TEMAT: Przedmiot i metoda nauki finansów.

1. Pojęcie i funkcje finansów w gospodarce rynkowej.

a) zasoby pieniężne, którymi dysponują podmioty gospodarcze;

b) dziedzina wiedzy związana z gromadzeniem i podziałem środków pieniężnych w gospodarce i wśród podmiotów

gospodarczych;

c) nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych;

2. Funkcje finansów:

a) alokacyjna - podział zasobów pieniężnych w gospodarce, którego efektem jest odpowiednia struktura produkowanych w

gospodarce dóbr i usług;

b) redystrybucyjna - wtórny podział dochodu;

c) stabilizacyjna - wykorzystanie finansów do regulacji równowagi ekonomicznej i stabilizacji gospodarki;

3. Kryteria klasyfikacji finansów:

a) kryterium podmiotowe:

finanse przedsiębiorstw;

finanse publiczne;

finanse banków i instytucji kredytowych;

finanse ubezpieczeń;

finanse ludności/gospodarstw domowych;

b) kryterium przedmiotowe:

transakcje finansowe - kupno i sprzedaż produktów i pieniądza, posiadają ekwiwalentny charakter, przychody i

dochody;

transfery finansowe - jednokierunkowy przepływy pieniądza bez świadczenia kontrświadczeń;

pożyczki i kredyty - zobowiązania pieniężne;

4. Finanse jako nauka:

a) związana jest z ekonomią;

b) stanowią aktualnie jedną z dziedzin nauk ekonomicznych;

c) wyodrębnienie nauki finansów jest efektem rozwoju nauk ekonomicznych;

d) obejmują ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka;

5. Przedmiot badań nauki finansów:

a) kategorie i zjawiska finansowe;

b) kategorie finansowe to pojęcia związane z określaniem istoty zjawisk finansowych, tworzą język nauki finansów;

c) zjawiska finansowe określają związki powstające między kategoriami finansowymi w procesie zastosowania pieniądza w

gospodarce;

6. Kategorie i zjawiska przyjmują postać:

a) elementarną - podstawową;

b) złożoną - powstającą na tle kategorii i zjawisk podstawowych;

c) abstrakcyjną - ogólną;

d) konkretną - związaną z realnymi procesami gospodarczymi;

7. Metody badawcze:

a) służą poznaniu zjawisk finansowych;

b) wyodrębniamy metody:

prakseologiczne/porównań nakładów i efektów, kosztów i korzyści, metody bilansowe;

statystyczne/strumieniowe, zasobowe, strumieniowo - zasobowe;

modelowania matematycznego;

systemowe;

eksperymentu;

prób i błędów;

8. Sektor gospodarczy, a sektor finansowy:

9. Działalność gospodarcza ma na celu wytwarzanie dóbr i usług służących zaspokajaniu potrzeb społecznych. Potrzeby społeczne są

bardzo zróżnicowane, co sprawia, że mechanizm rynkowy alokacji zasobów służących wytwarzaniu dóbr i usług wspomagany jest

mechanizmem alokacji publicznej. W procesie wytwarzania dóbr i usług powstają dobra i usługi prywatne oraz społeczne.

10. Dobra i usługi publiczne:

a) korzyści odnoszą się do większej liczby osób wzajemnie sobą nie uwarunkowanych;

b) bezpłatne lub częściowo odpłatne;

c) finansowane ze środków publicznych;

d) wytwarzane są w sektorze publicznym;

11. Dobra i usługi są przedmiotem alokacji:

a) publicznej;

b) prywatnej;

12. Kryteria podziału dóbr publicznych:

a) użyteczności (kryterium społeczne) - dobra wspólne i indywidualne;

b) odpłatności (kryterium ekonomiczne) - dobra częściowo i całkowicie odpłatne lub nieodpłatne;

W istocie odróżniamy:

a) dobra publiczne - służą zbiorowości lub całemu społeczeństwu;

b) dobra społeczne - to takie, które nie mogą być dobrami prywatnymi;

c) dobra prywatne;

d) dobra społeczno-prywatne;

13. Problem: konieczność wyboru.

a) Określany modelowo;

b) istota wyboru i demokracja - wady i zalety;

c) sposób wyrażania preferencji

kto określa kryteria racjonalności społecznej;

kto określa preferencje zbiorowości lokalnej i społecznej;

kto reprezentuje interes społeczny;

d) korzyści i koszty - ocena;

14. Analiza efektów i nakładów:

a) właściwa dobrom prywatnym cena rynkowa;

b) dobra publiczne:

można obliczyć koszty, np. obniżenie poziomu skażenia środowiska naturalnego;

efekty są niewymierne i nieporównywalne;

c) akceptacja tej zasady nie oznacza, że wybór kierunku alokacji zasobów musi być zgodny z tym rachunkiem. Wybór skali i

struktury dóbr nie jest automatyczny. Ma charakter polityczny i jest dokonywany przez organ władzy.

d) analiza nakładów i środków nie służy eliminacji politycznego mechanizmu wyboru wielkości i struktury świadczeń

publicznych, ale jej zadaniem jest dostarczenie racjonalnych przesłanek wyboru decyzji politycznych;

e) dobra publiczne mogą być wytwarzane w sektorze prywatnym i państwowym, zawsze są finansowane z funduszy publicznych

i przekazywane w formie świadczeń publicznych z zachowaniem zasad nieodpłatności lub odpłatności częściowo

bezpośredniej - redystrybucja, czyli wtórny podział dóbr i usług poprzez dochody (odpłatność pośrednia w formie podatku);

TEMAT: Podstawowe kategorie finansowe.

1. Istota kategorii finansowych:

a) kategorie finansowe to pojęcia finansowe wyodrębnione ze względu na swe specyficzne cechy;

b) oparte są na pieniądzu;

c) umożliwiają poznanie istoty i treści zjawisk finansowych;

d) występują w postaci:

abstrakcyjnej - cena, dochód, opłata, kredyt;

konkretnej - ulgi, obligacje, podatek dochodowy;

2. Podział kategorii finansowych:

a) przychodowe - ceny i przychody pieniężne;

b) dochodowe - dochód, zysk, procent, renta pieniężna;

c) wydatkowo - kosztowe (wydatek, koszt, amortyzacja);

d) dłużne - pożyczka, kredyt (pieniężny), deficyt i dług finansowy;

e) podatkowe - różne typy podatków pieniężnych;

3. Ceny:

a) to wyraz pieniężny dóbr i usług wytwarzanych w gospodarce;

b) złożona kategoria finansowa z uwagi na skutki gospodarcze i społeczne;

c) sposób ich kształtowania decyduje o charakterze gospodarki i jej mechanizmie finansowym;

4. Funkcje cen:

a) przychodowa - cena*ilość;

b) alokacyjna - podział wytworzonych dóbr i usług w gospodarce dokonuje się poprzez ceny;

c) redystrybucyjna - przemieszczanie dochodów za pomocą cen;

d) agregacyjna - miernik wartości dóbr i usług;

e) informacyjna - stanowi parametr podejmowania decyzji podmiotów;

f) motywacyjna

-wywołuje reakcję konsumentów i producentów;

-wywołuje reakcję nabywcy towaru na zmianę cen (cenową elastyczność popytu - procentowa zmiana wielkości

popytu do procentowej zmiany ceny);

5. Cenowa elastyczność podaży (popytu):

a) reakcja producenta (konsumenta) na zmianę cen;

b) mierzy ją wskaźnik procentowej zmiany wielkości podaży (popytu) do procentowej zmiany ceny;

6. Popyt i podaż mogą być:

a) elastyczne;

b) nieelastyczne;

c) sztywne;

d) mniejsze, większe lub równe 1;

e) nieduży, jednostkowy, itp.;

7. Przychód pieniężny:

a) zewnętrzny pieniężny skutek działalności gospodarczej;

b) podstawa weryfikacji działalności gospodarczej;

c) podstawa wpływów pieniężnych - płynności podmiotów;

8. Dochód:

a) w ujęciu procesowym jest to strumień wartości powstający w efekcie inwestowania;

b) podejście rachunkowe określa go jako różnicę wartości kapitału na początek i koniec okresu jego obliczania;

c) matematycznie różnicę tą wyraża formuła:

D=delta K=Kt1−Kt

gdzie:

Kt1 - wielkość kapitału na koniec okresu inwestowania;

Kt - wielkość kapitału na początek okresu inwestowania;

delta K - przyrost kapitału w czasie;

D - wysokość dochodu;

d) finansowe ujęcie dochodu

dochód netto;

dochód brutto;

dochód po opodatkowaniu;

dochód do dyspozycji;

e) dochód według źródeł jego powstawania:

dochód z pracy - płaca, dywidenda;

dochód z kapitału - odsetki;

dochód z ziemi - renta gruntowa, dzierżawa;

dochód z inwestycji finansowych i rzeczowych - odsetki;

dochód z aktywów i majątku - akcje;

9. Zysk:

a) pieniężny wyraz efektów gospodarowania;

b) suma różnych dochodów;

c) różnica między przychodami a kosztami prowadzonej działalności gospodarczej;

d) wynik finansowy;

e) zysk jest pewnego rodzaju dochodem;

f) rodzaje zysku

• zysk ekonomiczny

-ma wartość rynkową;

-nadwyżka przychodów podmiotu gospodarczego nad kosztami własnymi;

-jego kalkulację powiększa się o:

*koszt alternatywny wykorzystania kapitału;

*ryzyko utraty zaangażowanego kapitału;

-nie jest związany z systemem rachunkowym;

• zysk rachunkowy - księgowy (najprostszy);

• zysk z działalności gospodarczej (obejmuje pewną część zysku rachunkowego);

• zysk kapitałowy - zysk z działalności finansowej;

10. Procent:

a) dochód osiągany z kapitału pożyczkowego przez pożyczkodawcę;

b) wyrażona procentowa stopa zwrotu z kapitału;

c) koszt kapitału pożyczkowego pożyczkobiorcy;

d) występuje w dwóch formach:

-odsetek od wartości nominalnej kapitału;

-dyskonta wyrażanej różnicą między wartością nominalną a wartością obecną;

-jest liczony jako procent prosty i składany;

-jego wysokość zależy od kwoty kapitału pożyczkowego, okresu trwania pożyczki, stopy procentowej;

e) stopa procentowa jest ceną pieniądza

f) zmiany w poziomie stopy procentowej określają WARTOŚĆ PIENIĄDZA

gdy stopa procentowa rośnie wartość pieniądza spada i odwrotnie;

wartość pieniądza rośnie w sytuacji, gdy popyt na pieniądz jest wyższy niż jego podaż, a spada w sytuacji

odwrotnej;

stopa procentowa jest wyznaczana odrębnie dla różnych aktywów finansowych;

g) stąd:

w gospodarce występuje struktura stóp procentowych;

ma miejsce hierarchia stóp procentowych - stopy procentowe krótkoterminowe są niższe niż stopy procentowe

długoterminowe;

inwersja stóp procentowych - stopy procentowe krótkoterminowe są wyższe niż długoterminowe;

h) poziom stopy procentowej w gospodarce określają różne czynniki (do podstawowych zalicza się następujące):

wielkość podaży i popytu na pieniądz;

wysokość inflacji w gospodarce;

ryzyko będące funkcją czasu;

i) stopa procentowa obliczana jest formuła

gdzie:

WP=FV (wielkość do jakiej wzrośnie przepływ lub przepływy środków pieniężnych w określonym czasie / przy

danej stopie procentowej);

W0=PV (wartość przepływu lub przepływów środków pieniężnych w dniu dzisiejszym,

zdyskontowanych odpowiednią stopą procentową);

W P−W0

(odsetki, dochód inwestora);

j) STOPA PROCENTOWA

określa w procentach (lub w postaci ułamka) dochód uzyskany z zainwestowanego kapitału, dlatego też jest

zamiennie określona stopą dochodu lub stopą zwrotu w okresie inwestowania (return field);

ponieważ różne mogą być okresy inwestowania kapitału, porównywanie stóp zwrotu z różnych inwestycji

wymaga określenia okresu bazowego;

k) OKRESEM BAZOWYM

nazywamy umowną jednostkę czasu, względem której mierzymy wpływ inwestycji (w praktyce finansowej jest to

zwykle okres jednego roku);

l) ROCZNA STOPA PROCENTOWA - określana inaczej rentownością inwestycji

m) stopa zwrotu z inwestycji może przyjąć postać:

-efektywnej stopy zwrotu (stopa zwrotu rzeczywiście zrealizowana w efekcie kapitalizacji lub reinwestycji przy tej

samej stopie procentowej)

-wewnętrznej stopy zwrotu (IRR)

zewnętrznej stopy zwrotu (ERR) - stopa zwrotu reinwestowania po innej stopie procentowej niż IRR;

n) rodzaje stóp procentowych w gospodarce

-nominalna stopa procentowa - wyznaczana jako bieżące oprocentowanie kapitału pożyczkowego;

-czysta stopa procentowa - bez ryzyka i inflacji;

-realna stopa procentowa - różnica między nominalną stopą procentową a inflacją;

-rynkowa stopa procentowa - wyznaczana przez podaż i popyt na pieniądz (kapitał);

11. Renta pieniężna:

a) dochód ale regularny w czasie i wielkości;

b) rodzaje renty

-ekonomiczna - nadwyżka z zastosowania kapitału ponad koszt alternatywny;

-z kapitału;

-społeczna - inwalidzka, chorobowa, rodzinna, itp.;

12. Wydatek:

a) kwota pieniężna przeznaczona na różne transakcje gospodarcze;

b) wydatki bieżące - na potrzeby codzienne;

c) wydatki inwestycyjne - na potrzeby przyszłe;

13. Koszt:

a) pieniężny wyraz wykorzystanych w procesie gospodarczych zasobów;

b) koszt alternatywny (utraconych możliwości) - związany z niewykorzystaną szansą;

c) koszt krótkiego i długiego okresu;

d) koszt stały i zmienny;

e) koszt całkowity;

f) koszt krańcowy - ostatni w łańcuchu kosztów, przy którym zmieni się trend, gdy produkcja wzrośnie o jednostkowy koszt

(koszty przyrostu);

g) koszt ekonomiczny - najwyższy, obejmuje wszystkie typy kosztów;

14. Amortyzacja:

a) koszt zużytego w procesie produkcyjnym majątku trwałego;

b) nie stanowi wydatku pieniężnego;

c) funkcje amortyzacji:

-przychodowa;

-kosztowa;

-odtworzeniowa;

-umorzeniowa;

d) metody amortyzacji:

-liniowa - w każdym okresie równe odpisy na amortyzację;

-przyśpieszona - na początku odpisy na amortyzację są wyższe;

15. Podatki:

a) pieniężne, przymusowe, powszechne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenia na rzecz państwa lub innych związków

publicznoprawnych;

b) podatki mają znaczenie fiskalne i ekonomiczne, ale pełnią też i inne funkcje w gospodarce;

16. Pożyczka pieniężna:

a) zobowiązania wzajemne podmiotów, w których pożyczkobiorca po umownym okresie zwraca kapitał wraz z odsetkami, a

pożyczkodawca przekazuje do dyspozycji kapitał pożyczkowy określony w umowie;

b) pożyczki są bankowe i rynkowe;

c) kredyt bankowy

-szczególna forma pożyczki pieniężnej;

-ma miejsce kreacja pieniądza;

-wymagana zdolność kredytowa;

-płatny w ratach kapitałowych wraz z odsetkami;

17. Deficyt finansowy:

a) ujemne saldo pieniężne jakiegokolwiek bilansu;

b) deficyt bilansu płatniczego;

c) deficyt budżetowy;

d) deficyt finansów publicznych;

e) deficyt kasowy - za dany okres (rok);

f) deficyt memoriałowy - uwzględnia zobowiązania i należności przechodzące na następny rok;

g) deficyt ekonomiczny - pomniejszony o transfery;

18. Dług finansowy:

a) narosłe w czasie zobowiązania;

b) dług publiczny:

-zbywalny i niezbywalny;

-krajowy i zagraniczny;

-rządowy i samorządowy;

TEMAT: Pieniądz i zasady kształtowania jego ilości w obiegu.

1. Definicja i funkcje pieniądza:

a) ekwiwalent wymiany \towarowej;

b) miernik wartości;

c) środek wymiany;

d) środek płatniczy;

e) środek tezauryzacji (oszczędności);

2. Oszczędności:

a) dochody podmiotów gospodarczych zatrzymane na zaspokojenie przyszłych potrzeb;

b) z oszczędności powstają inwestycje;

c) O=I (brak tej relacji oznacza nierównowagę ekonomiczną);

3. Rodzaje pieniądza:

a) papierowy (fiducjarny);

b) substancjonalny;

c) państwowy - tylko państwo ma monopol na drukowanie (emisję) banknotów;

d) żyrowy (kredytowy) - w formie zobowiązania oznaczenie pieniądza wkładanego w BC;

4. Pieniądz gotówkowy powinien realizować wszystkie funkcje gospodarcze (miernika wartości, środka płatniczego, cyrkulacji,

oszczędności).

Pieniądz bezgotówkowy - żyrowy, wkładowy, księgowy lub w przypadku zapisu magnetycznego, komputerowy.

a) pieniądz wkładowy banku centralnego;

b) pieniądz wkładowy banków komercyjnych;

c) surogaty pieniądza - quasi pieniądz (np. Obligacje);

5. Formy pieniądza bezgotówkowego, a agregaty monetarne:

a) lokaty bankowe;

b) kredyt bankowy;

c) pożyczki bankowe;

d) pożyczki rynkowe krótko- i długoterminowe, w tym: KPD, obligacje, skrypty dłużne, itp.;

e) finansowe instrumenty udziałowe (akcje, udziały, itp.);

f) pieniądz wkładowy reprezentujący różne formy posiadanych aktywów;

g) instrumenty finansowe, czyli formy zobowiązań kreujące prawa:

-wierzytelnościowe;

-własnościowe;

-pochodne;

6. Wartość pieniądza bezgotówkowego określają:

a) stopień płynności;

b) ryzyko utraty wartości;

c) wysokość ich oprocentowania;

7. Płynność jest esencją pieniądza. Dlatego też aktywa o mniejszej płynności są wyżej oprocentowane. Im wyższe oprocentowanie

aktywów tym są one gorszym substytutem (surogatem) pieniądza. Z tego powodu aktywa finansowe różnią się wewnętrzną stopą

zwrotu - stopa zwrotu w warunkach brzegowych uwzględniającą koszt ich zamiany na gotówkę.

8. Agregaty monetarne to:

a) miary ilości pieniądza znajdującego się w obiegu;

b) prosta nie ważona suma składowych (ang. simple - sum aggregates);

c) M0 - agregaty pieniądza największej mocy, który określa ilości pieniądza banku centralnego (baza monetarna);

d) M1 , M2 , M3 , M4 - wyznaczają ilość pieniądza w obiegu gospodarczym z uwzględnieniem

różnych form pieniądza bezgotówkowego;

e) są wykorzystywane w polityce monetarnej w celu określenia wielkości ilości pieniądza w obiegu, gdyż nie istnieje

prawidłowe (absolutne) pojęcie ilości pieniądza;

f) metodyka liczenia agregatów monetarnych jest w teorii przedmiotem dyskusji - założenie o doskonałej substytucji

aktywów jest nieprawdziwe;

9. Cechy współczesnego pieniądza:

a) papierowy, emitowany przez państwo;

b) często w formie bezgotówkowej;

c) pieniądz gotówkowy jest emitowany wyłącznie przez bank centralny;

d) ma charakter elektroniczny;

e) wartość pieniądza jest oparta na sile gospodarczej kraju;

f) stabilność pieniądza wymaga ochrony (współczesny pieniądz łatwo zniszczyć);

g) zmiany wartości pieniądza:

-aprecjacja - gdy wartość pieniądza rośnie, za jednostkę monetarną można nabyć więcej towarów i usług

(aprecjacja realna); aprecjacja nominalna wyrażana jest w zmianie stóp procentowych i kursów walutowych;

-deprecjacja - odwrotność aprecjacji;

h) czynniki zmian wartości pieniądza:

-inflacja i deflacja;

-napływ i odpływ pieniądza z zagranicy;

-szoki podażowo - popytowe;

-ogólny stan gospodarki krajowej i międzynarodowej;

10. Inflacja:

a) wzrost ogólnego poziomu cen;

b) spadek wartości pieniądza;

c) wzrost ilości pieniądza w obiegu;

d) spirala inflacyjna - sytuacja w której wzrost cen wywołuje wzrost dochodów;

e) deflacja - przeciwieństwo inflacji;

f) rodzaje inflacji:

-inflacja popytowa;

-inflacja kosztowa;

-inflacja pełzająca;

-inflacja krocząca;

-inflacja galopująca;

-hiperinflacja;

-dezinflacja;

11. Przepływy pieniężne z zagranicy:

a) związane są z płatnościami za towary i usługi;

b) inwestycje zagraniczne w kraju:

-inwestycje bezpośrednie;

-inwestycje pośrednie;

c) bilans handlowy - przepływy towarów i usług;

d) bilans płatniczy - przepływy pieniężne i kapitałowe;

12. Saldo obrotów zagranicznych:

a) obroty bieżące - z przepływu dóbr i usług, płatności odsetkowych, itp.;

b) obroty kapitałowe - inwestycje krótko-, średnio- i długoterminowe;

c) saldo dodatnie wzmacnia pieniądz krajowy, ujemne je osłabia;

13. Szoki i kryzysy walutowe:

a) nagła zmiana ilości pieniądza w kraju wskutek szybkiego odpływu bądź napływu pieniądza z zagranicy;

b) szoki podażowe oznaczają zmiany w wartości pieniądza na skutek zmian podaży dóbr i usług;

c) szoki popytowe dotyczą przepływu dużych ilości pieniądza w skali gospodarki światowej;

14. Kreacja pieniądza w gospodarce:

a) pieniądz gotówkowy zgodnie z przyjętymi zasadami emituje bank centralny;

b) bank centralny monetyzuje też długi innych podmiotów gospodarczych;

c) to proces tworzenia (wytwarzania) pieniądza w systemie walutowym, wyodrębnia się:

-system pieniądza towarowego (rola banku centralnego nie jest konieczna);

-system pieniądza kruszcowego (rola banku centralnego nie jest konieczna);

-system pieniądza papierowego - rośnie rola banku centralnego w kreacji pieniądza;

15. Podaż pieniądza jest funkcją wielu zmiennych (wieloczynnikową):

gdzie:

BG - gotówka w obiegu;

D - depozyty na żądanie;

R - rezerwy bankowe;

B - baza monetarna;

gdzie:

K - stopa utrzymania gotówki (BG/D);

r - przeciętna stopa rezerw depozytowych (R/D);

Podejście strukturalne do kreacji podaży pieniądza (podmiotowe) zakłada, że:

M=G+BPR+BPF

gdzie:

G - depozyty bankowe;

BPR - kredyty dla sektora rynkowego;

BPF - kredyty dla innych podmiotów finansowych;

16. Współczesny pieniądz jest pieniądzem papierowym:

a) występuje w postaci znaków pieniężnych emitowanych przez bank centralny;

b) znaki te mają moc prawną;

c) przyjmują postać bilonu i banknotów;

d) w systemie płatniczym nie muszą występowanie w postaci gotówkowej;

17 Bank Centralny. Znaczna część płatności ma charakter bezgotówkowy. Pieniądze gotówkowe zgodnie z przyjętymi zasadami są emitowane przez

bank centralny. Bank centralny monetyzuje również długi innych podmiotów gospodarczych.

18. Emisja pieniądza kredytowego:

a) znajduje sie pod kontrolą banku centralnego;

b) bank centralny podporządkowuje ją prowadzonej polityce monetarnej;

c) w celu regulacji podaży pieniądza kredytowego wykorzystuje instrumenty polityki monetarnej;

19. Instrumenty polityki monetarnej:

a) BEZPOŚREDNIE

• ilościowel

-imity kredytu;

-kontrola kredytu;

-kontrola emisji pieniądza kredytowego i pułapy emisji;

-kontrola dewizowa;

-ograniczenia w obrocie pieniądzem i kapitałem zagranicą;

-obligatoryjny zakup papierów wartościowych;

• jakościowe

-stała stopa procentowa;

-maksymalna lub minimalna stopa procentowa;

-marża procentowa;

-wyznaczenie selektywnej stopy oprocentowania;

-indeksacja stopy procentowej;

-warunki udzielania kredytów;

b) POŚREDNIE (zgodne z rynkiem)

• ilościowe

-rezerwa obowiązkowa (stopa rezerwy obowiązkowej);

-depozyt gotówkowy;

-kontyngenty redyskonta i lombardu;

-wyznaczenie wolumenu swap (waluty lub stopy procentowej);

-ograniczenie w zaciąganiu kredytów (przez państwo i instytucje publiczne);

• jakościowe

-stopa dyskontowa i lombardowa;

-OOR - operacje otwartego rynku;

-polityka kursu walutowego;

-ograniczanie w oprocentowaniu wkładów, np. Dewizowych

20. Rezerwy obowiązkowe

Bank centralny zakłada na banki obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwa ma na celu łagodzenie wpływu

bieżących zmian płynności systemu bankowego na stopy procentowe rynku międzybankowego. Odgrywa ona również rolę w

ograniczaniu nadpłynności sektora bankowego.

Rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,

środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi z

wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej dwa lata.

Rezerwa obowiązkowa jest instrumentem, który bezpośrednio oddziałuje na koszt pieniądza w sektorze bankowym. Zmiany stopy

rezerwy wpływają na wysokość oprocentowania kredytów udzielanych przez banki, ponieważ pośrednio zmieniają koszt

pozyskania środków.

21. Kredyt refinansowy - przeznaczony na utrzymanie płynności banków komercyjnych. W Polsce:

a) kredyt refinansowy prosty - do roku 1995;

b) kredyt lombardowy - oprocentowany najwyżej wśród tych wszystkich kredytów;

c) kredyt redyskontowy;

d) kredyt refinansowy na finansowanie inwestycji centralnych objętych poręczeniem Skarbu Państwa;

e) kredyt aukcyjny;

22. Kredyt lombardowy:

a) umożliwia elastyczne pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych;

b) udzielany jest przez NBP na podstawie zawartej umowy ramowej na następujących zasadach:

-zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości

nominalnej;

-termin spłaty kredytu przypada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia;

-warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym;

c) górną granicę zadłużenia banków w NBP z tytułu kredytu lombardowego wyznacza zasób możliwych do zastawienia

skarbowych papierów wartościowych będących w posiadaniu banków;

d) stopa kredytu lombardowego (stopa lombardowa) jako podstawowa stopa banku centralnego z reguły pełni funkcję stopy

maksymalnej, określającej krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku międzybankowym;

23. Operacje depozytowo - kredytowe:

a) dokonywane są z inicjatywy banków komercyjnych;

b) mają na celu krótkoterminowe uzupełnienie płynności systemu bankowego przy nadmiarze środków zdeponowanych w

NBP;

c) powinny zapobiegać wahaniom stóp procentowych na rynku międzybankowym;

d) role aktywną odgrywają w nich kredyt lombardowy i depozyt na koniec dnia;

e) stopa procentowa kredytu lombardowego określająca krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku międzybankowym

pełni funkcję stopy maksymalnej;

24. Lokata terminowa banków w NBP (depozyt na koniec dnia).

Narodowy Bank Polski oferuje bankom komercyjnym możliwość składania przez nie krótkookresowego (jednodniowego) depozytu

w banku centralnym. Lokaty przyjmowane są przez bank centralny do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z

należnymi odsetkami ma miejsce w następnym dniu operacyjnym. Oprocentowanie lokat (stopa depozytowa) będzie niższe od

minimalnego oprocentowania operacji otwartego rynku z 23 - dniowym terminem zapadalności.

Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków. W efekcie

przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.

Lokaty oprocentowane są według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej.

25. Operacje otwartego rynku:

a) instrument polityki monetarnej;

b) niej est środkiem przymusu - subtelne sterowanie;

c) skierowanie na rynek międzybankowy;

d) adresowane nieraz do różnych podmiotów sektora pozabankowego - zakres podmiotowy określa bank centralny;

e) tworzyć mogą grupę instrumentów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego;

f) zakres podmiotowy operacji otwartego rynku:

-papiery wartościowe;

-transakcje swapowe;

-waluty i dewizy;

-inne inwestycje finansowe;

g) cele operacji otwartego rynku:

-kształtowanie płynności systemu bankowego (cel monetarny);

-określenie zdolności kreacji pieniądza kredytowego (cel systemowy);

-pośredniego lub bezpośredniego wpływania na poziom stóp procentowych (cel monetarny);

-zwiększenie efektywności działania rynku pieniężnego (cel systemowy);

h) Operacje otwartego rynku odnoszące sie do kupna i sprzedaży papierów wartościowych występują w postaci:

-warunkowej sprzedaży papierów wartościowych (reverse repo);

-warunkowego zakupu papierów wartościowych (repo);

-bezwarunkowej sprzedaży lub zakupu papierów wartościowych w obrocie wtórnym (outright sales, outright

purchase lub outright buy);

i) wykres operacje warunkowe otwartego rynku

j) bank centralny przystępując do operacji otwartego rynku (OOR) określa:

-ilość i charakter papierów wartościowych;

-organizuje system obrotu na zasadach przetargu lub w formie bezpośredniej;

-przetargi:

*kwotowe;

*procentowe;

k) zmiana systemu prowadzenia OOR przez NBP (29 stycznia 2002 roku):

-podstawowe:

*absorbujące nadpłynność sektora bankowego poprzez emisję bonów pieniężnych z NBP z 23 -

*tygodniowym terminem zapadalności;

oparte na zasadzie emisji bonów pieniężnych raz w tygodniu (każdy piątek);

*minimalna rentowność 23 - tygodniowych bonów pieniężnych wyznacza poziom stopy referencyjnej

NBP (informuje o kierunku prowadzonej polityki pieniężnej);

-dostrajające:

*stosowane na rynku w sytuacji nieoczekiwanej zmiany płynności skutkującej zmianą stóp rynkowych

*niezgodnych z celami prowadzonej polityki monetarnej;

do operacji dostrajających, które NBP mógł wykorzystać w 2002 roku, należały:

-emisja bonów pieniężnych NBP z terminem zapadalności od 1 do 7 dni;

-warunkowy zakup od banków, w trybie przetargowym, bonów skarbowych na okresy wynoszące

od 1 do 7 dni;

-przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP;

-strukturalne:

*w ramach operacji strukturalnych NBP sprzedawał w trybie bezwarunkowym skonwertowane obligacje

*skarbowe (sprzedaż była prowadzona stopniowo, tak by jej wpływ na kształtowanie się krzywej

dochodowości był możliwie ograniczony);

rentowność sprzedawanych papierów była wyznaczana w trybie przetargowym na poziomie zbliżonym

do rynkowego;

27. Instrumenty polityki pieniężnej Eurosystemu.

TEMAT: System finansowy w gospodarce rynkowej

1. System finansowy:

a) mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi;

b) to organizacja wykorzystania pieniądza w gospodarce;

2. Struktura systemu finansowego (w sensie organizacyjnym):

a) uporządkowany zbiór organizacji (instytucji finansowych), zasad ich funkcjonowania, a także instrumentów finansowych,

kreowanych przez organizacje finansowe;

b) instytucje finansowe - (wyróżniamy obok instytucji niefinansowych, ich istotą jest wytwarzanie i sprzedawanie dóbr

niematerialnych) podmioty gospodarcze, których celem jest:

-kreowanie instrumentów finansowych;

-wykonywanie transakcji pośrednictwa;

c) wyróżniamy instytucje finansowe:

-kredytowe (bankowe);

-ubezpieczeniowe (pozabankowe);

-inwestycyjne (pozabankowe);

d) funkcje systemu finansowego:

-monetarne

;

-jednostki inwestycyjne - zajmują się lokowaniem oszczędzonego kapitału; nie mogą udzielać kredytu;

mogą lokować pieniądze z papierów wartościowych, nieruchomości i inne określone przepisami;-

-jednostki kredytowe - przyjmują depozyty i udzielają kredytów;

-jednostki ubezpieczeniowe - ubezpieczenie różnego rodzaju ryzyka (ryzyko majątkowe i życiowe);

ubezpieczenie majątkowe (dom, samochód, OC, od kradzieży, itp.) nie mają gwarancji, że zapłacone

środki zostaną nam w pełni zwrócone; instytucja ubezpieczeniowa może przeznaczać zebrane środki na

inne inwestycje;

-kapitałowe;

-obniżki kosztów transakcji;

-kontrolne (nie ma instytucji bez jakiejkolwiek kontroli np. banków centralnych);

e) efektywność systemu finansowego to skuteczność w realizowaniu funkcji;

f) instrumenty finansowe - zobowiązania finansowe (roszczenia majątkowe jednych podmiotów gospodarczych wobec

drugich)

-wierzycielskie i własnościowe (akcja, prawo do udziału w zysku, dywidendy);

-o stałym i zmiennym dochodzie;

-krótko- (do roku), średnio- (od 1 do 10 lat), długoterminowe (obligacja wieczysta);

-bazowe (akcje, obligacje, udzielany kredyt, pożyczka) i pochodne (terminowe, ich wartość zależy od wartości

instrumentu bazowego);

3. Kreacją kredytu nazywamy nadanie podmiotowi zdolności do regulowania należności (pośrednictwo finansowe).

4. Główne cechy systemu finansowego opartego na funkcjonowaniu rynków papierów wartościowych oraz bankowo zorientowanego

5. System walutowy:

a) element składowy systemu dewizowego w szerokim rozumieniu;

b) zespół reguł i przepisów prawnych dotyczących zasad emisji pieniądza danego obszaru płatniczego, kształtowania jego

wartości w kraju i za granicą;

c) waluta - jednostka monetarna kraju (regionu, organizacji - ECU, SDR, Euro);

d) elementy systemu walutowego:

-mechanizm kursu walutowego;

-zasady wymienialności waluty krajowej;

-rynek walutowy;

e) cele gospodarcze systemu walutowego:

-zapewnienie wymienialności waluty krajowej;

-stworzenie rynkowego mechanizmu kształtowania się kursu walutowego;

-osiąganie równowagi zewnętrznej;

-absorbowanie zewnętrznych szoków monetarnych;

6. System dewizowy:

a) zespół reguł i przepisów, według których dokonuje się obrotu walutami obcymi na obszarze dowolnego kraju oraz między

nim, a światem zewnętrznym;

b) szersza definicja mówi o uwzględnianiu uwarunkowań kształtowania kursu pieniądza krajowego do walut obcych;

c) ze względu na zakres dopuszczalnych ograniczeń dewizowych wyróżnia się trzy standardy podstawowe wymienialności:

-wymienialność zewnętrzna

-największe restrykcje dewizowe;

-brak ograniczeń dewizowych w imporcie krajowym;

-władze zobowiązują się do zamiany nierezydentom waluty transakcji bieżących na walutę o wyższym

standardzie wymienialności;

-tylko płatności wynikające z transakcji bieżących nie podlegają restrykcjom dewizowym;

-waluta ma szersze zastosowanie niż wewnętrzna (może być walutą fakturowania płatności);

-waluta kraju o zewnętrznej wymienialności jest przedmiotem notowań oraz obrotów na rynku

międzynarodowym (walutowym);

-wymienialność według wymagań artykułu VII statutu MFW

-brak ograniczeń dewizowych wobec rezydentów i nierezydentów (to jest najważniejsze);

-brak porozumień dyskryminujących walutę;

-polityka jednolitego kursu walutowego;

-wykup własnej waluty przedstawiony przez władze monetarne kraju członkowskiego MFW, przy

założeniu, że pochodzi z transakcji bieżących;

-standard umożliwia dodatkowo:

*restrykcje walutowe wobec transakcji kapitałowych z zagranicą;

*stosowanie waluty również zewnętrznie;

*wybór jednego z wariantów:

-najbardziej liberalny - nie ma obowiązku odsprzedaży dewiz państwu przez

rezydentów; nie ma obowiązku sprowadzania przez rezydentów dewiz do kraju

(rachunki bankowe poza krajem);

-mniej liberalny - nie istnieje obowiązek odsprzedaży dewiz, ale należy sprowadzić je

do kraju;

-najbardziej restrykcyjny - odsprzedaż dewiz oraz konieczność ich sprowadzenia do

kraju;

-wymienialność całkowitą;

-brak jakichkolwiek restrykcji dewizowych;

-można ją odróżnić od pełnej (związanej z różnymi odmianami restrykcji kapitałowych). Takiego

standardu jednak nie ma. Kraje OECD mają określony standard wymienialności wobec ograniczeń

kapitałowych, ale wszystkie państwa OECD spełniają ten standard z zapasem. Ograniczenia mogą

dotyczyć transakcji krótko- i długoterminowych.

7. Mechanizm kursu walutowego:

a) kurs giętki (pływający - floating, swobodny);

b) kurs sztywny (stały - pegged rate, fixing rate);

c) rozwiązania pośrednie:

-kurs sztywny korygowany skokowo (adjustable peg);

-kurs pełzający (crawling peg);

-kurs płynny sterowany;

d) sposób wyboru kursu zależy od wielu czynników gospodarczych;

e) wartość złotego jest odnoszona do standardu koszykowego, denominatorem kursu jest koszyk walut:

-od 1 stycznia 1999 roku koszyk ten składa się z dwóch walut: USD (45% zawartości) oraz Euro (55% zawartości);

-do 1 stycznia 1999 roku koszyk ten składał się z pięciu walut: USD (45%), DEM (35%), GPB (10%), FRF (5%),

CHF (5%);

-w roku 1999 denominatorem był USD;

f) według koszyka walut określany jest kurs centralny:

-koszyk adaptowalny o stałych wagach (Polska);

-koszyk kwotowo stały;

-wartość waluty krajowej w dużym stopniu jest uniezależniona od zmian w kursach walutowych. Uniemożliwia to

progresywne zwiększanie oddziaływania na jednostkę walut silnych. Wagi kursów walut są stałe. Korekty kursów

wymagają zmiany kwot tych walut, tak aby ich wagi pozostały stałe;

TEMAT: Instytucje pośrednictwa finansowego

1. Kryteria klasyfikacji:

a) charakter działalności:

-banki (w UE instytucje kredytowe);

-instytucje ubezpieczeniowe;

-instytucje inwestycyjne;

b) forma własności:

-prywatne;

-państwowe;

-spółdzielcze - instytucje pośrednictwa finansowego mają postać grupową;

c) forma organizacji:

-spółki kapitałowe, grupy kapitałowe, holdingi finansowe, alianse finansowe;

d) działalność instytucji finansowych jest licencjonowana;

2. Banki w systemie pośrednictwa finansowego:

a) banki to główna grupa instytucji pośrednictwa finansowego;

b) zajmują się:

-transformacją oszczędności;

-transformacją czasu;

-transformacją terminów;

c) zadania banków:

-realizują płatności podmiotów gospodarczych;

-zabezpieczają płynność finansową podmiotów;

-przejmują i zabezpieczają ryzyko transakcji;

-powoływane głównie po to, aby dokonywać płatności pomiędzy instytucjami finansowymi;

d) specyfika działalności bankowej:

-banki działają jako instytucje pośrednictwa finansowego - środki im powierzone muszą być bezwarunkowo

zwrócone;

-bezpieczeństwo działalności jest nadzorowane;

-utworzenie banku wymaga zgody - licencji na prowadzenie czynności pośrednictwa finansowego;

-czynności operacyjne są zabezpieczane regulacjami ostrożnościowymi zewnętrznymi i wewnętrznymi;

-likwidacja banku też jest nadzorowana;

-banki gwarantują depozyty;

-banki działają w zgodzie z regulacjami ustawowymi nadzoru bankowego;

-zakres czynności bankowych jest ściśle uregulowany prawem bankowym;

e) czynności bankowe:

• stricto bankowe:

-przyjmowanie depozytów;

-udzielanie kredytów;

-prowadzenie rachunków bankowych;

• pozabankowe

-skup wierzytelności;

-działalność maklerska;

-pośrednictwo w emisji o obrocie papierami wartościowymi;

f) działalność operacyjna banków podlega kontroli:

-banku centralnego w zakresie działalności kredytowo - depozytowej;

-nadzoru bankowego;

g) banki funkcjonują w systemie bankowym:

-banki komercyjne - uniwersalne, specjalistyczne, handlowe, inwestycyjne, hipoteczne, spółdzielcze, państwowe,

prywatne o charakterze różnych spółek kapitałowych;

-bank centralny wraz z prowadzonym nadzorem;

-system bankowy jest zatem dwuszczeblowy - w odróżnieniu od systemu jednoszczeblowego wszystkie funkcje

bankowe pełni bank centralny;

3. System bankowy Unii Europejskiej (Euro System, Euroland)

a) model dwuszczeblowy;

-EBC - Europejski Bank Centralny, pełni rolę wykonawczą;

-banki komercyjne;

b) funkcje ustawodawcze realizuje ESBC - Europejski System Banków Centralnych - w skład tego systemu wchodzą

Narodowe Banki Centralne (NBC);

c) Europejski System Banków Centralnych

-organ wspólnej polityki monetarnej wobec euro;

-nie posiada osobowości prawnej;

-organ uchwałodawczy;

-organ niezależny;

-EBC - (Europejski Bank Centralny) organ wykonawczy ESBC;

-NBC - (Narodowe Banki Centralne)

*działają zgodnie z uchwałami Rady ESB i instrukcjami EBC;

*ścisła kontrola ESBC - brak niezależności polityki monetarnej;

-Polska może przystąpić do strefy Euro po spełnieniu kryteriów z Maastricht:

*deficyt budżetowy nie przekracza 3% chyba, że przekroczenie jest niewielkie i przejściowe;

*zadłużenie rządu nie przekracza 60% PKB, chyba że do poziomu 60% podąża się w zadowalającym

tempie;

*inflacja nie przekracza o więcej niż 1,5 punktu procentowego poziomu z trzech krajów o najniższej

inflacji w tym okresie;

*dochód z obligacji - stopa od długoterminowych obligacji rządowych nie przekracza o więcej niż 2

punkty procentowe poziomu z trzech krajów o najniższej inflacji;

*kurs walutowy musi, bez dużych napięć, mieścić się w zakresie normalnych wahań ERM przez dwa

ostatnie lata. Nie jest dopuszczalna jakakolwiek jednostronna dewaluacja centralnego kursu walutowego;

4. Historia Euro:

a) 1 stycznia 1999 roku euro stało się prawnie uznaną walutą Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii,

Luksemburga, Niemiec, Portugalii i Włoch (pieniądz wyłącznie bezgotówkowy);

b) styczeń 2002 roku - wprowadzenie euro do obiegu;

c) lipiec 2002 roku - całkowite wycofanie walut narodowych z obiegu;

5. Instytucje inwestycyjne:

a) świadczą usługi zaliczane do usług inwestycyjnych;

b) emisja papierów wartościowych;

c) pośrednik obrotu - broker lub dealer;

d) ubezpieczyciel emisji - underwriter;

e) organizator emisji - market maker;

f) uczestnik fuzji i przejęć;

g) rodzaje instytucji inwestycyjnych:

• fundusze inwestycyjne

-instytucje zbiorowego lokowania środków pieniężnych;

-zastępują tradycyjny depozyt;

-zbiorowe lokowanie oznacza, że indywidualne decyzje inwestycyjne uczestników funduszu kieruje się na

zblokowane lokaty funduszu w papiery wartościowe, z których korzyści i straty rozkładają się

równomiernie na wszystkich inwestorów funduszu według wysokości wniesionego udziału pieniężnego;

-klasyfikacja funduszy inwestycyjnych:

• domy maklerskie - kupują akcje w czyimś imieniu, wykonują usługi na rzecz różnych podmiotów gospodarczych,

do najważniejszych usług maklerskich należą:

-przyjmowanie zleceń kupna/sprzedaży papierów wartościowych oraz realizacja zleceń na giełdzie;

-zarządzanie portfelem papierów wartościowych na zlecenie klienta;

-doradztwo klientom;

-organizowanie publicznej oferty sprzedaży;

• developerzy na rynku nieruchomości - kupują nieruchomości zakupione na różne sposoby;

• inni:

-instytucje factoringowe;

-instytucje fortfaitingowe (skup trudnych wierzytelności, doradztwo finansowe);

-doradcy finansowi;

6.ANIMATOR W Polsce podmiot prowadzący działalność maklerską może być stroną transakcji giełdowej wyłącznie jako członek giełdy.

Członkiem giełdy jest tylko akcjonariusz giełdy dopuszczony do działania na giełdzie. Członkowie giełdy są zwani animatorami.

Animatorów dzieli się na:

a) animatorów rynku tj. Członków giełdy, którzy na podstawie umowy zawartej z Giełdą zobowiązują się do stałego

zgłaszania ofert kupna lub sprzedaży danego papieru wartościowego na własny rachunek na zasadach określanych przez

Zarząd Giełdy;

b) animatorów emitenta tj. Członków giełdy, którzy na podstawie umowy z emitentem zobowiązują się do podtrzymywania

płynności danego papieru wartościowego;

Członkowie giełdy - animatorzy, działają na giełdzie poprzez swoich pełnomocników. Pełnomocnikiem członka giełdy może być:

a) makler giełdowy;

b) inna upoważniona osoba;

7. Instrumenty inwestorskie:

a) formy zobowiązań, w których jedna ze stron kreuje, a druga nabywa prawa majątkowe. Można je dzielić na:

-finansowe instrumenty inwestorskie - gdy przedmiotem powstającego zobowiązania jest pieniądz;

-niefinansowe instrumenty inwestorskie (np. zakup działki, mieszkania);

8. Finansowe instrumenty inwestorskie określa się często instrumentami finansowymi.

a) Instrument finansowy - rodzaj zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu gospodarczego wobec drugiego;

b) instrumenty finansowe dzielą się na:

• niezbywalne instrumenty finansowe - kredyt i depozyt bankowy;

• zbywalne instrumenty finansowe:

-papiery wartościowe;

-instrumenty pochodne;

c) instrumenty finansowe występują w postaci:

-dokumentu - środek dowodowy zapisu księgowego lub elektronicznego zobowiązania, np. pożyczka lub kredyt

bankowy;

-legitymacji, gdy zobowiązanie zapisane w dokumencie daje możliwość dochodzenia inkorporowanych

(zawartych) w nim praw (samoistna forma zobowiązania);

-papiery wartościowe to takie instrumenty finansowe, z których dochodzenie praw możliwe jest wyłącznie na

podstawie posiadania dokumentu;

d) papiery wartościowe mogą występować w postaci niematerialnej

-dematerializacja papieru wartościowego oznacza, że wszystkie dane o papierze wartościowym zawarte są w

zapisie komputerowym. Papier wartościowy jest złożony w depozycie papierów wartościowych;

-w Polsce: Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW);

e) instrumenty finansowe rodzą prawa podmiotowe (majątkowe):

-wierzycielskie (pożyczka, kredyt);

-udziałowe (akcje, udziały, jednostki uczestnictwa);

-pochodne (swap, futures, opcje, itp.);

f) emisja zbywalnych instrumentów:

-ma charakter rynkowy;

-odbywa się na rynkach finansowych;

-na rynkach finansowych dokonuje się odsprzedaż tych instrumentów - obrót instrumentami finansowymi;

-odsprzedaż nie jest równoznaczna z zapadalnością zobowiązania;

-zobowiązanie jest przekazywany na kolejny podmiot;

9. Podział rynku finansowego

10. Segmentacja rynku finansowego

a) RYNEK PIENIĘŻNY:

rynek krótkoterminowych depozytów bankowych;

rynek kredytu bankowego krótkoterminowego;

rynek depozytów międzybankowych;

rynek dewizowy, w tym głównie międzybankowy;

rynek krótkoterminowych papierów;

b) RYNEK KAPITAŁOWY:

rynek długoterminowych depozytów bankowych;

rynek długoterminowych kredytów bankowych;

rynek długoterminowych papierów wartościowych;

rynek pozabankowych długoterminowych ???????????;

11. Giełda:

a) to rynek, na którym transakcje zawierane są regularnie w określonym czasie i miejscu oraz podporządkowane określonym

normom i zasadom;

b) cechy rynku giełdowego:

-zasadniczo mają charakter rynku wtórnego;

-zapewniają jednolite reguły i standardy zawieranych transakcji;

-transakcje wykonywane są za pośrednictwem np. domów maklerskich w Polsce;

-funkcjonują na zasadach etycznego postępowania uczestników;

-relatywnie wysokie są koszty transakcyjne rynku;

-umożliwiają zainteresowanym zbierać informacje cenowe i rynkowe;

-przyjmują formy rynku o wysokiej efektywności i płynności;

c) klasyfikacja giełd:

TEMAT: Pośrednictwo ubezpieczeniowe. Ryzyko inwestycyjne na rynkach finansowych.

1. Istota usługi ubezpieczeniowej:

a) usługa o charakterze pośrednictwa finansowego;

b) podstawowy cel jej świadczenia - kompensowanie szkód losowych;

c) przedmiot usług ubezpieczeniowych - ochrona ubezpieczeniowa;

2. Ochrona ubezpieczeniowa:

a) polega na przejęciu przez ubezpieczyciela odpowiedzialności za mogące powstać w przyszłości szkody i spełnieniu

świadczenia pieniężnego w sytuacji, gdy szkoda taka powstaje;

b) powstaje w drodze zawarcia umowy ubezpieczeniowej;

• potwierdzona pisemnie zgoda ubezpieczyciela na objęcie ochroną ubezpieczeniową ubezpieczającego;

• dowodem jej zawarcia jest polisa ubezpieczeniowa;

• przedmiot umowy ubezpieczeniowej:

-ubezpieczyciel - instytucja przejmująca od klientów ryzyko wystąpienia szkody; zakład ubezpieczeń,

firma ubezpieczeniowa, towarzystwo ubezpieczeniowe, asekurator;

-ubezpieczający - osoba lub instytucja przekazująca ryzyko do ubezpieczenia w zamian za składkę; nie

musi występować w imieniu własnym;

-ubezpieczony - osoba lub instytucja, która w zamian za składkę oczekuje spełnienia roszczenia, gdy ma

miejsce szkoda będąca przedmiotem ubezpieczenia;

-uprawniony - beneficjent, uposażony, osoba uprawniona do świadczenia pieniężnego w przypadku

śmierci ubezpieczonego;

-reasekurator - towarzystwo ubezpieczeniowe lub reasekuracyjne, które przejmuje część ryzyka

ubezpieczyciela w zamian za korzyści pieniężne;

• przedmiot ubezpieczenia:

-majątek;

-życie;

-zdrowie;

• czynności umowy ubezpieczenia:

-przepływ ryzyka;

-ustalenie odszkodowań i świadczeń;

-przepływ pieniądza i kapitału;

-transfer usług;

3. Składka ubezpieczeniowa:

a) cena za ochronę ubezpieczeniową klienta;

b) odpowiednio skorelowana z kosztem produktu ubezpieczeniowego;

c) obejmuje:

-koszty akwizycji i administracyjne;

-rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe;

-dodatek na ryzyko i prewencyjny;

-narzuty na zysk i obciążenia obowiązkowe;

4. Warunki ubezpieczenia:

a) ogólne - kształtujące treść umowy ubezpieczenia wynikające z obowiązujących regulacji prawnych;

b) szczegółowe - doprecyzowyją ogólne warunki ubezpieczenia;

5. Klasyfikacja:

a) ubezpieczenia społeczne - element polityki socjalnej państwa

-zdrowotne;

-rentowe;

-chorobowe;

b) ubezpieczenia prywatno - gospodarcze:

-wynikające z potrzeb gospodarki i podmiotów w niej funkcjonujących;

-na życie - śmierć lub dożycie;

-osobowe - przedmiot ubezpieczenia, wypadki i choroby;

-majątkowe - przedmiot ubezpieczenia to mienie lub odpowiedzialność cywilna;

c) kryterium: swoboda zawierania umów ubezpieczeniowych

-obowiązkowe - ustawodawca nakłada na podmioty obowiązek zawarcia umowy np.: ubezpieczenia

odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych;

-dobrowolne - zależne od woli ubezpieczającego;

d) kryterium: liczba ubezpieczonych

-indywidualne - gdy umowa chroni jedną osobę lub przedmiot;

-zbiorowe - jedna umowa obejmuje ochroną więcej przedmiotów lub osób;

e) kryterium: forma organizacyjno - prawna

-komercyjne - oferowane przez zakłady w formie spółki akcyjnej;

-wzajemne - zawierane przez podmioty działające w formie towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, na zasadzie non

profit;

f) kryterium: ustawowe

• dział I

-na życie;

-posagowe;

-rentowe;

-z funduszem inwestycyjnym;

-wypadkowe i chorobowe;

• dział II

-osobowe: wypadek i choroba;

-majątkowe

-casco pojazdów i statków;

-szkód rzeczowych;

-różnych ryzyk np.: kredytowego;

-ochrony prawnej i innych;

6. Funkcje:

a) finansowa - gromadzenie składek

b) redystrybucyjna - zmniejszanie napięć w gospodarce rynkowej;

c) prewencyjna (interwencyjna) - zmniejszająca zagrożenie ubezpieczonego lub przedmiotu;

d) kontrolna - informująca o zagrożeniach;

7. Rynek usług ubezpieczeniowych - definicja:

a) mechanizm regulujący cenę usług ubezpieczeniowych;

b) system negocjacji między sprzedającymi i kupującymi usługi ubezpieczeniowe;

c) sprzedający - podaż usług ubezpieczeniowych:

• firma ubezpieczeniowa

-są różne pod względem

*formy organizacyjnej;

*własności i pochodzenia kapitału;

*wielkości;

*powiązań kredytowych;

*specjalizacji na rynku usług ubezpieczeniowych;

• sprzedawca polis - pośrednik (broker)

-sprzedaje polisy i zawiera umowy;

-wykonuje analizy rynku;

-występuje w postępowaniu szkodowym;

• nadzór ubezpieczeniowy - gwaranci usług ubezpieczeniowych

-w Polsce

*KNUiFE;

*Rzecznik Praw Ubezpieczonych - ochrona klientów;

*Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny - gwarantuje realizację roszczeń z tytułu umów

obowiązkowych ubezpieczeń;

*Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - prowadzi działalność związaną ze szkodami

ruchu pojazdów poza naszymi granicami;

*Polska Izba Ubezpieczeń - obowiązkowe zrzeszenie wszystkich zakładów ubezpieczeń I i II;

*izba samorządowa ubezpieczycieli;

*instytucje kontrolne inne;

• underwriter - gwaranci usług ubezpieczeniowych;

8. Popyt:

a) osoby fizyczne i prawne;

b) Krajowa Organizacja Konsumentów;

c) Rzecznik ubezpieczonych;

9. Ryzyko - prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia utrudniającego/ograniczającego możliwości zakładanych celów:

a) możliwość wystąpienia zysków i strat;

b) niepewność osiągnięcia założonego celu;

10. Ryzyko może dotyczyć:

a) instytucji finansowych i/lub przedsiębiorstw (dotyczy warunków ich funkcjonowania);

b) instrumentów finansowych (dotyczy inwestycji finansowych);

11. W przedsiębiorstwie ryzyko działalności gospodarczej dzielimy na:

a) ryzyko systematyczne/rynkowe

• ryzyko rynkowe

-wynika z faktu, że dochód z tytułu inwestycji w instrument finansowy zależy od parametrów, które ustala

rynek;

-=ryzyko ceny (price risk);

-przyjmując za kryterium wpływ ceny instrumentu finansowego na dochód z inwestycji wyróżniamy

następujące rodzaje ryzyka rynkowego:

*ryzyko stopy procentowej (interest rate risk);

*ryzyko kursu walutowego (exchange rate risk);

*ryzyko płynności (liquidity risk);

*ryzyko zmiany cen rynkowych instrumentów finansowych (np. akcji, obligacji);

*ryzyko konkurencji;

-im wyższe ryzyko inwestycyjne tym wyższa stopa zwrotu z inwestycji;

-ryzyko inwestycji w instrumenty finansowe można ograniczyć poprzez:

-rating instrumentów finansowych

*credit - rating

+proces oceny i klasyfikacji ryzyka inwestycyjnego dłużnych papierów

wartościowych kończących się przyznaniem oceny wiarygodności finansowej;

+względna miara ryzyka rozpatrywanego w relacji do innych walorów;

+nadawany jest podmiotom gospodarczym krajowym i zagranicznym (rating

ubezpieczeniowy, rating różnorodnych przedsiębiorstw emitujących

instrumenty finansowe), a także państwom (sovereign rating);

+sovereign rating - polega na ocenie ryzyka niespłacenia zobowiązań przez

obce państwa i podmioty zagraniczne. Jest ratingiem długów zaciąganych

przez rządy i gwarantowanych przez nie. Dotyczy ryzyka kraju, w

szczególności ryzyka politycznego i ryzyka transferu.

dywersyfikację portfela inwestycyjnego;

-tak zwane transakcje terminowe

• ryzyko zewnętrzne;

• ryzyko niezależne od firmy;

• ryzyko zakłócające przebieg cyklu produkcyjnego;

• formy ryzyka systematycznego:

-ryzyko rynku;

-ryzyko polityczne;

-ryzyko stopy procentowej;

-ryzyko walutowe;

-ryzyko branży;

b) ryzyko operacyjne

• dotyczy zakłóceń w realizacji programu produkcyjnego, ograniczających osiągnięcie zaplanowanego wyniku

finansowego;

• ryzyko finansowe: dotyczy zakłóceń w realizacji celu działalności gospodarczej wskutek nieprawidłowości w

kształtowaniu struktury kapitałowej przedsiębiorstwa;

12. Ryzyko instrumentów finansowych to typowe ryzyko inwestycyjne na które składa się:

a) ryzyko niedotrzymania warunków inwestycji w dany instrument finansowy (default risk);

b) ryzyko rynkowe (market risk);

c) ryzyko otoczenia finansowego;

d) ryzyko otoczenia niefinansowego;

e) ryzyko wydarzeń (event risk);

TEMAT: Polityka finansowa państwa i jej instrumenty.

1. Polityka finansowa państwa:

a) system celów gospodarczo - społecznych realizowanych za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania środków

budżetowych lecz nie jest tożsama z polityką budżetową;

b) w węższym znaczeniu - polityka podatkowa, skarbowa gromadzenia dochodów celem prowadzenia polityki społeczno -

gospodarczej;

c) polityka fiskalna

• narzędzie alokacji zasobów (rozmieszczenia rozporządzalnych środków - zasobów realnych i finansowych);

-pośrednia - poprzez mechanizm rynkowy;

-bezpośrednia - poprzez państwo;

2. Pytania alokacji:

a) Dlaczego jest konieczna alokacja bezpośrednia?

b) Czy alokacja bezpośrednia jest dominująca, kiedy i dlaczego?

c) Jakie są mierniki tej alokacji?

• równość społeczna;

• sprawiedliwość społeczna;

• efektywność społeczna

-efekty niemierzalne;

-użyteczność krańcowa niejednorodna;

-nakłady: możliwe do określenia, ale w zestawieniu:

+dobra substytucyjne;

+dobra komplementarne;

+dobra alternatywne;

d) Jakie są cele polityki fiskalnej państwa?

• gromadzenie środków finansowych dla realizacji zadań państwa:

-administracyjne;

-społeczne;

-gospodarcze;

3. Regulacje prawne dotyczą:

a) zakresu regulacji prawnej;

b) podziału kompetencji prawodawczych;

c) systemu źródeł prawa gospodarczego;

d) techniki prawodawczej;

e) reguły prawne związane są tu z systemem norm ogólnych - obraz państwa jest zatem funkcją tradycji, postępu

cywilizacyjnego i warunków gospodarczych;

f) zagadnienie regulowania przez prawo stosunków gospodarczych w tym mechanizmu alokacji wyrażają trzy grupy

poglądów:

• STANOWISKO I

Dogmat: regulowanie przez prawo stosunków gospodarczych jest poza dyskusją.

• STANOWISKO II

Wynika z przeświadczenia o zakłócaniu mechanizmu alokacji przez jurysdykcję ekonomiki.

• STANOWISKO III

Ekonomizacja prawa: zbyt dużo ekonomii w prawie.

g) zakres regulacji nie jest stały, co jest równoznaczne ze stanem, gdy nie zostały określone podstawowe kompetencje

państwa.

4. Uwarunkowania organizacyjne mechanizmu alokacji:

a) teza I: procesy alokacyjne przebiegają w określonym układzie organizacyjnym, który może racjonalizować lub hamować

ich przebieg;

b) teza II: wadliwe uregulowania prawne mogą prowadzić nie tylko do suboptymalnej alokacji zasobów, ale też braku

efektywności państwa w wykonywaniu funkcji gospodarczych, społecznych i socjalnych;

c) teza III: efektywne państwo może być czynnikiem stymulującym wzrost gospodarczy i inwestycje;

d) decyzje w państwach demokratycznych podejmuje społeczeństwo;

e) kształt polityki fiskalnej wyznaczają:

• parlament;

• rząd;

• minister finansów;

• aparat skarbowy;

5. Narzędzia polityki fiskalnej:

a) podatki;

b) zasiłki dla bezrobotnych;

c) wydatki na tworzenie nowych miejsc pracy i zmiany kwalifikacji zawodowych;

d) inwestycje na restrukturyzację w układzie branżowym i przestrzennym;

e) wydatki na promocję rozwoju drobnej wytwórczości;

f) wydatki na roboty publiczne;

g) deficyt budżetowy;

h) dług publiczny;

6. Automatyczne stabilizatory koniunktury - działają bez interwencji państwa:

a) dochody podatkowe;

b) zasiłki dla bezrobotnych;

c) zasiłki z tytułu opieki zdrowotnej;

d) programy pomocy dla rolnictwa - subwencje, ceny gwarantowane produktów rolnych;

7. Realizacja celów polityki fiskalnej zdeterminowana jest:

a) dobrym systemem podatkowym;

b) skutecznym aparatem skarbowym;

c) sprawnymi procedurami legislacyjnymi;

d) dobrze rozwiniętymi instytucjami publicznymi;

Paradoks:

Wyższa instytucjonalizacja polityki fiskalnej pociąga wysokie koszty. W państwach słabo rozwiniętych działalność instytucji

publicznych realizujących politykę fiskalną jest nieefektywna. Nie ma gwarancji, że w państwach wysoko rozwiniętych jest

odwrotnie. Przeznacza się tylko większe środki, których sposób wykorzystania zależy wyłącznie od etyki zawodowej polityków i

ich odpowiedzialności wobec swoich wyborców. Słusznym jest zatem stwierdzenie, że takie państwo, jakie społeczeństwo.

8. Polityka dyskrecjonalna - uznaniowa:

a) organizowanie i finansowanie robót publicznych;

b) projektowanie zatrudnienia w sektorze publicznym;

c) zmiana stawek podatkowych;

d) skuteczność polityki fiskalnej jest niska ze względu na:

• opóźnienia czasowe;

• groźbę inflacji;

• niepewność;

• niebezpieczeństwo nadmiernej ekspansji fiskalnej;

9. Wydatkowanie środków publicznych:

a) kierunki - określa program gospodarczy partii politycznych;

b) cechy specyficzne:

• arbitralność decyzji dotyczących rozmiaru i kierunku wydatkowania środków publicznych;

• niebezpieczeństwo marnotrawienia środków - koncepcja alokacji poprzez samorząd terytorialny;

• niebezpieczeństwo nadużyć i korupcji podmiotów wydatkujących środki;

• wypychanie środków poza obieg gospodarczy, korumpowania za otrzymanie zamówień rządowych;

• wydatki kreują popyt w systemie gospodarczym, stąd ważne są:

-ich bezwzględny poziom;

-struktura wydatków;

-zmiany zachodzące w poziomie i strukturze;

• struktura wydatków określa z jakimi rodzajami wydatków mamy do czynienia:

-I - klasyfikacja według celów polityki finansowej:

*klasyczne;

*socjalne;

*ekonomiczne;

-II

*wydatki realne - rzeczywiste, na zakup dóbr i usług, tworzą realny popyt na dobra i usługi,

prowadzą bezpośrednio do wzrostu PKB;

*wydatki transferowe - redystrybucyjne, dokonywane na rzecz innych podmiotów:

+wewnętrzne - dokonywane w sektorze publicznym;

+zewnętrzne - odwrotnie, związane z ważnymi celami społecznymi i gospodarczymi,

np.: budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo;

+transfery mogą być różne - w zależności od szczególnych warunków, jakie muszą

spełniać podmioty oraz stopnia swobody, jakie uzyskują realizatorzy celów i zadań

publicznych, można wyróżnić:

>dotacje podmiotowe/ogólne;

>dotacje przedmiotowe/celowe;

-wydatki:

*bieżące - wydatki podmiotowe;

*inwestycyjne - wydatki przedmiotowe;

-według szczebla wydatkowania środków:

*centralne - państwowe;

*regionalne (państwowo - samorządowe);

*lokalne - tylko samorządowe;

-według kryterium formy funduszu publicznego:

*wydatki budżetowe;

*wydatki publicznych funduszy celowych;

10. Dochody budżetu państwa - źródło pokrycia wydatków państwa:

a) dochody z własności publicznej

• powstające na bazie majątku publicznego, który może:

-służyć organom władzy i administracji;

-służyć publicznym instytucjom usługowym;

-być zaangażowany w infrastrukturze - może przynosić dochody pod warunkiem wprowadzenia opłat

(drogi, mosty, tunele, itp.) - wymaga jednak ponoszenia wysokich kosztów, stąd niewysoka jego

dochodowość;

-być zaangażowany w zarobkowej działalności gospodarczej - przynosi dochody;

-pierwsze dwa podpunkty z reguły powodują koszty nie przynoszące dochodów;

b) dochody z podatków i opłat;

c) dochody osiągane w drodze zaciągania pożyczek;

d) inne dochody budżetu państwa:

• dochody z procesów prywatyzacyjnych;

• zyski banku centralnego

• jeżeli wydatki budżetu są większe od dochodów budżetu mamy do czynienia z deficytem budżetu państwa, który

nie jest jednak tożsamy z deficytem sektora publicznego;

e) przegląd zasad podatkowych:

TEMAT: Deficyt budżetowy, a dług publiczny.

1. Budżet państwa:

a) zestawienie różnego rodzaju dochodów i wydatków;

b) roczny plan finansowy państwa;

c) instytucjonalna forma obrazująca syntetycznie całokształt funkcji finansów publicznych;

d) to akt, w którym są przewidywane i autoryzowane roczne dochody i wydatki państwa lub ich służb;

e) plan finansowy państwa - roczny;

f) budżet ex ante i ex post;

g) system budżetowy - prawne, organizacyjne i planistyczne ramy gospodarki budżetowej;

h) gospodarka budżetowa - czynności podejmowania przez naczelne i terenowe organy administracji rządowej i ich jednostek

organizacyjnych w zakresie planowania dochodów i wydatków oraz gromadzenia i wykorzystania środków budżetu

państwa;

2. Podmioty gospodarki budżetowej:

a) czynne - organy władzy i administracji państwowej

• parlament - uchwala i kontroluje budżet;

• rząd - projektuje i wykonuje budżet

-organa resortowe administracji rządowej;

-organa finansowe, czyli Ministerstwo Finansów, Izby skarbowe o zasięgu wojewódzkim, urzędy

skarbowe o zasięgu lokalnym;

b) bierne - obciążane świadczeniami lub z nich korzystające:

• jednostki budżetowe, finansowane w całości przez budżet i jemu podporządkowane;

• zakłady budżetowe - podlegające budżetowi, chociaż nie finansowane z budżetu;

3. Zasady budżetowe:

a) zasada zupełności budżetu - zestawienie wszystkich, a nie tylko niektórych wydatków i dochodów państwa (problem

szczegółowości);

b) zasada jedności - wszystkie wydatki i dochody państwa muszą być jednym zestawieniem;

Sprzeczne z tymi zasadami są budżety nadzwyczajne i specjalne. Polegają one na tym, że niezależnie od budżetu głównego

i bez rachunkowego z nim powiązania uchwala się inny budżet zawierający specjalne wydatki i przewidujący odrębne

źródła dochodów dla ich pokrycia. Najważniejsza forma odstępstwa to tworzenie odrębnych funduszy. Fundusz jest

autonomicznym pod względem finansowym źródłem działalności państwa. Posiada on z reguły własny zarząd i tworzony

jest dla realizacji specjalnych celów. Zaopatruje się go we własne źródła dochodów, którymi są podatki celowe, albo

dotacje skarbu państwa. Fundusz nie podlega rocznej kontroli parlamentu.

c) zasada jawności:

• jawność formalna - sam budżet oraz sposób jego uchwalenia musi być znany opinii publicznej, także wykonanie

oraz kontrola;

Wyjątek od zasady jawności:

-fundusze dyspozycyjne - kwoty przewidziane w budżecie do dyspozycji ministrów bez określenia celu

przeznaczenia, ich wydatkowanie też nie podlega kontroli;

-fundusze tajne - podlegają kontroli celowości i prawidłowości, lecz jest ono tajne;

• jawność materialna - budżet powinien być tak ułożony, aby można było mieć wyobrażenie o rzeczywistym stanie

finansów publicznych, postulat szczegółowości budżetu (=zasada budżetowa);

d) zasada realności - dobry szacunek wielkości wydatków i dochodów budżetu;

4. Jawność i przejrzystość finansów publicznych:

a) jawność finansów publicznych jest realizowana z zastrzeżeniem ust. 3, w szczególności przez:

• jawność sejmowej debaty budżetowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego;

• jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debat nad wykonaniem sprawozdań

budżetowych jednostek samorządu terytorialnego;

• podawania do publicznej wiadomości:

-kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego;

-zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych przez Ministra Finansów;

• udostępnienie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek należących do sektora

finansów publicznych

b) zasada przejrzystości dotyczy rachunkowości i szczegółowości prezentacji budżetu.

5. Funkcje budżetu:

a) gromadzenia dochodów oraz wykonywania wydatków;

b) funkcja wyrównawcza (płatności transferowe);

c) stabilizacyjna;

6. Badanie ekonomicznej pozycji budżetu:

a) poprzez miary relatywne - stopy redystrybucji budżetowej dochodów;

b) wydatki budżetowe do produktu krajowego brutto;

c) wydatki budżetowe do dochodu narodowego (brak granicy, może być wyższy niż 60%);

7. Miary restrykcyjności polityki fiskalnej:

a) deficyt budżetowy;

b) deficyt sektora finansów publicznych (DB + deficyt jednostek parabudżetowych);

c) deficyt ekonomiczny - deficyt sektora finansów uwzględniający płatności transferowe nie będące wydatkami ani

dochodami budżetu państwa:

• rekompensaty dla pracowników sfery budżetowej, rencistów, emerytów;

• środki na fundusze emerytalne i Fundusz Rezerwy Demograficznej;

d) deficyt kasowy i memoriałowy (uwzględnia zobowiązania i należności przechodzące na następny rok fiskalny);

e) Art. 61:

• budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

-organów: władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa;

-sądów i trybunałów;

-administracji rządowej;

budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego, zwanego dalej

rokiem budżetowym;

f) Art. 83.1

• Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z

uzasadnieniem;

g) Art 84

• Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym i wraz z

uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy;

w przypadku przedstawienia Sejmowi projektu ustawy o prowizorium budżetowym Rada Ministrów przedstawia

• Sejmowi projekt ustawy budżetowej nie później niż na 3 miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania

prowizorium;

h) Art. 103

• wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu;

• Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następnego

po upływie roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa;

i) sposoby pokrywania deficytu budżetowego:

• zwiększenie dochodów z własności publicznej;

• zwiększenie podatku i opłat;

• finansowanie poprzez kredyt - jest bardzo wygodną formą finansowania deficytu w krótki okresie (doraźnego).

Kredyt tym różni się od podatku, że musi być spłacony wraz z odsetkami.

j) sposoby finansowania długu publicznego (narosłe w czasie zadłużenie sektora publicznego (państwa) wobec gospodarki):

• bank centralny

-finansowanie bezpośrednie;

-finansowanie pośrednie;

• banki komercyjne

-wykup papierów dłużnych skarbu państwa;

• podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, instytucje finansowe) - wykup papierów

dłużnych;

• skutki - niższe oszczędności w sektorze bankowym;

k) instrumenty finansowania długu publicznego:

• bony skarbowe - źródło regulowania płynności budżetowej;

• obligacje;

l) Art. 64

• różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednia nadwyżka budżetu państwa lub

deficyt budżetu państwa;

• deficyt budżetu państwa może być pokryty przychodami pochodzącymi z:

-sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;

-kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

-pożyczek;

-prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

-nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych;

m) Art. 7.1

• dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych,

nie podlegające zwrotowi, a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę

sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych;

n) Art. 9

• państwowy dług publiczny - nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po

wyeliminowaniu przepływów pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora;

• przez dług Skarbu Państwa rozumie się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa;

o) Art. 10

• państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

-wyemitowania papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;

-zaciągniętych kredytów i pożyczek;

-przyjętych depozytów;

-wymagalnych zobowiązań:

+jednostek budżetowych;

+Wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów;

• Minister Finansów określa w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady klasyfikacji tytułów dłużnych

zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym do długu Skarby Państwa, uwzględniające w

szczególności podstawowe kategorie przedmiotowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności;

p) Minister Finansów ogłasza w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski:

• kwotę

-państwowego długu publicznego;

-niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów

publicznych;

-długu Skarbu Państwa;

-niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa;

• relacje do produktu krajowego brutto:

-kwoty państwowego długu publicznego;

-łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu

poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego

brutto;

-kwoty długu Skarbu Państwa;

-łącznej kwoty długu Skarbu Państwa powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i

gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do produktu krajowego brutto;

• ogłoszenie kwoty długu publicznego następuje:

-dla roku budżetowego - w terminie do dnia 31 maja roku następnego;

-dla pierwszej połowy roku budżetowego - w terminie do dnia 30 września tego roku;

• ogłoszenie relacji dokonywane jest dla stanu za rok budżetowy w terminie do dnia 31 maja roku następnego;

• podstawą obliczenia relacji, o których mowa jest wielkość produktu krajowego brutto ogłaszana przez Prezesa

Głównego Urzędu Statystycznego.

---