MODEL POEZJI SKAMANDRA
Opracowanie hasła na podstawie „Słownika literatury polskiej” pod red. Marka Piechoty, wyd. I, Katowice 2008.
Na początek trochę historii…
SKAMANDER- grupa poetycka założona w 1918 roku przez Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego, Jarosława Iwaszkiewicza, Kazimierza Wierzyńskiego oraz Jana Lechonia. Wzorem dla Skamandrytów była przede wszystkim twórczość Leopolda Staffa. Była to najbardziej popularne i wpływowe ugrupowanie w Polsce międzywojennej. Miała olbrzymi wpływ na ukształtowanie się obiegowego stylu poetyckiego tamtych lat. Grupa skupiała się najpierw wokół czasopisma „Pro Arte et Studio”, a następnie wokół miesięcznika „Skamander”. Istotnym epizodem było wspólne wystąpienie poetów w kawiarni „Pod Picadorem”.
Nazwa miesięcznika i grupy zastała zaczerpnięta z fragmentu „Akropolis” Wyspiańskiego, oznacza ona rzekę w Azji Mniejszej przepływającą przez równinę trojańską.
Z grupą byli także związani: Feliks Przysiecki, Maria Pawlikowska - Jasnorzewska, Stanisław Baliński, Jerzy Liebert.
Grupa Skamandrytów była grupą sytuacyjną, nie występowała ze wspólnym programem i jednakowe myślenie o poezji nie było czynnikiem integrującym członków grupy. Celem wspólnoty było przede wszystkim zajęcie optymalnej pozycji na rynku wydawniczym i czytelniczym, a w konsekwencji opanowanie rynku literackiego i wzmocnienie prestiżu pisarzy.
W grudniu 1919 roku poeci po raz pierwszy wystąpili na wspólnym wieczorze pod nazwą „grupy Skamander”. W tym czasie (od 1919 roku) poeci biorą aktywny udział w życiu literackim: uczestniczą we wspólnych wieczorach poetyckich, w zbiorowych manifestacjach, prowadzą wspólne kampanie.
Pojawiają się wtedy pierwsze tomiki poszczególnych poetów: Julian Tuwim - Czyhanie na Boga (1918 r.), Jan Lechoń - Karmazynowy poemat (1920 r.), Antoni Słonimski - Sonety (1918 r.), Kazimierz Wierzyński - Wiosna i wino (1919 r.), Jarosław Iwaszkiewicz - Oktostychy (1918 r.) Ich działalność artystyczna obejmowała rozmaite rodzaje twórczości: poezję, twórczość sceniczną i dramaturgiczną, krytykę, publicystykę literacką, twórczość satyryczną i kabaretową. Skamandryci mieli wyrobioną pozycję w życiu literackim, uczestniczyli w życiu towarzyskim stolicy, wpływali na politykę kulturalną i na rozwój literatury tamtych lat. Lata od 1929 do 1944 to lata powolnej dezintegracji grupy i jej rozpadu. Zanikają tak charakterystyczne dla Skamandra tendencje optymistyczno-witalistyczne oraz zaczyna słabnąć więź grupowa. Dochodzi do tego głównie na tle stosunku poszczególnych poetów do obozu sanacyjnego - zamachu majowego i autorytarnych rządów Piłsudskiego, wyborów brzeskich, rozpadu obozu sanacji po śmierci Marszałka. Pomimo to w świadomości społecznej znacznie dłużej utrzymuje się przeświadczenie o ścisłym powiązaniu grupy.
Zgodnie z założonym celem grupy Skamandryci nigdy nie wystąpili ze wspólnym programem poetyckim. We wspólnych deklaracjach wyraźnie nawet odżegnywali się od formułowania programowych założeń. Ogłosili jednak wypowiedzi zbiorowe, w których pojawiają się pewne postulaty spełniające warunki ogólnych, wspólnych tendencji grupowych.
Jest to przede wszystkim:
-hasło swobodnego rozwoju każdego talentu (zasada talentyzmu),
-hasło związania sztuki z teraźniejszością (postulat tzw. prezenteizmu),
-hasło pochwały wszystkich przejawów życia w jego biologicznej pełni i bujności (postulat tzw. witalizmu),
-postulat populizmu, który oznaczał szerzenie kręgu czytelników, włączenie do odbiorców Noego czytelnika oraz nadanie poecie nowego statusu społecznego polegającego na m.in. łączeniu roli eksperta literackiego i technika literackiego tworzącego teksty satyryczne, kabaretowe, przeznaczone do drugiego, umasowionego obiegu literatury,
-opozycja antymłodopolska i antyawangardowa (lekceważący stosunek do awangardowych poetów),
-bliska była Skamandrowi poetycka ideologia futuryzmu i ekspresjonizm,
-mowa potoczna jest tworzywem poezji, ale wystrzegali się brutalność i wulgarności,
-tradycyjna forma wiersza - regularność
-regularne, pełne rymy,
-zrozumiałe metafory, podobne schematy percepcyjne,
-ucodziennienie poezji,
-celem nie było skandalizowanie,
-poeci Skamandra to poeci miasta,
-kult życia, radości, młodość, zachwyt nad życiem, akceptowanie odmienności,
Dodatkowe informacje z Wikipedii
Główne cechy
bezprogramowość, związana z postulatem wolności; według Skamandrytów programy jedynie ograniczają poezję (stąd zamiłowanie wobec koncepcji witalizmu oraz talentyzmu), programów literacko-poetyckich jest tyle, ile pisarzy i literatów;
koncepcja poety "słowiarza", rzemieślnika słowa, nie wynoszącego się ponad tłum poety-uczestnika;
zachwyt nad życiem (również jego stroną biologiczną) i codziennością, zwrot ku sprawom "szarego" człowieka, najważniejsza jest teraźniejszość, nie przeszłość i przyszłość;
elementy języka potocznego, stosowanie kolokwializmów, neologizmów i wulgaryzmów;
żądanie doskonałości artystycznej;
nawiązanie do tradycji i dorobku kulturowego;
fascynacja tłumem i jego potęgą oraz nowoczesnością;
nawiązania do filozofii poprzedniej epoki szczególnie do założeń H. Bergsona (witalizm, biologizm), oraz F. Nietzschego (koncepcja nadczłowieka - każdy może stać się taką wybitną jednostką, będącą poza dobrem i złem. Nadczłowiek jest obdarzony wolą mocy, jest ona niewzruszona, człowieka nie ograniczają żadne normy, przykazania, schematy myślowe ustanowione przez ludzkość).
Podstawowe założenia
wiązanie poezji z teraźniejszością;
propagowanie wzorca poety-uczestnika, biorącego udział w życiu państwa (kontrast do roli artysty w Młodej Polsce);
wprowadzenie jako bohatera szarego człowieka oraz tematyki związanej z jego życiem;
używanie języka potocznego, gwarowego, pełnego humoru;
dbałość o indywidualny rozwój talentów;
pochwała życia i jego przejawów (afirmacja AKTYWIZMU: życie poety powinno opierać się na podstawie aktywistycznej, czyli na ciągłej działalności społecznej, ekonomicznej i gospodarczej. W filozofii to pierwszeństwo aktywności i zmiany nad trwałością i stałością);
dążenie do związania poezji z życiem politycznym (Po roku 1922);
zwrot do postawy aktywnej;
domaganie się klasycznych reguł wiersza,
2