SYSTEM+POLITYCZNY+RP


System polityczny RP

Ćwiczenia (15 II) System polityczny:

System jest to każdy skoordynowany wewnętrznie, powiązany ze sobą i wykazujący określoną strukturę zbiór elementów. W Polsce pojęcia `system polityczny' używa się dopiero od lat '70, gdyż przedtem był on uważany za przynależny terminologii „burżuazyjnego” Zachodu. Zamiast tego wykorzystywano terminy „mikrostruktura polityczna” czy „ustrój polityczny”.

Istnieją cztery definicje systemu politycznego:

System polityczny jest efektywny wtedy, gdy:

  1. jest w stanie zapewnić swoje funkcjonowanie bez potrzeby użycia przemocy,

  2. stwarza warunki dla wszechstronnego rozwoju kraju (ekonomicznego, politycznego, społecznego i kulturalnego)

  3. jest w stanie zapewnić państwu bezpieczeństwo na zewnątrz

System wysoce efektywny opiera się na zasadach:

  1. władza funkcjonuje w oparciu o zasady i procedury konstytucyjne

  2. zapewnia stały wzrost poziomu zamożności obywateli

  3. zapewnia wzrost poziomu bezpieczeństwa obywateli

  4. zapewnia wzrost kultury politycznej i wszechstronnego rozwoju kraju

Klasyfikacja systemów politycznych:

W krajach demokratycznych istnieje podział demokracji na:

Funkcje systemu politycznego:

  1. adaptacyjna: system polityczny powinien zmieniać się wraz ze zmieniającym się otoczeniem

  2. innowacyjna: system inicjuje korzystne dla siebie zmiany w otoczeniu

  3. regulująca: system reguluje te procesy polityczne, które są aktualnie w toku

Wykład (16 II) KONSTYTUCJA

W instytucjonalno - strukturalnym ujęciu systemu bardzo ważne miejsce zajmują wzajemne stosunki pomiędzy organami władzy państwowej. Pierwsze miejsce zajmuje tu konstytucja. Buduje ona stabilność polityczną państwa. Pierwsze konstytucje pisane powstawały na przełomie XVIII i XIX wieku. Ich antenatami były jednak akty prawne starożytnej Grecji z V w. p.n.e.

Grecka demokracja opierała się na trzech zasadach: wolności, równości i praworządności. Szybko okazało się, że wolność słowa oznacza też wolność głoszenia nieprawdy, więc ograniczono ją odpowiedzialnością. Gdy to nie wystarczyło, zastosowano normy prawne. Wtedy pojawiły się też „pierwsze konstytucje”:

Eunomie: akty prawne odpowiadające na pytania związane z funkcjonowaniem władzy: w jaki sposób się ją nabywa? Jak jest sprawowana? Gdzie są jej granice i jak się ją przejmuje?

Izonomie: wskazywały miejsce obywatela w państwie - jego prawa, obowiązki, wolności.

Pierwsze konstytucje:

  1. Konstytucja amerykańska, 17 IX 1787 (niektóre źródła mówią o 19 IX). Weszła w życie dopiero w 1789 (niektórzy twierdzą, że pierwsza była konstytucja stanu Wirginia z 29 VI 1776; jednakże nie była ona najwyższym aktem prawnym i odnosiła się tylko do kwestii życia politycznego).

  2. Konstytucja 3-go Maja 1791

  3. Konstytucja francuska z IX 1791

Konstytucje ówczesne miały funkcję ograniczającą (uniemożliwiającą powrót do absolutyzmu) oraz walor organizacyjny (miały organizować nowoczesne państwa).

Czynniki konstytucjotwórcze:

  1. Wynik tego, co przyniosła Rewolucja Francuska - każdy człowiek jest wolny z natury; wolności nie nadaje władza, więc nie powinna też w ową wolność ingerować. Aby utrwalić tę zasadę postanowiono wpisać ją do konstytucji.

  2. Monteskiuszowski trójpodział władz, stworzony by uniemożliwić nadużywania jej kompetencji. Umożliwił istnienie niezawisłego sądownictwa.

  3. Przełom światopoglądowy - odrzucenie wszystkiego, co było, na rzecz nowości (prawo, ustrój itd.). Należało odsunąć emocje na rzecz racjonalnych, zdroworozsądkowych praw (nie było więc np. praw zwyczajowych).

  4. Zapisanie w konstytucji dwóch idei sztandarowych dla nowych czasów: liberalizm i egalitaryzm.

Konstytucja:

  1. Akt prawny, posiadający najwyższą moc w systemie źródeł prawa

  2. Reguluje kwestie ustroju politycznego, ekonomicznego i społecznego

  3. Wskazane są relacje między naczelnymi organami władzy państwowej

  4. Podejmuje problematykę jednostki w państwie (prawa i obowiązki)

Klasyfikacja konstytucji

Są różne rodzaje podziałów konstytucji. Można więc wyróżnić:

normatywne: normy prawne stanowią w 100% oparcie dla wszelkich działań państwa, są stosowane wprost. Każdy przepis ma obicie w rzeczywistości.

nominalne: są w nich artykuły, których państwo nie stosuje w działaniu. Konstytucja jest stosowana wybiórczo. Najczęściej powodem takiego stanu rzeczy jest brak pieniędzy.

semantyczne: konstytucja istnieje, ale nie stanowi podstawy dla działań aparatu państwowego.

Konstytucja to akt prawny posiadający łącznie dwie cechy, których nie posiada inny akt:

W konstytucji trzeba zawrzeć:

Funkcje konstytucji:

Ćwiczenia (22 II) Konstytucja Marcowa

10 XI 1918 Piłsudski powraca do Warszawy z więzienia w Magdeburgu. Cała władza wojskowa skupia się tez w jego rękach. W tym czasie w kraju brak było jednego silnego ośrodka decyzyjnego - istniało natomiast kilka słabych: Polska Komisja Likwidacyjna w Galicji Wschodniej; Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego; Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie; Rada Regencyjna, czy (nieco później) Naczelna Rada Ludowa w Prusach. 14 XI Piłsudski wydaje dekret o powołaniu rządu tymczasowego i w swych rękach skupia również władzę cywilną. 18 XI powstaje pierwszy rząd Jędrzeja Moraczewskiego. W ciągu 81 dni sprawowania urzędu wydał 202 dekrety. Wciąż nie ma jednego aktu prawnego, dającemu podstawy władzy.

22 XI wydany zostaje przez Piłsudskiego dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej.

Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej:

Wybory do Sejmu Ustawodawczego

28 XI 1918 Piłsudski podpisuje dekret o ordynacji wyborczej. Znajdują się w niej bardzo nowoczesne rozwiązania, takie jak pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze (bezpośrednie, powszechne i proporcjonalne, równe i tajne). Czynne prawo wyborcze przysługiwało od 21 roku życia (wojskowi służby czynnej nie posiadali prawa czynnego, lecz mieli bierne). Prawo głosu otrzymały również kobiety.

28 I 1919 odbyły się wybory. Na 70 okręgów wyborczych w 44 odbyły się zgodnie z wymogami. Istniało 20 list wyborczych, z których wybranych miało zostać 526 posłów. Jednakże na pierwszym posiedzeniu Sejmu 10 II 1919 było tylko 335. Stopniowo liczbę tą zwiększano, ale nigdy nie osiągnięto ustawowego poziomu. Wygrała prawica ~ 42%; druga była lewica ~ 34%; centrum ~ 13%

i mniejszości narodowe ~ 11%.

22 II 1919 Sejm przedłuża kadencję Piłsudskiego w tzw. Małej Konstytucji:

Uchwalanie Konstytucji Marcowej

14 II 1919 rozpoczyna pracę Komisja Konstytucyjna; tekst konstytucji jest gotów 20 VI 1920. Podczas debat nad wyglądem końcowym konstytucji nie było różnic praktycznie tylko w dwóch sprawach: Polski jako republiki oraz ustroju kapitalistycznego. Rozbieżności występowały natomiast w kwestiach:

17 III 1921 głosowanie nad konstytucją (prawica była za).

Konstytucja Marcowa

Główne zasady:

Wyjątkiem od zasady jednolitości państwa był początkowo Śląsk Cieszyński, którego sprawy regulował statut organiczny. Ich autonomia nie obejmowała jednak spraw polityki zagranicznej ani wojska). Sejm Śląski składał się z 48 posłów; Rada Wojewódzka (rząd) - z 6 osób.

Władza ustawodawcza:

Władza wykonawcza:

Władza sądownicza:

Wykład (23 II) - PAŃSTWO PRAWA

Idea państwa prawa zaczęła funkcjonować pod koniec XVIII wieku. Natomiast sam pomysł oparcia działalności państwa o prawo narodził się jednak w starożytnej Grecji. Po ograniczeniu wolności normami prawnymi przyszły także różne jej interpretacje: granicą naszej wolności jest wolnośćinnej jednostki. W średniowieczu z kolei postulat oparcia państwa na prawie służył jedynie obronie wiary.

W oświeceniu również (mniej więcej w tym samym czasie, w którym tworzono konstytucje) zreformowano zasady prawa:

Pojęcie „państwo prawa” po raz pierwszy zostaje użyte w pracy naukowej w 1798 roku (w Niemczech, u Wilhelma Placidusa). Prawo niemieckie szybko akceptuje to pojęcie (wchodzi do języka prawniczego w 1832 roku).

Zasady państwa prawa:

Koncepcje państwa prawa:

  1. Model formalistyczny (liberalny, minimalny): prawo nie wymaga żadnego uzasadnienia poza tym, że jest tworem legalnych irganów ustawodawczych. Nie opiera się na żadnych wartościach, często ingeruje w przyrodzone wolności obywatelskie. W państwie takim treść ustaw bywa dowolna. Zasady modelu formalnego:

  • Model demokratyczny: oparty na koncepcji J.J. Rousseau. Skoro suwerenem jest naród, to naród powinien sam sobie stanowić prawa. Jeżeli naród stworzy sobie prawo, to: