1)Cele, założenia oraz zastosowanie psychologii.

PSYCHOLOGIA: Jest tym co naukowcy i filozofowie o różnych przekonaniach stworzyli w celu zaspokojenia potrzeb zrozumienia umysłu i zachowaniu różnych organizmów od najbardziej prymitywnych, aż po najbardziej złożone.

Jest nauką o człowieku, umożliwiającą rozumienie ludzkiego zachowania - przez co znajduje wiele praktycznych zastosowań.

Zachowanie
- każda dająca się zmierzyć reakcja organizmu
- sposób przystosowania się organizmów
- obserwowalne działanie ludzi i zwierząt.

CELE PSYCHOLOGII

1. Opisywanie zachowania.
2. Wyjaśnianie zachowania.
3. Przewidywanie zachowań.
4. Kierowanie zachowaniem.
5. rozwiązywanie ludzkich problemów.

ZWIĄZKI PSYCHOLOGII Z INNYMI
DYSCYPLINAMI

Psychologia jako nauka społeczna
- ekonomia
- politologia
- socjologia
- antropologia kulturowa

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA BEHAWIORALNA

Z uwagi na sposób analizy zachowania się oraz jego przyczyn i skutków.

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA BIOLOGICZNA

Z uwagi na zainteresowanie procesami mózgowymi i biochemicznymi podstawami zachowania.


PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA O POZNANIU

Sposób funkcjonowania ludzkiego umysłu pozostaje w związku z badaniami i teorią w zakresie nauk komputerowych, nauki o sztucznej inteligencji oraz matematyką stosowaną.

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA O ZDROWIU
pozostaje w związku z:
- medycyną
- edukacją
- prawem i naukami o środowisku.

PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA HUMANISTYCZNA
pozostaje w związku:
- filozofią
- literaturą
- teatrem i religią

2)Psychologia jako nauka o zachowaniu oraz jako dziedzina badań

PSYCHOLOGIA - nauka o zachowaniu, bada zachowania ludzi, to naukowe badania zachowania ludzi, które pozwala ustalić co porusza ludźmi i jak funkcjonuje ich psychika; to nauka o człowieku, jego zachowaniu się oraz mechanizmach, które regulują to zachowanie; zatem psychologia to sposób myślenia o tym jak ludzie radzą sobie ze swoim środowiskiem i względem siebie.

ZACHOWANIE: - postępowanie podmiotu człowieka rozpatrywane w odniesieniu do określonego
otoczenia, i które zależy równo od jednostki jak i od otoczenia
- ma zawsze jakiś sens, jest związane z poszukiwaniem sytuacji lub przedmiotu,
mogących zaspokoić potrzeby, zrealizować zadania, w ten sposób zmniejszyć
napięcie psychiczne.

3). Stres - pojęcie, przyczyny, symptomy.

Stres (wg Strela) - stan charakteryzowany przez silne emocje negatywne (tj. strach, lęk złość, wrogość), a także inne stany emocjonalne wywołujące dystres oraz sprzężone z nimi zmiany fizjologiczne i biochemiczne, przekraczające poziom aktywacji. Jest wywołany brakiem równowagi pomiędzy wymaganiami, a możliwościami ich spełnienia przez jednostkę. Dochodzi do niego pod warunkiem istnienia motywacji do stawienia czoła wymaganiom.

PRZYCZYNY STRESY:

Deprawacja - spowodowana ograniczeniem czegos, brakiem możliwości zaspokojenia potrzeb (np. głodu, potrzeby seksualnej, potrzeby fizjologicznej); odpowiednie stymulacje sensoryczne (brak dostępu do w.w. czynników)

Sytuacja przeciążenia - trudność danego zadania przewyższa same możliwości

Sytuacja utrudnienia - pojawia się pewien element utrudniający osiągnięcie danego celu

Sytuacja konfliktowa - popadamy w konflikt z różnymi czynnikami

Sytuacja zagrożenia - wykonanie określonego zadania zagrażałoby samemu życiu lub zdrowiu.

SYMPTOMY STRESU:

Fizjologiczne - bladość, pocenie się, napięte mięsnie, suchość w gardle(podobnie jak po imprezie suto zakrapianej alkoholem;P), częste przeziębienia, biegunki, zaparcia.

Emocje - lęk, przygnębienie, podenerwowanie, zamknięcie w sobie, złość zakłopotanie

Zachowanie - trudność w mówieniu, tiki nerwowe, drżenie rąk, sięganie po używki, dłużej bądź krócej śpimy.

Filozofia życiowa - bezradność, kwestionowanie własnych wartości, bezosobowe podejmowanie się problemu

Syndrom wyuczonej bezradności - występuje u ludzi, którzy w przeszłości doznali przykrej sytuacji, dlatego też nie podejmują się jej wykonania.

Sprawność myślenia - luki w pamięci, zmniejszenie koncentracji, zapominanie, brak zainteresowań.

4). Różnica między eustresem a dystresem.

Dystres - stres ujemny, negatywny,

Eustres - stres pozytywny, mobilizujący nas do działania.

5). Podstawowe strategie radzenia sobie ze stresem - styl skoncentrowany na emocjach, na zadaniu, na unikaniu, angażowaniu się w czynności zastępcze, poszukiwanie kontaktów towarzyskich.

Nie ma lepszego, uniwersalnego stylu reakcji na stres. Musimy rwalnie i adekwatnie ocenić sytuacji oraz odpowiednio się do niej dostosować. Nie jesteśmy w stanie uniknąć stresu, jest on potrzebny do normalnego funkcjonowania i to własnie dzięki niemu istnieje gatunek ludzki.

6. Podstawowe techniki wywierania wpływu na innych.

Reguła wzajemności - Dać coś (rzecz lub pomoc) i oczekiwać na rewanż zazwyczaj z nawiązką

Zaangażowanie - konsekwencja - ciągłe dążenie do celów, wyznaczane własnych dróg, czasem może zaślepić racjonalne postępowanie. Ktoś celowo, delikatnie sprzeciwiając się naszym poglądom umacnia naszą wiarę w słuszność naszego zdania.

Manipulant sobie odpuszcza dając nam prezent - jest to wykorzystanie reguły kontrastu, bez jakiegokolwiek wstępnego zobowiązania. Na przykład: pożycz 2 stówy, nie mam, to pożycz chociaż 5 dych, okej. Pożyczasz, tylko, dlatego że dał Ci prezent w postaci zmniejszonych żądań wobec Ciebie. Ty próbujesz odwzajemnić jego prezent.

Zasada kontrastu - wyobraź sobie że kupujesz komputer za 3 tyś zł, w momencie zakupu sprzedawca proponuje ci zakup jeszcze głośników w cenie 200 zł. Jest dużo większe prawdopodobieństwo, że zdecydujesz się na zakup tych głośników mimo że są drogie, niż gdybyś przyszedł kupić same głośniki. Czym jest 3000 zł wobec 200 zł?

Zadawanie zamkniętych pytań - poprzez zadawanie zamkniętych pytań, wymagających na przykład odpowiedzi tak lub nie, manipulant ogranicza nasze możliwości percepcyjne. Niejako uczy nas swojego postrzegania sprawy, ograniczając nas o narzuconych z góry odpowiedzi. Zadawanie zamkniętych pytań często wykorzystuje regułę zaangażowania, poprzez wymuszanie odpowiedzi manipulant angażuje osobę do poparcia podjęcia już pewnych decyzji.

Prawo limitu - Ograniczenie powoduje przywołanie emocji związanych z utraconymi możliwościami, które nie są nazbyt wesołe, stąd czasem podejmujemy szybkie i kierowane emocjami decyzje. Raczej na pewno spotkałeś się kiedyś z tekstem: “oferta ważna do…”, „liczba miejsc ograniczona” itd,

Konformizm - sprawa prosta, niech tłum za nas myśli. Skoro 80% studentów już z tego skorzystało nie mogę się narazić na emocje związane z tym, że będę odludkiem, też musze skorzystać.

Cytaty - manipulant by udowodnić swoje racje bardzo często posługuje się nie swoimi słowami, tylko po to by pozbyć się w tym co chce przekazać osobistych emocji między nim a osobą, która manipuluje. Dzięki temu manipulant, może przekazać nam naprawdę wiele treści, do przyjęcia przez świadomy umysł, tylko dlatego że cytuje swoich znajomych, znane postacie, czy nawet zmyślone osoby.

Autorytety - łatwiej jest nam wierzyć niż wydawać własny osąd, osądu trzeba racjonalnie bronić. No tak, ale komu wierzyć? - odpowiedź prosta autorytetom. Możemy to np. oglądać w telewizji. Jak chcą wiadomości na siłę dla “sensacji” udowodnić nam daną racje, pokazują nam autorytet wypowiadający dane słowa.

Sympatia - zdarza się dosyć często ze ktoś w imię przyjaźni sympatii nas o cos prosi, mimo ze tego wcale nie chcemy. Czy to jest przyjaźń, sympatia? Czy raczej próba manipulacji naszą decyzją, tak by wywołać strach spowodowany utratą przyjaźni, w przypadku decyzji odmownej? Sam sobie odpowiedz.

Placebo - czyli prawo oczekiwań. Placebo w medycynie to imitacja lekarstwa, operacji nie mającej wpływu na zdrowie pacjenta, jednakże pacjent o tym nie wie, myśląc, że podaje się mu prawdziwe lekarstwo, pacjent zdrowieje. W przełożeniu na manipulacje działa to bardzo podobnie, manipulant wmawia, że cos jest tak a nie inaczej lub wykorzystuje wcześniejsze doświadczenia osoby manipulowanej w celu wykorzystania tego przy podejmowaniu decyzji. Innymi słowy, jeśli ktoś Ci mówi “Uda się, bo zawsze się udawało”, wzmacnia twoje oczekiwania i jesteś skłonny mu uwierzyć.

Błędne skojarzenia - wysoka cena = wysoka jakość, atrakcyjny wygląd = inteligencja mądrość, tytuł naukowy = nieomylność, ubranie = wiarygodność, ludzie patrzą = musisz być perfekcyjny. Niestety skojarzeń takich możemy wypisywać ogromna liczbę, każde z nich może być narzędziem kolejnej manipulacji…

7. Koncepcja człowieka i źródła działań ludzkich w psychoanalizie Z. Freuda.

Koncepcja psychoanalityczna człowieka składa się :

- metoda badań psychiki człowieka

- leczenie człowieka

- psychologiczna koncepcja ludzkiej psychiki.

METODA KLASYCZNA Z. FREUD.

- twórca Z. Freud ( jego samo życie wpłynęło na niego, że powstała psychoanaliza).

Z wykształcenia Freud był biologiem, neurologiem; pochodzenia żydowskiego; aby zarobić na życie otworzył gabinet. Psychoanaliza powstała w gabinecie psychoanalitycznym. Freud chciał objąć katedrę neurologii na akademii medycznej w Wiedniu, ale pochodzenie semickie uniemożliwiły mu to. Aby się utrzymać otworzył gabinet psychoanalityczny.

Pojęcie nieświadomości: podstawowe pojęcia Freuda; pojęcie wywiódł z obserwacji hipnotycznych.

-każdy człowiek, to co myśli, czuje, prawdziwe powody są nieznane ( chyba że psychoanaliza); przyczyną naszego działania jest coś, czego my nie jesteśmy świadomi.

Przedmiotem badań powinno być to co nieświadome- nieświadomość. Wrócił do Wiednia i rozpoczął praktykę, leczył głównie znerwicowane kobiety.

W nieświadomości wiele konfliktów, życie polega na rozwiązywaniu nieświadomej wewnętrznej konfliktowości.

Nieświadomość- kłębowisko popędów często wzajemnie sprzecznych.

Dynamikę osobowości określają zależności między id, ego i superego.

ID - system pierwotny zawiera całe dziedziczenie człowieka;

prawdziwa rzeczywistość nie ma z realnością żadnego kontaktu

zawiera popędy biologiczne- cała energia życiowa człowieka

te popędy dążą aby potrzeby, które reprezentują zostały zaspokojone

ID kieruje się zasadą przyjemności

Proces pierwotny usiłuje rozładować napięcie:

- tworzy wyobrażenia, fantazje; są to czynności odruchowe, które zachodzą mimowolnie, ale nie mogą zredukować, usunąć swego napięcia.

EGO - organ wykonawczy dla ID, jest świadome. W danym momencie nie możemy być wszystkiego świadomi; człowiek utożsamia się z nim; potrafi rozróżniać to co w naszych myślach a światem zewnętrznym; kieruje się zasadą rzeczywistości; rozróżnia to co zewnętrzne od tego co wewnętrzne.

Procesami którymi się kieruje- procesy wtórne; jest to proces rozładowywania napięcia

Kateksja obiektu - siła pochodząca z popędu z ID zostaje skierowana na określony przedmiot aby zaspokoić ten popęd.

Proces antykateksji - powstrzymać się przed popędu, stłumienie popędu na określony obiekt.

Realistyczne działanie to EGO, które myśli, podejmuje decyzje, ale całą energię czerpie z ID

 SUPER EGO - instancja obserwująca całość psychiki, oceniająca, cenzuruje i krytykuje psychikę. Powstaje najpóźniej ( ok. 5 r. życia ).Reprezentuje całość norm, ideałów społecznych. Podstawowym pośrednikiem między kulturą a psychiką dziecka są rodzice, którzy są przekaźnikami tych wartości. Opiera się na zasadzie kar i nagród. Jest to też instancja moralna człowieka - sumienie w pełni świadome, część super ego, zasada doskonałości.

Ideał EGO / idealne “ja” - model idealnego i doskonałego EGO, nas. Super ego napiera na naszą psychikę aby dążyć do ideału; naciska na EGO aby porzuciło zasadę rzeczywistości na rzecz zasady idealności; hamuje impulsy wysyłane przez ID.

Między 3 instancjami ID, EGO, SUPER EGO zachodzi ciągły konflikt jak i w samych instancjach. EGO ma także swoje potrzeby wtórne.

 POPĘD - są to napędowe czynniki osobowości; popęd sprawuje wybiórczą kontrolę nad zachowaniem. Pochodną popędu jest fizjologia, to dążenie napędowe do działania.

ENERGIA ŻYCIA - tworzą ją wszystkie popędy razem wzięte.

KAŻDY POPĘD MA:

a) swoje źródło

b) określony cel- usunięcie, rozładowanie

c) przedmiot - cała droga od popędu do rozładowania

d) siłę - wyraz natężenia, potrzeba.

Cała dynamika wiąże się z przekazywaniem energii.

Po I wojnie światowej wprowadził Freud do ID popędy agresji:

a) potrzebny do obrony człowieka

b) destrudo- dąży do zniszczenia, śmierci, popęd zniszczenia.

Freud ogromne znaczenie przypisywał popędowi seksualnemu, bo do tej sfery odnosi się największa liczba zakazów funkcjonująca w SUPER EGO. Dominującą rolę ma energia seksualna.

W ID znajdują się popędy seksualne i wrogie. Konflikt między ID a SUPER EGO odbywa się na poziomie nieświadomym, ale pojawia się LĘK. EGO próbuje wtedy zlikwidować napięcia w zastępczy sposób przyzwolony przez SUPER EGO. Działają tu mechanizmy obronne sublimacja.

SUBLIMACJA - mechanizm obronny, polega na zastępowaniu przedmiotów zakazanych przez EGO na przyzwolone przez SUPER EGO.

System obronny likwiduje lęk, każdy konflikt wywołuje lęk. Jednym z podstawowych takich mechanizmów jest wyparcie.

 LĘK:

* normalny - realne zagrożenie ( rzeczywisty )

* neurotyczny - EGO obawia się, że popędy wymkną, się z pod kontroli

* moralny - lęk przed własnym sumieniem

* traumatyczny - b. silny lęk ; mechanizmy obronne nie skutkują i prowadzi do zaburzeń.

EGO jest całe przepełnione lękiem, ostatnia możliwość przyczepienia lęku traumatycznego do objawu, czyli objawy nerwicowe ostateczne sposoby rozładowania lęku traumatycznego.

Mechanizmy obronne: nieświadomie działające to

* zaprzeczenie

* przemieszczanie energii

* formacja reaktywna - np. uczucie w ID jest nieakceptowane przez EGO, wówczas zastaje przetworzone na uczucie akceptowania przez SUPER EGO. Charakteryzuje się olbrzymią przesadnością.

* projekcja - zamiana lęku neurotycznego w lęk normalny, obiektywny.

* fiksacja - wiążą się z fazami rozwoju człowieka; polega na tym, że dana osoba zatrzymuje się na jakiejś fezie rozwoju

* depresja - cofanie się do poprzedniej fazy rozwojowej.

08. Charakterystyka mechanizmów obronnych.

Psychologiczne mechanizmy obronne ;

Istnieją czynności umysłu zniekształcające obraz rzeczywistości, wykonywane w celu obrony

przed zagrożeniami. Czynności te nazywa się najczęściej mechanizmami obronnymi.

Mechanizmy obronne rodzą się w sytuacjach zewnętrznego i wewnętrznego konfliktu,

są reakcją na zagrożenia i lęki. Pomagają zachować pozytywny obraz siebie, poradzić sobie

z trudną sytuacją. Spełniają, zatem także pozytywne funkcje. Jednakże w wielu sytuacjach powodują, że uszkodzeniom ulega zdolność do spostrzegania i osądu, co prowadzi do samooszukiwania

i zagubienia w złudzeniach.

Zamyka to człowieka w niszczącym, zniekształcającym rzeczywistość systemie iluzji.

Ogólna charakterystyka mechanizmów obronnych:

- Są uniwersalne, występują u wszystkich ludzi niezależnie od wieku, płci, rasy, zdrowia ;

- Występują u zdrowych i chorych ludzi ;

- Są najczęściej nieuświadomione. Świadome jest ich działanie, ale nieświadoma jest

motywacja tych działań. Wiemy, jak działamy, co robimy, ale nie uświadamiamy sobie,

dlaczego tak się dzieje ;

- Nie rozwiązują żadnego problemu, konfliktu czy trudności, „walczą” jedynie z przykrymi emocjami ;

- Fałszują i zniekształcają obraz samego siebie, innych ludzi i otaczającego świata ;

- U niektórych mogą stanowić jedyny i najważniejszy sposób przystosowania do rzeczywistości,

świadczący zwykle o niedojrzałej osobowości ;

- Ocena moralna mechanizmów obronnych zależy od tego, w jaki sposób się z nich korzysta,

czy robi się z nich dobry czy zły użytek ;

- Nie występują pojedynczo, w pewnych zachowaniach można odczytać działanie kilku mechanizmów np.

zaprzeczanie, racjonalizacja, fantazjowanie.

09. Stadia rozwoju psychoseksualnego wg Z. Freuda.

Zdaniem Freuda rozwj osobowości następuje już w dzieciństwie. Jest to proces stadialny, w ktrym Freud wyodrębnił pięć stadiw, ktre określił jako stadia psychoseksualne. Dokonał takiego rozrżnienia z tego powodu, że sądził, iż rozwj psychiczny człowieka warunkowany jest zmienną i dynamiczną energią seksualną, ktra koncentruje się w rżnych miejscach ciała ludzkiego i zmienia się w miarę jego rozwoju i dojrzewania. Stadia, ktre wyodrębnił Freud to kolejno:

1. Stadium oralne: ma ono miejsce w okresie od dwunastego do osiemnastego miesiąca życia. Wwczas niemowlę poznaje i "pochłania" otaczający je świat ustami, tak jak pożywienie, ktre spożywa. Dlatego właśnie w tym stadium fundamentalnym ośrodkiem poznawania świata i doznawania wrażeń są usta. Freud był zdania, że wśrd osb, ktrych rozwj zatrzymał się właśnie w fazie oralnej częściej dochodzi do nałogowych czynności, takich jak picie, palenia albo nadmierne objadanie, gdyż osoby te szukają zaspokojenia właśnie w takich czynnościach.

2. Stadium analne: dziecko wchodzi w drugie stadium rozwoju około drugiego do trzeciego roku życia. Wwczas zaczyna kształtować się struktura osobowości określana jako ego. Wtedy dziecko zaczyna być świadome własnego istnienia oraz wymagań, jakie stawia przed nim otaczająca rzeczywistość. Jest to rwnież okres, kiedy dziecko wyrasta z pieluch i uczy się samodzielnego korzystania z toalety. Dlatego według Freuda ważnym zadaniem, przed ktrym dziecko staje w tym stadium jest osiągnięcie umiejętności kontrolowania wydzielin fizjologicznych organizmu. W związku z tym osoby, ktrych rozwj zatrzymał się w tym stadium albo przesadnie dbają o porządek i czystość, albo wręcz przeciwnie - są niechlujnymi brudasami.

3. Stadium edypalne, inaczej falliczne: ma miejsce w okresie od trzeciego do szstego roku życia. W tym stadium wrażenia seksualne umiejscawiają się w łechtaczce u dziewcząt i w penisie u chłopcw. Wwczas dzieci są świadome swojej seksualności i rżnic pomiędzy dziećmi rżnych płci. Zdaniem Freuda w stadium tym dzieci podświadomie pragną w sposb seksualny rodzicw płci przeciwnej i darzą uczuciem nienawiści drugiego rodzica, widząc w nim swojego konkurenta. Freud określił takie zjawisko mianem kompleksu Edypa. Edyp był mitologicznym bohaterem, ktry nieświadomie zamordował swego ojca i poślubił swoją matkę. Jednak według Freuda przebieg kompleksu Edypa rżni się w zależności od płci dziecka. U chłopcw stadium to ma bardziej dynamiczny charakter. Chłopcy są wwczas dumni z posiadania penisa i czerpią z niego przyjemność. Natomiast w momencie, kiedy zobaczą nagą kobietę ogarnia ich lęk i strach, gdyż są przekonani, iż jest to mężczyzna, ktremu odcięto penisa, a winą za to obarczają własnego ojca. W ten sposb rodzi się tak zwany lęk kastracyjny, ponieważ chłopcy obawiają się, że ich może spotkać to samo. Pozytywne rozwiązanie tego lęku doprowadza do tego, że u chłopcw zanika pożądanie do własnej matki, a ojcowie zyskują w oczach synw autonomię i moralność, z ktrymi synowie się identyfikują. W tej fazie kształtuje się kolejna struktura osobowości, czyli superego.

Freud stwierdził, że u dziewczynek nie występuje lęk kastracyjny. W ogle sam przyznał, że Trudo jest mu wytłumaczyć, w jaki sposb proces ten przebiega u dziewczynek, gdyż nie mają one penisa. Prbował rozwikłać to w ten sposb, że dziewczynki mogą czuć się gorsze z tego względu, że nie mają okazałego penisa tylko małą i niepozorną łechtaczkę. Według Freuda w momencie, gdy dziewczynki odkrywają tą znaczącą rżnicę w budowie chłopcw zaczynają czuć się gorzej, czują się pokrzywdzone i poniżone. Rodzi się u nich poczucie zazdrości o penisa, ktre trwa aż do osiągnięcia przez nie dorosłości. Dlatego właśnie u kobiet wykształcają się dwa silne pragnienia - posiadania penisa i oraz posiadania dziecka, ktre przez długi czas istnieją w sferze kobiecej nieświadomości w stanie kateksji, czyli związania energii psychicznej z wyobrażeniami, dzięki ktrym kobieta może przygotować się do czekającej ją wkrtce roli związanej z płcią. W innym przypadku, na przykład u kobiet neurotycznych rozwiązanie problemu zazdrości o penisa następuje poprzez usilne dążenie do osiągnięcia sukcesu. Jednak zdaniem Freuda niezależnie od tego, czy kompleks Edypa kobieta rozwiąże w pierwszy czy w drugi sposb, jej moralne superego nigdy nie będzie tak silnie wykształcone, jak u mężczyzn.

Z ust Freuda padły legendarne już słowa, że "anatomia jest przeznaczeniem". Słowa te oznaczają, że męskość i kobiecość, oraz wszystko, co idzie za tym rozrżnieniem w sensie psychicznym i biologicznym nie są przeciwieństwami, ktre się wykluczają, ale wręcz przeciwnie. Zdaniem Freuda "Nie znajdzie się u człowieka czystej męskości, ani kobiecości w sensie biologicznym ani psychologicznym. Przeciwnie, każda jednostka wykazuje mieszaninę cech charakterologicznych, właściwych jednej i drugiej płci". W związku z tym idea kobiecości i idea męskości nakładają się na siebie w każdym człowieku, niezależnie od jego płci biologicznej. W powiedzeniu o anatomii i przeznaczeniu nie chodzi więc o determinację biologiczną rl płciowych, ani o warunkowanie genetyczne. Chodzi o coś, w czym Freud wyprzedził swoją epokę, o to, że w każdym człowieku jest mniejszy lub większy pierwiastek męskości i kobiecości. Dlatego właśnie według Freuda, dopki kobiety nie będą miały penisa zawsze będzie w ich nieświadomości jakiś poziom zazdrości, podejrzliwości i lęku w stosunku do mężczyzn. Jest to po prostu przeznaczenie, ktre zostało nam narzucone przez własną anatomię.

Kiedy około piątego-szstego roku życia rozwiązany zostaje kompleks Edypa dochodzi do ostatecznego uformowania wzorca osobowościowego dziecka. Ale w przypadku, gdy nie dochodzi do pomyślnego rozwiązania konfliktw tego okresu, fiksacje nie zostają rozwiązane, jak rwnież poczucie winy w stosunku do osb własnej i przeciwnej płci to ciążą one nad całym przyszłym życiem człowieka.

4. Stadium latalne, inaczej utajone: rozpoczyna się ono w momencie zakończenia fazy fallicznej i trwa aż do osiągnięcia dojrzałości. Stadium to charakteryzuje się uregulowaniem trybu życia ze względu na to, że dziecko zaczyna chodzić do szkoły. Wtedy też następuje nauka pierwszych rl społecznych, tworzą się grupy koleżeńskie i przyjacielskie. Dziecko uczy się funkcjonowania, wspłpracy i wspłdziałania w grupie. Według Freuda w tym okresie dochodzi rwnież do tak zwanej amnezji dziecięcej, kiedy to dziecko nie jest w stanie przypomnieć sobie wydarzeń z pierwszych lat jego życia. Przyczyną amnezji jest wypieranie psychicznych doświadczeń i pobudzeń, ktre miały miejsce we wcześniejszych stadiach.

5. Stadium genitalne: stadium to przypada na okres dojrzałości płciowej i seksualnej, a rozpoczyna się już w okresie dojrzewania. Wwczas następuje skierowanie energii seksualnej, dotychczas umiejscowionej w genitaliach, w stronę stosunkw płciowych. Oczywiście nie każdy człowiek osiąga pełnię dojrzałości. Przeszkodą w jej osiągnięciu mogą być na przykład mechanizmy obronne generowane przez ego lub zmiany w instynktownej energii.

10. Koncepcja osobowości, tzw. „Wielka Piątka” (neurotyczność, ekstrawersja, otwartość, ugodowość, sumienność).

Pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO) autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae zwany też „wielką piątką” (ang. Big Five) obejmuje następujące czynniki osobowości:

neurotyczność (vs stałość emocjonalna) - odzwierciedlającą przystosowanie emocjonalne versus emocjonalne niezrównoważenie; skłonność do przeżywania negatywnych emocji (strachu, zmieszania, gniewu, poczucia winy) oraz podatność na stres psychologiczny

ekstrawersję (vs introwersja) - która odnosi się do jakości i ilości interakcji społecznych oraz poziomu aktywności, energii, a także zdolności do doświadczania pozytywnych emocji

otwartość na doświadczenie - wskazującą na tendencję do pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję na nowość i ciekawość poznawczą

ugodowość (vs antagonizm) - opisującą nastawienie do innych ludzi (pozytywne versus negatywne) przejawiające się w altruizmie versus antagonizmie

sumienność (vs nieukierunkowanie) - która oddaje stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach zorientowanych na cel

Zakłada się, że wyróżnione czynniki:

istnieją realnie (i jako takie mają znaczenie w przystosowaniu jednostki do środowiska np. sumienność jest najlepszym wyznacznikiem jakości wykonywanej pracy zawodowej oraz osiągnięć akademickich, a także wiąże się z satysfakcją życiową)

są niezmienne

są uniwersalne (tj. niezależne od rasy, płci czy kultury)

są biologicznie uwarunkowane (charakteryzuje je wysoki stopień odziedziczalności)

11. Temperament - definicja, charakterystyka pojęcia.

Temperament - zespół względnie stałych właściwości organizmu, które przejawiają się w takich formalnych cechach jak podział energetyczny i charakterystyka czasowa.

Cechy te są pierwotnie biologicznie zdeterminowane (oznacza, że cechy temperamentu są w wyniku ewolucji biologicznej i występują nie tylko u człowieka ale i w świecie zwierząt , jednak od urodzenia ma właściwy temperament zdeterminowany mechanizmem fizjologicznym kształtującym się w okresie życia płodowego na podłożu wyposażenia płodowego) i temperament stanowi jeden z mechanizmów regulacyjnych czynności wpływających na ich przebieg.

Cechy formalne dotyczą sposobu wyrażania się treści, każde zachowanie przebiega w określony sposób i z tego punktu widzenia zachodzą różnice indywidualne.

Temperament przejawia się we wszystkich rodzajach zachowań, charakterystyki energetycznej (siła reakcji) oraz czasowej (ruchliwość, trwałość reakcji)

(J.Strelan - twórca tej teorii)

Cechy względnie stałe to dlatego, że w porównaniu z innymi cechami osobowości temperament należy do zjawisk najbardziej stałych.

Temperament może się zmienić wraz z rozwojem tzn. zmiany te mają charakter progresywny w okresie dojrzewania u regresywny w okresie starzenia się. Temperament może ulegać zmianom będącym wynikiem silnych bądź długotrwałych oddziaływań środowiska fizycznego i społecznego, zmiany te mogą wystąpić wtedy gdy oddziaływania wywołują zmiany w takich mechanizmach fizjologicznych leżących u podnóża temperamentu

(np. zanieczyszczenie, temperatura)……

12.Regulacyjna Teoria Temperamentu J. Strelaua.

Regulacyjna teoria temperamentu, RTT to koncepcja temperamentu polskiego psychologa

Jana Strelaua, stanowiąca kontynuację badań nad temperamentem Pawłowa.

W koncepcji tej temperament jest pojęciem dwuwymiarowym - na poziomie energetycznym i czasowym.

Charakterystyka poziomu energetycznego zachowania wchodzą te cechy, które są ………

różnicami indywidualnymi w mechanizmie fizjologicznych odpowiadające za poziom energetyczny w organizmie, tzn. za nagromadzenie i rozładowanie zamagazynowanej energii.

Zaliczamy tutaj:

reaktywność emocjonalna - tendencja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej.

Aktywność - tendencja do zachowań o wysokiej wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostarczających wysokiej stymulacji zewnętrznej czyli z otoczenia.

Wytrzymałość - to zdolność adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności lub w warunkach silnej stymulacji wewnętrznej.

Wrażliwość sensoryczna - to zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o niskiej wartości

stymulującej.

Charakterystyka poziomu czasowego dotyczy takich cech jak

utrzymywania się cech reakcji

powtarzanie reakcji

ruchliwość

szybkość i tempo reakcji

Zaliczamy tutaj:

żwawość (ŻW) to tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania wysokiego tempa aktywności oraz łatwej zmiany z jednego zachowania w inne odpowiednie do zmiany otoczenia.

perseweratywność - tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania bodźca, które to zachowanie wywołało.

13.Typologia temperamentu wg Kretschmera.

*psychestezja - wrażliwość psychiczna na bodźce ( nadmierna-obniżona),

*nastrój- przejawia się w zabarwieniu uczuciowym przeżyć psychicznych

(przyjemne-przykre),

*tempo psychiczne - szybkość przebiegu, rytm i szybkość procesów psychicznych

(zwolnione-przyspieszone)

*psychomotoryka -  ogólne tępo ruchów(ruchliwy-ociężały).

Przypisał chorobę:

leptosomatyk - wątła budowa ciał, szczupła, klatka piersiowa wąska, gładka, twarz pociągła, kończyny chude i długie.

pyknik - osobnik otyły, średni wzrost, łysawy, twarz szeroka, tułów rozciągający się ku dołowi.

atletyk - wysoki lub średni, dobrze zbudowany, wąskie biodra, szeroki pas barkowy, wystająca szczęka dolna.

dysplastyk - należą jednostki o deformacjach w budowie ciała.

Badanie na zdrowych:

schizotymik - ma większe skłonności na schizofrenie ma budowę leptosomatyka, mało towarzyski, zamknięty w sobie, cechuje go sztywność przekonań, trudno dostosowywuje się do otoczenia.

cyklotymik - typ towarzyski, pod względem przeżyć emocjonalnych oscyluje między radością a smutkiem łatwo nawiązuje kontakt z otoczeniem. Posiada budowę pyknika.

iksotymik - posiada budowę atletyczną, spokojny, mało wrażliwy, umiarkowany w gestach i mimice. Rzadko występują silne efekty czyli silne przeżycia.

Sumienny, drobiazgowy. Mała plastyczność umysłu.

14.Typologia temperamentu według Sheldona.

Zakładał ze temperament jest funkcjonowaniem osobowości na poziomie wyższym od poziomu funkcjonowania mechanizmów fizjologicznych a zarazem niższym od poziomu na którym funkcjonują nabyte w ciągu życia postawy i przekonania .

Podstawą wyjścia dla Sheldona była klasyfikacja typów budowy ciała. W tym celu postanowił dokonać podziału na podstawie wizerunku. Badanym wykonywano po trzy zdjęcia z różnych ujęć. Ponieważ każde zdjęcie było praktycznie różne, więc Sheldon rozpoczął opisywanie ich przyjmując za punkt wyjścia wyimaginowaną postać, charakteryzującą się trzema najważniejszymi wymiarami. Typ budowy ciała, który zawierał owe trzy cech nazwał somatotypem. Sheldon, aby uściślić swoje wyniki przeprowadził także badania antropometryczne. „Podzielił” on ciało ludzkie na pięć części. Każdą z tych części poddawał siedemnastu różnym pomiarom, opisując w ten sposób otrzymane wyniki przy pomocy siedmiostopniowej skali. Dało mu to podstawy do wydzielenia trzech podstawowych komponentów budowy ciała:

• Endomorficzny - charakteryzował się on silnym rozwojem narządów wewnętrznych; układ mięśniowy i kostny są względnie słabo rozwinięte; występuje nadmiar tkanki tłuszczowej;

• Mezomorficzny - odznacza się on dobrze rozwiniętym układem mięśniowym, dużymi naczyniami krwionośnymi; skóra jest gruba i porowata; krzepka, wyprostowana budowa ciała;

• Ektomorficzny - podstawowe jego cechy to delikatność i wątłość całego ciała, spłaszczona klatka piersiowa; występuje słaby rozwój narządów wewnętrznych i ogólnie słaba budowa ciała; długie, szczupłe i słabo umięśnione kończyny o delikatnym układzie kostnym;

Sheldon prowadził także badania nad temperamentem niezależnie od tych prowadzonych nad somatotypem. Sheldon dochodził do określenia cech temperamentu metodą prób i błędów. Wszystkie cechy temperamentalne oceniał podobnie, jak miało to miejsce w poprzednim przypadku, przy wykorzystaniu siedmio stopniowej skali. Nadane przez niego nazwy wynikały z zależności pełnionych przez nie funkcji określonych narządów ciała. Były to:

• Wiscerotonia(łac. viscera - wnętrzność) - do jej podstawowych cech należą ogólne rozluźnienie mięśniowe, upodobanie do fizycznej wygody, towarzyskość, motywacją kierują narządy wewnętrzne;

• Somatotonia(gr. soma - ciało) - to składnik związany z aktywnością mięśniową i dobrą budową ciała; jest symptomem dużej siły i energii życiowej; cechuje ją bezpośredni sposób bycia i nastawienie na działanie;

• Cerebrotonia(łac. cerebrum - mózg) - charakteryzuje ją powściągliwość, hamowanie, co z kolei połączone jest z dużą wrażliwością nerwową i występowaniu trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych; duża podatność na zmęczenie; w sytuacjach kryzysowych, trudnych ucieka w samotność.

15.Różnice między temperamentem a osobowością.

Temperament jest wynikiem ewolucji biologicznej zaś osobowość jest wytworem warunków społeczno historycznych.

Temperament jest właściwy człowiekowi i zwierzętom a osobowość jest typowa dla człowieka

Temperament jest obecny od urodzenia zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne w takim rozwoju podlega zmianom pod wpływem środowiska .Natomiast osobowość to nie mam jej w okresie urodzenia kształtuje się pod wpływem integracji ze środowiskiem

Temperament obejmuje formalne cechy zachowania zaś osobowość osobowość obejmuje aspekt treściowy zachowania w którym wyraża nie stosunek do świata i samego siebie .

16. Założenia koncepcji psychologicznej człowieka w ujęciu behawiorystów.

Według koncepcji behawioryzmu zachowanie człowieka, jego osiągnięcia w uczeniu się, pracy twórczej, kontaktach interpersonalnych zależą od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fizycznego i społecznego. Środowisko ( szkoła i rodzina ) steruje ludzkim zachowaniem. Struktura zachowania jest w dużym stopniu kopią struktury środowiska.

S - R

Środowisko dla behawiorystów jest konfiguracją bodźców ( skrót S). Bodźce te sterują reakcjami człowieka ( skrót R). Zachowanie R stanowi funkcje układów zewnętrznych bodźców R=f(S₁, ... , Sn). Koncepcja S-R szuka przyczyn zachowania nie tyle w osobowości co w wewnętrznym środowisku. Behawioryści zakładali, że środowisko w dużym stopniu jest „ man - made”, czyli wytworem człowieka.

Skinner uważał, że stany wewnętrzne człowieka ( świadomość, cechy osobowości charakteru, temperamentu) nie wpływają na ludzkie reakcje.

Behawioryści odrzucali koncepcje człowieka aktywnego, samodzielnego, wolnego.

Koncepcja behawiorystyczna nie wyklucza istnienia takich zjawisk jak: świadomość, czy ludzkie właściwości i osobowość.

Podstawową rolą w zachowaniu człowieka mają wzmocnienia, szczególnie pozytywne. Powtarzając wzmocnienie, albo wycofując je można efektywnie modyfikować zachowanie. Wielokrotne powtarzanie zachowań skutecznych przynoszących wzmocnienia pozytywne prowadzi do ukształtowania nawyku.

Paradygmat naukowy behawiorystów mówi, że psychologia podobnie jak fizyka powinna być nauką całkowicie obiektywną, która bada relacje między zjawiskami obserwowanymi, ponieważ bodźce zewnętrzne i reakcje są obserwowalne i mierzalne; tylko one mogą być przedmiotem analizy. Zajmowanie się stanami wewnętrznymi, które nie są dostępne obserwatorowi prowadzi do pseudonaukowych teorii.

17. Postulaty behawiorystyczne J. Watsona:

Traktowanie człowieka jako gatunku zwierzęcego, zachowanie i tryb życia człowieka Watson wiązał pojęciowo z zachowaniem się zwierząt.

Wysunięto protest przeciwko psychofizjologii świadomości, metodzie introspekcyjnej.

Stany świadomości nie są obiektywnie sprawdzalne i z tego powodu nie mogą być przedmiotem badań naukowych.

Psycholog powinien zrezygnować z introspekcji jako metody.

Przedmiotem obiektywnych badań psychologów może być tylko zachowanie się człowieka lub zwierzęcia. Poznanie tego zachowania powinno stanowić cel pracy psychologów.

18. Warunkowanie klasyczne Pawłowa

Warunkowanie klasyczne lub warunkowanie pawłowowskie a odkąd J. Konorski i S. Miller odkryli warunkowanie instrumentalne (II typu) stosuje się także nazwę warunkowanie I typu. Eksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził jako pierwszy l. P. Pawłow. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny, utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji.

Przykład: jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał u psa reakcji ślinienia, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest sygnałem karmienia. Tego typu bodziec (sygnał) Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt wywoływany przez niego (tu: wydzielanie śliny) — reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu kojarzeniu się bodźca (np. dźwięku dzwonka) z podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego. W wielu źródłach można znaleźć informację, że najbardziej efektywny, tzn. najszybciej prowadzący do pojawienia się reakcji warunkowej, jest odstęp 0,5 s pomiędzy bodźcem warunkowym, a bezwarunkowym.

19. Warunkowanie instrumentalne Thorndike'a

Z kolei odkrywcą warunkowania sprawczego był amerykański uczony Edward Thorndike. Przeprowadzał on eksperymenty na zwierzętach - prowadził obserwacje jak zwierzęta uczą się wydostawać z zamkniętej skrzynki by dostać pokarm. Zauważył, że zwierzęta uczą się stopniowo, metodą prób i błędów. Początkowo zwierzęta potrzebowały dużo czasu by wydostać się z klatki, jednak po kilku udanych próbach czas potrzebny na wydostanie się uległ znacznemu skróceniu.

Wynikiem eksperymentów przeprowadzanych przez Thorndik'a było sformułowanie tzw. "prawa efektu". Mówi ono o tym, że gdy w sytuacji bodźcowej , wystąpią pozytywne konsekwencje reakcji , reakcja ta będzie powtarzana - jeśli jednak konsekwencje będą negatywne wystąpi tendencja do zaniechania reakcji.

Najprościej różnice między warunkowaniem klasycznym a warunkowaniem instrumentalnym możemy ująć w następujący sposób - dzięki warunkowaniu klasycznemu uczymy się tego, co z czym współwystępuje, dzięki warunkowaniu instrumentalnemu natomiast tego, co zrobić aby uzyskać zamierzony efekt.

20. Warunkowanie sprawcze i eksperymenty Skinnera.

Warunkowanie sprawcze(instrumentalne)

Przypadek, w którym częstotliwość swobodnie podejmowanych zachowań albo rośnie, albo maleje, w zależności od tego, czy następuje po nich wzmocnienie pozytywne(nagroda, przyjemność) czy kara(dyskomfort).

Warunkowanie sprawcze(instrumentalne)

Wymaga od badanego organizmu wykonania określonej reakcji ruchowej lub powstrzymania się od niej (reakcje te zwane są reakcjami instrumentalnymi lub sprawczymi) w odpowiedzi na znak ustalony przez eksperymentatora (zwany bodźcem warunkowym). W efekcie zwierzę ma możliwość zaspokojenia swojej potrzeby (uzyskuje pokarm, wodę, itp.) lub unika bodźca nieprzyjemnego (np. dmuchnięcia w ucho). Chcąc uzyskać większą liczbę reakcji stosuje się wzmocnienie nieregularne, co kilka naciśnięć dźwigni. Zwierzę ma określoną pojemność żołądka, aby zaspokoić głód musi wtedy więcej razy nacisnąć dźwignię.

Eksperymenty Skinnera

Głodnego szczura umieszcza się w zamkniętej skrzynce, w której z jednej z wewnętrznych ścianek wystaje dźwigienka. Szczur obwąchuje skrzynkę i wykonuje szereg przypadkowych ruchów. Jednym z nich naciska dźwigienkę, która jest połączona z mechanizmem wprowadzającym do wnętrza skrzynki zasobnik z pokarmem. Po wielu próbach szczur uczy się, że naciśnięcie dźwigienki powoduje pojawienie się pokarmu, i gdy znajdzie się w skrzynce głodny, wykonuje ten ruch tyle razy, aż uzyska dostateczną ilość pokarmu.

"Pudło na dzieci" - (rzekomy eskperyment, trudno powiedzieć za mało informacji w necie by zweryfikować)

Kiedy Skinner dla swoich małych córeczek zbudował ciepły, wygodny, samo-czyszczący, pełen zabawek kojec, okrzyknięto to dzieło nieludzkim "pudłem na dzieci", czymś niemoralnym i graniczącym z herezją. Do tej pory krążą plotki, że córki Skinnera oszalały, podczas gdy obie są cenionymi na polu zawodowym i uroczymi osobami

21. Techniki stosowane w terapii behawioralnej - systematyczna desensytyzacja, modelowanie, techniki awersyjne, trening asertywności.

Systematyczna desensytyzacja

wygaszanie lęku poprzez stopniową konfrontację z wyobrażeniami związanymi z lękiem i poprzez równoczesne stwarzanie poczucia bezpieczeństwa. Może oznaczać także pozbawienie wrażliwości wynikające z przyzwyczajenia się do widoku drastycznych scen (przeciwnicy brutalnych gier komputerowych stawiają tezę, że desensytyzują one dzieci).

Modelowanie

Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury jest rozwinięciem teorii uczenia się. Według Bandury uczenie się zachowań zachodzi jednak nie tylko poprzez warunkowanie reaktywne i warunkowanie sprawcze, ale także poprzez obserwowanie zachowań innych ludzi. Ten sposób uczenia się można nazwać modelowaniem lub naśladowaniem.

Podstawy teorii naśladowania zauważalne są już na szczeblu zwierzęcym. Ojawialne są w sposobach uczenia się reakcji w danych sytuacjach i przejmowania doświadczenia od innych osobników. Jest również silnie zauważalne i w szerszym zakresie, u człowieka w okresie dziecięcym.

Zwolennicy teorii społecznego uczenia się sądzą, inaczej niż przed nimi behawioryści, że uczenie się następuje, gdy obserwator świadomie przygląda się jakiemuś zachowaniu (np. zapalaniu zapałki) i następnie umieszcza efekt obserwacji w pamięci długotrwałej. Obserwator dotąd nie wykonał zaobserwowanego zachowania, nie zaszły więc żadne behawioralne konsekwencje (wzmocnienia), które zdaniem behawiorystów są niezbędne, by doszło do uczenia się. Jednak bez względu na to, jak długo wspomnienie jest przechowywane w pamięci, obserwator wie, jak zapalić zapałkę, niezależnie, czy zrobi to, czy nie. To samo da się powiedzieć o wielu prostych czynnościach, jak hamowanie samochodu, jedzenie łyżką i otwieranie butelki.

Techniki awersyjne

Stosowane np. przy nadużywaniu alkoholu, nadmiernym jedzeniu, paleniu itp. - przykro odczuwane bodźce są kojarzone z konkretnym zachowaniem (np. sięgnięcie po papierosa - odruch wymiotny; alkohol - drażnienie prądem). Metoda raczej rzadko stosowana, bo mało skuteczna, a wątpliwa etycznie.

Trening asertywności

Celem jest zwalczenie lęku w sytuacjach społecznych i nauczenie reakcji adekwatnych do sytuacji. Uczy nieskrępowanego wypowiadania sądów, swobodnego zachowania względem ludzi będących autorytetami itp. Czasem jednak, w wypaczonej formie może nauczyć nieliczenia się z uczuciami innych i zachowań typu: "Sprawiam ci ból ? To jest twój problem."

22.Geneza i główne założenia psychologii poznawczej

Psychologia poznawcza lub inaczej psychologia kognitywna, to dziedzina psychologii badająca procesy poznawcze. Zakłada, że mechanizmem tworzenia doświadczenia jest percepcja. Percepcja to organizacja i interpretacja wrażeń zmyslowych w celu zrozumienia otoczenia Percepcja to postrzeganie uswiadomiona reakcja narzadu zmyslowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń.

Psychologia poznawcza wykorzystuje badania psychologii, biologii, jezykoznastwa.

Podejście poznawcze w psychologii zrodziło się z potrzeby odejścia od myślenia o człowieku w kategoriach energetycznych. W miejsce biologiczno -popedowych determinant ludzkiego zachowania, psychologia poznawcza wskazuje na informacyjne i sematyczne parametry procesów energetycznych. Zgodnie z koncepcją poznawczą siły motywujące ludzkie czynności są immanentnie zawarte w procesie przetwarzania informacji zachodzącym w ludzkim umyśle. Prócz wspomnianego wyżej odchodzenia od przypisywania człowiekowi hipotetycznych popędów, potrzeb I motywow na rozwój nurtu poznawczego wpływ wywarł rozwój technologii cybernetycznych oraz ewolucja teorii behawiorystycznych zamierzająca do wyjaśniania reakcji nie tylko poprzez funkcję popędową bodźca, ale też przez przypisanie mu funkcji sygnałowej. Sygnały decydują o tym, kiedy jednostka zareaguje i jaką wykona reakcję. Tak więc stan emocjonalny wynika ze sposobu, w jaki osoba ocenia i określa bodziec, niekoniecznie zaś z obiektywnych cech samej sytuacji. Wyraźny jest tu wpływ psyhologii postaci, która zakładała, że powinniśmy badać subiektywny sposób, w jaki obiekt (Gestalt albo inaczej postać) pojawia się w umyśle człowieka.

23Teoria dysonansu poznawczego L. Festingera.

Dysonans poznawczy - stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego, pojawiający się wtedy, gdy dana osoba posiada jednocześnie dwa elementy poznawcze (np. myśli lub sądy), które są niezgodne ze sobą. Dysonans może pojawić się także wtedy, gdy zachowania nie są zgodne z postawami. Stan dysonansu wywołuje napięcie motywacyjne i związane z nim zabiegi, mające na celu zredukowanie lub złagodzenie napięcia.

Teoria Festingera zaliczana jest obecnie do ważniejszych teorii z zakresu psychologii społecznej, ze względu na:

• tworzenie nieoczywistych przewidywań co do zachowania ludzi,

• zbudowanie podstawy teoretycznej do przeprowadzenia wielu oryginalnych eksperymentów (patrz niżej) oraz

• danie impulsu do rozwoju innych, konkurencyjnych lub uzupełniających teorii psychologicznych.

Przyklad dysonansu

Palę papierosy i dowiaduję się, że wywołują one wiele chorób. W związku z tym np. podważam zasadność twierdzeń o szkodliwości palenia - "Moja babcia ma 90 lat, od 70 lat pije, pali i... żyje". Dysonans zostaje zredukowany. Odkryto np., że prawie wszyscy niepalący zgadzają się z tym, że palenie jest szkodliwe, a wśród osób palących zgadza się z tym tylko połowa badanych.

24. Teoria atrybucji F. Heidera.

ATRYBUCJE - to spostrzegane przyczyny (zdarzeń, zachowań)

Proces atrybucyjny to wnioskowanie przez ludzi o przyczynach własnych zachowań oraz zachowań innych ludzi. Ciekawość atrybucyjną człowieka stymuluje nietypowość zdarzenia oraz jego negatywny charakter.

Najistotniejsze znaczenie ma w procesie spostrzegania przyczyn rozróżnienie:

(1) przyczyn wewnętrznych (związanych z działającą osobą)

(2) przyczyn zewnętrznych (związanych z sytuacji, w jakiej ona działa)

(w "hydraulicznym" modelu atrybucji Heidera = rozróżnienie na przyczyny osobowe i środowiskowe)

Przypisywanie intencji jest naturalną ludzką czynnością. Ludzie wykazują skłonność do interpretowania w kategoriach intencjonalnych nawet zupełnie przypadkowych zdarzeń. Większość ludzkich zachowań jest zamierzona, a proces wyjaśniania ich przyczyn polega na odczytywaniu intencji. Ale ludzie przejawiają również zachowania NIEINTENCJONALNE. A konsekwencje psychologiczne przypisania komuś intencji / braku intencji są zupełnie odmienne.

Heider wprowadza rozróżnienie pomiędzy: przypisywaniem przyczynowości (kto jest sprawcą?) - a przypisywaniem winy/ odpowiedzialności (kto zawinił? kto jest odpowiedzialny za zdarzenie?).

Rozróżniając PRZYCZYNY OSOBOWE i ŚRODOWISKOWE widzi te dwa rodzaje przyczyn jako wzajemnie wykluczające się (tzw. "hydrauliczny model atrybucji" - Hewstone, 1989) :

PRZYCZYNY OSOBOWE obejmują: INTENCJE („Chcę”), ZDOLNOŚCI („Potrafię”, „Mogę”), MOTYWACJE („Usiłuję”),

PRZYCZYNY ŚRODOWISKOWE odwołują się do obiektywnych trudności, okoliczności czy warunków, w których realizowane było działanie.

To Heider pierwszy opisał efekt atrybucyjny polegający na niedocenianiu roli czynników sytuacyjnych w wyjaśnianiu przyczyn ludzkiego zachowania (tzw. PIERWOTNY BŁĄD ATRYBUCJI). Jego zdaniem zachowanie wraz z jego wykonawcą tworzy tak wyrazistą FIGURĘ PERCEPCYJNĄ, że przeciętny obserwator będzie przecenianiał rolę, jaką w determinacji zachowania odgrywały CECHY DYSPOZYCYJNE WYKONAWCY (w porównaniu z rolą zewnętrznych czynników sytuacyjnych).

25. Założenia koncepcji psychologii humanistycznej

Najważniejsze założenia koncepcji humanistycznej:

1. człowiek to unikatowa całość składająca się z 2 podsystemów: „ja” i ”organizmu”, które stanowią jedność i są jak dwie strony jednej monety. Człowiek, który chce żyć zgodnie ze swoją naturą, chce być niezależny, autentyczny, zadowolony musi stanowić harmonijną całość, której podstawowe składniki (ja i organizm) stworzą spójny system, zwany osobą.

2. podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne, siły decydujące o jego przebiegu tkwią w człowieku, a nie poza nim. Człowiek, którego rozwój został zablokowany nie jest osobą w pełni zdrową.

3. o działaniu człowieka decyduje dążenie do samorealizacji, która jest podstawową skłonnością natury ludzkiej. Jej przejawem może być miłość, twórczość, altruistyczne zachowania, rozwój własnego „ja”. Nie interesuje go produkt pracy, ale same przeżycia, np. twórczość jest ważna dlatego, że kształtuje osobę, a nie towar, który można sprzedać lub kupić. Życie poza obszarem samorealizacji nie jest życiem autentycznym i w pełni ludzkim.

4. człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są pozytywne. Oznacza to, że chce dawać i daje innym wyłącznie dobro. Jeżeli dokonuje aktów gwałtu lub przemocy, to dlatego, że działa wbrew naturze, a rzeczywistość, w której żyje blokuje rozwój jego prawdziwych i pozytywnych zachowań.

5. ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, aktualne przeżycia, doświadczenia, przez to, co dzieje się tu i teraz. To, co dzieje się aktualnie w świadomości, jak człowiek teraz postrzega siebie, innych i świat decyduje o przebiegu procesu samorealizacji. Człowiek żyjący przeszłością nie osiągnie pełnego rozwoju.

26. Koncepcja Maslowa
Teoria Maslowa zakłada hierarchiczną organizację potrzeb, a także 2 jakościowo różne rodzaje motywacji: niedoboru i wzrostu.

Wyróżnia 5 różnych klas potrzeb:
1. fizjologiczne
2. bezpieczeństwa
3. przynależności i miłości
4. szacunku i samoakceptacji
5. samorealizacji (najwyżej w hierarchii)
Maslow uważa, że potrzeba z wyższego poziomu hierarchii nie przejawi się, dopóki nie zostanie zaspokojona poprzedzająca ją potrzeba z poziomu niższego. Im wyżej w hierarchii znajduje się dana potrzeba, tym później pojawia się w rozwoju filogenetycznym i ontogenetycznym, tym mniejsze jej znaczenie dla biologicznego przetrwania organizmu i tym bardziej jej zaspokojone może być odroczone.
Potrzeba samorealizacji to potrzeba wzrostu (metapotrzeba), a pozostałe potrzeby to potrzeby niedoboru-braku (zwane podstawowymi). Potrzeby wzrostu i niedoboru zaspokajane są w odmienny sposób.
Różnice między potrzebami wzrostu a potrzebami niedoboru:
- potrzeby wzrostu działają wg zasady \\\"im więcej, tym lepiej\\\"; a zaspokojenie potrzeb niedoboru powoduje -przynajmniej czasowe- wygaszenie potrzeby (np., zaspokojenie głodu)
- potrzeby wzrostu dostarczają zawsze emocji pozytywnych, a napięcie związane z niezaspokojoną potrzebą niedoboru są często przykre;
- realizacja potrzeb wzrostu jest niezależna od otoczenia, a realizacja potrzeb niedoboru zależy od innych ludzi;
- chociaż zaspokojenie potrzeb niedoboru zapobiega chorobie, to jednak tylko realizacja potrzeb wzrostu zapewnia fizyczne i psychiczne zdrowie.
- potrzeby wzrostu koncentrują się na świecie zewnętrznym, a niedoboru na samej potrzebie i na własnej osobie.

27. Charakterystyka zachowań werbalnych oraz niewerbalnych.

Werbalna- To komunikacja z użyciem języka naturalnego czyli mowy jako środka komunikacji. Jest to podstawowy sposób komunikacji międzyludzkiej. W szczątkowej postaci komunikacja werbalna występuje także u zwierząt, np. u szympansów, które rozwinęły w niektórych przypadkach także zdolność posługiwania się metaforą. Aby komunikacja werbalna mogła mieć miejsce, musi istnieć mówiący i słuchający. Posługują się oni kodem (językiem), który musi być znany obu osobom.

Niewerbalna- To zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu, wykształceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie (tak jak większość gestów - emblematów czy wiele wyrazów mimicznych).

28. Zasady dobrego komunikowania się

Nasza skuteczność, jako mówcy zależy zarówno od formy wypowiedzi, jak i przekazywanej treści. Warto, zatem przestrzegać reguł tyczących się zarówno odpowiedniego przygotowania wypowiedzi, jak też konkretnych zaleceń w kwestii sposobu prowadzenia rozmowy. Najistotniejsze zasady dobrej komunikacji to:

Poznaj samego siebie - musimy mieć świadomość własnych celów, zamierzeń, cech, preferencji, temperamentu i motywów. Trudno oczekiwać zrozumienia ze strony innych, kiedy sami nie potrafimy zrozumień siebie. Nadawca powinien mieć jasność tego, co chce przekazać odbiorcy.

Uwzględniaj chwiejność uwagi rozmówcy - nikt nie jest w stanie odebrać wszystkich naszych przekazów bez względu na to, co mówimy i w jaki sposób. Trzeba liczyć się ze zmiennością uwagi słuchaczy, ich selektywnością, przekręcaniem sensu naszych wypowiedzi. Należy ponadto unikać przeładowania informacyjnego pamiętając o ograniczeniach w zdolności do przetwarzania danych.

Licz się z uczuciami drugiej strony - powinniśmy zwracać uwagę na stan psychiczny, kondycję emocjonalną słuchacza. Konieczne jest, aby uwzględniać w wypowiedzi perspektywę odbiorcy i używać odpowiedniego kodu czy rodzaju argumentacji.

Zwracaj uwagę na sens, a nie na formę wypowiedzi. Zrozumienie treści kierowanych do nas przekazów jest pełniejsze, gdy staramy się uchwycić sens całej wypowiedzi, a nie poszczególnych jej fragmentów czy słów. Treść powinna być odbierana w kontekście poruszanego zagadnienia. Zasadniczym błędem jest wyrywanie poszczególnych fragmentów przekazu z jego całościowego kontekstu czy zwracanie przesadnej uwagi na sposób wypowiedzi.

Spróbuj przyjąć punkt widzenia swoich oponentów. Spojrzenie na sprawę z pozycji partnera, chwilowa zamiana ról jest szczególnie przydatna w sytuacjach narastającego niezadowolenia partnerów i narastającego konfliktu.

Mówmy w sposób jasny, rzeczowy. Zagmatwany sposób przedstawiania swoich poglądów, nieodpowiednio dobrana treść wypowiedzi, nadmierne i przesadne używanie przenośni to częste błędy w przekazie komunikatów. Zasadniczym mankamentem jest konstruowanie długich, złożonych zdań, w których mówca pragnie pochwalić się elokwencją, tracąc przy tym na efektywności komunikacji.

Wspieraj słowa komunikacją niewerbalną. Należy zwrócić szczególną uwagę na spójność komunikacji werbalnej i pozasłownej tak, aby uniknąć sprzecznych lub niejasnych komunikatów.

ABY SKUTECZNIE KOMUNIKOWAĆ SIĘ TRZEBA POSIADAĆ

cel

pozytywne nastawienie

jasne, konkretne, precyzyjnie wyrażone myśli

argumenty

odpowiednie przygotowanie

odpowiednie otoczenie

adekwatną mowę ciała

partnerskie podejście / szacunek, kultura /

panowanie nad emocjami

słuchanie z uwagą

29. Przyczyny zaburzeń w komunikowaniu się.

Przyczyny zaburzeń w komunikowaniu:

brak przygotowania do rozmowy

brak jasności komunikatu

okoliczności

niedokładny odbiór/wybiórczość

subiektywizm

brak zaufania/szacunku

Wysyłanie niespójnych komunikatów przez rozmówcę może wywołać dezorientację, utrudniać osiągniecie porozumienia (duże prawdopodobieństwo kłamstwa, indywidualność mowy, bardzo poważne zdenerwowanie). Warto zaznaczyć, że "decyzja" - czy istotniejsza jest część niewerbalna, czy werbalna - wcale nie musi przebiegać w naszej świadomości.

Niespójność między komunikatami przekazywanymi przez dwa różne kanały niewerbalne. Niespójność taką dostrzegamy wtedy, gdy ktoś mówi podniesionym, gniewnym tonem i jednocześnie uśmiecha się. To, co słyszymy, brzmi agresywnie, widzimy natomiast przyjazny wyraz twarzy.

Psychologowie zwracają uwagę na to, że przejawianie przez jednego z rozmówców komunikatów niosących sprzeczne treści doprowadza do tego, iż po pewnym czasie także drugi z nich zaczyna wysyłać niespójne przekazy.

Niespójność polegająca na wysyłaniu specyficznych przekazów niewerbalnych. Neurolingwinistyczne programowanie szczególną wagę przywiązuje do sygnałów traktowanych jako wyraz wątpliwości, zastrzeżeń, sprzecznych tendencji, których człowiek zwykle nie jest świadomy. Ujawniają się one przede wszystkim przez niesymetryczne ułożenie ciała, np. podniesiona jedna ręka, a opuszczona druga. Osoba przeżywająca pewne obiekcje, niepewna tego, co mówi, może przestępować z nogi na nogę, ciągle zmieniać pozycję ciała. Człowiek, który mówi coś z głębokim przekonaniem, nie boi się, jak zostanie odebrany przez innych, ufa sobie, wykazuje pełną symetrię ciała. Stoi mocno, pewnie na własnych nogach. Jeśli wykonuje jakieś gesty, to jednocześnie dla przykładu podnosi obie ręce. Istnieje kilka podstawowych prawidłowości, dobrze sprawdzonych w badaniach psychologicznych, dotyczących różnic w komunikacji niewerbalnej mężczyzn i kobiet (Noller, 1984).

Osoby zdenerwowane mówią drżącym głosem, mowa nie jest płynna, robią często krótkie pauzy, zdania także są raczej krótkie. Pewność siebie też będzie słychać w głosie osoby mówiącej. Taka mowa będzie swobodna, głos brzmi naturalnie, pomyłki będą rzadkie itd. Akcent z kolei może zdradzić z jakiego regionu pochodzi dana osoba. Bez trudu rozpoznajemy akcent ludzi ze Śląska czy z Polski Wschodniej. Inne znaki to chrząknięcia, przerywniki na zebranie myśli w rodzaju "eee" czy "yyy" (powinniśmy ich unikać).

30 Emocje - pojęcie, proces emocjonalny i jego komponenty.

Emocje to silne wzruszenie, podniecenie, przeżycie - związane z tym, że człowiek jest systemem reagującym na siebie i na swoje stosunki z otoczeniem. Emocje dzielimy na korzystne: rozkosz, przyjemność, zadowolenie lub niekorzystne: cierpienie, przykrość, niezadowolenie.

Wywoływane są przez różne czynniki, a reakcje emocjonalne są różnorodne: jedne wywołują tendencje do reagowania w określonym kierunku (np. ciekawość − podejmowanie czynności badawczych; strach -ucieczka lub znieruchomienie; gniew - atak), inne emocje wyrażają się reakcjami ekspresyjnymi, takimi jak radość, żal, przykrość.

Emocje są wywoływane przez:
1) bodźce pierwotne tj. te, które pochodzą od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i związane są z zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi - mogą one wywoływać niespecyficzny stan ogólny przyjemny lub przykry (np. samopoczucie).
2) bodźce wtórne tj. te, które nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodźcami pierwotnymi (bezwarunkowymi).
3) bodźce kinestatyczne tj. te, które związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna aktywność, długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego procesu, z czym wiążą się różne reakcje emocjonalne.
W procesie emocjonalnym wyróżnia się następujące komponenty:
1) wzrost napięcia mięśniowego,
2) intensyfikację procesów umysłowych,
3) pobudzenie układu autonomicznego, a z kolei parasympatycznego - co prowadzi do zmiany czynności narządów wewnętrznych.
Zachowanie zgodnie z rozwijającą się emocją (zbliżenie, oddalenie) mogą nie dochodzić do skutku, jeśli powstały jakieś procesy hamujące. Emocje trwają dłużej - także po przerwaniu kontaktu.
Siła emocji jest tym większa, im większe przeszkody wewnętrzne muszą być pokonane (np. zasady, normy, kary) aby powstrzymać od wystąpienia reakcji emocjonalnych.

Każdy proces emocjonalny zawiera trzy specyficzne cechy. Są nimi znak emocji, intensywność procesów emocjonalnych i treść emocji.

Znak emocji. Osoby, przedmioty i zjawiska, które przyczyniają się zaspokojenia potrzeb człowieka, wywołują emocje i uczucia dodatnie. Emocje te występują w sytuacjach, gdy jednostka osiąga zamierzony cel, a także w sytuacjach optymalnej równowagi miedzy organizmem a środowiskiem.

Intensywność przeżywania emocji wynika z określonego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, czyli aktywacji. W zasadzie można mówić o kontinuum aktywacji - od skrajnego podniecenia emocjonalnego, którego przejawami mogą być napad wściekłości, panika, ekstaza - do zupełnego braku podniecenia, którego przejawem może być stan śpiączki czy tez głęboki sen.

Treść emocji. W toku nabywania doświadczenia indywidualnego jednostka uczy się świadomego odzwierciedlania przeżyć emocjonalnych, uczy się kojarzyć określone sygnały

z uruchomieniem określonych mechanizmów regulacyjnych. Tym samym uczy się różnicować emocje w aspekcie treściowym.

31 Czynniki wywołujące emocje i ich charakterystyka.

Czynniki wywołujące emocje
Pierwotne i wtórne bodźce emocjonalne, rozbieżność miedzy oczekiwaniami a rzeczywistością.
Reakcje emocjonalne występują w formie
1)Wzorów eksperymentalnych
2)Określonych zachowań wyładowujących emocje
3)Określonych zmian w stanie świadomości
4Gotowość do określonych stosunków z otoczeniem
Prawa YERKESA DODSONA
1)W miarę wzrostu intensywności emocji rośnie sprawność działania ale tylko do pewnego momentu, później zaczyna spadać.
2)Im trudniejsze działanie tym jest niższa intensywność emocji jest potrzebna aby uzyskać najwyższą sprawność działania.
Frustracja
Nazywamy samą przeszkodę która pojawia się na drodze do realizacji celu.
Przyczyny: czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, konflikty motywacyjne, konfliktowa struktura osobowości
Następstwa - agresja, fiksacja (sztywność myślenia), regresja(zachowanie z okresu wcześniejszego)
Długotrwałe następstwa Neurotyzacja osobowości, zahamowanie rozwoju osobowości trudności w socjalizacji. emocjonalnych ).

32. Podstawowe teorie emocji - teoria emocji jako instynktów Williama Jamesa oraz teoria wzruszeń Jamesa-Langego.

Teoria ta zakłada, że zdarzenia zewnętrzne wywołują określone wzorce pobudzenia i działania. Emocje są przede wszystkim rezultatem oceny stanu własnego ciała. Powszechnie uważa się, że emocje są spowodowane uświadomieniem sobie jakiegoś bodźca znaczącego (np. zagrażającego - zły pies), co z kolei powoduje zmiany somatyczne (np. przyspieszone bicie serca) i zmiany behawioralne (np. ucieczkę).

Tymczasem William James i Carl Lange zaproponowali, w efekcie swoich wieloletnich badań, analiz i doświadczeń inną kolejność występowania tych czynników. Ich zdaniem najpierw zauważony zostaje bodziec (zły pies), to spostrzeżenie powoduje określone zmiany somatyczne (przyspieszone bicie serca), których efektem jest zachowanie behawioralne (ucieczka). Dopiero zmiany somatyczne i behawioralne są interpretowane przez nas jako emocje (strach)

Oznacza to, że według tej teorii, nie uciekam bo boję się złego psa - lecz boję się złego psa, ponieważ uciekam.
„nie dlatego płaczemy, że jesteśmy smutni, lecz jesteśmy smutni bo płaczemy”. Jako pierwotne występują zmiany w narządach, jako wtórne to uświadomieni ich sobie i przeżycie emocji.

33. Motywacja - definicja, rodzaje motywacji (wewnętrzna i zewnętrzna), czynniki warunkujące powstawanie motywacji.

Motywacja - definicja

Pojęcie „motywacji” lub „motywowania” jest zaczerpnięte z łacińskiego słowa

movere oznaczającego poruszać, powodować, wprawiać w ruch, zachęcać kogoś do

czegoś, pobudzać.

Motywacja to proces regulujący zachowania człowieka tak, aby można było osiągnąć określony wynik. Jest mechanizmem regulującym i uruchamiającym zachowanie danej osoby. To stan wewnętrznego napięcia dążący do działania w ściśle określonym kierunku, mający nieświadomy charakter.
(definicji dotyczących motywacji jest bardzo wiele, wszystkie wpływają na reakcje ludzi)

Rodzaje motywacji:

- wewnętrzna - aktywizacja następuje gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb

- zewnętrzna - polega na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie kar i nagród, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju sytuacjach i manipulowaniu tymi możliwościami

Czynniki warunkujące powstawanie motywacji:

- niezaspokojenie potrzeb,

- pobudzenie wzorców afektywnych (ból, strach),

- czynniki zakłócające czynności (stres, frustracja),

- sformułowanie zadania,

- zaktywizowanie zainteresowań,

- zaktywizowanie wartości.

34.

Teoria poczucia umiejscowienia kontroli (ang. Locus of Control Theory) stworzona została w latach 60. XX przez Juliana Rottera, jako jedna z teorii społecznego uczenia się. Ma swoje korzenie w teorii warunkowania sprawczego. Rotter zauważył, że ludzie mają odmienne sposoby interpretowania zdarzeń.

• Ktoś ma wypadek samochodowy. Możliwe są tu generalnie dwa sposoby poszukiwania przyczyn tego wypadku. Osoba o wewnętrznym poczuciu kontroli jest skłonna myśleć: "Kurczę, mogłem nie przyspieszać na tym żółtym świetle" (od mojego zachowania zależy to, że mam wypadek samochodowy). Eksternalista będzie myśleć: "No tak, kolejny dowód na to, że mam życiowego pecha, a zakręt tutaj jest zakrętem śmierci." (Wypadek zależy od czynników zewnętrznych, poza osobistą kontrolą. Zobacz też: tendencja samoobronna. Szerzej na temat psychologicznej charakterystyki zobacz: internalista i eksternalista).

• Ludzie przekonani są, że ich los jest zapisany zanim jeszcze się urodzili, a życiem kieruje przeznaczenie (nie ma znaczenia jak się odżywiam, człowiek może w każdej chwili umrzeć przez przypadek). Inni zaś uważają, że ich długość życia zależy od tego np. jak się odżywiają, czy dbają o swoje zdrowie itd.

Teoria umiejscowienia poczucia kontroli dotyczy subiektywnie odczuwanego ulokowania sprawstwa zdarzeń. Rotter twierdzi, że ludzie uczą się w ciągu życia wierzyć, że ich losem kierują oni sami, bądź też że kierują nim czynniki od nich samych niezależne. W związku z tym teoria ta umieszcza ludzi na (jednomodalnym) kontinuum z dwoma biegunami.

• Osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli (internaliści) mają przekonanie, że ich życiem i ważnymi zdarzeniami sterują oni sami. Żywią przekonanie, że przede wszystkim od ich własnych wysiłków, pracy, osobistego wpływu zależy to, co ważnego przydarza się im w życiu.

• Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli (eksternaliści) żywią przekonanie, że życiem sterują czynniki niezależne od ich świadomego, celowego i zamierzonego wpływu (niekoniecznie muszą to być czynniki zewnętrzne!) - los, przeznaczenie, Bóg, nieświadomość, choroba, szczęście itd.

Do mierzenia poczucia umiejscownienia kontroli służy kwestionariusz Rottera. Zawiera on między innymi takie sformułowania do wyboru:

1. "W dłuższej perspektywie ludzie zdobywają sobie poważanie, na jakie zasługują na tym świecie" lub "Niestety ludzie wiele warci niezależnie, jak bardzo by się starali, przechodzą przez świat niezauważeni".

2. "To co mnie spotyka zawdzięczam przede wszystkim sobie" lub "Czasami mam wrażenie, że moja kontrola nad biegiem własnego życia jest niedostateczna".

3. "Zwykły obywatel może mieć wpływ na decyzje podejmowane na szczeblu rządowym" lub "Tym światem kieruje grupa osób posiadających władzę i zwykli ludzie mają tu niewiele do powiedzenia".

Poczucie kontroli może przyjmować charakter antycypacji, oczekiwań sytuacyjnych, nastawienia, specyficznej atrybucji zaistniałych zdarzeń itp. Przekłada się także na konkretne działania i zachowania.

35.

definicji inteligencji jest od cholery i jeszcze troche

najpopularniejsze to:

 Inteligencja to dostrzeganie zależności (edukacja relacji), relacji i wyciągania wniosków (edukacja korelacji). (Spearman)

 Inteligencja to zdolność uczenia się (G. Ferguson)

 Inteligencja to to, co mierzą testy inteligencji (E. Boring)

 Inteligencja to ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań przez wykorzystanie środków myślenia. (Stern)

Inteligencja płynna g_f - w teorii inteligencji Charlesa Spearmana, rozwijanej później przez Raymonda Cattella inteligencja zdeterminowana przez czynnik biologiczny, genetyczny. Jest utożsamiana z wrodzoną inteligencją, inteligencją niewyuczoną, szybkością procesów umysłowych, czy szybkością i jakością przesyłania impulsów nerwowych w neuronach, "tym z czym się rodzimy", potencjałem intelektualnym.

Czynnik g (inteligencja płynna) ujawnia się w testach inteligencji przede wszystkim w rozwiązywaniu zadań niewerbalnych (takich jak układanie klocków, wyobraźnia przestrzenna, zdolność obracania figur w wyobraźni itp.) oraz w testach słownikowych (np. teście ilości znanych słów). Osiąga swoje maksimum pod koniec okresu dojrzewania ( czyli ok. 20- 25 roku życia). Jest to związane przede wszystkim z procesem mielinizacji w mózgu. Z wiekiem inteligencja płynna ulega powolnemu obniżaniu się między innymi pod wpływem procesu utraty komórek nerwowych w CUN (co obrazowo nazwane zostało łysieniem mózgu). Utrata inteligencji płynnej jest jednak kompensowana (czasem z nawiązką) przez inteligencję skrystalizowaną.

Inteligencja skrystalizowana aspekt inteligencji obejmujący wiedzę przyswajaną przez daną osobę i zdolność dostępu do niej; mierzy się ją testami słownikowymi, arytmetycznymi i wiadomości ogólnych; pojęcie opracowane przez Raymonda Cattella

Iloraz inteligencji (IQ — od intelligence quotient) — wartość liczbowa testu psychometrycznego, którego celem jest pomiar inteligencji. Wartość ta nie jest absolutną miarą inteligencji, lecz ma jak każda jednostka miary używana do pomiaru charakter relatywny.

36. Diagnostyka potencjału intelektualnego - charakterystyka Skali Inteligencji Wechslera oraz Testu Matryc Ravena.

Skala Inteligencji Wechslera

David Wechsler zakłada, że inteligencja jest pewną ogólną zdolnością, która pozwala jednostce działać celowo, myśleć racjonalnie, efektywnie współdziałać ze środowiskiem.

Test zbudowany jest z podskal dzielących się na dwie główne grupy: skale zdolności słownych oraz skale wykonaniowe. Każda podskala udziela informacji dotyczących funkcjonowania w sferze poznawczej osoby badanej w danym zakresie.

Test składa się z sześciu testów słownych (Wiadomości, Powtarzanie Cyfr, Słownik, Arytmetyka, Rozumienie, Podobieństwa) oraz pięciu testów bezsłownych (Braki w Obrazkach, Porządkowanie Obrazków, Klocki, Układanki, Symbole Cyfr). Wyniki surowe w poszczególnych testach zamienia się na wyniki przeliczone (dla każdej grupy wieku jest oddzielna tabela przeliczeniowa), a następnie oblicza się ilorazy inteligencji w Skalach Słownej, Bezsłownej i Pełnej oraz w czynnikach: Rozumienie Werbalne, Organizacja Percepcyjna, Pamięć i Odporność na Dystraktory.

Rzetelność: wysoka zgodność wewnętrzna skal (Słownej, Bezsłownej i Pełnej), wyników czynnikowych oraz ośmiu testów (niższa - testu Układanki), a także umiarkowanie wysoka stabilność bezwzględna dwóch testów (Powtarzanie Cyfr, Symbole Cyfr).

Trafność: wyniki korelują istotnie z wynikami innych testów uznawanych za miarę czynnika "g" (TMS Plus, RFTT) i rozumowania abstrakcyjnego (WCST). Wzrastają też ze wzrostem poziomu wykształcenia. Uzyskane dane przemawiają za tym, że Skala Bezsłowana mierzy raczej inteligencję płynną, natomiast Skala Słowna - skrystalizowaną.

Kryteria IQ według testu Wechslera o średniej 100 i odchyleniu standardowym 15:

0 - 78 Upośledzenie umysłowe

głębokie (0 - 24)

znaczne (25 - 39)

umiarkowane (40 - 54)

lekkie (55 - 69)

79 Pogranicze upośledzenia

80 - 89 Poniżej przeciętnej

90 - 109 Przeciętne

110 - 119 Powyżej przeciętnej

120 - 129 Wysoka inteligencja

130 i więcej Bardzo wysoka inteligencja

Test matryc Ravena (test matryc progresywnych) - służy do pomiaru poziomu inteligencji ogólnej. Dzięki temu testowi uzyskuje się informacje o wartości u danej osoby tzw. czynnika g, ogólnego czynnika inteligencji.

Jest to test składający się z 5 skal A, B, C, D, E, w każdej skali znajduje się zwykle po 12 zadań, które polegają na tym, że badana osoba musi wychwycić relacje między elementami wzoru (matrycy) i wskazać brakujący element wzoru z podanych poniżej matrycy. Poziom trudności zadań jest najmniejszy w skali A i w każdej następnej skali wzrasta, tak że ostania skala jest najtrudniejsza. Test ten diagnozuje tzw. inteligencje niewerbalną niezależną od doświadczenia osoby badanej, jej wykształcenia pochodzenia itp. Sprawdza on zdolności jednostki do dedukcji oraz zdolność do logicznego myślenia, zauważania zasady ciągłości wzorów (skala A) dostrzegania analogii pomiędzy parami figur (skala B), progresywnych zmian wzorów (skala C),przestawiania figur (skala D), rozkładnia figur na elementy (skala E).

Narzędzie to jest dość często wykorzystywane do selekcji pracowników np. do policji, banków.

Skala ( w centylavh):

Ranga I (>95) - Inteligencja bardzo wysoka

Ranga II (>75<95) - Inteligencja ponadprzeciętna

Ranga III (>25<75) - Inteligencja przeciętna

Ranga IV (>5<25) - Inteligencja poniżej przeciętnej

Ranga V (<5) - Inteligencja bardzo niska

37. Pamięć - definicja pojęcia, fazy procesów pamięci oraz jej rodzaje, eksperymenty Ebbinghausa dotyczące zapamiętywania.

Pamięć jest to jedna z funkcji ludzkiego umysłu, zdolność poznawcza do przechowywania, magazynowania i odtwarzania informacji o doświadczeniach. Pamięć jest przedmiotem badań psychologii kognitywnej.

Istnieją różne sposoby klasyfikacji pamięci w zależności od czasu jej trwania, charakteru i sposobu przypominania.

Główne etapy tworzenia i przywoływania pamięci, z punktu widzenia przetwarzania informacji, to:

zapamiętywanie (zachowywanie)

przechowywanie informacji (magazynowanie)

przypominanie (odtwarzanie)

Rodzaje pamięci

Klasyfikacja ze względu na długość trwania

Podstawowa i ogólnie przyjęta klasyfikacja pamięci jest oparta na długości jej trwania. Wyróżnia się trzy typy pamięci: sensoryczną (ultrakrótką, pamięć zmysłów, USTM), krótkotrwałą (operacyjną, pamięć świeżą, STM) i długotrwałą (LTM).

Czas trwania pamięci sensorycznej wynosi do ok. 0,5 sekundy. Część informacji z pamięci sensorycznej przedostaje się do pamięci krótkotrwałej, w której następuje analiza i interpretacja danych. Następnie informacja może być zapisana w pamięci długotrwałej.

Klasyfikacja ze względu na typ informacji

Pamięć długotrwałą można podzielić na deklaratywną (jawną, świadomą) i niedeklaratywną (ukrytą, nieświadomą).

Pamięć świadoma wymaga udziału świadomości w przypominaniu, to znaczy potrzebny jest jakiś świadomy proces kierujący odtwarzaniem informacji. Czasem jest ona nazywana pamięcią jawną, gdyż zawiera informacje, które są przechowywane i odtwarzane w sposób jawny.

Pamięć świadomą można podzielić na pamięć semantyczną, która zawiera fakty niezależne od kontekstu, i pamięć epizodyczną, która przechowuje informacje w odniesieniu do innej informacji (np. czas i miejsce jakiegoś wydarzenia). W pamięci semantycznej możliwe jest przechowywanie wiedzy abstrakcyjnej o świecie, takiej jak np. "Paryż jest stolicą Francji".

Pamięć epizodyczna z kolei jest używana do przechowywania konkretnych wspomnień. Czasem wyróżnia się jeszcze pamięć autobiograficzną, przechowującą wydarzenia z naszego życia.

W odróżnieniu od świadomej, pamięć nieświadoma jest oparta na nieświadomym przypominaniu wcześniej wyuczonego wzorca.

Eksperymenty Ebbinghausa

Ebbinghaus eksperymentował na własnej osobie. Uczył się na pamięć zbiorów bezsensownych zbitek liter (np. CAG, GIF, WAW - samogłoska pomiędzy dwiema spółgłoskami) i próbował przypomnieć je sobie po upływie określonego czasu (jednego dnia, dwóch dni, tygodnia, miesiąca roku itp.).

Metodą uczenia się było mechaniczne powtarzanie. Badacz najpierw przyglądał się całemu zbiorowi, następnie odczytywał po kolei sylaby bezsensowne tak długo, aż potrafił cały zbiór wyrecytować z pamięci w odpowiednim porządku.

Metodą mierzenia ilości zapamiętanej informacji było sprawdzanie, jak wiele prób potrzeba, aby ponownie nauczyć się na pamięć całej listy. Na przykład po upływie jednego dnia badacz brał listę sylab, które poprzedniego dnia pamiętał i sprawdzał jak wiele razy musi ją ponownie przeczytać, aby nauczyć się jej na pamięć. Zwykle było tak, że tych prób potrzebował mniej (zaoszczędzał ilość prób). Owo zaoszczędzenie było miarą "ilości zapamiętania". Np. jeśli badacz musiał 10 razy przeczytać listę aby zapamiętać ją za pierwszym razem i 5 razy aby zapamiętać ją bezbłędnie następnego dnia, to wskaźnik oszczędności wynosił 50%. W ten sposób Ebbinghaus był w stanie zmierzyć jaki procent informacji przechowywała jego pamięć po upływie określonego czasu.

Wykazał, że ilość przypominanych informacji spada gwałtownie tuż po zakończeniu procesu zapamiętywania. Potem następuje dalsza, znacznie wolniejsza utrata danych pamięciowych.

38. Pamięć a uczenie się - podstawowe różnice.

Uczenie się - proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań.

Pamięć - jest to zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania wrażeń zmysłowych, skojarzeń czy informacji.

39. Zespół nadpobudliwości ruchowej (ADHD) - symptomatologia, zasady pracy z dzieckiem z ADHD.

Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynają się w wieku dziecięcym i młodzieńczym.

Rozpoznanie zaburzeń hiperkinetycznych wymaga stwierdzenia wyraźnie nieprawidłowego nasilenia zburzeń uwagi, nadmiernej aktywności i niepokój, które występują w różnych sytuacjach i utrzymują się w czasie, a które nie są spowodowane przez inne zaburzenia, takie jak autyzm lub zaburzenia afektywne.

Musi wystapić co najmniej 6 objawów braku uwagi w ciągu 6m-cy:

np.:

-problemy ze skupieniem uwagi na zadaniu

-problemy z zakończeniem rozpoczętych zadań

-upośledzona umiejęstność zadań i umiejętności

-unikanie lub silna niechęć do zadań wymagających wytrwałego wysiłku umysłowego

-zapominanie w toku codziennej aktywności

-częste gubienie przedmiotów

-rozproszenie przez zewnętrzne bodźce.

W ADHD rozróżniamy:

-nadruchliwość

-impulsywność (np.: udzielanie odp. zanim zadane zostanie pytanie, nie potrafi poczekać w kolejce, itp.)

-problemy z koncentracją

zasady pracy z dziećmi z ADHD:

1. okulary na nadruchliwość:

-pozwól dziecku na niewielki niepokój ruchowy w czasie zajęć, itp.

-daj zadanie do wykonania

-nadaj ramy nadpobudliwości

-zaakceptuj potrzebę ruchu

2. okulary na impulsywność:

-przypominanie o danych zasadach

-nie wchodź w dyskusję

-zaakceptuj, że impulsywne zachowania będą się zdarzać i nie można przewidzieć ich wszystkich.

3. Okulary na zaburzenia koncentracji uwagi:

-skracanie zakresu zadań do wykonania

-ograniczenie ilości bodźców, które docierają do dziecka w czasie wykonywania jakiegoś zadania

-przywoływanie uwagi rozproszonej przez zewn. bodźce

-umówienie się z dzieckiem na sygnał.

40. Zaburzenia opozycyjno - buntownicze (ODD) oraz zaburzenia zachowania (CD) u dzieci- podstawowe symptomy i ich charakterystyka.

Zaburzenia opozycyjno - buntownicze:

U dziecka występuje powtarzający się i trwały wzorzec negatywnego,wrogiego i wyzywającego zachowania:

objawy:

-napady złości,

-ataki szału, furii, itd.

-sprzeciw dorosłym, lekceważenie norm,

-umyśle sprawianie przykrości innym ludziom,

-mściwość i złośliwość,

-złość, obraza,

-obwinia innych za swoje niepowodzenia.

Zaburzenia zachowania:

1. Powtarzający się i trwały wzorzec zachowania negatywnego:

-agresja wobec ludzi i zwierząt (bójki, napady, okrucieństwa wobec ludzi i zwierząt, zmuszanie do aktywności seksualnej);

-niszczenie cudzej własności (podpalanie, niszczenie czyjejś własności)

-podstępność lub kradzieże (włamania, napady, kłamstwa, fauszerstwo itp.)

-poważne złamanie norm (spędzanie nocy poza domem, wagary, ucieczki)

1. Zaburzenia zachowania powoduje klinicznie znaczące upośledzenie.

41. Zasady pracy z dzieckiem z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD).

1. wydawanie dziecku skutecznych poleceń(dawaj tyle poleceń ile możesz wyegzekwować);

2. praca na pozytywnej motywacji (pochwały, pochwały terapeutyczne, nagrody, system żetonowy)

---