MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD I, 07.10.2002

Ekonomia wywodzi się z filozofii: Arystoteles, Ksenofon

Ojkos nomos - prawo gospodarstw domowych

EKONOMIA - nauka o tym jak ludzie radzą sobie z problemem rzadkości (niedoboru) w procesie gospodarowania.

Cechy ekonomii (zawarte w każdej definicji):

• gospodarowanie

• rzadkość/niedobór

• proces

Ekonomia polityczna / stara nazwa

EKONOMIĘ dzielimy na:

• MIKROEKONOMIE - jest to część badań ekonomicznych, która zajmuje się badaniem funkcjonowania poszczególnych podmiotów gospodarczych (konsument) i/lub rynków poszczególnych produktów

• MAKROEKONOMIE - jest to część badań ekonomicznych, która zajmuje się badaniem gospodarki jako całość i/lub dużych części (są to działy lub gałęzie gospodarki) tej gospodarki, np. gospodarka narodowa, światowa (zadłużenie światowe)

Narzędzia makroekonomii - agregaty (łączenie) gospodarcze np. PKB, tempo wzrostu, popyt globalny

Mikro - pojedyncze drzewa, np. rynek masła w Polsce

Makro - las, np. rynek miasta Katowic

SFERA MEZO

MEGA (gospodarka światowa)

Nauki:

• formalne: matematyka, logika

• empiryczne: przyrodnicze (człowiek jako jednostka biologiczna) i społeczne np. socjologia, filozofia, ekonomia (człowiek jako jednostka w społeczeństwie)

Funkcje ekonomii:

• teoriopoznawcza - próbuje określić, przewidzieć i wyjaśnić występowanie i przebieg zjawisk w procesie gospodarowania

• aplikacyjna - próbuje formułować wskazówki, rozwiązania dla praktyki gospodarczej, próbuje określić możliwości wpływu społecznego na proces gospodarczy np. strategie funkcjonowania firmy

• edukacyjna/wychowawcza/społeczna - każdy z nas w jakimś stopniu posiada wiedze ekonomiczną, jest on potrzebna przy dokonywaniu codziennych decyzji np. podczas robienia zakupów

ZASÓB - nagromadzenie (np. siły roboczej, pieniądza)

STRUMIEŃ - przemieszczania/mobilność

Milton Friedman - laureat nagrody Nobla, szkoła monetarna, doradca Leszka Balcerowicza → monetarysta → polityka liberalna → prawica

W Polsce prawica ma poglądy lewicowe, najbardziej prawicowy jest środek (Platforma Obywatelska)

EKONOMIA^.:

• pozytywna: koncentruje się na wypracowywaniu uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej. Koncentruje się też na dokonywaniu bezstronnych, obiektywnych uogólnień procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych. Główna cecha: UOGÓLNIENIE

• normatywna: polega na tworzeniu określonych systemów poglądów wartościujących na opracowaniu ideologii umożliwiających interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych. Główna cecha: WARTOŚCIOWANIE

gospodarka towarowo-pieniężna

RZADKOŚĆ - ograniczoność - jest to luka między ilością dóbr, na jaką zgłaszają zapotrzebowanie w danym czasie ludzie, a ilością tych dóbr, które w danym czasie są w stanie dostarczyć ludzie. Jest pojęciem subiektywnym: każdy inaczej odczuwa rzadkość np. miska ryżu lub trzeci dom. Nie ma sytuacji, w której rzadkość nie jest odczuwalna (biedni i bogaci ją odczuwają).

Zawsze większe jest zapotrzebowanie niż zasób!!!

Rzadkość →gospodarowania → rozwój / postęp techniczny

Im większa rzadkość tym szybszy postęp techniczny / rozwój

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD II, 14.10.2002

POTRZEBA - dobro - uczucie braku połączone z chęcią zaspokojenia

Potrzeby możemy podzielić wg płaszczyzn funkcjonowania człowieka na:

• egzystencjonalne: pokarm, ubrania - są to te podstawowe potrzeby

• prokreacji i rozwoju: powielania pokoleń (ilościowo i jakościowo)

• 
  społeczne - sposobu funkcjonowania człowieka w grupie, np. akceptacji przez grupę lub konkurowania w grupie

• samorealizacji i samoakceptacji

Piramida potrzeb Maslowa:

Potrzeby samorealizacji

(praca nad sobą)

potrzeby szacunku i uznania

(poczucie własnej wartości, uznanie status)

potrzeby społeczne (poczucie przynależności)

potrzeby bezpieczeństwa (pewność, ochrona)

potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, seks)

Potrzeby mają dynamiczny charakter - nie można ich zaspokoić (wszystkich w ogóle) - w miejsce starej wchodzi kolejna.

Potrzeby powstają częściej niż możliwości ich zaspokojenia.

Człowieka charakteryzuje: NIENASYCONOŚĆ

Potrzeby są zaspakajane przez dobra.

DOBRA dzielimy na:

• wolne - tzw. Margines konsumpcji - mogą zaspokajać potrzeby człowieka w takiej formie, w jakiej dostarczyła je natura - nie wymagają ingerencji, przeróbki, np. owoce

• gospodarcze - są wynikiem oddziaływania człowieka na przyrodę, są wynikiem procesu produkcyjnego, np. produkty: mąka, samochód lub usługi: fryzjer, teatr, krawiec

Wg sposobu wykorzystania DOBRA dzielimy na:

• konsumpcyjne - służą do bezpośredniego zaspokajania potrzeby

• inwestycyjne - służą do dalszej produkcji, w dalszym etapie wytwarzają dobra konsumpcyjne, np. ciągnik

DOBRA:

• prywatne

• publiczne - korzystają z nich wszyscy i to nie umniejsza ich wartości

zasób - nagromadzenie czegoś

strumień - przepływ, przemieszczanie

Proces produkcji:

Korzystamy z zasobów tzn. uruchamiamy te zasoby.

• zasoby naturalne (ziemia)

• rolniczy

• górniczy

• budowlany

• zasoby ludzkie - potencjał

• zasoby kapitałowe

• rzeczowe: maszyny

• finansowe: obligacje, gotówka

uruchomione zasoby → CZYNNIKI PRODUKCJI (KLASYCZNE):

• ziemia

• praca

• kapitał

dochód^.:

• renta - z ziemi:

• rolnicza

• górnicza

• budowlana

• płaca - z pracy - praca są to umiejętności ludzi

• procent - z kapitału:

• dywidenda

• stopa zysku

• stopa procentowa

SPOŁECZEŃSTWO POSTPRZEMYSŁOWE

Czynniki produkcji:

• informacja

• przemysłowość

• przedsiębiorczość

Kapitał ludzki - posiadający duże umiejętności i wiedzę

Zasoby - w perspektywie czasowej - mogą mieć charakter:

• nieodnawialny - zmniejsz się ich zapas, np. drzewo, węgiel

• odnawialne - nie zmniejsza się zapas

recykling - przetwarzanie zasobów nieodnawialnych

dynamiczna teoria zasobów - zawsze jak człowiek odczuwa „rzadkość” zaczyna szukać nowych sposobów i zasobów

gospodarować zasobami - alokacja rzadkich zasobów - rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele, w sposób racjonalny zapewniający nam optymalne (czyli najlepsze w danych warunkach) wykorzystanie zasobu.

Racjonalność:

• rzeczywista - jedno rozwiązanie, najlepsze

• proceduralna - dochodzenie do najlepszych rozwiązań

granica możliwości produkcyjnych =krzywa transformacji

nakłady = koszty:

• rzeczywiste - nakłady, które dokonujemy

• alternatywne - koszt utraconych możliwości, korzyści (przenika każde nasze działanie)

koszt alternatywny - mierzymy korzyściami utraconymi w wyniku nieprzyjęcia najlepszego, niewybranego rozwiązania.

wybitny piłkarz, kompozytor - bez kosztów alternatywnych

Gospodarowanie

• w aspekcie pozytywnym : rzeczywiste korzyści z rzeczywistych nakładów (kosztów)

• w aspekcie negatywnym : istnienie kosztu alternatywnego, konieczność zrezygnowania z jakiegoś celu na rzecz innego.

TRZEBA DĄŻYĆ DO ZMNIEJSZENIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH.

Rachunek ekonomiczny - jest to zespół rachunków symulacyjnych pozwalających na wybór najlepszego z możliwych w danych warunkach, a więc optymalnego rozwiązani (musi być wiele tych rachunków: wariantowość)

Rachunek ekonomiczny powinien być:

• względny / celowy

celowość - (wspólne cele) - racjonalność (proceduralna, rzeczywista)

• zgodny z zasadami racjonalnego gospodarowania, czyli powinien być dualny:

• największego efektu/wydajności - przy użyciu danych środków uzyskać jak największy/najlepszy efekt

• najmniejszego nakładu/oszczędności środków - osiągnąć dany cel przy użyciu możliwie najmniejszej ilości środków

jest to zasada MINIMAX'u

• kompletny/kompleksowy, czyli uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane zjawisko

Wszyscy gospodarują w warunkach ryzyka!

RYZYKO - to taka sytuacja, gdy co najmniej jeden z elementów składających się na daną sytuację nie jest znany ale możemy obliczyć prawdopodobieństwo wystąpienia tego czynnika

NIEPEWNOŚĆ - to sytuacja w której nie znamy co najmniej jednego czynnika i nie mamy możliwości obliczenia prawdopodobieństwa wystąpienia jego

Trzeba dążyć aby z sytuacji niepewności stworzyć sytuację ryzyka, a następnie obniżać ryzyko do wysokości akceptowanej.

Poziom ryzyka jest zjawiskiem subiektywnym - każdy z nas akceptuje inny jego poziom.

Postawy wobec ryzyka^.:

• unikanie ryzyka - aby wejść do gry muszą przeważać szanse wygrania (prawie 100%)

• neutralność wobec ryzyka - aby wejść do gry szanse muszą być ponad 50% - NAŚLADOWCA

• zamiłowanie do ryzyka - nie mylić z ryzykanctwem - wejdzie do gry dla samej tylko gry, niezależnie od szans wygranej - LIDER

gdy gra się fair - przeciętnie rzecz biorąc wychodzimy na zero

DETERMINANTY POZIOMU RYZYKA^.

Charakterystyka problemu nabywcy Rezultaty postrzeganego ryzyka

• rodzaj zakupu

• wielkość wydatku → poszukiwanie informacji

• niezbędność wydatku

• czynniki motywujące nabywcę → RYZYKO → lojalność nabywcy

charakterystyka nabywcy NABYWCY

• doświadczenie w nabywaniu → liczba rozważanych źródeł zakupu

• historia nabywcy

• przynależność zawodowa

• cechy osobowości

charakterystyka organizacji → RYZYKO → przewlekłe rozważania

• wielkość firmy FIRMY

• pozycja finansowa

• centralizacja decyzji → wielkość i kompozycja grupy

• rutynizacja decyzji decyzyjnej

STARZENIE SIĘ PRZEDSIĘBIOORSTW - kto nie idzie do przodu ten jest w tyle

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD III, 21.10.2002

Proces gospodarowania składa się z procesu:

• produkcji

• wymiany

• konsumpcji

Czynniki gospodarowania:

• zaspokojenie potrzeb

• odnoszenie korzyści z produkcji

METODY BADAWCZE w badaniu ekonomii:

• ABSTRAKCJA

• STOPNIOWA KONKRETYZACJA

• WERYFIKACJA lub FALSYFIKACJA

Etapy budowy jakiegoś prawa lub teorii:

obserwowanie rzeczywistości gospodarczej → wnioski / hipotezy → badanie tych wniosków → weryfikowanie ich w rzeczywistości gospodarczej

ABSTRAKCJA - jest to działanie polegające na pominięciu elementu cech i zależności uznawanych w badanym przedmiocie za małoistotne / nieistotne. Jednocześnie wyodrębnia się cechy uznawane za istotne i decydujące o sposobie funkcjonowania danego zjawiska.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę:

1. zdarzenia gospodarcze są sprzężone zwrotnie - tzn. przyczyna może okazać się skutkiem

2. zdarzenia gospodarcze zachodzące w poszczególnych dziedzinach nie sumują się w prosty sposób - np. makroskala nie jest zwykłą sumą zdarzeń mikroekonomicznych

3. często obserwowane zdarzenia są złudne - np. pewne zależności obserwowane w lecie nie koniecznie występuje w innych porach roku

4. sposób postrzegania i interpretacji

5. analiza ilościowa oparta na różnego rodzaju miernikach (bardzo ważny dobór miernika i metody do konkretnego zjawiska)

6. obiektywizacja i uogólnienie - na tym polega abstrakcja (trzeba się wyzbyć subiektywizmu)

jądro teoriopoznawczej funkcji ekonomii:

• kategorie - abstrakcyjne pojęcia ekonomi; np. cena, towar, stopa procentowa, zysk

• prawa - istotne, konieczne i stale powtarzające się związki i zależności między kategoriami w funkcji aplikacyjnej ekonomii (są one pozytywną wiedzą ekonomii)

~ zależności statystyczne - sprawdzają się w wielkich liczbach a nie koniecznie w pojedynczych przypadkach - zawierają tzw. granicę błędu statystycznego

~ mają charakter obiektywny - nie można ich zmieniać - jak występują odpowiednie warunki to dane prawo zawsze będzie występować - można zmieniać jedynie warunki

~ zależności historyczne - zmieniały się warunki a prawa ulegały transformacją

• teorie - inaczej drogowskazy - to pojęcie jest szersze niż pojęcie prawa - jest to zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomii. Dokonują interpretacji w sposób logicznie spójny; np. gier, monetarna, niedoskonałej konkurencji (jest nacechowana normatywnie)

Mają charakter:

• poznawczy / odkrywczy

„dobra” teoria:

• objaśnia rzeczywistość gospodarczą

• interpretuje rzeczywistość

• daje diagnozę stanu gospodarki

• daje podstaw do prognozowania o gospodarce

• wskazuje właściwe środki oddziaływania, aby osiągnąć pozytywne efekty w przyszłości

STOPNIOWA KONKRETYZACJA - jest to obniżanie poziomu abstrakcji, czyli dokładanie cech coraz bardziej szczegółowych - od ogółu do szczegółu

WERYFIKACJA^. - polega na konfrontacji twierdzeń teoretycznych (powstałych we wcześniejszych etapach metody) z rzeczywistością gospodarczą. Polega na sprawdzaniu czy prawo sprawdzi się w każdym przypadku.

Charakter:

• statystyczny

• opisowy

• historyczny

Jednak jest to metoda bardzo pracochłonna, trudna, wręcz nie możliwa w niektórych przypadkach. Dlatego jest zastępowana:

FALSYFIKACJA - polega na obaleniu prawdziwości hipotezy poprzez wykazanie, że w pewnych przypadkach ona się nie sprawdza.

Zasady logicznego myślenia:

• indukcja - od szczegółu do ogółu - myślenie abstrakcyjne

• dedukcja - od ogółu do szczegółu - trzeba umieć stawiać przesłanki, aby wnioski były prawdziwe

• redukcja - uzasadnianie prawdziwości przesłanek, bada na podstawie wniosków

Narzędzia ekonomii:

• zasada modelowania - wszechobecna w ekonomii

model teoretyczny - uroszczenie rzeczywistości gospodarczej / ekonomicznej, które abstrahuje od pewnych czynników ubocznych, małoważnych. Musi zawierać te elementy, które mają decydujący wpływ na zjawisko; np. mikroekonomiczny, makroekonomiczny, statystyczny, matematyczny.

Dane:

• tabele

• wykresy

• szeregi liczb

• eksperyment - zapożyczony z badań przyrodniczych - tzw. eksperyment kontrolowany - polega na wybieraniu próby reprezentatywnej, następnie zmienia się jeden czynnik i bada jak ten czynnik wpływa na tkankę społeczną.

Jednak procesy gospodarcze charakteryzuje duże skomplikowanie i niemożność kontrolowania

Zasada ceteris paribus - czyli przy niezmienności innych czynników

• pozwala na wyeliminowanie innych czynników

• dzięki niej możemy badać dane zjawisko

• nie ma żadnego wpływy na dane zjawisko

Systemowe podejście do badań ekonomicznych jest wyrazem interdyscyplinarności ekonomii.

Ekonomia to uporządkowana wewnętrznie całość - posiada strukturę wewnętrzną → szereg zależnych od siebie podsystemów i subsystemów.

Charakter systemów:

• zamknięty - bez wejść i wyjść

• otwarty - posiada wejścia i wyjścia

Najszerszym pojęciem systemy jest:

SYSTEM SPOŁECZNY^. - całość związków występujących między z ludźmi:

• ekonomiczny - całość związków i zależności między ludźmi w procesie gospodarowania

• prawno-polityczny - całość związków wychodzący z uwarunkowań legislacyjnych, prawa

• kulturowy - całość związków wynikających z tradycji, zwyczajów, religii

Podsystemy zależności wynikające z subsystemu ekonomicznego:

• system decyzyjny - całość prawno-instytucjonalnych uwarunkowań dotyczących możliwości podejmowania decyzji w procesie gospodarowania

• system motywacyjny - wszystkie regulacje i zasady służące podnoszeniu wyników ekonomicznych

• system kontrolny - mający na celu zachowanie sprawności działania podmiotów gospodarczych - istnieje tendencja do dominacji podmiotów gospodarczych

• system koordynacyjny - wspomagający działalność podmiotów gospodarczych

System ekonomiczny wg Kamerszena:

• kapitalizm rynkowy - tradycyjny w XIX w Anglii

• kapitalizm mieszany - od połowy XX rozwijający się już prawie wszędzie

• socjalizm planowy - Związek Radziecki

• socjalizm rynkowy - lata 80-te w Polsce, Chiny - wprowadza się częściowo mechanizm rynkowy

Systemy gospodarcze ewoluowały tzn., że następowały transformacje → przechodzenie do bardziej efektywnych systemów

Transformacja systemowa → prowadzi do zmiany systemu

Np. zmiany w Polsce od 15 lat; z gospodarki centralnie planowanej → do gospodarki rynkowej

Transformacja modyfikujące → doprowadza do zmian w obrębie systemu

Dzieje się to w sposób ewolucyjny → są to zmiany bardzo poważne, wręcz rewolucyjne

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD IV, 28.10.2002

EWOLUCJA GOSPODARKI

Pierwszy spójny system ekonomiczny to:

GOSPODARKA NATURALNA - występuje tylko jeden podmiot i on spełnia wszystkie funkcje; konsumpcyjną i produkcyjną, np. wiejskie rolnictwo w Polsce

Etapy ewolucji gospodarki naturalnej:

• specjalizacja - jest to gospodarowanie w sposób efektywniejszy - zdecydowała o powolnym wychodzeniu z gospodarki naturalnej

• społeczny podział pracy - trzeba szukać niszy rynkowych - czyli gałęzi w której nie występuje przesycenie

• kumulacja dóbr

• wolność - odejście od niewolnictwa

• własność osobista człowieka

GOSPODARKA TOWAROWA - barter - motyw tylko konsumpcyjny, wymiana towar za towar, bez udziału pieniądza.

GOSPODARKA TOWARO-PIENIĘŻNA - T-P-T' - pieniądz to powszechny ekwiwalent

GOSPODARKA RYNKOWA - mechanizmem koordynującym jest rynek a własność czynników produkcji ma charakter prywatny. Charakteryzuje się strukturą podmiotową.

GOSPODARKA KAPITALISTYCZNA - rozwinięta gospodarka rynkowa - pieniężna gospodarka rynkowa. Pojawia się dodatkowy motyw tzw. nadwyżka.

nadwyżka = korzyść

P → T → ... → T' ... P' - jest to schemat procesu gospodarowania - ruch okrężny kapitału - od pieniądza do pieniądza. P'>P

Jednak mechanizm rynkowy nie jest zdolny do zadowalającej samoregulacji → potrzebny jest dodatkowy/wspomagający czynnik:

• państwo/interwencjonalizm państwowy

GOSPODARKA MIESZANA - jest to gospodarka, w której podstawowym mechanizmem koordynującym jest rynek jednak dopuszcza się XXX. Podstawową formą własności jest własność prywatna, ale dopuszcza się istnienie innych form własności.

W tej formie:

państwo → podmiot gospodarczy → właściciel firm → uczestnik rynku → superpodmiot

nie ma państwa bez interwencjonalizmu państwowego → jednak występuje duże zróżnicowanie w zaangażowaniu

Ekonomiczna interpretacja własności czynników własności - formy własności:

• prywatna - pierwotna forma własności właściwa dla gospodarki rynkowej

∼ indywidualna - właścicielem jest jeden człowiek

∼ zbiorowa - kampanie handlowe - ogromne znaczenie ma własność typu kapitalistycznego, np. spółki akcyjne. Niekapitalistyczne, np. spółdzielnie, towarzystwa pomocy wzajemnej

• publiczna - własność ogółu całości społeczeństwa lub jego części

∼ państwowa

∼ lokalna - ma coraz większe znaczenie - właścicielem mogą być grupy społeczne - samorządy, np. stany, kantony, województwa

Z ekonomicznego punktu widzenia funkcjonowanie własności publicznej jest o wiele mniej efektywne niż własności prywatnej.

Przy własności publicznej pojawia się nie tylko cel ekonomiczny, również społeczny (np. ochrona miejsc pracy w nieefektywnych kopalniach w Polsce)

Gospodarka rynkowa może funkcjonować jako model:

• zamknięty - nie ma kontaktu z innymi gospodarkami narodowymi bądź z innymi podmiotami gospodarczymi pochodzenia zagranicznego (to drugie jest ważniejsze)

• otwarta - ma kontakty i związki z innymi gospodarkami narodowymi i z podmiotami gospodarczymi pochodzenia zagranicznego.

Wszystkie kraje preferują już typ otwarty gospodarki rynkowej. Tylko Kuba i Korea Północna mają typ zamknięty.

Wymiana międzynarodowa ma zasadniczy wpływ w funkcjonowaniu gospodarki rynkowej.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie^. - są najważniejszym czynnikiem w gospodarce rynkowej - jest to potężny kanał przepływu kapitału.

Rodzaje rynków w otwartej gospodarce mieszanej:

∼ produktów

∼ czynników produkcji

∼ finansowy

∼ ubezpieczeń

∼ rząd (podatki, kredyty, pożyczki)

∼ wymiana międzynarodowa

podmiot gospodarczy - to każdy aktywny uczestnik

KATEGORIE GOSPODARZCE gospodarki rynkowej:

• RYNEK

1. dawniej - miejsce gdzie dokonuje się wymiana

2. proces zależności, jaki ma miejsce między podmiotami uczestniczącymi w wymianie/transakcji

RODZAJE RYNKÓW

• ze względu na kryterium geograficzne (decyduje zasięg):

∼ lokalny

∼ regionalny

∼ krajowy

∼ międzynarodowy

∼ światowy/globalny

• ze względu na dostęp do rynku:

∼ otwarty

∼ zamknięty - dostęp mają tylko wybrane podmioty

∼ jednak żaden rynek nie może być w pełni otwarty - istnieje tzw. przetarg ograniczony - zaproszone są tylko te podmioty, które spełniają określone warunki (np. ekonomiczne, administracyjne - np. zezwolenie na działalność gospodarczą). Jednak te warunki stają się barierami.

• ze względu na instytucjonalizację:

∼ formalny/zinstytucjonalizowany - posiada prawa, przepisy, normy. Np. giełda to rynek lub podmiot gospodarczy - coraz więcej podmiotów ma charakter giełdy

∼ nieformalny - nie ma reguł

• ze względu na stosunek do prawa:

∼ legalny

∼ nielegalny - czarny rynek - szara lub czarna strefa gospodarki - jest to pięta achillesowa współczesnej gospodarki - funkcjonuje poza prawem

• ze względu na

∼ homogeniczny/jednorodny, np. rynek pszenicy

∼ heterogeniczny/różnorodny, np. rynek produktów spożywczych → rynek masła

np. rynek pracy^. - im wyższe kwalifikacje tym bardziej zamknięty rynek

• ze względu na produkt:

∼ dóbr konsumpcyjnych, np. rynek produktów spożywczych → rynek masła

∼ dóbr produkcyjnych

Weryfikatorem działalności gospodarczej jest najszerszy rynek - trzeba być konkurencyjnym na rynku światowym - trzeba znaleźć niszę na tym rynku.

Przedmiotem badań mikroekonomii są poszczególne podmioty gospodarcze i rynki poszczególnych produktów.

• SPOSÓB FUNKCJONOWANIA

• rynek - jest narzędziem efektywnościowym - jest bezlitosnym podmiotem dla słabych - nie ma czynnika społecznego - pod uwagę bierze tylko zachowania konkurencyjne

zapewnia:

∼ efektywność

∼ rozdysponowanie czynników

Przemieszczanie własności powinno się odbywać za pomocą transakcji.

• TRANSAKCJE - przemieszczanie się praw własności

• musi być ktoś, kto ma coś do zaoferowania i ktoś, kto potrzebuje danej rzeczy

może być to realizowane:

∼ w sposób bezwzględny tzn. kupić coś na własność

∼ w sposób względny - wypożyczyć coś - wziąć w dzierżawę/leasing

ważne jest używanie własności a nie jej posiadanie - ponieważ posiadanie rodzi koszty związane z utrzymaniem tych praw własności

Transakcji towarzyszą zawsze:

• negocjacje - proces negocjacyjny nie musi doprowadzić do transakcji

• PIENIĄDZ - to powszechny ekwiwalent pokazujący wartość towaru - umożliwia wymianę

Pieniądz to szczególny towar!!!

Ewolucja pieniądza:

• system kruszców - szlachetne zdobyły wyłączność na pełnienie roli pieniądza ponieważ były: trwałe

łatwo podzielne

ich ilość była w sam raz

• system bimetaliczny - role pieniądza pełniły: złoto

srebro

pieniądz pełnowartościowy - taki w którym nominał odpowiada wartości materiału z którego jest zrobiony:

• system grudek najpierw w postaci

• system monet^. później w postaci:

Jednak te systemy się nie sprawdziły. Ponieważ kiedy na rynku funkcjonują dwa rodzaje pieniądza - lepszy i gorszy - to pieniądz lepszy wypierany jest przez ten gorszy. Lepszy ulega tezauryzacji. Zostaje tylko ten gorszy.

• system monometaliczny - system waluty złotej - system standardu złotego

pieniądz był pełnowartościowy - gwarantował: stabilizację gospodarczą

bezinflacyjną gospodarkę

funkcjonowanie gospodarki w ogóle

• system banknotu - kwitu bankowego

ekonomizacja złota - jest to wycofanie złota z obiegu i zastąpienie go jego reprezentantem, czyli banknotem

kwit bankowy - jest to potwierdzenie, że mamy tyle złota w banku

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD V, 04.11.2002

EWOLUCJA PIENIĄDZA cd:

działania wojenne - jeden z czynników odchodzenia od pieniądza pełnowartościowego

• System pieniądza pozłacanego - odejście od złota jako pieniądza

Lata 70' - demonetaryzacja złota - wycofanie złota z jego roli pieniężnej - złoto przestało być pieniądzem

• System sztabowo-złoty - banknoty można było wymieniać na sztaby złota (3 kg i więcej) - pozwalało to na wydrukowanie większej ilości banknotu niż wynosiły rezerwy złota → jednak zepsuło to pieniądz

• System dewizowo-złoty - banknoty można było wymieniać na złoto, ale za pośrednictwem obcych walut; np. dolara, funta

złotówka → dolar → złoto - ten system również pozwalał na wydrukowanie większej ilości banknotu niż wynosiły rezerwy złota

Te systemy:

• likwidowały zatory płatnicze → umożliwiały wpuszczenie większej ilości pieniądza

• zapewniały bieżące płynności

• jednak spowodowały destabilizację gospodarki → stała się gospodarką inflacyjną → trzeba było kontrolować ilość pieniądza w obiegu

$ - ostatnia waluta, która przestała być wymienialna na złoto

USA - finansują się z deficytu budżetowego - wypuszczają pieniądz, chociaż nie mają takich rezerw by go pokryć

Od 70' związek złota z pieniądzem jest symboliczny - teraz jest to ilość złota, którą można kupić a nie wymienić

PIENIĄDZ PAPIEROWY:

→ symboliczny

→ manipulowany

→ jest to pieniądz jeszcze trudniejszy w gospodarowaniu

→ jego wartość jest umowna - objęta tzw. umową społeczną

sejm, senat - władza ustala, że w danym kraju jest dany pieniądz i ma daną wartość

→ nominał nie potwierdza wartości

wartość jest szacowana na podstawie wskaźników ekonomicznych:

• stanu gospodarki

• stabilizacji gospodarki

→ jest to pieniądz, który funkcjonuje na bardzo grząskim podłożu

→ wartość pieniądza papierowego:

• nominalna

• realna - inaczej siła nabywcza pieniądza - wyraża się w ilości dóbr i usług, jakie możemy nabyć za jednostkę pieniądza

wartość nominalna może być różna od wartości realnej (to właśnie odróżnia go od pieniądza pełnowartościowego)

→ można sztucznie zmieniać jego wartość:

• deprecjacja - obniżenie jego siły nabywczej → spadek cen

• aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza spowodowany stabilnością i wzrostem gospodarczym

żadne z tych dwóch nie jest dobre w nadmiarze

• denominacja - zmiana nominału - obniżenie nominału bez zmiany struktury i nazwy - przyczyną jest hiperinflacja

• dewaluacja - obniżenie ceny waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych

• rewaluacja - jest to proces odwrotny do dewaluacji

teraz rynek decyduje o dostosowaniu kursów walut, lecz państwo ma jeszcze jakąś rolę w ustalaniu cen swojej waluty

PIENIĄDZ PLASTIKOWY

PIENIĄDZ WIRTUALNY - pieniądz funkcjonujący w systemie

PIENIĄDZ JAKO KATEGORIA EKONOMICZNA^.:

Funkcje pieniądza:

• pierwotna - jako miernik wartości - wartość ekwiwalentna - ta funkcja jest wypełniana w sposób idealny - może ją wypełniać nie będąc fizycznie obecnym

każda inna funkcja wymaga już fizycznej obecności

• pieniądz jako środek wymiany - pośredniczy w wymianie jako:

→ środek cyrkulacji - krąży - jeżeli jest on w obiegu · staje się strumieniem pieniądza i strumieniem towaru

→ środek płatniczy / pieniądz kredytowy - coraz częściej obecny; np. jako spłata kredytu - jest to opłacanie transakcji z przyszłych dochodów → może to być przyczyną inflacji → destabilizacji gospodarki

• tezauryzacja - gromadzenie skarbu - gospodarka merkantylna

wycofanie pieniądza z obiegu

nie mylić z oszczędzaniem, np. lokaty w banku → to uruchamianie pieniądza

trzymanie w „skarpecie” → zamrażanie

• funkcja pieniądza światowego → pojawiła się w drodze ewolucji

° było złoto

° były waluty narodowe → te najsilniejsze → tam gdzie gospodarki były stabilne - jednak powodowało to przenoszenie kłopotów danego kraju na kraje inne

° teraz pojawił się pieniądz ponadnarodowy(jako wynik negocjacji walut różnych państw):

SDR - Special Drawing Right/Specjalne Prawa Ciągnienia - występuje wyłącznie w wymianie między bankami i na kontach kreowanych

Euro - tzw. unia walutowa

KATEGORIE EKONOMICZNE:

CENA^. - jest to wartość towaru wyrażona w pieniądzu (może występować tylko w gospodarce towarowo-pieniężnej):

• cena absolutna - ilość jednostek pieniężnych jaką muszę wydać w celu nabycia jednej jednostki produktu

• cena relatywna - ilość jednostek dobra A z jakich musze zrezygnować w celu nabycia jednej jednostki dobra B

np. 1kg winogron - 6zł

1kg jabłek - 2zł

musze zrezygnować z 3kg jabłek aby kupić sobie 1kg winogron

→ ceny zmieniały się wraz z ewolucją gospodarki

→ cena powstaje w zależności od cech i struktury systemu gospodarczego

→ każda cena ma swoją strukturę wewnętrzną

np. koszty (mają różne formy) VAT, akcyza, nowe technologie, czynniki produkcji

→ dyferencja cen - różnicowanie cen z innych niż kosztowe powody

np. dyskryminacja cenowa - różne ceny dla różnych odbiorców

np. damping

→ system powstawania cen:

• cena rynkowa - żywiołowa - jest wynikiem czystego mechanizmu rynkowego → jest związana z konkurencją doskonałą → dla pełnej gospodarki - jednak te warunki nigdy nie występują

• cena administrowana - zarządzanej - związana jest z konkurencją niedoskonałą - ktoś ma wpływ na cenę (poza rynkiem)

np. państwo:

→ posiada politykę cen - oddziaływuje w sposób pośredni/parametryczny przez tzw. parametry ekonomiczne np. stawka VAT, akcyza, kredyty preferencyjne, dopłaty do eksportu, importu

→ wysyła sygnały, które mają osiągnąć zamierzony cel - jednak nie wiadomo czy ten cel zostanie osiągnięty

→ jednak nie niweczy rynku w całości

• cena administracyjna - daje pewność wysokości ceny - jednak eliminuje rynek - charakterystyczna dla gospodarki centralnie planowanej

monopol - ma możliwość wpływu na ceny

→ funkcje ceny w gospodarce:

• informacyjna - o rzadkości/dostępności

• agregacyjna - są narzędziem agregacji - pozwala wyrazić wartość; np. w rachunku ekonomicznym

• dochodowa - jest narzędziem mierzenia dochodu

• kosztowa - jest narzędziem mierzenia kosztów - pozwala na racjonalne ponoszenie kosztów

• społeczna - narzędzie polityki społecznej - cena musi zapewniać dostępność produktu

• równoważenie popytu z podażą

POTYT^. - jest to zapotrzebowanie zgłaszane na produkt (dobro lub usługę) w określonym czasie

Rodzaje popytu:

• potencjalny - co bym kupiła gdybym miała pieniądz

• efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza - mam pieniądz

• sterowany; np. telefonia komórkowa

• substytucyjny - jest to popyt na dobra substytucyjne - bardzo ważny - wybieramy między substytutami czyli produktami które zamiennie zaspakajają daną potrzebę; np. margaryna lub masło, pióro lub długopis

• komplementarny - popyt na dobra komplementarne - na taki dobra które łączne zaspakajają daną potrzebę; np. samochód + benzyna + prawo jazdy + OC + itd.

• złożony - popyt na dobra złożone - czyli popyt na dobra pośrednie wynikające z popytu na dobro finalne; np. popyt na samochód składa się z popytu na poszczególne części składowe tego samochodu

ulega wpływom różnych czynników

• ograniczony

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD VI, 18.11.2002

Czynniki wpływające na zmianę popytu:

• cena danego dobra

• ceny substytutów i dóbr komplementarnych

dzisiejszy rynek to rynek substytutów

dobra komplementarne - skomplikowane z zaawansowaną technologią

• przewidywania, co do kształtowania się cen w przyszłości zjawisko ANTYCYPACJI POPYTU tzw. wyprzedzanie popytu

dynamika cen - w zależności od tendencji

gdy tendencja cenowa rośnie → zjawisko wyższej inflacji w przyszłości → opłaca się kupić teraz zadłużając się

• dochody

wartość nominalna dochodu + tendencje w czasie → złagodzenie lub zaostrzenie tendencji popytowych

• czynniki demograficzne

w zależności czy społeczeństwo jest np. starzejące się będą produkowane rzeczy używane przez osoby w podeszłym wieku

• czynniki geograficzne - klimat - sezonowość produkcji

• preferencje klientów

czynnik subiektywny, lecz jest on podstawowym czynnikiem wyboru konsumenta - jest związany z czynnikiem ostatnim, czyli tradycją...

• tradycja, kultura i zwyczaje społeczne

POPYT - jest najbardziej zmienną kategorią - wymusza on dostosowanie się innych czynników

PODAŻ - ilość produktu (dobra lub usługi) zaoferowana na rynek w danym czasie dla znanego lub nieznanego nabywcy

Czynniki wpływające na zmianę podaży:

• cena danego dobra lub usługi - wpływ tego czynnika jest odwrotny na podaż niż na popyt

• ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych - gdy chce wyjść na rynek z danym produktem musze również interesować się cenami produktów na innych rynkach

• ceny czynników produkcji - mają podstawowy wpływ na cenę dobra finalnego

• przewidywania, co do cen dóbr i usług konsumpcyjnych i cen czynników produkcji

dynamika - tendencja, co do zmian cen; np. dobra, czynników produkcji, dobra substytucjonalnego

• technologia;

w krótkim czasie czynnik stały

długookresowo czynnik zmienny

wynik kombinacji decyzji inwestycyjnych, w jaki sposób łączymy czynniki produkcji

• ilość przedsiębiorstw w gałęzi

w analizie krótkookresowej - stały

w długookresowej - zmienny

• cele przedsiębiorstwa; głównie zysk, ale nie tylko np. rozwój firmy, wzrost obrotów, wejście na nowe rynki

w etapie początkowym rozwoju firmy zysk jest celem priorytetowym

• warunki prawne - normy prawne → począwszy od stworzenia przedsiębiorstwa

• warunki podatkowe - prawo podatkowe

• możliwość uzyskania subwencji - restrukturyzacja długów

subwencja - forma pomocy finansowej udzielanej przez państwo poszczególnym gałęziom gospodarki

Trójsektorowa struktura gospodarki:

– przemysł

– rolnictwo

– usługi → najważniejsze w obecnej gospodarce

globalizacja - produkcja ma charakter masowy i dla nieznanego odbiorcy

glokalizacja - odróżnianie się społeczności regionalnej → zachowaniem tradycji, np. typowe dania, ubiór, wyroby

produkt światowy - np. samochody

usługa światowa - np. karty płatnicze na każdym kontynencie są tak samo łatwe w obsłudze

nastąpiła tzw. unifikacja produkcji - niezależnie od kultury kraju te same produkty (ubrania, samochody itp.)

Rynki towarów, gdzie odbiorca jest znany:

→ dobra luksusowe - bardzo drogie samochody na zamówienie, np. Rolls-Royce

→ rodzaj sprzedaży typu Avon, Oriflame

→ rynek produktów dla niepełnosprawnych → produkcja uprzedmiotowiona → dla konkretnej osoby

Warunki gospodarcze są w Polsce trudne → występuje duża zmienność norm prawnych.

MECHANIZM PRAWA POPYTU

Założenia:

• badany rynek jest konkurencyjny - jedynym koordynatorem jest mechanizm rynkowy

• przedstawiany model jest statyczny

• badamy rynek produktu jednorodnego - to taki dla którego jedyną cechą różnicującą jest cena

produkt niejednorodny - inne cechy różnicujące niż cena, np. jakość, serwis - są to narzędzia konkurencji niecenowej

• ilość tego produktu w danym miejscu i czasie jest ograniczona

• badamy rynek dóbr konsumpcyjnych

• konsumenci kierują się w swoich decyzjach swoimi korzyściami

• nabywcy dokonują swoich zakupów niezależnie od siebie

PRAWO POPYTU - wraz ze wzrostem ceny spada popyt na produkt (dobro lub usługę) przy niezmienności innych warunków

Krzywa Marshalla

→ odwrotnie proporcjonalna

→ funkcja jednoczynnikowa

→ malejąca

Przesuwanie się krzywej popytu pod wpływem czynników niecenowych:

• dochód - wprost proporcjonalnie

• ceny dóbr substytucyjnych - jeśli zmieni się cena absolutna tylko substytutu to powoduje zmianę ceny relatywnej danego dobra

• ceny dóbr komplementarnych - uzupełniających się

MECHANIZM PRAWA PODAŻY

Założenia modelowe:

• badamy rynek dóbr konkurencyjnych

• celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku

• producenci są podmiotami niezależnymi - tzn. nie ma umów, porozumień między nimi

• producent jest sprzedawcą

PRAWO PODAŻY - wzrost ceny rynkowej produktu (dobra lub usługi) - przy założeniu ceteris paribus - prowadzi do wzrostu podaży

Krzywa Marshalla:

→ wprost proporcjonalna

→ jednoczynnikowa

→ rosnąca

Czynniki pozacenowe są warunkami wewnętrznymi firmy

Relacja podaży na zmianę czynników niecenowych:

Cena powoduje ruch po krzywej

Czynniki pozacenowe powodują przesuniecie się krzywej

Mechanizm rynkowy → mechanizm równoważenia rynku → doprowadzenie do równowagi ceny (w sensie mikroekonomicznym)

Cena rynkowa - cena czyszcząca rynek - przy której następuje pełne zaspokojenie popytu i pełna realizacja podaży

Idealna cena równowagi - wszystko co zostało wyprodukowane zostało sprzedane! - np. wyprodukowano 100 telewizorów i w danym miejscu i czasie znalazło się dokładnie 100 nabywców na te telewizory

Równowaga rynkowa - model możemy przedstawić w sposób następujący;

Przy cenie c znalazło się dokładnie tylu chętnych ile danego dobra

c₁ - luka - rynek producenta - może on narzucać ceny

c₂ - luka - rynek nabywcy/ konsumenta

permanentność procesów dostosowawczych - procesy rynkowe → przy pomocy różnych narzędzi

w okresie superkrótkim cena jest najprostszym narzędziem stabilizującym rynek - jest to najbardziej elastyczny parametr

model pajęczyna wg Klimczak:

dostosowania mogą mieć charakter;

• oscylacji stałych

• oscylacji wybuchowych

• oscylacji tłumionych

dostosowania mają charakter długookresowy - są kosztowne

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD VII, 25.11.2002

Elastyczność - miara zmian względnych, pokazuje sposób, w jaki zmienia się badana wielkość pod wpływem zmian różnych czynników. (miara procentowa)

Elastyczność cenowa popytu - jak zmieni się popyt pod wpływem zmiany ceny. Popyt i cena są wielkościami odwrotnie proporcjonalnymi. Odpowiada na pytanie; o ile procent zmieni się wartość popytu jeśli cena zmieni się o 1%.

Elastyczność dochodowa popytu - odpowiada na pytanie o ile procent zmieni się popyt pod wpływem zmiany dochodu o 1%. Popyt i dochód są wartościami wprost proporcjonalnymi.

Elastyczność mieszana (krzyżowa) - dotyczy dóbr substytucyjnych i komplementarnych. Odpowiada na pytanie; jak zmieni się popyt na dobro X przy zmianie ceny dobra Y.

E_m=

ELASTYCZNOŚĆ CENOW PODAŻY

Elastyczność:

→ łukowa - zmiany na pewnym odcinku krzywej

→ punktowa - zmiany w kolejnych punktach krzywej

Rodzaje elastyczności cenowej popytu (wg Dach)

E_x - wskaźnik liczbowy

1. proporcjonalny

E_x=1

2. elastyczny

E_x>1

3. nieelastyczny

0<E_x<1

4. całkowicie nieelastyczny - sztywny

E_x=0

5. doskonale elastyczny

E_x→

ANALIZA STRUKTURY PODMIOTOWEJ GOSPODARKI

Gospodarka rynkowa charakteryzuje się strukturą podmiotową.

Podmiot gospodarczy- każdy aktywny uczestnik procesów rynkowych, podejmujący samodzielne decyzje, kierujący się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

GOSPODARKA wg JANOSA KORNAI

• Sfera realna (procesy realne) zmiana wielkości naturalnych w sferze produkcji, wymiany, konsumpcji, przetwarzania czynników w dobra i usługi, przechowywanie, transportowanie, konsumowanie.

Podmioty

Przedsiębiorstwo

Gospodarstwo domowe

Podmioty sfery produkcyjnej

Przedsiębiorstwa produkcyjne

Zakłady rzemieślnicze

Jednostki użyteczności publicznej

Małe gospodarstwa rolne

Podmioty sfery wymiany

Przedsiębiorstwa handlowe

Banki

Przedsiębiorstwa transportowe

Podmioty sfery konsumpcyjnej

Gospodarstwo domowe

Instytucje konsumpcji zbiorowej

Podmioty ze względu na własność

Prywatne (gospodarstwa domowe)

Państwowe

Komunalne

Podmioty ze względu na historię

Gospodarstwa domowe

Sfera regulacyjna (procesy regulacyjne)

• Postrzeganie

• Przetwarzanie informacji

• Przekazywanie informacji

• Przygotowanie decyzji

• Podejmowanie decyzji

→ Podmioty o charakterze władczym(państwo, organy władzy państwowej)

→ Podmioty o znaczących wpływach na gospodarkę(instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, banki, giełda)

→ Podmioty demokracji gospodarczej(demokracji przemysłowej)-związki zawodowe (pracobiorców),związki pracodawców

→ Zrzeszenia konsumentów - antagonizm interesów

GIEŁDA- najbardziej zinstytucjonalizowany, pozwala na przebieg transakcji bez konieczności obecności produktu, jest to barometr nastrojów gospodarczych.

BANK - wyspecjalizowany podmiot sfery finansowej. Instytucja przejmująca wolne środki finansowe w celu gospodarowania tymi środkami; najstarsza instytucja, ma możliwość kreowania kredytów

BANK CENTRALNY- tworzy warunki funkcjonowania gospodarki, określa 3 gł. składniki:

Stopa redyskontowa, refinansowa, lombardowa.

Funkcje:

• „bank banków”- nadzór nad bankami

• „bank państwa”- rozlicza budżet państwa, nie rozlicza osób fizycznych

• bank emisyjny - ma prawo emisji pieniądza

PODMIOTY - pod względem zasięgu działania (sfera regulacyjna)

• mikroekonomiczne (producent, konsument)

• mezoekonomiczne (zrzeszenia konsumentów, producentów, związki zawodowe, regionalne władze wykonawcze)

• makroekonomiczne (podmioty szczebla centralnego)

Małe gospodarstwo rolne - łączy cechy konsumenta i producenta → podmiot w Polsce najtrudniej transformujący się → niska towarowość tych gospodarstw

Funkcje państwa we współczesnej gospodarce:

• podmiot gospodarczy sfery realnej (formy własności państwowej)

• „super podmiot”

INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE

1. segment ubezpieczeń społecznych

2. segment ubezpieczeń gospodarczych

Przejmowanie ryzyka od podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia

Ad. 1. → ma gwarantować minimum egzystencji, gdy człowiek traci możliwość pracy

→ wyraz opiekuńczej roli państwa

→ redystrybucja przepływu pieniędzy (płaca koszt siły roboczej)

Ad. 2. → ubezpieczenia majątkowe lub osobowe

→ instytucje ubezpieczeniowe - podmioty gospodarcze kumulujące ryzyko, gromadzące je; np. towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne (spółki akcyjne lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych)

→ mogą łączyć lub dzielić ryzyko (łączenie, gdy rozłożone jest ryzyko na dużą liczbę osób, gdy ryzyka nie są od siebie zależne: dzielenie, ryzyko skumulowane i połączone w jednym podmiocie (np. podróż promem kosmicznym)

Szczególne sposoby zachowań:

• Efekt nonszalancji (ryzyka moralnego) akt ubezpieczenia się od danego wydarzenia wywołuje to zdarzenie, prowokowanie wydarzenia

• Efekt negatywnej selekcji - ubezpieczają się osoby zagrożone, funkcjonujące w warunkach podwyższonego ryzyka

• Gra o sumie zerowej

• Kalkulowanie składki ubezpieczeniowej

Logika wielkości marginalnych - malejąca zmiana stopy substytucji

W miarę zmniejszania się zapasu dobra A, coraz więcej jednostek dobra B trzeba poświęcić dla zastąpienia 1 jednostki dobra A.

Równowaga - optimum korzyści - gdy uzyskasz największą możliwą ilość użyteczności przy uwzględnieniu określonych ograniczeń (np. dochód, cena)

MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD VIII, .12.2002

PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARCZE W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Małe gospodarstwa rolne - łączy cechy producenta i konsumenta- najtrudniej tu dotrzeć sygnałami rynkowymi

• kredyty preferencyjne

• niska towarowość

• połączenie gospodarstwa z pracą zarobkową

Funkcje państwa w gospodarce:

• superpodmiot

• podmiot gospodarczy sfery realnej

• posiada sektor własności państwowej

Analiza ubezpieczeniowa - podmiot wyspecjalizowany w podejmowaniu ryzyka od podmiotów mniej zdolnych do jego podejmowania → rynek zdobywający coraz większe znaczenie

• ubezpieczenie społeczne - wyraz opiekuńczej roli państwa ma gwarantować minimum egzystencji , gdy człowiek nie może pracować

• ubezpieczenie gospodarcze - majątkowe (nieruchomości , rzeczy )lub osobowe(od sum określona kwota, z góry założona wypłata w momencie wystąpienia danego zjawiska )

Instytucje ubezpieczeniowe - zajmuje się przejmowaniu ryzyka... np. towarzystwo, fundusz emerytalny

Formy organizacji:

• spółki akcyjne

• tow. Ubezpieczeń wzajemnych (non-profit)

Łączą się lub dzielą → zasada odnoszenia się do ryzyka skumulowanego o jednym podmiocie np. ubezpieczenie podróży promu kosmicznego

Gdy rozłożona jest na dużo liczb

Osób i gdy ryzyko ponoszone przez poszczególne osoby jest niezależne od siebie

Sposoby funkcjonowania:

1. Efekt nonszalancji/efekt ryzyka moralnego - akt ubezpieczenia się od jakiegoś wydarzenia powoduje,że prowokujemy wystąpienie go

2. Efekt negatywnej selekcji - warunki podwyższonego ryzyka

Struktura organizacyjna korporacji ubezpieczeniowej Loyd:

1. klienci

2. brokerzy - wybierają propozycje ubezpieczenia

3. gwaranci

4. nazwisko (i tzw. mini nazwiska)

5. agenci gwarancyjni

6. agenci członków

Struktura syndykatowa → ok.400 niezależnych syndyków

Zakres:

1. początki - ubezpieczenie morskie

2. obecnie - każdy rodzaj ubezpieczeń; łącznie z nietypowymi oraz reasekuracją

Struktura rynku finansowego:

• inwestorzy finansowi

• inwestorzy rzeczowi

1. Gospodarstwa domowe

2. Firmy

3. Państwo

• pośrednicy finansowi (instytucje finansowe):

1. Towarzystwa ubezpieczeniowe

2. Fundusze emerytalne

3. Banki komercyjne

4. Fundusze inwestycyjne

→ Instrumenty finansowe:

• Rynek pieniężny

• weksle skarbowe

• weksle przedsiębiorstw

• czeki

• certyfikaty depozytowe

• akcepty bankowe

• kredyty krótkoterminowe

• Rynek kapitałowy

1. akcje

2. obligacje

3. opcje

4. kontrakty terminowe

5. jednostki uczestnictwa w funduszach

6. kredyty średnio i długo terminowe

GOSPODARSTWO DOMOWE - podmiot ponadsystemowy - grupa ludzi wspólnie zamieszkująca, wspólnie podejmująca decyzja i działania dotyczące, co do gromadzenia oraz rozdysponowania środków → co najmniej jedna osoba musi mieć te środki utrzymujące gospodarstwo (kasa)

Funkcje ekonomiczne:

• konsumpcyjna - pierwotna → do niej sprowadzają się pozostałe (czas, praca)

• produkcyjna - polega na gromadzeniu środków na konsumpcję

Funkcje społeczne:

• wychowawcza

• prokreacyjna

TEORIA WYBORÓW KONSUMENTA

KONSUMENT

• Cel: celem ekonomicznym konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji

• Ograniczenia: - dochody - siła nabywcza dochodu (nominalna lub realna)

- ceny dóbr i usług

Założenia teorii wyborów konsumenta:

1. konsument jest podmiotem racjonalnym - racjonalność jest ograniczona preferencjami

2. dokonuje wyborów zgodnie z własnymi preferencjami (kategoria indywidualna i subiektywna)

3. posiada pełną informacje

4. wybiera między dobrami substytucyjnymi

Ogólnie: RACJONALNOŚĆ I CELOWOŚĆ

Założenia systemu preferencji konsumenta - każdy z nas potrafi wskazać przedmiot preferencji:

• kompletność

• _________ - możemy: zhierarchizować dobro preferowane

wartościować dobro obojętne - wszystkie co do których konsument jest w stanie szukać kombinacji wymienności między różnymi dobrami, dających mu ten sam poziom zadowolenia z konsumpcji

konsument jest bardzo subiektywny

Użyteczność:

• miara zadowolenia konsumenta

• wielkość kardynalna (można przypisać pewną ilość jednostek; np. 5...)

• obiektywnie przypisywane - zależy od subiektywnych preferencji → nie da się policzyć

wielkość porządkowa - weryfikowana i subiektywna → przyporządkowanie danym dobrą

wielkość całkowita

wielkość marginalna

1. Użyteczność całkowita - suma użyteczności jaką uzyskaliśmy z sumy jednostek konsumpcji danego dobra


Tempo przyrostu zadowolenia jest zmienne - jest konieczność badania wielkości marginalnych

2. Użyteczność marginalna - zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji o kolejną jednostkę dobra A




Pierwsza jednostka = największa rzadkość. W miarę przyrostu zapasu użyteczność maleje, rzadkość maleje

Prawo malejącej użyteczności marginalnej/Pierwsze prawo Gossena/Prawo nasycjonalności potrzeb - zgodnie z tą zasadą intensywność każdej potrzeby zmienia się w kierunku zmniejszenia - użyteczność krańcowa dobra maleje w miarę zwiększania się jego zapasu




zmniejszenie użyteczności danego dobra (wystarczająca ilość zapasu)

Marshallowska nadwyżka konsumenta wynika z dodatniej różnicy między indywidualną użytecznością dobra dla konsumenta a ceną rynkową tego dobra. Gdy różnica jest ujemna to już nie nabywamy tego dobra.

Np. książka - 30zł, zarobiłam 30zł (a nie 60zł) → świadomość że może być drożej

II PRAWO GOSSENA - jednostka gospodarująca/konsument dąży do znalezienia się w stanie równowagi → dzieli posiadane środki tak aby wyrównać użyteczności krańcowe różnych rodzajów realizowanych konsumpcji = szuka kombinacji

Krzywa obojętności - pokazuje wszystkie kombinacje dóbr dające konsumentowi ten sam poziom zadowolenia z konsumpcji




mapa obojętności




MIKROEKONOMIA^. / Dr Rzeszotarska

WYKŁAD IX, 13.01.2003

Przedsiębiorstwo - podmiot gospodarczy - aktywny uczestnik procesów rynkowych - przyjmuje ryzyko związane z funkcjonowaniem

Cechy:

♦ odrębność, samodzielność:

• prawna - jednostka samodzielna w myśl zasad prawa posiada osobowość prawną

• ekonomiczna - majątkowa może nią dysponować w sposób dowolny, ale w ramach prawa, własność przedsiębiorstwa

• organizacyjna - struktura przedsiębiorstw, schemat organizacyjny

Często: prawno - organizacyjna - tylko takie formy organizacyjne, które w danym kraju są prawnie dopuszczalne.

Taka forma jak......: Aspekty:..................efektywność

• może doprowadzić do znacznego obniżenia kosztów transakcji → obniżenie ryzyka

• korzyści skali produkcji: umiejętność bardzo efektywnego rozłożenia kosztów stałych - dopasowanie w długim okresie

• korzyści zespołowego wytwarzania:

→ specjalizacja i społeczny podział pracy - dobrze realizowane - bardziej efektywne

Najszersze pojęcie:

• przedsiębiorstwo - centrala → prowadzi pełny rachunek ekonomiczny

• filia - zakład → wydzielona część przedsiębiorstwa - samodzielność niepełna i ograniczona - przeprowadza częściowy rachunek ekonomiczny

struktura przedsiębiorstwa:

• jednozakładowa

• wielozakładowa

• firma - przedsiębiorstwo, które ma swoją nazwę, znak firmowy i logo

→ cele czysto ekonomiczne

→ pozwala na wyróżnienie produktu - utożsamiany z producentem

→ potencjalny nabywca ma się stać moim klientem / mojej firmy

• dodatkowy kapitał firmy np. znak firmowy coca - coli -jest wyceniony na 800 mln $ - to jest istota firmy

STRUKTURA ORGANIZACYJNA

• nadzór właścicielski → właściciel

• nadzór zarządzających - mogą to być:

• właściciel; kapitał funkcyjny/ własnościowy → małe i średnie firmy

• model managerski decyzje podejmowane niezależnie właściciela → wyznaczają cele i kierunki

• nadzór nabywców - procesy produkcyjne → realizacja produkcji

Zróżnicowanie zależy od:

• wielkości

• celów

• struktury prawnej

Każda firma musi postawić pytania / kwestie ekonomiczne:

• co produkować - alokacja - koszty alternatywne → jakie dobra i usługi

• jak produkować - jaka technologia, jakie czynniki produkcji

• ile - jaką wielkość produkcji wybrać

• za ile - jaka cena za produkt

• dla kogo - do jakiego odbiorcy, na jaki rynek

Spektrum celów jest szerokie:

• sfera społeczna → ten cel jest wypełniany obok → są równie ważne nawet ważniejsze

Związane z realizacją potrzeb społecznych:

Miejsce: samorealizacji

robienie kariery zawodowej

akceptacja przez grupę

subkultury → np. Śląsk → górnicze

dawanie zajęcia → wykorzystanie wolnego czasu

• sfera ekonomiczna

• zysk to nadwyżka - czy w ogóle jest celem? - czy tylko środkiem?

musi istnieć - cel tradycyjny

• rozwój - cel podstawowy

rozwój to: poszukiwanie nowych rynków produktów

powiększanie się na danym rynku

Cele zależne są od tego, w jakim stadium rozwoju znajduje się przedsiębiorstwo:

1. jeśli wchodzi na rynek → cel to samo wejście

2. jeśli ma problemy → utrzymanie się

• cele związane z czynnikiem czasu:

° bieżące

° krótkookresowe

° średniookresowe

° długookresowe

nie może być między nimi rozbieżności

• ryzyko - dlatego zysk nie jest celem priorytetowym

jeśli firma jest duża - to zysk jest niewygodnym celem

Cele specyficzne chwilowe:

• zachowanie płynności - zdolność firmy do regulacji wszystkich zobowiązań

brak płynności może doprowadzić do likwidacji

Najpierw musi pojawić się cel → później metoda realizacji → zgodnie z rachunkiem ekonomicznym i zasadami racjonalizacji

Odpowiedni sposób zarządzania:

→ efektywny → realizujący cele!!!

→ przedsiębiorczy → to takie postępowanie które pozwala na poszukiwanie wyboru najbardziej efektywnej kombinacji czynników produkcji

Polega na:

→ wyszukiwaniu nowych rynków zbytu

→ poszukiwanie nowych technologii

→ promowanie nowych produktów

Aby firma była leaderem na rynku musi:

• najlepsza

• poszukiwać nowych produktów/rynków

Atrybuty/ motywy działania:

• zysk/nadwyżka

• mechanizm działania związany z ryzykiem majątkowym i decyzyjnym → to umiejętność

np. często bardzo trudno jest zrealizować produkt

Zarządzanie majątkiem/zasobami - model bilansu

Majątek - aktywa:

1. trwały: grunty, budynki, maszyny

2. obrotowy: zapasy, towary

Źródła finansowania majątku - pasywa:

1. źródła wewnętrzne:

• te które wygospodarowane są przez przedsiębiorstwo tzw. samofinansowanie się → jest to wygodne, bezpieczne - można zarządzać w sposób dowolny (jednak zgodnie z prawem) → niezależność decyzyjna związana z alokacją

• źródła zewnętrzne - dla przyspieszenia rozwoju

• te które są wynikiem kontraktów z osobami trzecimi

• cecha → ograniczają niezależność decyzyjną w kwestiach finansowych

3. fundusze założycielski / akcje

ANALIZA ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI

• WEWNĘTRZNE

• Zysk - jego część przeznaczona na inwestycje

Akumulacja = wynik rocznej działalności przedsiębiorstwa → na rozwój przedsiębiorstwa

• Bieżąca działalność - zasada ruchu okrężnego kapitału

• Majątek trwały - podlega zasadzie umarzania wartości środków trwałych → stałe przenoszenie części wartości środków trwałych w koszty

Permanentnie → cyklicznie → np. co miesiąc

Obniżanie wartości środka trwałego i przenoszenie w koszty → w wyniku tej zasady powstaje:

- fundusz amortyzacyjny - na inwestycje odtworzeniowe

• Dochody ze sprzedaży części swojego majątku:

1. z powodów rozwojowych → zmiana rynku/ nowe technologie

2. z powodu braku płynności

leasing - sprzedaj i weź w leasing

to co sprzeda bierze w leasing

• leasing operacyjny typu full service, np. IBM

LEASING

Leasing operacyjny - nie musi być związany z przenoszeniem praw własności, zwykle na 2-3 lata

Leasing finansowy - związany jest z przenoszeniem praw własności, do 30 lat

Leasing:

1. obniża barierę wejścia na rynek - pozwala z mniejszym kapitałem na wejście

2. nie wymaga zastawu

3. obniża koszty obsługi

4. jest konkurencyjny cenowo w stosunku do kredytu tradycyjnego → niekiedy

LEASING POŚREDNI

Towarzystwo leasingowe → musi posiadać duży kapitał, np. bank, instytucje ubezpieczeniowe

LEASING BEZPOŚREDNI

• ZEWNĘTRZNE:

• kredyty i pożyczki

• ze zobowiązań

• z dotacji - subwencje

• rynek papierów wartościowych → emisja → akcji, obligacji, weksli

• bezpośrednie inwestycje zagraniczne

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

^. made by Marcyś

16

ilość

cena

ilość

cena

cena

ŚRODKÓW KONSUMPCJI

ŚRODKÓW PRODUKCJI

BEZPOŚREDNI

OPERACYJNY

FINANSOWY

WYPOSAŻENIE

OBSZARY/TERENY

POŚREDNI

TOWARZYSTWO LEASINGOWE

DZIERŻAWCA / LESSEE

RATY
Y

UMOWA
Y

PRODUCENCI

DOSTARCZENIE PRZEDMIOTU DZIERŻAWY

ZAPŁATA CENY ZAKUPU

DZIERŻAWCA

PRODUCENT

Musi doskonale znać rynek

---