankowe lokat",

• 133 - „Rachunki bankowe środków wyodrębnionych",

• 134 - „Akredytywy",

• 135 - „Inne rachunki bankowe",

• 146 - „Weksle obce",

• 147 - „Czeki obce",

• 149 - „Środki pieniężne w drodze".

Rozliczenia za pomocą weksli są specyficzną formy obrotu bezgotówkowego i noszą nazwę obrotu wekslowego. Weksel jest dokumentem wystawionym w określonej przez prawo formie, zawierający bezwarunkowe zobowiązania do zapłaty określonej sumy pieniężnej określonej osobie w określonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną. Weksel jest zobowiązaniem płatniczym, wystawionym na specjalnym blankiecie, ostemplowanym opłatą skarbową. Posiadacz weksla może za jego pomocą regulować swoje zobowiązania lub może go zdyskontować w banku, zamieniając na środki pieniężne. W obrocie wekslowym rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje weksla, tj.:

• trasowany,

• własny.

Weksel trasowany - ciągniony, obcy, trata (od włoskiego trarre - ciągnąć) zawiera polecenie wystawcy (zwanego trasantem), wydane innej osobie (zwanej trasantem) zapłacenia określonej kwoty, na rzeczy osoby trzeciej, zwanej remitentem, (od las. remittens - odsyłający). Jeżeli remitent zgłosi się do trasata przed terminem płatności, aby potwierdził on zgodę na wykonanie polecenia trasanta, to wówczas trasat uznający polecenie staje się akceptantem (od łac. acceptans - przyjmujący), a sam weksel nosi nazwę weksla akceptowanego.

Weksel własny, zwany również weksel sola, jest bezwarunkowym zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy na rzecz innej osoby, zwanej remitentem. Istotne jest, iż głównym dłużnikiem weksla własnego jest jego wystawca. Weksel własny może być również przez remitenta przeniesiony na inną osobę, wtedy remitent staje się dłużnikiem wekslowym następnego posiadacza weksla. Taka czynność powoduje, że weksel staje się rymesą. Wiarygodność weksla może być dodatkowo wzmocniona, jeżeli jego zapłatę zagwarantuje poręczyciel (żyrant) przyjmujący - w przypadku odmowy wykonania zobowiązania - odpowiedzialność za realizację weksla. Na dowód poręczenia, tj. awalu (od włoskiego: avallo - przekazanie), poręczyciel (awalista) podpisuje się na przedniej stronie weksla, zwykle obok wystawcy.

Różnorodność wymienionych wyżej określeń nasuwa potrzebę odrębnego wyjaśnienia podstawowych terminów stosowanych w obrocie wekslowym:

a) wystawca - osoba lub firma, która wystawia weksel,

2. trasant - osoba, która wystawia weksel ciągniony (trasowany),

3. trasat - osoba lub firma wymieniona w wekslu, której wystawca dokumentu poleca dokonanie zapłaty,

4. akceptant - trasat, który przyjął weksel trasowany, tzn. złożył na nim swój akcept, stając się w ten sposób głównym dłużnikiem wekslowym,

5. remitent - osoba, na której rzecz lub zlecenie ma być dokonana zapłata weksla, tzn. pierwszy wierzyciel uprawniony do odbioru sumy wekslowej,

6. indosant - osoba, która ustępuje weksel innej osobie (pierwszym indosantem jest remitent),

7. indosantariusz - osoba, która przejęła prawa wekslowe od remitenta lub kolejnego po nim indosanta,

h) awalista - poręczyciel, żyrant odpowiadający na równi z osobą, za którą poręczył za zobowiązanie lub do tej części jego wysokości, która została określona w tekście poręczenia,

i/ domcyliant - osoba trzecia, u której ma nastąpić zapłata weksla, trasat lub

trasant, domicylując weksel, określa, że jego zapłata nastąpi u tej osoby.

Jedną z wielu funkcji weksla i najważniejszą jest funkcja kredytowa występująca w transakcji kupna - sprzedaży i polegająca na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu, tzw. kredytu kupieckie­go. Funkcja kredytowa weksla występuje także przy zaciąganiu pożyczek pieniężnych, wzmacniając gwarancję ich spłaty. Stosowanie weksla jako narzędzia kredytu polega na wręczeniu weksla sprzedawcy, który z kolei dyskontuje go w banku jako tzw. rymesę, tj. weksel otrzymany za towar. Sprzedanie przez podmiot gospodarczy weksla bankowi nazywa się eskontem. Eskontowanie weksla w banku jest połączone z potrąceniem przez bank dyskonta, tj. odsetek od sumy wekslowej liczonych od dnia eskontowania weksla do dnia jego płatności.

Dyskonta weksli dokonują banki na podstawie umowy zawieranej zgodnie z wnioskiem jednostki gospodarczej. Wniosek taki powinien zawierać:

• proponowaną górną granicę kwoty, do której będą składane weksle,

• proponowany czas trwania umowy,

• przedstawienie aktualnej oraz przewidywanej sytuacji finansowej i

płatniczej.

Dyskontując weksle, bank kieruje się następującymi zasadami:

a) stosuje stopę dyskontową obowiązującą w banku w dniu dokony­wania dyskonta, a ustaloną na mocy odrębnych zarządzeń,

b) liczby procentowe oblicza się za czas od dnia dyskontowania do dnia płatności weksla z tym, że do liczby dni wlicza się dzień dyskontowania, a pomija dzień płatności weksla,

c) przy obliczeniu liczb procentowych przyjmuje się rok równy 360 dniom, a miesiąc równy 30 dniom.

Dyskonto wekslowe umożliwia uzyskanie płynnej gotówki przez dotychczasowego posiadacza weksla już w momencie wyrażenia przez bank zgody na przyjęcie weksla. W tym celu posiadacz weksla przed­kłada weksel w banku z indosem in blanco z wnioskiem o dokonanie dyskonta. Przyjmując weksel, bank uzupełnia odpowiednio treść indosu in blanco, zmieniając go na indos pełny, wskazujący bank jako indosatariusza.

W razie niespłacenia weksla w terminie bank może dochodzić w drodze regresu oprócz sumy wekslowej także odsetek ustawowych, kosztów protestu i innych wydatków. Bank może również sprolongować termin płatności weksla, wówczas dłużnik powinien wystawić nowy weksel, który powinien być wystawiony na taką sumę, aby zdyskontowany w terminie daje wartość nominalną.

Ewidencję księgową weksli własnych i weksli obcych prowadzi się w ich wartości nominalnej na koncie 14 - „Pozostałe środki pieniężne”. Po stronie „Wn” tego konta ujmuje się zwiększenie stanu weksli obcych, a po stronie „Ma” - zmniejszenie ich stanu.

Ewidencja analityczna prowadzona do tego konta powinna w zakresie weksli uwzględniać wyodrębnienie weksli obcych w dyspozycji własnej oraz weksli obcych oprotestowanych. Wskazane jest również założenie ewidencji pomocniczej w formie wykazów weksli obcych i własnych. Poniższe formularze prezentują przykłady takich wykazów.

Formularz nr 1

Wykaz weksli obcych

L.p.	Data wystawienia	Wystawca	Miejsce płatności	Termin płatności	Kwota weksli	Dni	%	Uwagi

Źródło: Z.Kołaczyk, Rachunkowość finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999r.

Formularz nr 2

Wykaz weksli własnych

L.p.	Data wystawienia	Remitent	Data płatności	Kwota weksli	Dni	%	Uwagi

Źródło: Z.Kołaczyk, Rachunkowość finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999r.

Powiązania księgowe w zakresie obrotu wekslami obcymi przedstawia poniższy schemat:

Schemat nr 2

Ewidencja weksli obcych

Źródło: opracowanie własne

Nieco innymi powiązaniami księgowymi charakteryzuje się obieg weksli własnych. Przedstawia to poniższy schemat:

Schemat nr 3

Ewidencja weksli własnych

Źródło: opracowanie własne

W podobny sposób jak weksle obce przebiega ewidencja obrotu czekami obcymi, co ilustruje poniższy schemat:

Schemat nr 4

Ewidencja czeków obcych

Źródło: opracowanie własne

A. Gospodarowicz, Technologie informatyczne w bankowości, Wydawnictwo akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 46-48

A. Gospodarowicz, Technologie informatyczne w bankowości, Wydawnictwo akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2002, str. 48.

J. Grzywacz, Podstawy bankowości - system bankowy, kredyty i rozliczenia, ryzyko i ocena banku, marketing, Difin, Warszawa 2002, s. 73

A. Gospodarowicz, Technologie informatyczne w bankowości, Wydawnictwo akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 50-51

A. Gospodarowicz, Technologie informatyczne w bankowości, Wydawnictwo akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 51-53

Dz.U. Nr 41, poz. 324 z 23 grudnia 1988r. wraz z póź. zm.

Przeliczone na złote według kursu kupna walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokuje się operacji finansowych.

Z.Kołaczek, Rachunkowośc finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999, s. 174-175

Z.Kołaczek, Rachunkowośc finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999, s. 176-178

Z.Kołaczek, Rachunkowośc finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999, str. 179-181.

---