pedagogika ogolna


PEDAGOGIKA OGÓLNA

1. Charakterystyka pedagogiki ogólnej jako nauki/ subdyscypliny, metodologia badań.

Pedagogika ogólna - nauka teoretyczna będąca podstawą tworzenia się tzw. subdyscyplin pedagogicznych. O tyle o ile subdyscypliny pedagogiczne mają raczej charakter stosowany, o tyle pedagogika ogólna ma charakter nauki teoretycznej (czy też podstawowej). Jest to jakby podstawowy system pojęć i twierdzeń, wspólny dla wszystkich nauk pedagogicznych.

Pedagogika jest to zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej; samo postępowanie wychowawcze nazywa się natomiast często pedagogią, któremu to pojęciu bliskie jest określenie "sztuka wychowania”

Pedagogika należy do nauk społecznych, stanowi zespół nauk o wychowaniu, teorię działalności wychowawczej. Na jej gruncie formułuje się istotę, cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesów wychowawczych. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym.

Pedagogika jest dziedzina złożoną z wielu subdyscyplin naukowych, zajmujących się różnymi obszarami praktyki edukacyjnej. Stanisław Kawula sformułował siedem kryteriów klasyfikacji, porządkujących szczegółowe dziedziny pedagogiki jako nauki:

-kryterium celów działalności edukacyjnej- celem edukacji w tym zakresie będzie np. ukształtowanie umiejętności logicznego myslenia, kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji moralnych, -kryterium metodologiczne -kryterium rozwojowe -kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka -kryterium instytucjonalne -kryterium problemowe -kryterium dziedzin działalności ludzkiej

Tak wiec pedagogika zajmuje się identyfikowaniem, nazywaniem oraz definiowaniem wszystkich faktów składających się na praktykę edukacji. Fakty te różnią się jednak między sobą stopniem różnorodności.

2. Problematyka uwarunkowań rozwoju osobowości

Pojęcie osobowości i jej struktura

  Termin osobowość wprowadzili do nauki pod koniec ubiegłego wieku psychiatrzy francuscy Pierre Janet i Jean M. Charcot. Wprowadzili do nauki tenże termin dla określenia tej całości jaką jest człowiek (Szewczuk W., 1975, s.215). Nieco później, za sprawą głównie uczonych niemieckich, problematyka ta wysunęła się na czoło najbardziej aktualnych zagadnień, nie tracąc w miarę upływu czasu na znaczeniu. Jeszcze nigdy w dziejach nie miała ona takiej rangi, jak obecnie. Jest tak zapewne i dlatego, że im więcej wiadomo na jakiś temat, tym więcej pojawia się nowych ważnych pytań. Dzieje się tak i dlatego, że polepszaniu się materialnych warunków życia nie zawsze towarzyszy polepszanie się psychologicznej sytuacji człowieka. Owa sytuacja, w konkretnych przypadkach zróżnicowana i niepowtarzalna, w zgeneralizowanym wymiarze jest bardzo złożona, wskutek bogactwa i wielostronności wyznaczników ludzkiego losu. Życie człowieka przestało być prostym powielaniem ustalonych schematów i sprawdzonych wzorców, stając się pasmem trudnych często do ogarnięcia i pełnej kontroli procesów i zdarzeń - permanentnym rozwiązywaniem problemów.

„Osobowość człowieka kształtuje się zgodnie z prawami rozwoju ontogenycznego oraz zgodnie z własnym indywidualnym rytmem rozwojowym, uzależnionym od swoistych warunków wewnętrznych i zewnętrznych” (Żebrowska M., 1986). Jest to jedno z klasycznych pojęć w psychologii. Termin ten używany jest w tak szerokim znaczeniu, że nie można określić go w sposób prosty i spójny, bowiem w zakres tego pojęcia wchodzą właściwie wszystkie zjawiska psychiczne, a również uwarunkowania socjologiczne.

W psychologii jest definiowana jako „konstrukt teoretyczny, którego treścią jest pewien schemat: uporządkowany, zharmonizowany, zintegrowanie wszystkich czynności organizmu zdążających do określonego celu ogólnego oraz zadań szczegółowych związanych z biegiem życia osobniczego.

Psychologiczne koncepcje osobowości

W literaturze psychologicznej istnieje wiele koncepcji i teorii na temat struktury i rozwoju osobowości człowieka.

Osobowość to całościowy wzorzec charakterystycznych sposobów myślenia, odczuwania i zachowania, które określają relację jednostki z otoczeniem.W badaniach osobowości, psychologia koncentruje się na cechach stałych (niezmiennych w czasie i w różnych sytuacjach) i odróżniających (wyraźnych, odróżniających ludzi od siebie). Rozróżniamy przy tym dwa podejścia: podejście TYP (wpasowanie ludzi w empirycznie określone kategorie) i podejście CECHA (koncentracja na trwałych wzorcach zachowania, traktowanych jako cecha osobowości).

Teorie typów operujące modelami, w których indywidualne zachowanie jednostki zdaję się tworzyć całość zrozumiałą i konherentną (o elementach zgodnie współdziałających), przezwyciężąją w pewnym sensie elementarność teorii cech. Osobowość określa bądź specyficzna struktura fizyczna jednostki, bądź chemizm jej organizmu, typ układu nerwowego, bądź też indywidualne skłonności psychiczne, czasem też skrzyżowanie właściwości w dwóch lub trzech z wyżej wymienionych zakresów. Nieco inną odmianę koncepcji osobowej struktury stanowi ujmowanie jej w kategoriach nie tyle cech, ile pewnych indywidualnych nabywanych struktur będących produktem rozwoju (Chłopkiewicz M., 1987, s.16). Cecha w psychologii osobowości staje się podstawowym terminem przyjmowanym przez wielu psychologów, zwłaszcza w opisowym podejściu do badań osobowości. Osobowość danego człowieka jest zbiorem cech lub charakterystycznych sposobów zachowania, myślenia, odczuwania, reagowania.

Czynniki i mechanizmy rozwoju osobowości

Problematyka osobowości we współczesnej psychologii jest zagadnieniem centralnym. W badaniach nad osobowością poszukuje się wspólnych mechanizmów leżących u podłoża osobowości, a szczególnie u podstaw jej funkcjonowania.

Osobowość rozwija się od samego początku na gruncie pierwotnych mechanizmów popędowo - emocjonalnych, obejmujących takie stany, jak: pragnienie, głód, strach, przyjemność versus przykrość, których źródłem są określone doznania zmysłowe, płynące od bodźców z zewnątrz, jak i wewnątrz organizmu. Wszystkie te stany emocjonalno-popędowe, niezależnie od swojej specyfiki uwarunkowanej potrzebami jednostki, jakością bodźców czy też wywołującą je sytuacją, charakteryzują się zarazem specyficzną dla poszczególnych jednostek siłą, wielkością, szybkością, czasem trwania czy innymi cechami czasowymi zachowania.

W każdym społeczeństwie funkcjonują pewne mechanizmy, według których kształtuje się osobowość człowieka. Chodzi przy tym o takie wykorzystanie tych mechanizmów, aby służyły one realizacji ideału wychowawczego (Rataj M., 1979, s.22).

Osobowość człowieka jest dynamiczna i podlega nieustannemu rozwojowi. Istnieją czynniki, które kierują procesem tego rozwoju. Szczególną ich aktywność można zaobserwować u człowieka w okresie dorastania i w wieku młodzieńczym.

Czynniki rozwojowe są to mechanizmy wewnętrzne u człowieka, które uruchamiają tak ilościowy, jak i jakościowy proces rozwoju, a także mają wpływ na jego ukierunkowanie. To właśnie mechanizmy rozwoju stanowią przedmiot działania sił zewnętrznych czy wewnętrznych (Kunowski S., 1993, s.185).

Współczesna nauka wyróżnia trzy grupy czynników:

  1. wewnętrzne (geniczne),

  2. zewnętrzne (środowiskowe),

  3. czynniki osobowościowe (duchowe).

Pierwsza z grup obejmuje dziedziczność biologiczną, wrodzoność pewnych cech nabytych w czasie prenatalnym oraz stany somatyczne organizmu tak w zakresie zdrowej równowagi procesów fizjologicznych, jak również w obrębie zaburzeń pod wpływem stresu życia.

Drugą grupę stanowią wszelkie wpływy zewnętrzne środowiska zarówno niezamierzone, jak też i celowe. Niezamierzone wpływy pochodzą z biosfery, w której przebywamy (klimat, krajobraz przyrodniczy, zwierzęta, rośliny) oraz ze środowiska lokalnego (wieś, miasto) celowe natomiast oddziaływania płyną ze środowiska społecznego (rodzina, szkoła, Kościół) oraz kulturalnego (prasa, radio, telewizja oraz przekazy multimedialne związane z techniką komputerową). Wszystkie te wpływy otoczenia i czynników zewnętrznych wytwarzają cechy nabyte jednostki ludzkiej, wyrażające się w jej postawach wobec życia i ludzi, w opiniach i przekonaniach, w przyzwyczajeniach i nawykach. Podstawę działania dla czynników zewnętrznych stanowi podatność człowieka na bodźce otoczenia fizycznego, jak obraz, dźwięk, zdarzenia, których jest on świadkiem oraz otoczenia społecznego, jak przykład, wzór postępowania, autorytet. Mniejsza lub większa podatność na wpływy zewnętrzne tworzy plastyczność rozwojową (Han-Ilgiewicz N., 1960, s.220), na którą składają się sugestywność, naśladownictwo i zwolennictwo, podporządkowujące człowieka autorytetowi i czynnikom środowiskowym. O ile dziedziczność pierwszej grupy czynników wewnętrznych jest stała, o tyle znów podatność na wpływy zewnętrzne i plastyczność rozwojowa dostosowują się do różnorodności czynników środowiskowych i tworzą nowy element nabywania zmiennego doświadczenia osobistego.

Trzecia, ostatnia grupa czynników mających wpływ na rozwój osobowości człowieka tworzy duchowość człowieka. Zjawiska duchowe są uznawane dziś przez wszystkie systemy współczesnego wychowania, chociaż zachodzą pewne różnice w ich ujmowania i interpretacji. Nie podlega jednak dyskusji fakt, że to właśnie czynniki osobowościowe duchowości wraz z ich rozumnością, wartościowaniem, wolnością, twórczością i religijną otwartością tworzą cechy gatunkowe człowieka (homo sapiens) i decydują ostatecznie o jego rozwoju, łamiąc i przeciwstawiając się konwergencji czynników wewnętrznych i zewnętrznych .

3. Myśl pedagogiczna w Starożytnej Europie/ Sparta. Ateny, Rzym

Sparta i Ateny przekazały nam dwa odmienne typy wychowania, do których tradycji nieraz powracała późniejsza pedagogika i edukacja europejska. Wychowanie spartańskie było surowe, rygorystycznie „wojskowe” , wychowanie ateńskie zaakcentowało i kultywowało indywidualność i podmiotowe dążenia i aspiracje wychowanka. Obydwa typy wychowania rozwinęły się w społeczeństwach o ustroju niewolniczym. Dotyczyło to jedynie ludzi wolnych- pełnoprawnych obywateli.

Sparta była jak gdyby nieustannym obozem wojskowym. Wychowanie pozostawało w rękach państwa i ukierunkowane było przede wszystkim na doskonaleniu kondycji fizycznej oraz umiejętności wojskowych młodzieży. Istotą i ideałem pedagogiki spartańskiej było wychowanie jednostek mocnych fizycznie, zahartowanych na wszelkie trudy, zdyscyplinowanych i nieustraszonych. Było to wychowanie dla państwa, młodym Spartanom wpajano pogardę dla niewolników; takich uczuć jak litość, współczucie, wspaniałomyślność nie tylko nie rozwijano lecz nawet świadomie tłumiono.

Ateny były otwartym ośrodkiem handlu z innymi państwami greckimi, a także krajami Wschodu. Znacząca rolę odgrywała nie tylko arystokracja rodowa, ale i handlowa, która doprowadziła ukształtowania się ateńskiej republiki demokratycznej. Wychowanie młodych pokoleń położyło nacisk na wszechstronny i harmonijny rozwój indywidualności, talentów i aspiracji dziecka. Było to wychowanie intelektualne i moralne, estetyczne i fizyczne.

Starożytny Rzym ukształtował się jako silny organizm państwowy, potrzebujący przede wszystkim tęgich wojowników i sprawnych administratorów. Dlatego przez wiele lat ideałem wychowawczym był surowy obywatel, charakteryzujący się: stałością, dzielnością, opanowaniem, pobożnością, sprawiedliwością. Wychowanie było przede wszystkim wewnętrzną ambicją rodziny. W rodzinie młody Rzymianin miał znajdować najznakomitsze wzory do naśladowania.

4. Pedagogika i pedagogia Jana Amosa Komeńskiego

Jan Amos Komeński - Czech, wielki pedagog nowych czasów, należał do ruchu religijnego braki czeskich. Pedagogika jako wiedza i pedagogika jako sztuka wychowania i uczenia wszystkich wszystkiego szczególnie wiele zawdzięcza Janowi Komeńskiemu. Dzięki niemu zdobywają sobie poglądy, że wykształcenie jest potrzeba życia, że każdy ma „przyrodzony rozum”, który czyni go zdolnym do uczenia się. Na gruncie pedagogicznym tendencje Komeńskiego wyrażają się w haśle : wychowywać należy w zgodzie z naturą, wychowanie musi być zgodne z prawami rozwoju psychicznego i fizycznego. Teoria nowej metody Komeńskiego „nauczania poglądowego” postuluje, by wychowanie budziło i rozwijało naturalną dla człowieka ciekawość świata, by uczyło dostrzegania rzeczy.

Komeński rozwija ideę kształcenia „pansofijskiego”, kształcenie ma przekazywać obraz całości ludzkiego poznania i być jednocześnie kluczem, który umożliwia zdobywanie wiedzy. Tym podstawowym narzędziem jest książka. Propagując pansofijski ideał wykształcenia jako drogę do poznania i opanowania przyrody oraz jako drogę uszczęśliwienia człowieka, projektuje Komeński jako jednolity i powszechny ustrój edukacji przez całe życie. W wyniku stopnienia w swojej pedagogii i teorii nauczania naturalistycznych dążeń oraz naukowego postępu tamtych czasów dał Komeński impuls do nieustannych przemian edukacyjnych i do rozwoju pedagogiki szkolnej. Postęp na tym polu oscylował, jeżeli jest to trafne spostrzeżenie, pomiędzy urozmaiceniem i doskonaleniem programów kształcenia a doskonaleniem metod nauczania i wychowania oraz pomiędzy nastawieniem na jednostkę

5. Reformy szkolne w Europie/ m.in. Komisja Edukacji Narodu

W drugiej połowie XVII w. i w początkach XVIII w. szkolnictwo i myśl pedagogiczna w Polsce podupadają. Szkoły były, lecz nie dostatecznie dobre, zaniedbano wymowę w polskim i łacińskim języku. Czas szkolny był przeznaczony nieużytecznym ćwiczeniom, niezrozumiałym regułom gramatycznym.

Próby reformy i podniesienia stanu oświaty szlacheckiej zostały podjęte około połowy XVIII w. przez Stanisława Konarskiego. Jego reformy zmuszały inne zakony do ulepszania własnych szkół. Powstają uczelnie świeckie kształtujące młodzież w duchu patriotyzmu i kultury oświeceniowej. Pierwszą z nich była Szkoła Rycerska, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, wbrew nazwie nie była to szkoła typowo wojskowa, kształciła bowiem w zakresie inżynierii oraz służby cywilnej.

Komisja Edukacji Narodowej

Komisja Edukacji Narodowej (KEN) (pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca) - centralny organ władzy oświatowej powołany w Polsce przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.Komisja była pierwszym ministerstwem oświaty publicznej w Polsce i pierwszą tego typu instytucją w Europie. Została powołana głównie dlatego, że do 1773 edukacja podstawowa i średnia były w Rzeczypospolitej organizowane i kontrolowane przez zakon jezuitów. System stworzony przez jezuitów funkcjonował całkiem sprawnie, choć cechował go swoisty konserwatyzm i nietolerancja religijna. W 1773 zakon jezuitów został nagle rozwiązany przez papieża Klemensa XIV, co w Polsce zagroziło całkowitym upadkiem edukacji, ale też dało impuls do głębokich reform szkolnictwa.

Do podstawowych dokonań komisji należało:

Komisja Edukacji Narodowej pracowała przez 20 lat, tj. do ostatecznego upadku Rzeczpospolitej, praca jej nie była łatwa. Jej szkoły zwalczali dawni jezuici, jak i szlachta, która nie chciała posyłać synów do szkół niełacińskich. Na pracy Komisji ciążyło piętno społeczeństwa stanowego. Mimo to jej myśl, pedagogiczna, jej praca i działalność była wielkim owocnym postępem oświatowym.

6. Myśl pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta i jej wpływ na szkolnictwo w Europie

W 1794 roku wysłany przez ojca na studia prawnicze do Jeny zaprzyjaźnił się z Fryderykiem Schillerem , który w tym czasie napisał „Listy o wychowaniu estetycznym” i pod jego wpływem zaczął się interesować zagadnieniami pedagogiki i filozofii. Badanie nad celami i metodami wychowania , jakie prowadził całe życie , doprowadziły go do opracowania spekulatywnych teorii filozofii.

Najwyższym celem wychowania jest kształtowanie silnych charakterów odznaczających się pięcioma ideami moralnymi:
1.idea doskonałości , która określa siłę, zakres i harmonię dążeń jednostki
2.idea życzliwośći , polegająca na decyzji podporządkowania własnej woli - woli innych jednostek
3.idea prawa - zapobiegająca konfliktom z dążeniami i pragnieniami innych jednostek
4.idea słuszności , która zapewnia równouprawnienie jednostce w stosunkach z innymi
5.idea wewnętrznej wolności , która czuwa nad wewnętrzną zgodnością jednostki z samą sobą i stanowi przejście od wszystkich wymienionych idei do aktów woli.
Herbart twierdząc, że formowanie charakterów jest podstawowym celem wychowania , starał się ustalić najbardziej właściwe metody gwarantujące powodzenie pracy pedagogicznej.

Pedagogikę ogólną dzielił na trzy części :
1.kierowanie- jest pierwszą podwalina wychowania i polega głównie na zatrudnieniu wychowanków , organizowaniu im zajęć, pielęgnowaniu ich rozwoju fizycznego , bez rozpieszczania , a zarazem niebezpiecznego hartowania.
2.Karność zawsze towarzyszy wychowaniu i wśród sposobów utrzymania karności wymienia nie tylko rozkaz i nakaz , ale i karcer , a nawet karę cielesną, chociaż w wymierzaniu kary cielesnej sugeruje ostrożność.
3.nauczanie - należycie wychowany człowiek powinien kierować się w rozsądnie swoimi czynami .

Należy od samego początku wychowania wyrabiać dobra wolę.
Nauczyciel jego zdaniem powinien kształtować cechy charakteru młodego człowieka lecz także starać się wywrzeć wpływ na jego postępowanie i działalność w przyszłym życiu. Powinien również zabiegać aby cele , do których jego uczeń dążący , można było z góry przewidzieć i tak nad nim pracować , aby je potrafił zrealizować .Największa umiejętność wychowawcy polega na tym , aby kierować stale uwagę uczniów na te idee , które jego zdaniem powinny dominować w całym ich życiu, np. lekarza powinna interesować medycyna .
Bardzo charakterystyczną i trwałą zdobyczą Herbarta jest jego nauka o zainteresowaniach.
Zainteresowanie wg niego to wewnętrzna dążność do zachowania w świadomości różnorodnych wyobrażeń i myśli lub częste przywoływanie ich do niej.

Dążenia te umacniają dwa prawa umysłu:
1.prawo częstotliwości
2.prawo kojarzenia

* im częściej jakieś pojęcie , czy wyobrażenie jest przywoływane do świadomości , tym łatwiej do niej wraca i tym trwalsze zajmuje w niej miejsce, dzieje się tak na mocy prawa przyzwyczajania . Podobnie , gdy pewna grupa myśli kojarzy się z sobą , ich połączona siła decyduje o tym , jakie wyobrażenia powinny zajmować . Zainteresowania są aktywną siłą działającą w umyśle , która decyduje jakie idee i wyobrażenia wywołują określone zainteresowania .

W zainteresowaniu wyróżniał dwa aspekty :
1.obiektywny -określany jako wiedza , odnosi się do różnych działań , w których jednostka uczestniczy lub różnych stron środowiska , na które reaguje
2.subiektywny lub psychologiczny - odnosi się do życzliwości wynikającej ze społecznego obcowania człowieka .

W wiedzy wyróżnia :
1.zjawiska przyrodnicze
2.prawa naukowe
3.związki estetyczne



Celem wychowania jest wpojenie uczniom odpowiednich pragnień zainteresowań , stworzenie w ich umysłach wewnętrznej nad nimi kontroli oraz wykształcenie dojrzałości sądu.

Cele wychowania można zrealizować przez wychowujące nauczanie . Tylko wychowanie oparte na niewzruszonych zasadach może dawać pewność , że wewnętrzne życie ucznia , zwłaszcza moralne, ustalone w okresie szkolnym , nie ulegnie w dalszym życiu zasadniczym zmianom.
Nie oddzielał wychowania od nauczania. Zwalczał poglądy o istnieniu dwóch procesów pedagogicznych : jeden przeznaczony na wyrabianie dyscypliny , kształtowanie woli i moralności, drugi - na rozwój umysłu poprzez przyswajanie wiedzy. Nie można - twierdził-zgodzić się z tym, że na jednych lekcjach rozwija się umysł, a wola i charakter na drugich. Wola i rozum rozwijają się dzięki temu samemu wychowawczemu nauczaniu. Za najważniejszy cel uważał wychowanie młodzieży o silnej zrównoważonej woli .
Zapoczątkował psychologię eksprymentalną, był pierwszym myślicielem , który odrzucał twierdzenie o istnieniu oddzielnych zdolności i podkreślał jedność umysłu oraz wszystkich jego czynności. Psychologia Herbarta zwraca uwagę na subiektywne momenty w procesach umysłowych, umożliwiając wyjaśnienie takich zjawisk psychicznych , które byłyby niezrozumiałe , gdyby nie wiązały się według ścisłych praw kojarzenia z ukrytymi w psychice indywidualnym doświadczeniami. Dla pedagogiki ważny jest postulat Herbarta łączenia nowych wiadomości z dawnej zdobytą wiedzą ucznia.

Zasady i metody nauczania.
Wychowanie nie polega na rozwijaniu aktywności dziecka . Uważał, że nauczyciel nie może wpływać bezpośrednio na uczucia i wolę ucznia , ponieważ na nie można oddziaływać jedynie poprzez wyobraźnię , sady , ideę na które skieruje jego uwagę. Uważał , że może posługiwać się nauczyciel ideami i umiejętnie je wszczepić w umysł.

Trzy etapy rozwoju umysłu :
1.stadium wrażenia i percepcji
2.wyobrażenia i pamięci
3.koncepcyjne myślenie i formowanie sądów

Zadaniem nauczania jest doprowadzić umysł do trzeciego etapu. Nauczanie wtedy jest skuteczne ,jeżeli opiera się na właściwym toku eksponowania materiału przez nauczyciela oraz toku przyswajania sobie materiału przez ucznia
Tok nauczania może być:
1.syntetyczny- każde nauczanie , w którym nauczyciel bezpośrednio dokonuje zestawienia tego, czego uczył
2.analityczny - najpierw uczeń wypowiada swoje myśli ,a później się je pod kierunkiem nauczyciela prostuje i uzupełnia
Sens tych określeń wyjaśniony jest w „ Wykładach pedagogicznych”
Przyswajanie nowego materiału wymaga przede wszystkim uporządkowanej pracy , w której wyróżnia się dwa etapy:
1.zgłębianie - polega na koncentracji uwagi na określonym przedmiocie
2.zastanawianie się- łączy i koordynuje wyniki zgłębiania

Herbart wprowadził jako pierwszy zasadę :
1.koncentracji - zaaobsorbowanie uwagi przez jakieś zagadnienie do takiego stopnia , że nie reaguje na żadne inne zjawiska
2.korelacji - łączył ściśle z zasadą koncentracji tj. takie postepowanie , w którym pewne zagadnienia stają się centralne w procesie nauczania i dla jego omówienia wymaga współdziałania wszystkich przedmiotów

7. John Dewy- jego poglądy pedagogiczne i ich wpływ na rozwój myśli pedagogicznej

John Dewy, Amerykanin, główny przedstawiciel, ojciec pragmatyzmu pedagogicznego. Jego zdaniem filozofia, która ograniczona jest wyłącznie do abstrakcyjnych rozważań, nie ma wartości, ignoruje rzeczywisty świat. Dewey pragnął, aby była ona praktycznym przedsięwzięciem , stając się częścią codziennego życia. Uważał, że filozofowie powinni zrezygnować z dążenia do odkrycia absolutnej prawdy i skupić się na społecznych, moralnych i edukacyjnych problemach współczesnego społeczeństwa. Dewey doszedł do wniosku, że filozofowie bezpodstawnie przyjmowali role wszechwiedzących arbitrów w dziedzinie interpretowania rzeczywistości , wiedzy i wartości; Dewey przedstawił własne poglądy na człowieka i świat oraz wiedzę, prawdę i wartości.

Dewey uważał istoty ludzkie jako integralną część natury. Umysł jego zdaniem służy do określania potencjalnych sposobów działania i ich konsekwencji, do powstrzymywania niewłaściwych reakcji.

Dewey uznaje fakt istnienia świata fizycznego za poprzedzające każde doświadczenie człowieka. Istotą tradycyjnej edukacji było narzucanie z góry treści jak i metod, uznawano przy tym, że uczniowie powoli dorastają w kierunku dojrzałości. Dewey twierdził, że preferowane przez dorosłych standardy były sprzeczne ze zdolnościami młodych ludzi; edukacja była oderwana od praktycznych, codziennych doświadczeń dzieci, uczenie się polegało na przyswajaniu sobie statycznej wiedzy książkowej, którą dorośli traktowali jako produkt ukończony.

Według Deweya edukacja powinna być w bezpośrednim związku z życiem, rzeczywistością a nie nazwą czy sloganem. Wg niego szkoła powinna stać się miniaturową wspólnotą społeczną, powinna stanowić pewna ciągłość z tym, co uczeń przyswaja sobie poza szkołą. Szkoła powinna być miejscem wymiany pewnych doświadczeń, a nauczyciele powinni być nośnikami doświadczeń. Edukacja jest procesem doświadczalnym, przy czym nie ma ono przystanku końcowego, ponieważ świat jest zmienny, a rozwój uczenia nie powinien być przerwany.

Deweyowska koncepcja edukacji zawiera w sobie nieodłącznie postulat indywidualizmu pedagogicznego. Jego zdaniem, nie jest możliwe sporządzenie takiego zestawu typów psychiki i jednostki, który wyczerpałyby istniejąca mnogość form. Wychodząc od tej idei Dewey pragnie uczynić człowieka świadomym współtwórcą przemian w świecie ludzkim i odpowiedzialnym. Indywidualizmowi pedagogicznemu towarzyszył duży nacisk na współdziałanie jako podstawę każdej aktywności człowieka.

8. Pedagogika Marii Montessori

Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania. Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:

-rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,

-wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,

-wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,

-osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,

-wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,

-uzależnieniu od nagrody,

-formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,

-szacunku dla pracy innych,

-rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,

-osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.

Zadania pedagogiki Marii Montessori:

Uczenie przez działanie:

Dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami

Samodzielność:

Dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności

Koncentracja:

Dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań

Lekcje ciszy:

Dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych

Porządek:

Dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu

Społeczne reguły:

Dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguły: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj

Obserwacja:

Jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka. Jest jego przewodnikiem

Indywidualny tok rozwoju każdego dziecka:

Dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagą i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmuje zadania, do których jest już gotowe.

Materiał Montessori

Ważną częścią pedagogiki Marii Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechą jest to:

-prostota, precyzja i estetyka wykonania,

-uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

-dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

-logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

-konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,

-ograniczenie- dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu

Można podzielić na pięć kategorii:

-materiał do ćwiczeń z praktycznego życia- związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi

-materiał sensoryczny- rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej

-materiał do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy

-materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną plastyczną i zręcznościową dziecka

-materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne

Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka- sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie, i łatwo dostępne- umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.

9. Myśl pedagogiczna Celestyna Freineta

Celestyn Freinet był francuskim pedagogiem, który żył latach 1896- 1966. Pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje i doświadczenia wielu generacji. W 1920 roku zaczął uczyć w dwuklasowej, wiejskiej szkole. Freinet stwierdził, że tradycyjne nauczanie nie budziło zainteresowania uczniów. Zaczyna więc eksperymentować, szukać innych, bardziej nowoczesnych metod nauczania i wychowania. Studiuje literaturę pedagogiczną, koresponduje ze znanymi pedagogami, bierze udział w kongresach nauczycieli nowatorów, w 1924 roku wyjeżdża do Związku Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się realizować swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. Dlatego w 1934 roku założył prywatną szkołę, w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne, opracowane przez siebie. Celestyn Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.

Założenia pedagogiki Freineta:

  1. nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie

  2. szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych

  3. w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka

  4. pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jednej osoby, potrzeb i dążeń

  5. w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń

  6. założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą technik, które ułatwiają pracę nauczyciela.

Celestyn Freinet odrzuca on ocenę, konwencje podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności czyli pracę w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. Spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonywania na cały tydzień, wyznaczają osoby, odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela klasie. Musi ona przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać. Techniki, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.

  1. technika swobodnego tekstu

  2. fiszki autokreatywne

  3. korespondencja międzyszkolna

  4. gazetka szkolna

  5. swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. Stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Akt twórczy ma charakter indywidualny ale omawiany jest w grupie. Swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu, gdy zachodzi taka potrzeba. Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym co dziecko chce wyrazić, z co wyraża pod presją, że „tak trzeba, tak wypada”

  6. doświadczenia poszukujące. Stosowane są zwłaszcza w środowisku społeczno- przyrodniczym. Jest to droga do samodzielnego zagłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii. Ma ono charakter wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem. Pozostawiają one w świadomości dziecka doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony. Jest to wychodzenie poza dostarczane informacje, działanie niekonwencjonalne i niestandardowe.

10. Pedagogika kultury i międzykulturowa oraz ich przedstawiciele

a)pedagogika kultury

-wywodzi się z prądu pedagogiki humanistycznej bywa określana jako „pedagogika ludzkiej duchowości”.

-Ogólny jej kierunek wyznaczył Wilhelm Dilthey (skonstruował tzw. filozofię życia) a pośrednio także Hegl Humboldt.

-Pedagogika kultury postrzega człowieka jako istotę kulturotwórczą, złożoną i wielowarstwową uczestniczącą w procesie przyswajania sobie, rozumienia i używania gotowych dóbr kultury oraz wytwarzania nowych.

-pedagogika kultury opiera się na przekonaniu, że kultura zaspokaja odpowiednie potrzeby człowieka. Kontakt człowieka z kulturą odbywa się poprzez przeżywanie i rozumienie. Przeżywanie dostarcza wszelkiej wiedzy o rzeczywistości, a świat staje się dostępny wtedy, gdy człowiek pojmuje swoje przeżycia, ich sens i cel. Osiągnąć to można przez wychowanie.

-wychowanie polega na kształceniu, które zmierza do udoskonalania procesów przeżywania i rozumienia ich związków z życiem psychicznym, czyli do ukształtowania osobowości.

-twórcy pedagogiki kultury uważali, że dobra kultury materialnej, dobra duchowe są głównym materiałem i stanowią źródło dla celów wychowania

-celem wychowania jest przygotowanie młodych pokoleń w oparciu o istniejącą kulturę, do czynnego i twórczego udziału w budowaniu nowych wartości. Temu celowi wychowawczemu służy kształcenie.

-pedagogika kultury akcentuje jedność osobowości ze światem wartości ponad indywidualnych i od tego uzależnia duchowy rozwój osobowości. W ich rozwijaniu upatruje istotny sens życia ludzkiego. Życia duchowego człowieka nie można wyjaśnić można je tylko próbować zrozumieć. Istnieją wartości absolutne (dobro, piękno, prawda).

-współczesnymi przejawami pedagogiki kultury są koncepcje hermeneutyczne i krytyczno- konstruktywistyczne

-warstwicowa koncepcja wychowania- przechodzenie od anatomii (człowiek jako istota biologiczna wymagająca opieki) przez heteronomię (człowiek jako istota społeczna, wymagająca urobienia, przejmująca poszczególne wartości) do autonomii (człowiek jako istota wykształcona, której osobowość staje się moralnie dojrzała)

-pedagogika kultury ma w dużej mierze charakter filozoficzny, przedmiotem analizy jest praktyka edukacji postrzegana całościowo. Człowieka, kultury i teorii nie można interpretować bez uwzględnienia konkretnego kontekstu historycznego. Teoria powinna uczynić praktyką bardziej świadoma.

b)pedagogika międzykulturowa

-istnieje zasadnicza różnica w kwestii oceny zjawiska globalizacji i jego konsekwencji. Niektórzy twierdzą, iż jej istotą jest wzajemna wymiana wartości ze strony równoprawnych kultur, społeczeństw czy narodów. Inni z kolei utrzymują, że globalizacja to nic innego jak amerykanizacja (coca- colizacja, mcdonaldyzacja), to znaczy jednostronny eksport kultury Stanów Zjednoczonych na cały świat. Nie ulega przy tym wątpliwości, że jednym z najistotniejszych czynników globalizacji jest zmiana społeczna i kulturowa, wynikająca z gwałtownego rozwoju nowych technologii, w szczególności informacyjnych. Oglądamy z zapałem mydlane opery, na obiad chodzimy do Pizza Hut, nasze dzieci słuchają muzyki techno i rap, a słynni piosenkarze, aktorzy i sportowcy są dla nich wzorami osobowymi. Żyjemy w świecie, w którym poszukuje się przyjemności i ekscytacji i w którym stosunki międzyludzkie stają się coraz większym stopniu powierzchowne i tymczasowe. Stajemy przed koniecznością nieustannych wyborów z oferty kulturowej, społecznej i politycznej, która ma przy tym charakter w coraz większym stopniu skomercjalizowany. Niektórym wydaje się nam, że możemy przestrajać swoją tożsamość, zmieniać się niemal w sposób dowolny, w zależności od nastroju czy potrzeby. Wkraczamy w erę dematerializacji ekonomii, w świat, w którym przemysł symbolizuje (produkcja software”u, media, reklama, public relations, consulting, coaching, wiedza itp.) zdominują przemysł produkcje dobra materialne. W takim świecie czujemy się zagubieni, ponieważ wszelkie postawy, wszelkie wartości i znaczenia utraciły swoją jednoznaczność.

11. Personalistyczna myśl pedagogiczna i jej reprezentanci

a)Pedagogika Personalistyczna (personalizm- pochodzi ze starożytnej Grecji, Persona- maska w teatrze, aktorzy je zakładają i grali w nich)

-Karol Wojtyła napisał książkę pt.: „Miłość i odpowiedzialność” (o ustaleniach etycznych, o małżeństwie)

-Wskazania pedagogiki personalistycznej (ww. książka)

*persona- osoba jest najważniejsza

*każda osoba posiada godność jako wartość nieutracalną

*wychowanie traktowane jest jako ważny czynnik promowania uniwersalnego personalizmu (wspólnota osób)

*uzdolnienie wychowanka by przejął kierownictwo nad własnym życiem, procesem rozwoju (najważniejszy cel)

*wychowanie- MAJESTATYKA OSOBY- wychowawca musi wzbudzić osobę w wychowaniu

*przyjmuję koncepcję człowieka jako osobę, której natura zostaje skażona

*bazuje na wierze chrześcijańskiej i nie tylko (grzech pierworodny rozumiany jako nieposłuszeństwo względem Boga, ale też rozumiany, jako niedoskonałość ludzkiej natury

-wszyscy jesteśmy niedoskonali

-biorąc pod uwagę analizę bytu ludzkiego można stwierdzić, że byt ludzi składa się z:

*istota

*istnienie

*forma

*materia

-nie ma różnicy między osobami niepełnosprawnymi, a pełnosprawnymi, wszyscy jesteśmy niepełnosprawni, a różnica między nami jest ilościowa (jedni mają mniej inni więcej)

b)przedstawiciele personalizmu:

-W. Stern (1871- 1938)- przedstawiciel personalizmu klasycznego

-E. Mounier (1905- 1950)- przedstawiciel personalizmu politycznego. Chciał pogodzić ideę personalizmu z marksizmem. Domagał się uwolnienia chrześcijaństwa: „Miłość i odpowiedzialność”

-K. Olbrycht- „Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby:,

-E. Fleming- „Unowocześnienie systemu dydaktycznego”, „Współczesny system dydaktyczno- wychowawczy”, „Programowanie w procesie nauczania”

-Cz. Kupisiewicz (1924-…..)- pisał raport o stanie oświaty w PRL. Redaktor „rocznika pedagogicznego”. Zajmował się zagadnieniami z dydaktyki ogólnej, nauczaniem programowym. Jego główne prace: „Dydaktyka szkoły wyższej”, „Reformy oświatowe w krajach uprzemysłowionych w latach 80- tych”.

-J. Gnitecki (1945- 2008)- nauczyciel, pedagog, na UAM w Poznaniu. Docent, profesor UAM. Przedstawiciel Towarzystwa Pedagogicznego. Redaktor wydawnictw.

-Muszyński- pedagog. „Podstawy pedagogiki”, „Rozwój moralny”.

-Andrzej Tchorzewski- pracuje na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie

-Śliwierski 1954r- Od 2000r. prof. Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Katedry Wychowania w Łodzi 2002- 2004

-prof. Wojciech Pasterniak- Radziecki psycholog G. Galpierin- stworzył koncepcję nauczania czynnościowego. Najlepiej można uczyć młodzież w oparciu o działanie czynnościowe. Prop. Pasterniak przejął koncepcję Galpierina i opracował koncepcję nauczanie literatury, którą nazwał „nauczaniem systemowym”. Nauczanie literatury według tej koncepcji ma się odbywać poprzez system prezentacji w oparciu o system działań ucznia na lekcji.

c)myśl pedagogiczna

-Kazimierz Sośnicki (1883- 1976)- Przeżył osobiste kłopoty przez książkę, której nie chciano mu wydać. Nie miał szczęścia do biogramów. Rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim, studiował matematykę, filozofię. Był nauczycielem, pracował jako pedagog w szkole 1907- 1920, nauczyciel w Gimnazjum w Sanoku. Był przez 7 lat od roku 1911- 1918 dyrektor Gimnazjum we Lwowie. Jak powstała II Rzeczpospolita to 1920- 1929 był w Kuratorium naczelnikiem. Pisał dużo czasopism. „Zarys dydaktyki”- podręcznik dla użytku seminariów nauczycielskich i nauczycieli 1925r. W 1929r. został wykładowcą na wydziale Uniwersytetu Lwowskiego, w 1935r. (w 1933r.) „Podstawy wychowania państwowego”, w 1945r. powołany na stanowisko profesora na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (wykładał pedagogiki), w 1948r. jego podstawowe dzieło :Dydaktyka ogólna”. Był konkretny, chwalił, nie dokuczał.

-Antoni Bolesław Dobrowolski (1872- 1954). Autor 400 str. Autobiografii (własnej), „Mój życiorys naukowy” (tytuł autobiografii), 1958r. udzielał korepetycji (lubił, kontaktować się z młodymi ludźmi). Organizował różne kółka. Zesłany na 2 lata do Tyflizu, uciekł stamtąd i znalazł się w Szwajcarii. 1897- 1899- wyprawa na Statku Beluica (na Antarktydę)

-Marian Falski (1881- 1974) „Reformy szkolne w Rzeczpospolitej” 1988r. Związał się z Ruchem Socjalistycznym. Został inżynierem. Wyjeżdżał do Wiednia, napisał pracę doktorską. Interesował się procesem czytania „Elementarz Falskiego”. „Szkoły powszechne Rzeczpospolitej polskiej” w roku szkolnym 1925- 1926.

12. Pedagogika egzystencjonalna i jej przedstawiciele

Egzystencjonalizm to kierunek filozoficzny, formowany zarówno w wersji teistycznej, jak i ateistycznej. Jego ideą jest przekonanie, że człowiek jako jedyny z bytów sam, ustawicznie tworzy się tym, czym jest, dokonując własnych wewnętrznych wyborów, w których wyraża swoją wolność. Jesteśmy wręcz na tę wolność skazani, jest ona atrybutem naszego człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością a przeszłością, dlatego towarzyszy nam poczucie przemijalności, braku, niespełnienia.

Przedstawiciele nurtu ateistycznego to:

Przedstawiciele nurtu teistycznego:

13. Pedagogika religii

-Zwana niekiedy pedagogiką religijną w szerokim znaczeniu jest rozumiana jako kierunek w myśli wychowawczej (pedagogicznej i teologicznej) podkreślający znaczenie religii dla całościowego i humanistycznego wychowania człowieka. W ujęciu wyższym jest to dyscyplina naukowa na pograniczu pedagogiki i teologii zajmująca się analizą potencjału edukacyjnego religii oraz teorią i praktyką jego wykorzystania w różnych środowiskach wychowawczych, zwłaszcza w obszarze szkoły, wspólnoty religijnej i rodziny.

-Pedagogika religii powstała na początku XX wieku w Niemczech, obecnie jest uprawiana w kręgach protestanckich, katolickich i anglikańskich w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, USA, krajach skandynawskich, a także w Polsce; zyskuje również pierwszych przedstawicieli w środowiskach prawosławnych (np. w Grecji).

-Jej rozwój był związany w pierwszym rzędzie z koniecznością analizy miejsca i znaczenia nauczanie religii w szkole oraz wkładu środowisk chrześcijańskich (Kościół i stowarzyszeń) do kształcenia równoległego.

-Przedstawiciele współczesnej pedagogiki religii, odwołując się do tradycji i aksjologii chrześcijańskiej, różnych nurtów filozoficznych (egzystencjalizmu, hermeneutyki, filozofii dialogu, personalizmu), a także do dorobku pedagogiki kultury czy pedagogiki krytycznej, opracowali swoiste koncepcje teoretyczne. Edukacja religijna jest w nich ujmowana z jednej strony jako forma wychowawczej działalności Kościołów, z drugiej natomiast jako religijny wymiar ogólnej edukacji humanistycznej, przyjmującej za punkt wyjścia określoną faktyczność człowieka- jego sposób bytowania w świecie

-kierunek z XX wieku, głównie w środowisku chrześcijańskim ale także ewangelickim

-teraz w środowisku ewangelickim

-uzależniona jest od doktryn i zasad wiary

-zależy od stosunku Kościoła do otaczającego świata (Kościół chrześcijański- kobietą nie wolno być wyświęconym, a w Kościele anglikańskim mogą)

-uzależniona od 2 nauk: pedagogiki i teologii ale także od katechetyki w zakresie pojęciowym i merytorycznym

-Teologia dostarcza przesłanek normatywnych, które są niezbędne w wychowaniu

-Pedagogika zajmuje się kontekstem praktycznym i jest jej nauką pomocniczą

-Przedmiotem pedagogiki religii jest konkretna PEDAGOGIKA RELIGIJNA- inaczej doktryna wychowania, która jest wdrażana w Kościele albo wspólnocie religijnej

-Przedmiotem pedagogiki religii jest SOCJALIZACJA RELIGIJNA (czyli formowanie człowieka)

-Formacja:

*forma- nadawanie kształtu, powołanie do bytu, stwarzanie, nauczanie

*przyprowadzanie wychowanka do porządku, ćwiczenie wychowanka przez wychowawcę

-Norma:

*normą w pedagogice religijnej jest osoba Chrystusa

*odwołuje się do określonych zagadnień antropologicznych

*wykorzystuje HERMENEUTYKA po to by zbadać duchowość człowieka, ustalić motywację jego postępowania, po to by zrozumieć i pomóc temu człowiekowi

*odwołuje się do zagadnień życiowo ważnych (aborcje, eutanazja, in. vitro)

*odwołuje się do przeżyć uniwersalnych (miłość)

*ujmuje edukację jako dialog

*umożliwia człowiekowi samo zrozumienie, wyjście poza codzienność, umożliwia formację religijną, kontaktuje człowieka ze światem wiary

*wpływa na odnowienie umysłu

14. Myśl pedagogiczna wybitnych polskich pedagogów

a)XVI w tendencje wychowawcze w pismach Modrzewskiego, Konarskiego i Staszica:

-Andrzej Frycz Modrzewski 1503- 1572r. „O poprawie Rzeczpospolitej” (dzieło łacińskie)

*zarządał pensji dla nauczycieli

*szkoły ówczesne miały być utrzymywane przez Kościół

-Stanisław Konarski 1700- 1773r. Zakonnik- Zakon Pijarów. Pisarz polityczny w 1740r. założył Collegium Nobilium- dla synów szlacheckich. Napisał „mowę o kształtowaniu człowieka uczciwego i prawego obywatela”. Człowiek porządny nie występuje przeciwko honorowi, który nie oszukuje. Gwarancją tego prawidłowego zachowania jest religia, która nakłania do dobrego i odstrasza od złego. Zadaniem religii to przekształcenie natury grzesznej człowieka skazanego grzechem pierwotnym. Mówi o obowiązku wobec członków. Kontakty towarzyskie oparte na cnocie nie na wygodzie. Wszyscy ludzie są według niego równi. Krytykował dumę, pijaństwo… Pierwszą cnotą w wychowaniu jest posłuszeństwo. Nauczanie przedmiotów przyrodniczych, nauczanie języka narodowego, odsunięcie retoryki i łaciny. Wprowadza duchowy rozwój uczucia, akcentuje postawę chrześcijańską.

-Stanisław Staszic 1755- 1826. „Przestrogi dla Polski”

b)kolejny cykl:

-Ewaryst Estkowski 1820- 1856 (Romantyzm) pisarz, pedagog. 1848- założył I Polskie Towarzystwo Pedagogiczne.

-Jan Władysław Dawid 1859- 1914 Redaktor czasopism pedagogicznych „Przegląd pedagogiczny”, „Głos”, „Przegląd społeczny”, „O duszy nauczycielstwa”- Okoń

Pedeutologia- nauka o nauczycielu

-Kazimierz Twardowski 1866-1938- Czołowy filozof polski tego okresu. Kształcił się w Wiedniu (Austria), zdobył stopień doktora filozofii. Interesowało go kształcenie kobiet. Założył Towarzystwo Żeńskiej Szkoły Średniej. O pracował Memoriał do Senatu i żądał przyjmowania Pań na studia.

-Henryk Rowid- rzecznik „szkoły pracy”. 1877 (Rzeszów)- 1944 (zmarł w Treblince- obozie zagłady) Żądał by szkoła była szkołą twórczą, szkołą pracy. Cechy szkoły twórczej:

*powinna być oparta na systemie klasowo- lekcyjnym

*szkoła powinna być 7- klasowa

*klasy najwyżej 30- osobowe, podzielone na zespoły (5- osobowe)

*każda klasa powinna być jednocześnie pracownią

*zasada działania szkoły powinna być zgodna z tą ideą kooperacji i solidarności

*samodzielna praca dziecka (zamiast podręczników korzystano z tekstów źródłowych, co zmuszało do samodzielnej interpretacji)

-Bogdan Nowroczyński (1882- 1974)- Pedagog, interesował się historią pedagogiki. Od 1939r. członek polskiej Akademii Nauk. Uczestniczył we wszystkich pracach związanych ze szkolnictwem „Zasady nauczania”- 1930r. Zajmował się historią myśli pedagogicznej.

-Tadeusz Kotarbiński (1886- 1981)- Autor podręczników z logiki, „Traktat o dobrej robocie”. W 1966r. „Medytacje o życiu godziwym”- etyka (jego praca). Nazywa człowieka spolegliwym- tego dotyczy jego wyżej wymieniona praca. Mówi ona o dobrym przyjacielu, człowieku, dobrym mężu…!

-Sergiusz Hessen (1887- 1950) Polak, przywędrował z Rosji. Pedagog kultury. Napisał „Podstawy pedagogiki”, uważa, że wychowanie to nic innego jak kontakt z kulturą.

-Maria Grzegorzewska (1888- 1967)- Psycholog, pedagog. W 1919 zaczęła pracować w Ministerstwie Oświaty- Ministerstwo wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Zajmowała się tam szkolnictwem specjalnym. Założyła tzw. Szkołę specjalną. Pierwszy prof. Na Uniwersytecie Warszawskim. Prowadziła badania na temat ludzi niepełnosprawnych. 1947- 1961 „Listy do młodego nauczyciela”- wydawnictwa.

-Stefan Szuman (1889- 19..) (w Polsce ludowej) Z wykształcenia psycholog i lekarz. Urodził się w Toruniu. Lubił język niemiecki. Wysokie oceny zdobywał z rysunku, przyrody, francuskiego, z reszty przedmiotów szło mu gorzej. Napisał pracę doktorską „Sztuka dziecka…” po ukończeniu studiów.

-Janusz Korczak (1878- 1942 w obozie zagłady)

*założył Dom Sierot do 1942 (dla Żydowskich)

*założył Dom dla Polskich dzieci.

Publikował swe koncepcje w pismach. 1926- 1930- redagował „Mały przegląd” (pismo dziecięce). Igor Newerly- jego współpracownik, aktor, „Pamiętnik z celulozy”.

Lektury Korczaka:

* „Dzieci ulicy” 1901

* „Dziecko salonu”

* „Momenty wychowawcze”

* „Jak kochać dziecko- dziecko w rodzinie”

* „Kiedy znów będę mały- 1925r.

* „Prawo dziecka do szacunku”

-Aleksander Kamiński- „Kamyk” 1903- pedagog, wychowawca, twórca „metody zuchowej”. Związany bardzo z harcerstwem. Był przez pewien czas profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Utwory: 239 prac, 300 artykułów i recenzji: „Kamienie na szaniec”, „Opowiadanie o Wojtku i Czarnym”

-Konstanty Lech (1899- 1973) (w Polsce ludowej) ukończył Seminarium nauczycielskie. Ukończył studia wyższe w Polsce. Współpracował z J. Kotarbińskim. Po wojnie był wizytatorem, wysokim urzędnikiem. 1966- nominacja profesorska. W latach 1961- 69 kierował katedrą w Lublinie. Organizował działalność szkół Eksperymentalnych na Lubelszczyźnie. „System nauczania”, Warszawa, 1968r.

-Wincenty Okoń- ur1914- żyje. Związany z Uniwersytetem Warszawskim, profesor, historyk, dydaktyk, pedagog, teoretyk, historyk wychowania. Interesuje go wszystko. Jego pozycje:

* „Proces nauczania” 1954

* „U podstaw problemowego uczenia się”

* „Zarys dydaktyki ogólnej”

* „Nauczanie problemowe we współczesnej szkole”

* „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”

* „Wizerunki sławnych pedagogów”

-Krystyna Starczewska- ur. 1937 w Toruniu. Polonistka, filozof, etyk, pedagog. Przez 3 lata pracowała w Polskiej Akademii Nauk. Zajmowała się twórczością Korczaka. W 1959 I LO w Warszawie.

-ks. Janusz Tarnowski (przedstawiciel pedagogiki personalistycznej)

Poglądy ks. Janusza Tarnowskiego:

*dopatrzył się tresury w wielu przypadkach (nakłanianie dzieci pod groźbą kary lub obietnic a nagrody do odpowiedniego zachowania)

*trening (stale ćwiczyć uczniów określonych zasad), nie obejmuje całej osobowości, ale tylko zasady

*moralizowanie, słowna perswazja jest dla niego nie do przyjęcia

*kształtowanie osobowości (to nie tworzywo- to człowiek)

*nie wyróżnia, nie aprobuje kary cielesnej, należy prowadzić dialog miłości z uczniem

*akceptuję religię i uważa za elementy wychowania

*zauważa potrzebę dialogu

*według niego mistrzem jest Jan Paweł II

*wychowanie ma dwa wymiary: wertykalny (Bóg i Chrystus) i horyzontalny (relacje międzyludzkie)

*wychowanie personalno- egzystencjalne.

c)przedstawiciele personalizmu:

-W. Stern (1871- 1938)- przedstawiciel personalizmu klasycznego

-E. Mounier (1905- 1950)- przedstawiciel personalizmu politycznego. Chciał pogodzić ideę personalizmu z marksizmem. Domagał się uwolnienia chrześcijaństwa: „Miłość i odpowiedzialność”

-K. Olbrycht- „Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby:,

-E. Fleming- „Unowocześnienie systemu dydaktycznego”, „Współczesny system dydaktyczno- wychowawczy”, „Programowanie w procesie nauczania”

-Cz. Kupisiewicz (1924-…..)- pisał raport o stanie oświaty w PRL. Redaktor „rocznika pedagogicznego”. Zajmował się zagadnieniami z dydaktyki ogólnej, nauczaniem programowym. Jego główne prace: „Dydaktyka szkoły wyższej”, „Reformy oświatowe w krajach uprzemysłowionych w latach 80- tych”.

-J. Gnitecki (1945- 2008)- nauczyciel, pedagog, na UAM w Poznaniu. Docent, profesor UAM. Przedstawiciel Towarzystwa Pedagogicznego. Redaktor wydawnictw.

-Muszyński- pedagog. „Podstawy pedagogiki”, „Rozwój moralny”.

-Andrzej Tchorzewski- pracuje na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie

-Śliwierski 1954r- Od 2000r. prof. Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Katedry Wychowania w Łodzi 2002- 2004

-prof. Wojciech Pasterniak- Radziecki psycholog G. Galpierin- stworzył koncepcję nauczania czynnościowego. Najlepiej można uczyć młodzież w oparciu o działanie czynnościowe. Prop. Pasterniak przejął koncepcję Galpierina i opracował koncepcję nauczanie literatury, którą nazwał „nauczaniem systemowym”. Nauczanie literatury według tej koncepcji ma się odbywać poprzez system prezentacji w oparciu o system działań ucznia na lekcji.

15. Pedagogika postmodernizmu i reprezentanci

-Postmodernizm ma ambicje zwiastowania i kreowania nowej epoki. Nowej w stosunku do czego? Oczywiście do modernizmu, którym to terminem określa się w wąskim sensie racjonalistyczne dziedzictwo Oświeceniowe, a w sensie szerszym, całą intelektualną tradycję wywodzącą się od Sokratesa, Platona i Arystotelesa, trwającą do czasów dzisiejszych, i obecnie- podobno- odchodzącą w przeszłość. Tradycja to zbudowana została na mocnej metafizyce, a więc na przekonaniu, iż ten ład możemy opisać przy pomocy rozumu i w oparciu o doświadczenie. Postmoderniści nie tylko odrzucają takie pojęcie ładu, ale w ogóle mocne pojęcie przedmiotu; rzeczywistość jest dla nich czymś, co umyka trwałej kategoryzacji. Odrzucają też mocne pojęcie przedmiotu. U niektórych autorów podmiot i przedmiot wręcz znikają. Tym samym przekreślają postmoderniści podstawowe rozróżnienie oraz pojęcia filozoficzne: obiektywny/ subiektywny (czasami zastępowane łącznym pojęciem „koniektywny”), racja, argument, natura, prawda, istota. Ich głównym przeciwnikiem jest jednak słowo „podstawa”, a głównym przesłaniem, iż zarówno świat jak i wiedza są „bezpodstawne”. Z faktu tego- twierdzą- już wcześniej zdawano sobie sprawę, ale dopiero dzisiaj wyciągamy z niego wszystkie wnioski, próbując myśleć, tworzyć i żyć przy pełnej świadomości powszechnej bezpodstawności. Przestaliśmy żywić się złudzeniem, iż istnieje jakaś ostateczna racja, jakiś bezwzględny logos, do których powinniśmy dążyć i które organizują nasze myśli i dążenia.

-G. Graff wyróżnia w postmodernizmie dwie zasadnicze tendencje: apokaliptyczną i wizjonerską (za A. Miś 1995).

*tendencję apokaliptyczną cechuje przekonanie o śmierci literatury i krytyki, kultura w tej wizji zaś przyjmuje postawę uznającą własną nicość.

*tendencja wizjonerska cechuje nowa wrażliwość, wyrażająca nadzieję na rewolucyjne zmiany społeczne wywołane radykalnymi przemianami świadomości. Sądzę, że w tej właśnie tendencji postmodernizmu powinna się odnaleźć współczesna pedagogika. Wydaje się, że szansą dla pedagogiki w rzeczywistości poststrukturalnej jest odniesienie się do podstawowych i pozytywnych wymiarów postmodernizmu, takich jak kategoria różnicy J. Derridy (z jej zasadą dekonstrukcji), a także filozoficzna koncepcja władzy, wiedzy i podmiotowości M. Foucaulta.

-Szczególne znaczenie dla postmodernistycznej teorii edukacji ma koncepcja władzy- wiedza- podmiotowości M. Foucalta. Według jej autora, te trzy kategorie są ze sobą ściśle powiązane. Społeczeństwa współczesne charakteryzują rozproszone, bezosobowe formy władzy, sprawowana nie tylko jako władza fizyczna, ale przede wszystkim jako różnorakie dyskursy, symboliczne reżymy wiedzy- władzy. Formą władzy współczesnych społeczeństw jest wizualna kontrola zachowania prowadząca do ukształtowania mechanizmu samokontroli. Wpływ postmodernistycznej filozofii na pedagogikę jest widoczny w wielu zakresach. Zaprezentuję kilka wybranych obszarów refleksji edukacyjnej, w których dokonało się postmodernistyczne otwarcie. Istotnym wymiarem postmodernistycznej pedagogiki jest polityka różnicy, kultywująca różnice kulturowe jako istotny element środowiska wychowawczego i niezbędny warunek konstruowania podmiotowości. W praktyce oznacza to często konstruowanie odrębnych pedagogii adresowanych do poszczególnych obszarów społecznego zróżnicowania (np. pedagogika feministyczna, pedagogika mniejszości rasowych, etnicznych, seksualnych). Nie ma, niestety, języka, który umożliwiałby artykulację różnic i wspólnych interesów tego wielowymiarowego ruchu edukacyjnego. W ponowoczesnej pedagogice postuluje się oparcie edukacji na tekstach kultury popularnej i wiedzy potocznej. Kładzie się nacisk, na niemal nieobecną w tradycyjnej szkole, kulturę wizualną (TV, wideo, reklama, rzeczywistość wirtualna itp.), która coraz silniej kształtuje życie społeczne. Pojawiają się też artykulacje pedagogiczne nawołujące do nowej wizji nauki, zorientowanej na sfery nieciągłości, nieoznaczności i obszary niewiedzy.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
pedagogika ogolna id 353595 Nieznany
24 og, Studia, Pedagogika opiekuńcza i resocjalizacyjna - st. magisterskie, Pedagogika ogólna
pedagogika ogólna, Pedagogika
Woloszyn S, Pedagogika ogólna- Ablewicz
Socjalistyczny system wychowania, Studia, Pedagogiaka ogólna
Pedagogika Ogólna
Pedagogika ogolna wyklady 2013 Nieznany
pedagogika ogólna egzamin 2012(1)
PEDAGOGIKA OGÓLNA program 2012, Pedagogika, Pedagogika ogólna
Pedagogika Ogolna- pytania, ^v^ UCZELNIA ^v^, ^v^ Pedagogika opiekuńczo - wychowawcza z terapią peda
geneza pedagogiki społecznej, Pedagogika ogólna, pedagogika społeczna
pytania i odpowiedzi, Pedagogika ogólna, pedagogika społeczna
[040405] Malgorzata Gawryl - Cele i zadania pedag. por, pedagogika ogólna
egzamin pedagogika ogólna 2010, Pedagogika studia magisterskie, pedagogika ogólna
Pedagogika Ogólna 11 12
K Pedagogika mi-dzykulturowa, Pedagogika ogólna APS 2013 - 2016, I ROK 2013 - 2014, II semestr, 2) K
pedagogika ogólna - wykład 1, KIERUNKI STUDIÓW, PEDAGOGIKA SPECJALNA, Pedagogika ogólna
temat 3(1), pedagogika ogólna

więcej podobnych podstron