Zasoby przyrodnicze (rolne, leśne,
zwierząt łownych, surowców
zielarskich, mokradeł, wód
śródlądowych, mórz i oceanów)
Wykład 2
Poziom podstawowy (2 godz.)
Zasoby leśne
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Rola lasów w biosferze
- główny czynnik kształtujący klimat na Ziemi (stabilizacja
klimatu)
- ważny element cyklu biogeochemicznego węgla (globalnie
masa drzew magazynuje 283 mld t węgla
- przekształca spływ powierzchniowy w spływ podziemny
(zasila zasoby wód podziemnych)
- ochrona gleb przed erozją, lawinami, osuwiskami
- pełni rola gospodarczą (źródło przychodów dla gospodarki)
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Funkcje lasów
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
Pas leśny północny
Pas leśny środkowy
Pas leśny południowy
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Ogólne przyczyny zagrożeń
ekosystemów leśnych
Naturalne wewnętrzne (sukcesje, tendencje rozwojowe, interakcje
pomiędzy organizmami)
Naturalne zewnętrzne (zmiany klimatyczne i krajobrazowe
zachodzące bez udziału człowieka)
Antropogeniczne (związane z działalnością człowieka)
- konwersja lasów na inne cele
- eksploatacja drewna i innych surowców leśnych
- zanieczyszczenie środowiska
- zmiany stosunków wodnych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
LESISTOŚĆ NA ŚWIECIE
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
AFRYKA
Lesistość 21,4%
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
Ogólna charakterystyka
58 krajów
14% światowej ludności
635 mln ha lasów
II. największy kompleks leśny na świecie
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
AFRYKA
Zagrożenie I
Stały wzrost liczby ludności
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
AFRYKA
Zagrożenie II
Niski produkt krajowy brutto
PKB
Ludność
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
AFRYKA
Zagrożenie III
Niska efektywność gospodarki rolnej
i przeniesienie zatrudnienia do sektora
użytków drzewnych i niedrzewnych
(duży czarny rynek)
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby leśne świata
AFRYKA
Szansa I
Finansowe korzyści z mechanizmu CDM (12 art. - protokół z Kioto - 1997 r.)
CDM - Clean Development Mechanism
United Nations Framework Convention on Climate Change - Ramowa konwencja NZ w sprawie zmian klimatu
Warunek
Wzmocnienie aparatu państwowego poszczególnych krajów
Szansa II
Przychody z turystyki
Aktualne zagrożenia środowiska naturalnego
LESISTOŚĆ W EUROPIE
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
CHARAKTERYSTYKA
Opady - dolna granica 1700-2000 mm rocznie
Średnia temperatura - 27-30°C
Duże tempo obiegu pierwiastków biogennych
Gleby ubogie laterytowe (szybkie wiązanie bIogenów i wymywanie)
Niezwykłe bogactwo gatunkowe ok. 2/3 wszystkich gatunków żyjących na Ziemi
na występuje na 6% powierzchni Ziemi
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
CHARAKTERYSTYKA
Fragment ekosystemu Zgromadzony
węgiel (t C/ha)
Żywe rośliny (części nadziemne i podziemne) 210
Martwe drzewa, ściółka 10
Gleba 100
Razem 320
Tereny trawiaste - 123-154 t C/ha
Ekosystemy rolne - 122-159 t C/ha
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
Mechanizm wyjałowienia gleby - skutek - porzucenie gleby
ZDROWY LAS (DRZEWO)
Las równikowy magazynuje
pierwiastki biogenne
GLEBY INICJALNE
UWALNIANIE BIOGENÓW ŚMIERĆ DRZEWA
(mikroorganizmy)
WIĄZANIE BIOGENÓW
(system korzeniowy)
Możliwa intensywna produkcja biomasy na glebach słabych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
Mechanizm wyjałowienia gleby - skutek - porzucenie gleby
ZDROWY LAS (DRZEWO)
Las równikowy magazynuje
pierwiastki biogenne
GLEBY INICJALNE
JAŁOWIENIE GLEBY BRAK BIOGENÓW
(opady deszczu)
Niski plon powoduje konieczność dalszego wycinania lasu w celu pozyskania żyznych gleb
WYCINANIE DRZEW
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
CZŁOWIEK PRZECINA NATURALNY CYKL OBIEGU PIERWIASTÓW
INWAZJA ROŚLIN PRZYSTOSOWANYCH DO ZYCIA NA GLEBACH UBOGICH
NOWY UKŁAD EKOLOGICZNY - NOWY EKOSYSTEM
Poważne skutki ekologiczne
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
1. Uwalnia miliardy ton węgla - „efekt cieplarniany”
2. Zmienia obieg wody w skali regionalnej i globalnej -
mniej opadów na obszarach wylesionych
3. Zmienia temperaturę lokalną
Co 3 lata na świecie znikają lasy równikowe wielkości terytorium Polski
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Niszczenie wilgotnych lasów równikowych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zamieranie lasów północnego pasa leśnego
Zanieczyszczenia środowiska
- Siarka
- Azot
- Amoniak
- Fluor
- Węglowodory (smog)
- Ozon
- Pyły
25-150 μgSO2 m3 średnioroczne stężenie IUFRO
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zamieranie lasów północnego pasa leśnego
Kwaśne opady
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zamieranie lasów północnego pasa leśnego
1. Zamieranie roślin (utrata aparatu asymilacyjnego)
2. Degradacja gleby (wypłukiwanie pierwiastków
biogennnych, zmniejszenie aktywności
mikrobiologicznej gleby)
3. Zakwaszenie zbiorników wodnych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zamieranie lasów północnego pasa leśnego
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zamieranie lasów północnego pasa leśnego
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zamieranie lasów północnego pasa leśnego
Zasoby rolne
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Rola gleby w biosferze
- rezerwuar składników pokarmowych (produkcja żywności, drewna)
- rezerwuar zasobów wodnych
- decyduje o reakcji ekosystemów na zanieczyszczenia np. wód
- środowisko życia wielu organizmów
- źródło surowców (piasek, glina, żwir, torf)
- źródło cennych informacji (odkrycia archeologiczne)
- znaczenie klimatyczne (wiązanie węgla)
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Rola gleby w biosferze
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Formy degradacji gleb
Degradacja rzeczywista (charakter trwały)
- wyjałowienie ze składników pokarmowych i naruszenie równowagi
jonowej
- zakwaszenie i alkalizacja środowiska
- zanieczyszczenie substancjami fitotoksycznymi (np. środkami
chwastobójczymi)
- zasolenie
- nadmierny ubytek próchnicy
- przesuszenie
- zawodnienie (przewilgocenie)
- erozja
- zniekształcenie rzeźby terenu
- zniszczenie poziomu próchnicznego, zanieczyszczenie mechaniczne
-
Degradacja względna (charakter przejściowy)
- Polega na zmianie struktury bez zmiany aktywności biologicznej (zmiana
formy użytkowania)
Degradacja gleby to zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Błędne koło degradacji gleb
Bieda
Wzrost populacji
Spadek zasobów
ziemi per capita
Użytkowanie
gruntów
marginalnych
Spadek
produktywności
Degradacja gleb
Nietrwałe
gospodarowanie
ziemią
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Dlaczego warto poznać rozmiar degradacji gleb na świecie?
- sporo kosztuje (40 mld US$ rocznie),
- powoduje ograniczenie produkcji żywności,
- powoduje problemy socjo-ekonomiczne (niepewność zaspokojenia głodu i migracja),
- powoduje ograniczenie rozwoju,
- przyczynia się do destrukcji ekosystemów
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt LADA
4 letni projekt ufundowany przez Global Environment
Facility (GEF)- Globalny Program na rzecz Środowiska
Wprowadzony w życie przez United Nations Environment
Programme (UNEP) - Program Ochrony Środowiska ONZ
LADA ogranicza degradację gleb m.in. przez:
-Tworzenie narzędzi do przeciwdziałania degradacji gleb w skali lokalnej,
regionalnej i globalnej
-Określenie rozmiaru, stopnia, typu degradacji w skali globalnej (GLADA) w 6
krajach pilotażowych
- Planowanie i rozpowszechnianie wiedzy o możliwościach przeciwdziałania
degradacji gleb
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA
Argentyna - 600.000 km2 zdegradowane
Chiny - 4.000.000 km2 zdegradowane
Kuba - 14% powierzchni kraju
Senegal
Tunezja
Afryka Południowa
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, … Projekt GLADA
Erozja to zespół procesów powodujących żłobienie
i rozcinanie skorupy ziemskiej przez wodę,
lodowce, wiatr, połączone z usuwaniem
powstających produktów niszczenia
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Skutek
- zmniejszenie strefy ukorzenienia,
- ubytek substancji organicznej,
- pogorszenie struktury gleby
- zmniejszenie zdolności retencyjnych
Wskaźnik potencjalnego ubytku gleby ( ang. potential soil loss)
Równanie USLE (Universal Soil Loss Equation)
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
A = (0,244) × R × K × L × S × C × P
A = soil loss in kg m2 s-1
R = rainfall erosivity factor - czas trwania i intensywność opadów
K = soil erodibility factor - ubytek gleby (odniesienie 72,6ft, 9%)
L = slope length factor - długość stoku/terenu
S = slope gradient factor - nachylenie stoku/terenu
C = cropping management factor - sposób użytkowanie terenu
P = erosion control practice factor - wpływ praktyki
Erozja wodna
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Gleby tropikalne Gleby w klimacie umiarkowanym
Ubogie w pierwiastki biogenne Bogate w pierwiastki biogenne
Szybkie tempo rozkładu materii (wysoka
temperatura, duża aktywność
mikroorganizmów)
Powolnie rozkładanie materii organicznej
(niska temperatura, niska aktywność
mikroorganizmów)
Dominują tlenki żelaza (kolor czerwony) Dominują glinokrzemiany
Humus nie gromadzi się (brak
rezerwuarów pierwiastków biogennych)
Humus powstaje (gwarantuje zasoby w
pierwiastki biogenne na wiele lat)
Rezultat
Nie nadają się do produkcji rolniczej, są
porzucane po wyjałowieniu
Przez wiele lat mogą być eksploatowane
bez ryzyka zmniejszenia plonów
Gdzie w tropikach udawała się produkcja rolnicza przez wiele lat?
Pustynnienie to proces degradacji ziemi (gleb,
roślinności i lokalnych zasobów wodnych) na
obszarach suchych i półsuchych, prowadzący do
powstania warunków pustynnych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Skutek
- redukcja produkcji biomasy,
- redukcja dostępności wody,
Pustynie zajmują 26% powierzchni lądów wolnych od lodu
z czego 6,7% spowodowane działalnością człowieka
Degradacja chemiczna gleb polega na zmianie
odczynu, właściwości biochemicznych, składu i
właściwości próchnicy, roztworów glebowych,
składu ilościowego i jakościowego pierwiastków
śladowych
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Źródła
- przemysł i energetyka,
- rolnictwo (nawozy, herbicydy),
- transport.
Formy
- zakwaszenie,
- zanieczyszczenie azotanami,
pestycydami, metalami ciężkimi.
Zasoby rolne, a wzrost liczby
ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Zwierzęta Człowiek
Ograniczony pokarm
Presja drapieżników
Brak schronienia
Czynniki zewnętrzne [T, H, choroby]
Rolnictwo, przechowywanie żywności
Narzędzia, broń myśliwska
Budynki
Medycyna
Spadek liczebności Wzrost liczebności
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Przyrost naturalny
Współczynnik urodzeń (stopa urodzeń)
P U Z ż
1000
i
ż
u L
U
W
Współczynnik zgonów (stopa zgonów) 1000
i
z L
Z
W
Współczynnik przyrostu naturalnego
(stopa przyrostu naturalnego) u z W W W
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Europa
Aktualnie
Ukończyła w XVIII w.
plemiona z
lasów równikowych
Ukończyła na
koniec XIX w.
Biedne kraje świata Kraje Ameryki
Łacińskiej
Ukończyła w latach
30-tych XX w.
Kraje Europy
Zachodniej
Niemcy,
państwa
postkomunistyczne
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
2010 ROK
1 miliard
2 miliardy
4 miliardy
Około 120 lat
Około 50 lat
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Przyrost naturalny
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności STAN OBECNY
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności STAN OBECNY
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
2009 ROK
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
2050 ROK
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
World Population Ageing, 2009 Economics and Social Affairs UNITED NATIONS
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 1. Wpływ urbanizacji na środowisko
Przyrost liczby ludności
World Population Ageing, 2009 Economics and Social Affairs UNITED NATIONS
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby rolne, a wzrost liczby ludności, problemy wyżywienia
Powszechność niedożywienia w całkowitej liczebności populacji
Zasoby wodne
Zasoby wodne świata
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby wodne świata
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby wodne świata
Struktura zużycia wody w gospodarstwie domowym
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby wodne świata
Wykład 2. Zasoby przyrodnicze (rolne, …
Zasoby wodne świata