• ZASADY OGÓLNOPRAWNE  mają najszerszy zakres oddziaływania, wynika to przede wszystkim z Konstytucji i z generalnej akceptacji społecznej

1. Zasada praworządności  ma znaczenie ogólnoprawne i obejmuje wszystkie dziedziny prawa. Oznacza ona nakaz ścisłego przestrzegania przepisów obowiązującego prawa. Zasada ta obejmuje dyrektywę działania wyłącznie na podstawie przepisów prawa i dyrektywę ścisłego przestrzegania nakazów i zakazów ustanowionych przez prawo, skierowaną do obywateli, organów państwa oraz wszelkich instytucji życia społecznego

+ !  jest to również dyrektywa dla ustawodawcy, aby stanowił właściwe prawo oraz jednoznacznie normował dziedziny życia państwa, jego organów, obywateli i różnych instytucji życia społecznego

+ ! ! !  PROCES KARNY :

• art. 1 k.p.k.  nakaz stosowania i przestrzegania przepisów kodeksowych w sprawach karnych należących do właściwości sądów

2. Zasada humanizmu  ma znaczenie ogólnoprawne i obejmuje wszystkie dziedziny prawa. Jest ona dyrektywą nakazującą poszanowanie godności osoby ludzkiej  człowiek jest najwyższą wartością, której powinna być podporządkowana działalność ludzi, bo dobro człowieka jest wartością najwyższą

+ !  prawo i proces karny  dolegliwość i przymus należy utrzymywać wyłącznie dla resocjalizacji i wychowania sprawcy. Kary natomiast nie powinny prowadzić do likwidacji osoby i godności ludzkiej tyljko stwarzać możliwość godziwego powrotu do struktur społecznych

+ ! ! !  PROCES KARNY :

• art. 171 § 4 k.p.k.  zakaz wpływania na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej oraz zakaz stosowania hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem

• art. 208 k.p.k.  oględzin lub badania ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności, przy czym inne osoby przeciwnej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności

• art. 221 § 1 k.p.k.  zakaz dokonania przeszukania zamieszkałego pomieszczenia w porze nocnej z wyjątkiem wypadków nie cierpiących zwłoki

• art. 243 § 2 k.p.k.  obowiązek niezwłocznego oddania osoby ujętej w ręce policji

• art. 259 §1 k.p.k.  nakaz, jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, odstąpienia od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie wolności spowodowałoby dla życia lub zdrowia oskarżonego poważne niebezpieczeństwo albo pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla niego lub jego najbliższej rodziny

• art. 260 k.p.k.  zezwolenie na umieszczenie aresztowanego w odpowiednim zakładzie leczniczym, jeżeli jest to uzasadnione jego stanem zdrowia

3. Zasada sprawiedliwości  ma uniwersalne i ogólnoprawne znaczenie. Polega ona na nakazie równego traktowanie wszystkich i każdego i nakazie równego traktowania takich samych przypadków

+ !  każdy kto jest sprawcą przestępstwa, powinien ponieść odpowiedzialność karną, A odpowiedzialność może ponieść tylko ten, kto jest winny I może ją ponosić tylko w takim rodzaju i rozmiarze, na jaki zasłużył wedle prawa  ZAWSZE ukarać winnego wedle prawa, a uniewinnić niewinnego wedle prawa !

+ ! ! !  PROCES KARNY :

• art. 2 § 1 k.p.k.  nakaz, aby sprawca każdego przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej oraz aby osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności

4. Zasada prawa do sądu i rzetelnego procesu karnego :

1. Prawo do sądu  jest to podmiotowe uprawnienie każdej osoby, fizycznej lub prawnej, którego treścią jest prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, ustanowiony przez ustawę. Ograniczenie prawa do sądu mogą zostać ustanowione tylko w ustawie, tylko w określonych przypadkach i nie mogą naruszać istoty prawa, które ograniczają

+ ! 1  art. 77 ust.2 KRP  określa zkres dopuszczalności ograniczeń prawa do sądu  zakaz zamykania drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności lub praw

+ ! 2  prawo do sądu oznacza również  że każdy podmiot praw i wolności ma nieskrępowany dostęp do procedur pozwalających zaskarżyć każde ostateczne rozstrzygnięcie organu państwowego, ze względu na niezgodność tego orzeczenia z ustanowionymi w KRP prawami i wolnościami

2. Prawo do rzetelnego procesu karnego  obejmuje praworządne, jawne i sprawiedliwe rozpoznanie sprawy przy poszanowaniu elementarnych zasad procesowych

+ ! !  Konstytucja ustanawia w tym wymiarze fundamentalne zasady postępowania karnego przed sądem :

• art. 45 KRP  zasada jawności  proces jest jawny wobec wszystkich, niezależnie od stosunku do sprawy

+ ! 1  istnieje możliwość ograniczenia jawności  ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, ochronę życia prywatnego stron oraz ze względu na inny, ważny interes prywatny

+ ! 2  zawsze jednak w rozprawie mogą uczestniczyć strony, ich przedstawiciele oraz po 2 osoby przez nich wskazane. Ogłoszenie wyroku ma również zawsze charakter publiczny

• art. 42 ust. 1 KRP  zasada nullum crimen sine lege - nulla poena sine lege  odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Oznacza to, że każde przestępstwo i każda kara powinny być przewidziane i dokładnie opisane w ustawie, która weszła w życie przed popełnieniem danego przestępstwa

• art. 42 ust. 2 KRP  zasada prawa do obrony  każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania (może on w szczególności wybrać sobie obrońcę lub korzystać na zasadach określonych w ustawie z obrońcy z urzędu)

• art. 42 ust. 3 KRP  zasada domniemania niewinności  każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu

ZASADY ORGANIZACYJNO - USTROJOWE  wyrażają dyrektywy dotyczące organizacji i ustroju oragnów procesu karnego

1. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości  wymiar sprawiedliwości jest publiczną działalnością, polegającą na wiążącym rozstrzyganiu konfliktów prawnych lub wymierzaniu kar i jest sprawowany przez sądy

+ !  wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują : SN (sprawuje nadzór nad sądownictwem powszechnym i szczególnym), sądy powszechne (apelacyjne, okręgowe i rejonowe) i sądy szczególne (w sprawach karnych - sądy wojskowe)

2. Zasada niezależnych sądów i niezawisłych sędziów :

1. Wg. KRP sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz

2. zasada niezwisłości sędziów (art. 178 ust. 1 KRP)  "sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezwiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom". TK wskazuje, iż "niezawisłość musi oznaczać niezależność sędziego zarówno od stron sporu, jak i od organów państwa. Korelatem zasady niezwisłości po stronie sędziego jest obowiązek bezstronności"

3. niezwisłość oznacza więc  stworzenie sędziemu pozycji umożliwiającej sprawowanie urzędu (czyli orzekanie) w sposób zgodny z własnym sumieniem, w sposób wolny od jakichkolwiek możliwości bezpośrednich i pośrednich nacisków zewnętrznych. Jednocześnie niezawisłość jest ograniczona przez podporządkowanie sędziego przepisom Konstytucji i ustaw, w ramach i na podstawie których winien on dokonywać wszystkich czynności

4. gwarancja niezwisłości sędziowskiej :

• w aspekcie personalnym  odnosi się on do praw i obowiązków sędziego :

• stabilizacja urzędu sędziego  sędzia jest powoływany na czas nieoznaczony  oznacza to powołanie na stałe  do osiągnięcia określonego wieku emerytalnego, po czym sędzia przechodzi w stan spoczynku, zachowując niektóre prawa i obowiązki sędziego

+ ! 1  odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku z urzędu  po ukończeniu 65 lat, z możliwością przedłużenia do 70 roku życia (za zgodą KRS)

+ ! 2  odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku na wniosek  po ukończenu 55 lat i po przepracowaniu w zawodzie 25 lat (kobieta), po ukończeniu 60 lat i po przepracowaniu w zawodzie 30 lat (mężczyzna)

+ ! 3  odchodzenie w stan spoczynku sędziów SN i NSA  po ukończeniu 70 lat

• nieusuwalność sędziego  sędzia może zostać wbrew swojej woli złożony z urzędu lub zawieszony w urzędowaniu jedynie w sytuacjach wyjątkowych określonych w ustawie, na mocy orzeczenia sądu

+ !  sędzia może też zostać przeniesiony w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub w razie zmian w organizacji sądowej

• nieprzenaszalność sędziego  sędzia może zostać wbrew swojej woli przeniesiony do innego sądu lub na inne stanowisko jedynie w sytuacjach wyjątkowych określonych w ustawie, na mocy orzeczenia sądu

• immunitet sędziowski  sędzia może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub pozbawiony wolności tylko za uprzednią zgodą sądu określonego w ustawie. Nie może być też zatrzymany lub aresztowany, chyba że zostanie ujęty na gorącym uczynku przestępstwa, przy którym jest to niezbędne

• odpowiedzialność dyscyplinarna sędziego  za naruszenie obowiązków sędziowskich ponoszona jest odpowiedzialność wylącznie przed sądami dyscyplinarnymi, złożonymi z sędziów i wyłanianymi przez organy samorządu sędziowskiego. Sędzia również za wykroczenia odpowiada wyłącznie w drodze dyscyplinarnej

• niepołączalność  sędzia nie może zajmować innych urzędów i funkcji państwowych, nie może podejmować zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków i mogłyby uchybiać godności sędziego, lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności

• apolityczność  sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów

• status materialny i zasady wynagradzania sędziego  KRP nakazuje zapewnienie sędziemu warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków

• w aspekcie merytorycznym

• sędzia poza podległością prawu może być w rozstrzyganiu sprawy poddany wyłącznie wskazówkom sformułowanym w orzeczeniu sądu wyższego, zgodnie z przepisami obowiązujących procedur  niedopuszczalne są jakiekolwiek wskazania, czy sugestie płynące z innej strony czy formułowane w inny sposób

• podległość sędziego prawu ma ograniczony zakres :

+ ! 1  sędziowie podlegają wyłącznie KRP oraz ustawom. Tym samym sędzia nie może odmawiać stosowania ustaw w oparciu o zarzut ich niekonstytucyjności  może jedynie uruchamiać stosowną procedurę przed TK, kierując do niego tzw. pytanie prawne

+ ! 2  sędzia nie jest natomiast związany aktami podustawymi (zwłaszcza rozporządzeniami) i może przy rozpatrywaniu poszczególnych spraw samodzielnie oceniać zgodność tych aktów z ustawami i KRP, a w razie stwierdzenia niezgodności - odmawiać ich stosowania

3. Zasada kolegialności orzeczniczej  wyraża dyrektywę kolegialnego wydawania rozstrzygnięć. W postępowaniu sądowym kolegialność jest formą wyższą od jednoosobowości, bo lepiej zabezpiecza cele procesu i prawa uczestników. Kolegialność może być zbudowana na obsadzie czysto zawodowej (urzędniczej) [ lub niezawodowej (obywatelskiej), możliwy jest także skład mieszany [występuje w zasadzie w kształcie : 1 sędzia zawodowy + 2 ławnikow (I instancja) lub 2 sędziów + 3 ławników (przy szczególnie ciężkich zbrodnich)]

+ ! 1  obowiązujące prawo przyjmuje zasadę, że w sądach rejonowych i okręgowych na rozprawie głównej orzeka sąd mieszany

+ ! 2  sąd orzeka w obsadzie czysto zawodowej w szczególności w wyższych instancjach - odwoławczych i kasacyjnej

4. Zasada udziału czynnika społecznego  udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (art. 182 KRP)  w Polsce stosuje się od kilku dziesięcioleci system sądu ławniczego, tzn. sądu o mieszanym składzie obejmującym zawodowego sędziego i ławników. Sąd taki działa w sposób jednolity  sędzia wraz z ławnikami rozstrzygają wszystkie kwestie i większością głosów wydają orzeczenie. Ławnik jest wyznaczany przez prezesa sądu do udziału w rozprawach, w zasadzie na czas nie przekraczający 12 dni w roku. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli. Udział ławników w postępowaniu sądowym był zawsze ograniczony do postępowania w I instancji

• tryb wyboru  ławnicy sądów powszechnych wybierani są przez rady gmin z obszaru działania danego sądu

• kandydatów mogą zgłaszać  prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje i związki zawodowe, a także grupy wyborców

• kandydat musi :

1. posiadać obywatelstwo polskie

2. mieć ukończone 30 lat

3. pracować lub mieszkać w miejscu kandydowania przez co najmniej rok

4. wykazywać nieskazitelny charakter

+ !  pewne grupy zawodowe nie mogą być ławnikami, a w szczególności : osoby zatrudnione w sądach i prokuraturach, policjanci, adwokaci, radcy prawni, duchowni i funkcjonariusze Służby Więziennej

• kadencja ławników  wynosi ona 4 lata (w wyjątkowych wypadkach możliwe jest odwołanie przed upływem kadencji)

+ ! 1  ławnicy występują wyłącznie w sądach powszechnych i wojskowych

+ ! 2  wg. kpk udział ławników jest wymagany w każdej sprawie

+ ! ! !  oprócz ławników udział mogą brać organizacje społeczne oraz poręczyciel społeczny

5. Zasady związane z organami prokuratury :

1. zasada jednolitości prokuratury  prokuratura stanowi jednolitą władzę, a czynności poszczególnych jej organów są uważane za czynności całej prokuratury

+ !  zasada indyferencji  występowanie prokuratora w imieniu całej prokuratury

2. zasada centralizmu  polega na tym, że wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury podlegają jednemu naczelnemu organowi, którym jest Prokurator Generalny (naczelny organ prokuratury)

3. zasada jednoosobowego kierownictwa  całością prokuratury oraz każdą jej jednostką organizacyjną kieruje zawsze jedna osoba. Zasada ta jest przeciwieństwem kolegialnego rozstrzygania, które nie występuje w strukturze prokuratury

4. zasada hierarchicznego podporządkowania  organy prokuratury tworzą hierarchię, na szczycie której stoi PG. Oznacza to podporządkowanie prokuratorów niższego szczebla prokuratorom nadrzędnym

+ !  usytuowanie funkcjonariusza prokuratury w hierarchii prokuratorskiej zależy od pozycji jego jednostki organizacyjnej oraz od jego funkcji w ramach tej jednostki, a także od jego stopnia

5. zasada substytucji  każdy organ rokuratury wyższego stopnia może zlecić dokonanie czynności oganowi niższego stopnia za wyjątkiem kiedy ustawa uzależnia wydanie decyzji od konkretnego organu

6. zasada dewolucji  organ prokuratury wyższego stopnia może zawsze przejąć wykonanie czynności należących do zadań organu prokuratury niższego stopnia

ZASADY POZNANIA DOWODOWEGO  dotyczą postępowania dowodowego

1. Zasada prawdy  jest naczelna dyrektywą procesu karnego, nakazującą dokonywanie ustaleń faktycznych, zgodnych z rzeczywistością, wypracowanych procesowo z należytą starannością (odnosi się do wszystkich stadiów postępowania karnego

+ ! ! ! 1  Zasada prawdy materialnej  rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych (art.2 § 2 k.p.k.)  podstawą orzeczenia mogą być wyłącznie okoliczności faktyczne, zgodne z prawdą  z rzeczywistością

+ ! 1  zasada ta odnosi się wyłącznie do ustaleń faktycznych (do dokonywanego w toku procesu stwierdzenia faktów, mających znaczenie dla decyzji procesowej), a nie do procesu interpretacji prawa. Każde rozstrzygnięcie procesowe zostaje wydane na podstawie określonego stanu faktycznego

+ ! 2  nadrzędność  zasada ta jest bezpośrednio związana z celem toczącego się postępowania karnego (z dążeniem do ustalenia prawdy, jako podstawy do rozstrzygnięcia sprawy)

+ ! 3  skierowana jest do sądu i do innych współdziałających z nim organów procesowych

+ ! ! ! 2  PROCES KARNY :

• art. 4 k.p.k.  nakaz bezstronności  organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego

• art. 7 k.p.k.  swoboda w ocenie dowodów  organy postępowania karnego są obowiązane kształtować swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego

• art. 92 k.p.k.  podstawę rozstrzygnięcia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia

• art. 297 § 1 k.p.k.  celem postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo oraz wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie rozmiarów szkody

• art. 313 § 2 k.p.k.  dokładne określenie zarzucanego czynu  postanowienie o przedstawieniu zarzutów musi zawierać : wskazanie podejrzanego (tożsamość, wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i źródła dochodu - art. 213 k.p.k.), dokładne określenie zarzucanego czynu (ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków - art. 332 § 2 k.p.k.) i jego kwalifikacji prawnej

• art. 352 k.p.k.  sąd może z urzędu, a nie tylko na wniosek strony, dopuścić dowód i zarządzić sprowadzenie go na rozprawę  jest to podyktowane koniecznością zagwarantowania, by ewentualna bezczynność stron nie przyczyniła się do ustaleń nieprawdziwych

• art. 339 § 3 pkt. 2 i 4 k.p.k. oraz art. 397 § 1k.p.k.  nie osiągnięcie prawdy w procesie karnym jest sankcjonowane procesowo  sąd ma możliwość umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia lub zwrotu sprawy prokuratorowi do uzupełnienia postępowania przygotowawczego

• art. 438 pkt. 3 k.p.k.  błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za postawę orzeczenia, jeżeli miały wpływ na jego treść, mogą stanowić podstawę uchylenia lub zmiany orzeczenia

+ ! ! ! 3  zasada bezstronności  sąd powinien z jednakową skrupulatnością rozważyć okoliczności przemawiające za i przeciw każdej ze stron. Rozstrzygając sprawę, sąd powinien kierować się wyłącznie materiałem dowodowym uzyskanym w postępowaniu oraz dyrektywami ustawy

• art. 40 - 41 k.p.k.  wyłączenie sędziego :

1. z mocy prawa gdy :

1. sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio

2. jest spokrewniony z uczestnikami postępowania

3. był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy albo występował w charakterze świadka lub biegłego

4. brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony albo prowadził postępowanie przygotowawcze

5. brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie

6. brał udział w wydaniu uchylonego orzeczenia

7. brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw

8. prowadził mediację

2. na wniosek  jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie

2. Zasada bezpośredniości  dyrektywa dokonywania ustaleń faktycznych na podstawie dowodów oryginalnych i pierwotnych - pochodzących z pierwszego źródła

+ ! ! !  zasada ta składa się z 3 węższych dyrektyw :

1. dyrektywa bezpośredniości w znaczeniu formalnym  wszyscy sędziowie powinni bezpośrednio i osobiście zetknąć się ze źródłami i środkami dowodowymi, które mają stanowić podstawę orzekania  organ procesowy musi osobiście wysłuchać oskarżonego, świadków, biegłych, ponadto powinien zapoznać się z dowodami rzeczowymi, odczytać treść dokumentu

2. dyrektywa bezpośredniości w znaczeniu materialnym  sąd powinien opierać swoje ustalenia faktyczne wyłącznie na dowodach pierwotnych

+ ! 1  dowód pierwotny  źródło dowodowe, które miało bezpośredni kontakt z faktem o znaczeniu dowodowym, np. zeznania naocznego świadka lub oryginał dokumentu

+ ! 2  dowód pochodny  jest przeciwieństwem dowodu pierwotnego, np. świadek ze słyszenia, który nie był obecny przy zdarzeniu. Dowody pochodne są dopuszczalne w dwóch sytuacjach : 1). Gdy dowód pierwotny jest nieosiągalny lub zbyt trudny do przeprowadzenia oraz 2.) Gdy zachodzi potrzeba sprawdzenia dowodu pierwotnego za pomocą dowodu pochodnego

3. sąd powinien opierać swoje ustalenia faktyczne wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie  art. 410 k.p.k.  podstawę wyroku może stanowić wyłącznie całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej (sąd może dokonywać ustaleń tylko na podstawie dowodów przeprowadzonych na tym etapie postępowania, do którego dostęp mają strony postępowania)

3. Zasada swobodnej oceny dowodów  jest dyrektywą dokonywania oceny dowodów bez jakiegokolwiek skrępowania i rygorów ustawowych  art. 7 k.p.k.  organy postępowania karnego kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego  poza tym sędzia nie jest krępowany żadnymi regułami dowodowymi

+ ! 1  jest to uzasadniona swobodna ocena dowodów  nie ma tutaj nieograniczonej swobody sędziego  sądzia musi wyjaśnić, w jaki sposób oceniał dowody, dlaczego oparł się na jednych, odrzucając inne oraz dlaczego wyciągnął z nich określone wnioski  to wszystko czyni poprzez uzasadnianie wszystkich orzeczeń i aktów, które powodują przejście do następnego etapu procesu (chyba że ustawa wyraźnie go z tego zwalnia). W szczególności musi uzasadnić :

• postanowienie o wszczęciu / odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego

• postanowienie o umorzeniu, warunkowym umorzeniu lub zawieszeniu postępowania

• postanowienie o przedstawieniu zarzutów (na żądanie podejrzanego)

• akt oskarżenia (w postępowaniu uproszczonym - nie musi)

• wyrok sądu (na wniosek stron - poza kilkoma wyjątkami)

• sąd I instancji musi w uzasadnieniu wyjaśnić  art. 424 k.p.k.  dlaczego oparł się na tych, a nie innych dowodach, i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, a także dlaczego uznał fakt za udowodniony lub za nieudowodniony oraz dlaczego uznał fakt za istotny lub za nieistotny

• konieczna jest ocena każdego dowodu na tle pozostałych dowodów  sąd nie może ustalać faktów sprzecznie z dowodami, którym dał wiarę i zarazem zgodnie z dowodami, którym jej nie dał

+ ! 2  jest to kontrolowana swobodna ocena dowodów  swobodna ocena dowodów jest kontrolowana przez sąd, który rozpoznaje środek odwoławczy  art. 438 k.p.k.  zaskarżone orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli błąd ten mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia

+ ! 3  sąd ocenia dowody po ich przeprowadzeniu, dokonując nie tylko oceny każdego dowodu z osobna, lecz także oceny kompleksowej  oceny aposteriorycznej. Oprócz tego sąd ocenia przydatność zawnioskowanego dowodu lub ewentualność dopuszczenia dowodu z urzędu do udowodnienia danej kwestii  ocena aprioryczna

+ !  oceną aprioryczną jest uznanie sądu :

1. że okoliczność nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia

2. że okoliczność została już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

3. o nieprzydatności dowodu do ustalenia danej okoliczności

4. o tym, że dowodu nie da się przeprowadzić, gdy np. świadek zmarł

+ ! 4  zakaz antycypacji dowodowej  nie można z góry przesądzać o tym, że dany dowód jest nieprawidłowy

ZASADY DYNAMIZMU AKCJI PROCESOWEJ

1. Zasada legalizmu ścigania karnego  odnosi się ona do ścigania przestępstw publicznoskargowych i mówi, że powołany przez ustawę do działania z urzędu organ procesowy jest zobowiązany do wszczęcia i do kontynuowania wszczętego ścigania karnego przestępstwa przy założeniu, że ściganie z urzędu jest prawnie dozwolone i merytorycznie zasadne

+ ! 1  k.p.k. przyjmuje, że istnieje obowiązek podjęcia ściagania bez względu na to, kto jest sprawcą przestępstwa. Wyjątek : ustwodawca wprowadz pewne immunitety (art. 13 k.p.k.)

+ ! 2  uprawdopodobnienie faktu popełnienia przestępswta zobowiązuje organ ściagania do podjęcia i prowadzenia (kontynuowania) akcji ścigania karnego

+ ! 3  zasada legalizmu wiąże wszystkie organy ścigania, przede wszystkim prokuratora, Policję, a także organy Straży Granicznej, UOP, kontroli finansowej oraz inne wyjątkowo uprawnione organy (np. strażnicy leśni - gdy przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów będących własnością SP)

+ ! 4  zasada legalizmu nakłada obowiązek ścigania z chwilą powzięcia wiadomości o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu

+ ! ! ! 1  legalizm ściagania oznacza tutaj istnienie obowiązku ścigania

+ ! ! ! 2  PROCES KARNY :

• art. 10 k.p.k.  organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i do przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia o czyn ścigany z urzędu

2. Zasada oportunizmu ścigania karnego  odnosi się ona do ścigania przestępstw prywatnoskargowych i polega na tym, że prokurator ma prawo ich ścigania, jeżeli uzna, że wymaga tego interes społeczny (art. 60 k.p.k.). Wówczas może wszcząć postępowanie karne lub przyłączyć się do postępowania już wszczętego przez oskarżyciela prywatnego.

+ ! 1  organ procesowy może zaniechać ściagania, mimo że ściganie z urzędu jest prawnie dozwolone i faktycznie zasadne

+ ! 2  oportunizm ścigania oznacza tutaj uprawnienie organów ścigania do uznania niecelowości ścigania, nie obowiązek

+ ! 3  w doktrynie wyróżnia się, w zależności od stopnia sprecyzowania kryteriów uzasadnijących uznanie ścigania za niecelowe :

1. oportunizm nieograniczony

2. oportunizm umiarkowany

a także :

3. oportunizm właściwy  jeżeli rezygnacja ze ścigania karnego następuje ze względu na pozaprawną niecelowość procesu

4. oportunizm niewłaściwy  rezygnacja ze ścigania ze względu na błahość sprawy

+ ! ! ! ! ! ! ! ! ! !  W JEDNYM STADIUM PROCESU KARNEGO MOŻE OBOWIĄZYWAĆ TYLKO JEDNA Z POWYŻSZYCH ZASAD, a ewentualne odstępstwa od danej reguły należy traktować jako wyjątki od zasady legalizmu lub oportunizmu

3. Zasada oficjalności (ścigania z urzędu)  zasada ta obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym (chyba, że ustawa uzależnia to od określonego zezwolenia) i w postępowaniu wykonawczym (postępowanie wszczyna się natychmiast po tym jak stanie się ono wykonalne). Zgodnie z nią organ wszczyna i kontynuuje postępowanie bez względu na jakikolwiek wniosek

+ !  jeżeli w kodeksie nie jest określone, że dane przestępstwo jest ścigane na wniosek oznacza to, że jest ścigane z urzędu

4. Zasada skargowości  zasada ta obowiązuje w postępowaniu głównym, apelacyjnym i kasacyjnym. Zgodnie z nią organ wszczyna i prowadzi postępowanie, ale wyłącznie w wyniku wniesienia skargi przez pokrzywdzonego

+ ! 1  rodzaje skarg :

1. zasadnicze :

• akt oskarżenia

• apelacja

• pozew cywilny

 skargi te inicjują postępowanie

2. etapowe :

• zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczego

• zażalenie na umorzenie postępowania przygotowawczego

• sprzeciw od wyroków : zaocznego i nakazanego

• wniosek o wznowienie postępowania

3. inne  zażalenia incydentalne :

• zażalenie na zatrzymanie

• zażalenie na odmowę udostępnienia akt

5. Zasada kontradyktoryjności  spór równouprawnionych stron przed bezstronnym organem. Typowym procesem o charakterze konrtadyktoryjnym jest proces cywilny. Rozprawa główna ma taki charakter

+ ! 1  główną cechą kontradyktoryjności jest udział stron i jawność rozprawy

+ ! 2  inne cechy :

1. możliwość składania wniosków

2. możliwość składania oświadczeń

3. możliwość składania pytań do świadków

4. możliwość udziału w czynnościach dowodowych

5. możliwość składania odwołań

6. Zasada inkwizycyjności (śledczości)  obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym. Zgodnie z tą zasadą organ działa bez udziału stron

+ ! 1  art. 297  cele procesu przygotowawczego

+ ! 2  art. 299  strony postępowania przygotowawczego

+ ! 3  art. 316  prawo stron do udziału w czynnościach niepowtarzalnych

+ ! 4  art. 317  prawo stron do udziału w innych czynnościach

• ZASADY GWARANCYJNE

1. Zasada prawa do obrony  oskarżony ma prawo bronić swych interesów, tzn., że oskarżonemu przysługuje prawo do obrony oraz prawo do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6 k.p.k.)

+ ! 1  w sensie materialnym  wyraża się we wszystkich czynnościach podejmowanych przez oskarżonego i przez inne organy w celu obrony interesów oskarżonego

+ !  PROCES KARNY  oskarżony w szczególności :

• art. 175 § 1 k.p.k.  ma prawo składać wyjaśnienia, nie ma obowiązku składania wyjaśnień, może taż bez podania powodów odmówić odpowiedzi na pytania lub w ogóle odmówić składania wyjaśnień

• art. 300, 386, 175 k.p.k.  ma prawo odmowy zeznań

• art. 316 k.p.k.  ma prawo być obecnym przy czynnościach dowodowych niepowtarzalnych, chyba że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki

• art. 156 i 157 k.p.k.  ma prawo do udostępnienia mu akt sprawy sądowej i sporządzenia odpisów orzeczeń

• art. 321 k.p.k.  ma prawo do ostatecznego zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego

• ma prawo swobodnego rozporządzania swoim ciałem

+ ! 2  w sensie formalnym  oskarżony ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy jako osoby ustawowo upoważnionej do udzielania pomocy w sprawach karnych (obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego). Obrona :

1. w sensie procesowym  z urzędu

2. w sensie cywilnoprawnym  z wyboru

+ !  PROCES KARNY :

• art. 79 i 80 k.p.k.  obrona obligatoryjna :

• nieletni

• głuchy, niemy lub niewidomy

• zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności

+  jeżeli w toku postępowania biegli stwierdzą jednak poczytalność  obrońca może zostać zwolniony

• gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę

• jeżeli oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub gdy jest pozbawiony wolności (w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji)

+ ! ! ! 1  osoba uprawniona  obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury

+ ! ! ! 2  liczba obrońców  1 oskarżony może posiadać jednocześnie nie więcej niż 3 obrońców

+ ! ! ! 3  liczba oskarżonych  obrońca może bronić kilku oskarżonych jeżeli nie pozostają w sprzeczności ich interesy

2. Zasada domniemania niewinności  zasada wynikająca z konstytucji i z prawa międzynarodowego, zawarta w art. 5 k.p.k., która mówi, że oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem

+ ! 1  wyrok prawomocny  wyrok jest prawomocny gdy :

1. albo wyczerpany został tok odwoławczy

2. albo ktoś się po prostu nie odwołał

 w związku z czym postępowanie się zakończyło i nie ma już możliwości odwołania się, zaskarżenia

+ ! 2  oskarżonego chronią :

1. KK  art. 212  pomównienie (prywatnoskargowe)

2. KC  art. 23 - 24  ochrona dóbr osobistych

+ ! 3  ciężar dowodu  nie spoczywa na oskarżonym  nie musi on nic udowadniać, tylko muszą udowodnić jemu

3. Zasada in dubio pro reo  zgodnie z tą zasadą wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego. Jednocześnie zakazuje ona ustaleń alternatywnych

+ !  ustalenia alternatywne  np. przyjmuje się, że ktoś ukradł albo 1 albo 2 rzecz lub, że ukradł coś tej osobie albo innej ! TAK BYĆ NIE MOŻE !  z ustaleń musi to jasno wynikać

4. Zasada publiczności  zasada kodeksowa i konstytucyjna, jest ona wyrazem prawa każdego do świadomości o przebiegu procesu i wyroku

+ ! 1  rola i skutki upublicznienia :

1. pozytywne :

• upublicznie będzie ułatwiało prowadzenie procesu  może prowdzić do tego, że ktoś kto był świadkiem dowie się o procesie i zgłosi się

• upublicznienie może ułatwiś rehabilitacje uniewinnionego oskarżonego w świetle publicznym

• upublicznienie może zwiększać rzetelność w pracy organów prowdzących proces

2. negatywne  np. przedwczesne osądzenie przez społeczeństwo jeszcze nie skazanego oskarżonego

+ ! 2  jawność rozprawy  z reguły rozprawa jest jawna  ALE  zakaz wstępu na sale rozpraw mają osoby nieletnie i uzbrojone (chyba, że sąd zezwoli małoletniemu lub osobie obowiązanej do noszenia broni na udział) oraz osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu

+ ! 3  wyłączenie jawności :

1. obligatoryjne  niejawna jest rozprawa :

• która dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego

• która dotyczy sprawy o pomówienie lub znieważenie (na wniosek pokrzywdzonego może być jawna)

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby wywołać zakłócenie spokoju publicznego

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby obrażać dobre obyczaje

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby ujawnić okoliczności, które powinny stanowić tajemnicę państwową

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny

2. na wniosek  w części lub w całości na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściaganie

3. fakultatywne  może wyłączyć w części lub w całości, jeżeli choćby 1 z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat

+ ! 4  osoby zaufania  w razie wyłączenia jawności, mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu - po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, posiłkowego, prywatnego i oskarżonego (jeżeli jest kilku oskarżonych lub oskarżycieli - każdy z nich może żądać po 1 osobie

+ ! 5  ogłoszenie wyroku  odbywa się jawnie (w przypadku wyłączenia jawności uzasadnienie wyroku może również nastąpić z wyłączeniem jawności)

5. Zasada kontroli procesu  zasada ta mówi, że wszystkie czynności procesowe i decyzje podlegają kontroli prawnej

+ ! 1  kontrola prawna  jest to (I) badanie zgodności z prawem czynności procesowych i podejmowanie przewidzianych przez prawo działań korygujących oraz (II) badanie zasadności merytorycznej rozstrzygnięć

+ ! 2  3 rodzaje kontroli :

1. judykacyjna :

1. instancyjna (odwołanie się)

• środki zaskarżenia  zwyczajne :

• środki odwoławcze  apelacja i zażalenie

• sprzeciwy  od wyroku zaocznego i od nakazu karnego

• quasi sprzeciwy  np. odwołanie od decyzji przewodniczącego do składu orzekającego  w każdym razie nigdy nie przenoszą do drugiej instancji

• środki zaskarżenia  nadzwyczajne :

• kasacja i wniosek o wznowienie postępowania

2. nadzór prokuratora nad prowadzeniem postępowania

2. społeczna

3. administracyjna (nadzór służbowy)

+ ! + ! + ! + !  ZASADA równouprawnienia stron + ! + ! + ! + !

• PRZESŁANKI PROCESOWE

1. przesłanka procesowa  okoliczność, sytuacja lub stan, od którego rozpoczyna się postępowanie lub który powoduje zakończenie postępowania

2. rodzaje :

1. negatywne  wyłączające proces

2. pozytywne  rozpoczynające proces

+

3. materialne  wiążą się z odpowiedzialnością materialną

• przesłanki uniewinnienia

• przesłanki umorzenia :

• gdy społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

• gdy ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze

• gdy nastąpiło przedawnienie karalności

• abolicja

• immunitety materialne

• karalność w obcym państwie

4. formalne  warunkują sam proces karny :

• powaga rzeczy osądzonej

• zawisłość prawa sporu

• skarga uprawnionego oskarżyciela

• darowanie kary wynikłe z ułaskawienia

• immunitety formalne

• wniosek pokrzywdzonego

• istnienie stron procesowych

• przeszkody wynikające ze stosunków międzynarodowych

3. zbieg przesłanek procesowych negatywnych  Jeżeli mamy do czynienia z 2 lub więcej przesłankami negatywnymi to :

1. gdy mają takie same skutki  wszystkie stanowią 1 podstawę decyzji kończącej postępowanie

2. gdy mamy jedną przesłankę uniewinniającą i jakąś inną przesłankę  wtedy następuje umorzenie

PRZEDMIOT PROCESU KARNEGO

1. Przedmiot procesu  problematyka odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo

2. Powód toczenia się procesu karnego  proces wszczyna się i toczy z powodu uzyskania przez organ procesowy uwiarygodnionej wiadomości o popełnieniu przestępstwa

3. Cel do którego dąży proces  każdy proces dąży do subsumcji czyli przełożenia przepisu na sprawę

4. Odpowiedzialność karna  powinność poniesienia przez konkretną osobę konsekwencji określonych w prawie karnym za konkretne przestępstwo  odpowiedzialonść ta ma 2 podstawy :

1. podstawa faktyczna odpowiedzialności  czyn zarzucony oskarżonemu, który w przypadku potwierdzenia dowodami zasadności zarzutu zostaje przypisany oskarżonemu w wyroku  MUSI tutaj zachodzić tożsamość czynu zarzucanego i przypisanego oskarżonemu  czyn za który oskarżony jest skazany musi być czynem o który został oskarżony (konsekwencją stwierdzenia, że tożsamość nie zachodzi jest umorzenie postępowania)

+ !  tożsamość jest wyłączona, gdy wyjdzie na jaw, że :

• nastąpiła zmiana osoby sprawcy  przestępstwo popełnił ktoś inny

• nastąpiła zmiana dobra prawnego (przedmiotu ochrony)  oskarżony o kradzież spowodował tylko wypadek drogowy

• nastąpiła zmiana osoby pokrzywdzonego i równocześnie wystąpiła jakakolwiek różnica dotyczącamiejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego lub ustawowych znamion czynu  zmiana osoby + dodatkowo jeszcze 1 z ww. różnic

• nie doszło do zmiany osoby pokrzywdzonego, ale ujawniły się wszystkie 4 ww. różnice

• w opisach czynu zachodzą tak istotne różnice, że nie można uznać ich za tożsame

2. podstawa normatywna odpowiedzialności  kwalifikacja prawna zarzucanego czynu  NIE MUSI tutaj zachodzić tożsamość czynu, np. w akcie oskarżenia jest mowa o zabójstwie, a w wyroku o morderstwie (forma kwalifikowana)

CZYNNOŚCI PROCESOWE

1. Zdarzenie procesowe  zmiana w świecie zewnętrznym, która nie ma cech czynności procesowej czyli nie ma cech działania człowieka, ale mimo to wywołuje przewidziane przez prawo skutki procesowe (nie jest zdarzeniem procesowym upływ czasu)

2. Czynność procesowa  zachowanie się uczestnika procesu, które wywołuje skutki przewidziane przez prawo procesowe (polega na działaniu człowieka)

3. Podziały czynności procesowych :

1. ze względu na cel :

• rozpoznawcze (kognicyjne)  służą do zbadania lub rozstrzygnięcia pewnych kwestii w procesie

• wykonawcze (egzekucyjne)  zmierzają do wykonania decyzji zapadłych w procesie

2. ze względu na sposób komunikowania :

• wyraźne (ekspresywne)  ustne komunikowanie się uczestników procesu

• dorozumiane (konkludentne)  są to wadliwe czynności wyraźne, które w przypadku braku zachowania formy wyraźnej będą dopuszczone do procesu, w określonych jednak przypadkach  warunkami niewadliwości czynności konkludentnej, które muszą być spełnione by dana czynność była dopuszczona to : (I) zachowanie się uczestnika procesu w sposób nie budzący wątpliwości musi uzewnętrzniać jego wolę; (II) zachowanie się strony procesu, do której odnosi się konkludentne oświadczenie woli organu procesowego musi wskazywać na to, że tak, a nie inaczej strona zrozumiała zachowanie się organu procesowego; (III) czynności konkludentne nie mogą zastępować decyzji, od których przysługuje środek zaskarżenia, decyzji w przedmiocie środków przymusu lub decyzji przesuwających proces do następnego etapu

3. ze względu na podmiot :

• czynności stron procesowych

• czynności organów procesowych

• czynności innych uczestników procesu

4. ze względu na ich charakter :

C Z Y N N O Ś C I P R O C E S O W E

Oświadczenia procesowe

Czynności realne

Spostrzeżenia

Oświadczenia wiedzy

Oświadczenia woli

Oświadczenia postulujące  np. wnioski dowodowe, prośby, podania

Oświadczenia władcze (imperatywne)  podejmuje je organ procesowy

Decyzje (rozstrzygnięcia)  wiążą wsyzstkich uczestników procesu

Polecenia  wiążą tylko te organy, do których są skierowane

Orzeczenia

Zarządzenia  są to decyzje wydawane w kwestiach mniejszej wagi : w p. przygotowawczym  wydaje prokurator w p. sądowym  wydaje prezes sądu lub przewodniczący

Wyroki

Postanowienia  wydaje się je gdy udtawa nie przewiduje wydania wyroku i nie zezwala na wydanie zarządzenia

Zwyczajne

Nakazowe

+ ! ! ! 2  WYROKI :

• KPK przewiduje wydanie wyroku w przypadku :

• skazania

• uniewinnienia

• umorzenia postępowania przed rozpoczęciem przewodu sądowego

• warunkowego umorzenia

• uchylenia wyroku przez sąd II instancji o raz przez SN rozpatrujący sprawę w wyniku kasacji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji lub umorzenia postępowania

• zmiany wyroku I instancji przez sąd II instancji

• utrzymania w mocy wyroku I instancji zaskarżonego do II instancji przez sąd II instancji

• orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby skazanej prawomocnie wyrokami różnych sądów

• uzasadnienie wyroku  14 dni od dnia przedłożenia wniosku o uzasadnienie (na wniosek strony i na piśmie)

+ 1  wyroki uzasadnia się z urzędu gdy :

• sąd II instancji

• kasacja

• zgłoszono votum separatum (zdanie odrębne)

+ 2  nie uzasadnia się wyroków nakazowych !

+ ! ! ! 3  POSTANOWIENIA :

• postanowienia uzasadnia się zawsze i na piśmie ! Wyjątki !!! :

• postanowienia o przedstawieniu zarzutów uzasadnia tylko na wniosek podejrzanego

• nie wymaga uzasadnienia postanowienia : (I) o dopuszczeniu dowodu; (II) o wszczęciu dochodzenia; (III) o odmowie wszczęcia dochodzenia; (IV) o umorzeniu dochodzenia; (V) o zawieszeniu dochodzenia; (VI) o uwzględnieniu wniosku, któremu 2 strona się nie sprzeciwiła, chyba że orzeczenie takie podlega zaskarżeniu; (VII) postanowienie SN o oddaleniu kasacji jako oczywiści bezzasadnej

4. Niewadliwość czynności procesowych  czynność procesowa jest niewadliwa gdy :

1. jest zgodna z przepisami prawa :

• zachodzą pozytywne przesłanki czynności procesowej

• uczestnik procesu ma zdolność do dokonywania czynności procesowych (nie ma np. ubezwłasnowolniony)

• przestrzegane są warunki modalne czynności procesowej  odbywa się ona w należytej formie, terminie i miejscu, jeżeli ustawa wymaga spełnienia takich warunków

2. istnieje wola uczestników czynności procesowej w przypadku oświadczeń procesowych  niedopuszczalny jest przymus fizyczny

3. nie zachodzą wady woli uczestników czynności procesowej w przypadku oświadczeń procesowych  niedopuszczalny jest przymus psychiczny oraz błąd co do treści oświadczenia woli

4. brak jest warunków w odniesieniu do oświadczeń procesowych  nie może być to czynność pod warunkiem

5. Następstwa naruszania warunków niewadliwości :

1. nieważność czynności procesowej (zlikwidowane 01.07.03 r.)  obecnie jest tylko 1 przypadek nieważności poza KPK  nieważność orzeczeń wydanych w stosunku do osób represjonowanych na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

2. bezskuteczność czynności procesowej  czynność nie wywołuje skutków prawnych, gdyż :

• niedopełniono określonych obowiązków (np. wymuszono zeznania)

• strony nie spełniły przesłanek czynności procesowych (np. przekroczenie terminu zawitego lub brak formy pisemnej, wniesienie kasacji przez osobę nieuprawnioną)

3. niedopuszczalność czynności procesowej  gdy czynność przeprowadza się mimo braku jej ustawowych warunków  zlekceważenie niedopuszczalności czynności prowadzi do powstania przyczyny odwoławczej, a nawet do bezskuteczności czynności

4. wadliwość czynności procesowej  czynność jest wadliwa gdy (I) w toku postępowania popełniono uchybienie, które mogło mieć wpływ na treść tej czynności [error procedendi] lub gdy (II) konkretna decyzja jest obarczona uchybieniem, a nie cała czynność [error decedendi]

+ ! 1  rodzaje wadliwości :

• względna  powoduje takie uchybienie, które organ procesowy bierze pod uwagę tylko wtedy, kiedy strona podniosła je w środku odwoławczym

• bezwzględna  powoduje takie uchybienie, które organ procesowy musi ZAWSZE wziąć pod uwagę, bez względu na to czy strona podniosła je w środku odwoławczym

+ ! 2  dodatkowe zasady :

• 1 czynność wadliwa nie pociąga za sobą wadliwości innych czynności procesowych  tylko ta 1 czynności uznana jest za wadliwą

• wadliwe orzeczenie kończące postępowanie nie oznacza, że czynności dowodowe w nim wykonane są wadliwe  sama konkluzja może być wadliwa, a nie koniecznie dowody, na podstawie których powstała

• wadliwość czynności może wpłynąć na wadliwość orzeczenia

+ ! 3  konwalidacja  usuwanie wad czynności i całego postępowania przed wydaniem orzeczenia kończącego proces, bez użycia następnej instancji czyli środków odwoławczych. Rodzaje konwalidacji :

• z mocy prawa  gdy : (I) zmienia się ustawa; (II) w razie zmiany sytuacji procesowej wskutek upływu czasu; (III) gdy działają inne czynniki, np. uchylenie ubezwłasnowolnienia

• z inicjatywy stron  gdy (I) zostanie złożony wniosek o powtórzenie wadliwie prtzeprowadzonej czynności; (II) następuje korektura uzupełniająca wadliwą czynność prawną (np. gdy brak podpisu - uzupełnia się to)

+ ! 4  konwalidacja jest wyłączona jeżeli powstał stan nieodwracalny

5. bezzasadność czynności procesowej  niezasadność czyli zaprzeczenie zasadności czynności prawnej, np. bezzasadny jest akt oskarżenia, który nie jest poparty żadnymi dowodami

6. Promulgacja decyzji procesowej  jest to umożliwienie w odpowiedniej formie zapoznania się z decyzją przez inne osoby :

1. orzeczenie lub zarządzenie  (I) wydane podczas rozprawy ogłasza się ustnie; (II) wydane poza rozprawą doręcza się prokuratorowi, stronie i osobie, która nie była stroną, którym nie przysługuje środek zaskarżenia, jeżeli nie brali oni udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłoszeniu (uwierzytelniony odpis)

2. wyrok  ogłasza się publicznie na 7 dni w sekretariacie

7. Odwoływalność decyzji procesowych  2 aspekty :

1. odwoływalność wewnętrzna  decyzja procesowa może być całkowicie zmieniona przez organ, który ją wydał zanim zostanie upubliczniona. 2 warunki :

• zgoda większości składu orzekającego

• treści tej decyzji nie zna jeszcze nikt poza składem orzekającym

2. odwoływalność zewnętrzna  decyzja procesowa może być całkowicie zmieniona, już po zapoznaniu się stron procesu z jej treścią, w drodzę wyjątku :

• sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie może uwzgl;ędnić to zażalenie i zmienić wydaną przez siebie decyzję tylko jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym wydal zaskarżone postanowienie

• oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu jego dopuszczeniu przez sąd

• środek zapobiegawczy należy natychmiast uchylić lub zmienić jeżeli ustały przyczyny jego wydania lub powstały przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę

• karę pieniężną należy uchylić, jeżeli ukarany dostatecznie usprawiedliwił swoje niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się

• można odwołać decyzję niekorzystną dla strony, jeżeli 2 strona się temu nie sprzeciwi, chyba że decyzja podlega zaskarżeniu

• zarządzenie zawsze można zmienić, jeżeli straciło rację bytu

8. Odwoływalność oświadczeń stron procesowych  strona nie może odwołać swojego oświadczenia, chyba że zachodzą wyjątki :

1. cofnięcie środka odwoławczego  tutaj jednak też wyjątki :

• oskarżony nie może cofnąć wnisionego na jego korzyść środka odwoławczego jeżeli wnióśł go oskarżyciel publiczny lub gdy zachodzi wypadek obrony obligatoryjnej

• środek odwoławczy wniesiony na korzyść oskarżonego przez inną osobę można cofnąć rtylko za zgodą oskarżonego

2. odstąpienie od oskarżenia

3. cofnięcie powództwa cywilnego

4. cofnięcie wniosku o ściaganie, ale tylko do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej chyba, że chodzi o przestępstwo zgwałcenia

5. cofnięcie sprzeciwu wobec wyroku nakazowego

6. wniesienie apelacji przez oskarżonego od wyroku wydanego w wyniku porozumienia

7. cofnięcie prośby o ułaskawienie

+ ! ! !  odwołanie oświadczenia jest skuteczne tylko wtedy, gdy organ procesowy uzna, że nie ma podtaw do dalszego postępowania na podstwie tego oświadczenia

9. Prawomocność  wyadana decyzja procesowa jest już NIEPODWAŻALNA. Rodzaje prawomocności :

1. formalna  decyzja nie podlega już zaskarżeniu w normalnym toku instancji, czyli za pomocą zwykłych środków zaskarżenia  następuje gdy :

• wyczerpany został tok instancji

• wyrok został wydany w trybie doraźnym w I instancji

• strona zrezygnowała z wniesienia środka odwoławczego od decyzji I instancji lub odwołała (wycofała) takie wniesienie

2. materialna  nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie zakończonego ! WYJĄTEK : przekazanie skazanego przez obce państwo do wykonania wyroku w Polsce

+ ! ! !  Litis pendentio  zawisłość prawna sporu  sytuacja, gdy w danej sprawie toczy się już postępowanie, więc nie można wszcząć drugiego

10. Terminy  2 definicje :

1. termin to okres czasu, w którym należy dokonać stosownej czynności procesowej

2. termin to określony punkt czasowy, w którym czynność procesowa ma być wykonana

+ ! ! ! 1  podział terminów :

Według upływu czasu		Według następstw niezachowania terminów			Według sposobu określenia			Według charakteru terminów
Minimalne  muszą upłynąć, aby czynność mogła być dokonana	Maksymalne  takie, w których należy wykonać czynność do momentu upływu zakreślonego czasu	Zawite	Prekluzyjne	Instrukcyjne	określane kalendarzowo	Określane zależnie od stanu zaawanso - wania proceu	Blankietowo - "na dalszy okres czasu"	Cywilnopra -wne	Karnomaterialne  określone w rozdziale 11 KK

+ ! ! ! 2  terminy zawite  czynność dokonana po ich upływie jest bezskuteczna. Są to głównie terminy do (I) wnoszenia środków zaskarżenia lub (II) sporządzenia uzasadnienia wyroku. Mogą być przywrócone przez sąd lub prokuratora tylko, gdy zaistniała sytuacja niezależna od stron. Terminy zawite dotyczą tylko stron. Wniosek o przywrócenie terminu  7 dni od ustania przeszkody przy wykonaniu czynności

+ ! ! ! 3  terminy prekluzyjne  czynność dokonana po ich upływie jest bezskuteczna. Nie można ich przywrócić. Dotyczą stron procesowych i organów procesowych. Np. 7 dni  orzeczenie wydania wyroku

+ ! ! ! 4  terminy instrukcyjne  Nie wywołują bezskuteczności czynności dokonanej po ich upływie i wiążą tylko organy procesowe. Np. 14 dni  uzasadnienie wyroku

+ ! ! ! 4  terminy cywilnoprawne  (I) roszczenie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie [1 rok] oraz (II) sciągnięcie zasądzonych kosztów procesu [3 lata]

DOWODY

1. Prawo dowodowe  ogół norm regulujących zbieranie, utrwalanie i wykorzystywanie dowodów w procesie

2. Postępowanie dowodowe  przebieg procesowy, w czasie którego są zbierane, utrwalane, przeprowadzane i oceniane dowody

3. Źródło dowodu  osoba lub rzecz, od której pochodzi dowód (środek dowodowy), np. ruchomość, nieruchomość, części zwłok, zwierzęta

4. Środek dowodowy  nośnik informacji o fakcie, który ma zostać udowodniony, np. zeznania, wyjaśnienia, cechy charakterystyczne rzeczy

ŹRÓDŁO DOWODOWE	ŚRODEK DOWODOWY	CZYNNOŚĆ DOWODOWA
Oskarżony	Wyjaśnienie	Przesłuchanie
Świadek	Zeznania	Przesłuchanie
Biegły	Opinia	Odczytanie

5. Przedmiot dowodu  fakt, który podlega udowodnieniu. Podział faktów :

1. fakt główny  fakt, którego stwierdzenie jest głownym celem całego postępowania dowodowego

2. fakt dowodowy (poszlaka)  fakt, z którego istnienia lub nieistnienia można wyciągać wnioski czy zaistniał fakt główny czy nie

6. Czynności dowodowe  są to te czynności, które polegają na poszukiwaniu, ujawnieniu lub kontroli dowodów. Ich podstawowym celem jest dostarczenie materiału potrzebnego do dokonania ustaleń faktycznych (czyli faktu głównego)

7. Klasyfikacja dowodów :

1. ze względu na liczbę źródeł dowodu oddalających fakt udowadniany od źródła dowodu :

• pierwotne  źródło dowodowe, które miało bezpośredni kontakt z faktem o znaczeniu dowodowym, np. zeznania naocznego świadka lub oryginał dokumentu

• pochodne   jest przeciwieństwem dowodu pierwotnego, np. świadek ze słyszenia, który nie był obecny przy zdarzeniu

2. ze względu na charakter źródła dowodu :

• osobowe  pochodzą od osoby i są związane z nią

• rzeczowe  wszystkie inne (szeroko rozumiane pojęcie rzeczy)

3. ze względu na zawartość treści intelektualnej w dowodzie :

• pojęciowe  ktoś musiał pomyśleć, wyjaśnić coś itp.

• zmysłowe  poznanie za pomocą zmysłów, np. oględziny

4. ze względu na genezę źródła dowodu :

• przypadkowe  źródła o charakterze naturalnym, których nikt nie musiał tworzyć

• z przeznaczenia  stworzone na potrzeby procesu

5. ze względu na formalizm dowodu :

• ścisłe  te dowody, które muszą zostać przeprowadzone zgodnie z przepisami prawa dowodowego (bez odstępstw)

• swobodne  nie formalne, wszelkie dowody które nie są utrwalone w formie protokołu, nie są oparte o konkretne przepisy

6. ze względu na przedmiot dowodu :

• bezpośrednie  te dowody, które dotyczą bezpośrednio faktu głównego

• pośrednie (poszlakowe)  te dowody, które dotyczą faktu dowodowego

8. Surogaty udowodnienia  fakty, które przyjmuje się za bezsporne i które nie wymagają udowodnienia

1. notoryjność  posiadanie bezspornej wiedzy o pewnych faktach przez organ procesowy i strony :

• powszechna  wiedza nieograniczonej liczby osób o pewnych faktach

• urzędowa (sądowa)  wiedza, którą organ procesowy posiada z urzędu, uzyskana dzięki jego działalności urzędowej

2. oczywistość  fakty, o których zakłada się, że przeciętnie wykształcony i rozumny człowiek uważa je za oczywiste

3. uprawodopodobnienie  nie oznacza, że tego rodzaju faktu nie trzeba będzie udowodnić  trzeba będzie ! ale później... w tym momencie postępowania wystarczy uprawdopodobnienie

4. domniemanie  osąd o wysokim prawdopodobieństwie jakiegoś faktu, wysnuty z innych faktów nie budzących wątpliwości

• faktyczne

• prawne  (I) wzruszalne i (II) niewzruszalne

9. Wprowadzenie dowodów do procesu  w postępowaniu dowodowym wszelkie dowody przeprowadza się na wniosek : stron, pozwanego lub z urzędu. Wniosek dowodowy składa się ustnie lub na piśmie, musi on zawierać określenie źródła dowodu (imię i nazwisko świadka) oraz tezę dowodu (fakty, które mają być udowodnione). Wniosek może zostać oddalony gdy :

1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne

2. dowodu nie da się przeprowadzić

3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczność

4. okoliczność nie ma znaczenia dla sprawy lub jest już udowodniona

5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania

+ !  oddalenie wniosku  w formie postanowienia z uzasadnieniem

10. Zakazy dowodowe  normy prawne które zabraniają przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub wprowadzające ograniczenia w uzyskiwaniu dowodów :

ZAKAZY DOWODOWE	BEZWARUNKOWE	WARUNKOWE
Zakaz dowodzenia za pomocą określonych faktów	ponowne dowodzenie przestępstwa już osądzonego ponowne dowodzenie prawa lub stosunku prawnego wbrew konstytutywnemu orzeczeniu innego sądu przeprowadzanie dowodu z zeznań świadka, który skorzystał z prawa odmowy zeznań lub został zwolniony z obowiązku ich złożenia na swój wniosek dowodem nie może być przebieg narady sędziowskiej i sposób głosowania sędziów	Tajemnice : państwowa  może zwolnić specjalny organ w postępowaniu sądowym lub przygotowawczym służbowa  może zwolnić sąd w postępowaniu sądowym i prokuratura w przygotowawczym zawodowa : I grupa  może zwolnić jw. II grupa  adwokat, notariusz, radca, lekarz  może zwolnić tylko sąd w obydwu postępowaniach II grupa  dziennikarz  może zwolnić jw.
Zakaz dowodzenia za pomocą określonych dowodów	nie wolno przesłuchiwać jako świadka obrońcy lub adwokata, który dowiedział się o fakcie udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę nie wolno przesłuchiwać duchownego co do faktu, o którym dowiedział się podczas spowiedzi zakaz powoływania pewnych kategorii osób jako biegłych nie może stnowić dowodu złożone wobec biegłego lub lekarza oświadczenie oskarżonego o popełnionym czynie tajemnica psychiatryczna inna niż lekarska	zakaz przesłuchiwania świadka, który skorzystał z możliwości odmowy zeznań  jeśli jest osobą najbliższą nie musi zeznawać osoba pozostająca w szczególnie bliskim stosunku osobistym z oskarżonym, która na swój wniosek została zwolniona z tego obowiązku świadek może nie odpowiedzieć na pytanie jeśli mogłoby to narazić osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność karną
Zakaz dowodzenia określonymi metodami	nie mogą być dowodami np.: zeznania złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi (pod groźbą itp.) przy zastosowaniu hipnozy, narkomanii, poligrafu - zakazane !	zakaz zastępowania wyjaśnień treścią pism, zapisków urzędowych

ŚRODKI PRZYMUSU

1. Środek przymusu  pewna czynność organów procesowych, która zmierza do wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych lub zapewnienia prawidłowego toku procesu. Polegają one na zastosowaniu przymusu lub groźby jego zastosowania.

2. Dyrektywy związane ze stosowaniem środków przymusu :

1. można je stosować tylko w przypadkach określonych w KPK

2. musi zachodzić niezbędna potrzeba

3. minimalizacji skutków  dyrektywa aby skutki dla zdrowia, życia, majątku itp. były jak najmniej dotkliwe

3. Podział środków przymusu :

Zapobiegawcze

Zatrzymanie procesowe

Zabezpieczenie majątkowe

List gończy

List żelazny

Kary porządkowe

izolacyjne  tyczasowe aresztowanie

Nieizolacyjne

Kara pieniężna

Zatrzymanie i doprowadzenie

aresztowanie

obciążenie kosztami

Poręczenie

dozór policji

określone nakazy i zakazy zachowania

zakaz opuszczania kraju

Majątkowe

niemajątkowe

społeczne

indywidualne

4. Zatrzymanie :

1. zatrzymanie obywatelskie (ujęcie)  każdy może ująć osobę (I) przyłapaną na gorącym uczynku przestępstwa lub (II) uciekającą bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, pod warunkiem że zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości  należy ją wtedy niezwłocznie oddać w ręce policji. W razie stawiania oporu przez osobę zatrzymywaną dopuszczalne jest zastosowanie siły fizycznej w stopniu nie przekraczającym potrzeb jej zatrzymania

2. zatrzymanie właściwe  krótkotrwałe pozbawienie wolności celem zastosowania środka zapobiegawczego lub celem doprowadzenia podejrzanego bądź oskarżonego do organu procesowego  dokonuje Policja lub inny organ ścigania karnego. Ze względu na cel możemy wyróżnić :

• procesowe  dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego

• porządkowe  dla ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego  stosowane wobec osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia

• penitencjarne  wobec osób pozbawionych wolności, które na podstawie odpowiedniego zezwolenia (przepustki) opuściły areszt śledczy lub zakład karny i w wyznaczonym termnie do niego nie powróciły

• administracyjne  doprowadzenie osoby do dyspozycji określonego organu

+ ! 1  przesłanki  (I) materialna  uzasadnione przypuszczenie (nie podejrzenie), że osoba podejrzana popełniła przestępstwo; (II) formalne  (1) obawa ucieczki; (2) obawa ukrycia się; (3) obawa zatarcia śladów; (4) niemożność ustalenia tożsamości osoby podejrzanej

	Zatrzymanie policyjne	Zatrzymanie celem przymusowego doprowadzenia	Zatrzymanie niestawiającego się oskarżonego, podejrzanego (nieusprawiedliwone)	Zatrzymanie i doprowadzenie niestawiającego się świadka
Organ uprawniony	Policja, ABW, Straż Graniczna	Prokurator	Sąd, Prokuratura, Policja	Sąd, Prokurator
Organ ropatrujący zażalenie	Sąd	Sąd	Sąd	Sąd

+ ! 2  Obowiązki Policji w związku z zatrzymaniem :

• (1) obowiązek poinformowania zatrzymanego o zarzucie i jego prawach

• (2) obowiązek wysłuchania zatrzymanego

• (3) obowiązek umożliwienia zatrzymanemu, na jego żądanie, kontaktu z adwokatem i rozmowy z nim

• (4) obowiązek powiadomienia osób najbliższych o zatrzymaniu na żądanie zatrzymanego

• (5) obowiązek sporządzenia protokołu z zatrzymania i wysłuchania zatrzymanego

• (6) obowiązek powiadomienia prokuratora o zatrzymaniu

• (7) obowiązek zebrania danych, które umożliwią wystąpienie o tymczasowe aresztowanie

• (8) obowiązek wystąpienia z wnioskiem do prokuratora aby ten złożył wniosek do sądu o tymczasowe aresztowanie

• (9) obowiązek przekazania do sądu zażalenia zatrzymanego na zatrzymanie (jeśli zostało złożone)  może zostać złożone w ciągu 7 dni od zatrzymania (organowi zatrzymującemu) lub po zwolnieniu (można wtedy bezpośrednio do sądu). W zażaleniu zatrzymany może domagać się zbadania zatrzymania pod względem : (I) zasadności zatrzymania (okoliczności faktyczne, proporcjonalność); (II) legalności zatrzymania (zgodność z prawem); (III) prawidłowości zatrzymania (sposób wykonania, warunki)

• (10) obowiązek zwolnienia zatrzymanego jeśli w ciągu 48 h od zatrzymania nie zostaną zebrane niezbędne dane do złożenia wniosku o tymczasowe aresztowanie  termin ten obowiązuje organy inne niż sąd

• (11) obowiązek zwolnienia gdy zwolnienie nakaże prokurator lub sąd

• (12) obowiązek zwolnienia gdy w ciągu 24 h od złożenia wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania sąd nie podejmie tego wniosku  termin ten obowiązuje sąd

+ ! 3  nie jest możliwe ponowne zatrzymanie tej samej osoby na podstawie tych samych faktów (trzeba zebrać nowe dowody)

+ ! 4  zatrzymanie w toku postępowania przygotowawczego osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa podlega zaliczeniu na poczet orzeczonej kary

5. List żelazny  porozumienie pomiędzy właściwym miejscowo sądem okręgowym a oskarżonym przebywającym za granicą, na mocy którego oskarżony zobowiązuje się, że stawi się do sądu lub prokuratora w oznaczonym terminie i będzie przestrzegać określonych w ustawie warunków, w zamian za co będzie odpowiadał z wolnej stopy aż do prawomocnego ukończenia postępowania

• PRZEBIEG PROCESU KARNEGO

• Postępowanie przygotowawcze

1. Formy postępowania przygotowawczego  (I) śledztwo lub (II) dochodzenie, ewentualnie (III) czynności niecierpiące zwłoki

2. Cele postępowania przygotowawczego :

1. ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo

2. wykrycie i w razie potrzeby potrzeby ujęcie sprawcy

3. zebranie danych o podejrzanym

4. wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody

5. zebranie, zabezpieczenie i niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu

3. Strony w postępowaniu przygotowawczym :

1. pokrzywdzony  pokrzywdzony ma status strony w postępowaniu przygotowawczym niezależnie od tego, czy bierze w nim aktywny udział czy też zachowuje się biernie

2. podejrzany  jako strona ma zagwarantowane materialne (podejmowanie czynności procesowych w celu ochrony swoich interesów w procesie) oraz formalne (możliwość korzystania z pomocy obrońcy) prawo do obrony

3. osoby nie będące stronami  osoba fizyczna, instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, niebędąca pokorzywdzonym, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie

4. Porządek czynności :

1. fazy poprzedzające  formalne wszczęcie postępowania poprzedza postępowanie sprawdzające albo dochodzenie wstępne

2. postępowanie przygotowawcze w sprawie (in rem)  faza ta rozpoczyna się z chwilą wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia bądź z chwilą „faktycznego” wszczęcia dochodzenia wstępnego i trwa do momentu wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub przesłuchania w charakterze podejrzanego

3. postępowanie przygotowawcze przeciwko podejrzanemu (in personam)  toczy się ono czasem od pierwszej chwili, gdy jest znana osoba podejrzanego i gdy od początku ta osoba jest traktowana jak podejrzany. Zazwyczaj jednak upływa trochę czasu od wydania postanowienia o wszczęciu. Postępowanie in personam jest poświęcone poszukiwaniu, zbieraniu i utrwalaniu dowodów, a więc tym wszystkim czynnościom dowodowym, które pozwalają na ustalenie, kto jest sprawcą przestępstwa

4. przedstawienie zarzutów  granicą pomiędzy in rem a in personam jest przedstawienie zarzutów. Odbywa się ono, gdy dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostateczne podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba. Na przedstawienie zarzutów składają się m.in. następujące czynności :

• sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów

• niezwłoczne ogłoszenie jego treści podejrzanemu

• przesłuchanie podejrzanego, chyba że ogłoszenie tego postanowienia lub przesłuchanie go jest niemożliwe bo podejrzany się ukrywa lub nie ma go w kraju

• pouczenie go o jego uprawnieniach i obowiązkach

• dodatkowo !  jeżeli zażąda ustnego podania podstaw zarzutu oraz ich uzasadnienia na piśmie

+ ! 1  od takiej procedury przedstawienia zarzutów można odstąpić w dochodzeniu wstępnym  MIANOWICIE  w dochodzeniu wstępnym można zanim sporządzi się i ogłosi podejrzanemu postanowienie o przedstawieniu zarzutów przesłuchać go ale tylko w wypadku : (I) niecierpiącym zwłoki (II) gdy nie dokonanie przesłuchania mogłoby spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa, (III) gdy zebrane dowody uzasadniają podejrzenie, że czyn popełniła właśnie ta osoba, a tylko brak czasu uniemożliwia zachowania procedury

+ ! 2  w toku śledztwa lub dochodzenia może powstać potrzeba modyfikacji zarzutu przedstawionego podejrzanemu, gdy okaże się, że : (I) należy mu zarzucić czyn nieobjęty poprzednim postanowieniem o przedstawieniu zarzutów; (II) należy mu zarzucić czyn w zmienionej w istotny sposób postaci; (III) czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu

 modyfikacja polega na niezwłocznym wydaniu w śledztwie nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów i ogłoszeniu go podejrzanemu i potem przesłuchaniu go lub tylko na ponownym przesłuchaniu w dochodzeniu co do treści nowego albo zmodyfikowanego zarzutu

5. mediacja (skazanie bez rozprawy)  w toku postępowania przygotowawczego, a niekiedy już na samym jego początku możliwe jest konsensualne zakończenie procesu. Mediacja polega na skłanianiu przez bezstronnego mediatora stron do dobrowolnego rozwiązania konfliktu i uregulowania jego następstw w drodze porozumienia stron. Skierowanie przez prokuratora prowadzącego dochodzenie sprawy do mediacji może nastąpić z inicjatywy lub za zgodą stron. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż 1 m-ąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego. Porozumienie takie staje się prawnie skuteczne dopiero w postępowaniu sądowym, gdy sąd przyjmie je za podstawę swojego orzeczenia. Skazanie bez rozprawy jest możliwe jeżeli :

• oskarżyciel wystąpił w akcie oskarżenia z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego

• przestępstwo jest zagrożone karą nie przekraczającą 10 lat pozbawienia wolności

• okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

• postawa oskarżonego wskazuje na to, że cele postępowania zostaną osiągnięte

• sąd uzna, że zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku

6. zakończenie postępowania przygotowawczego  oprócz skazania bez rozprawy, są to :

• wniesienie aktu oskarżenia od sądu  w ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo wydaje postanowienie o umorzeniu, zawieszeniu lub o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia. UWAGA 1 !  jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany termin ten wynosi 7 dni (terminy instrukcyjne). UWAGA 2 !  forma pisemna. UWAGA 3 !  akt oskarżenia powinien zwierać przede wszystkim : (I) przedstawienie osoby oskarżonego (dane); (II) dokładne określenie zarzucanego czynu; (III) wskazanie kwalifikacji prawnej czynu; (IV) uzasadnienie  przytoczenie faktów i dowodów, na których oskarżenie się opiera

• umorzenie postępowania przygotowawczego  postanowienie o umorzeniu wydaje się, jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a do tego jeszcze nie ustalono, że oskarżony dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności i że istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających oraz gdy brak jest podstaw do skierowania wniosku o warunkowe umorzenie. Termin 14 dni

+ !  umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw (tzw. dochodzenie / postępowanie rejestrowe)  polega na tym, że jeżeli dane uzyskane w toku dochodzenia wstępnego lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia "właściwego" nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych  to można wydać właśnie takie postanowienie i po takim umorzeniu policja ma prowadzić czynności już nie procesowe, ale operacyjno-rozpoznawcze, mające na celu wykrycie sprawcy i uzyskanie dowodów (jest ono możliwe tylko w przypadku dochodzenia)

• wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania  jeżeli są spełnione przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania  prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie

• wniosek do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających  jeżeli w toku śledztwa lub dochodzenia zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a dodatkowo jeszcze istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających  to prokutaror, po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie takich środków

7. zawieszenie postępowania przygotowawczego  nie jest ono trwałym zakończeniem postępowania, a dochodzi do niego, gdy zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności gdy nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. UWAGA !  postępowanie zawiesza się wtedy na czas trwania przeszkody i tylko na ten czas !

1. Postępowanie sprawdzające  samo zawidomienie o przestępstwie może stanowić podstawę wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, gdy wskazane w nim fakty i dowody wskazują na uzasadnione podejrzenie, że zostało popełnione przestępstwo. ALE !  jeżeli istnieją wątpliwości co do tego  można wtedy sprawdzić zawarte w zawiadomieniu fakty w ramach właśnie postępowania sprawdzającego

• cel  prowadzi się je po to by ustalić czy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, czyli czy można wszcząć śledztwo lub dochodzenie czy też należy wszczęcia odmówić

• polega na tym, że można : (I) zażądać od składającego zawiadomnienie uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu albo (II) przesłuchać w charakterze świadka zawiadamiającego i (III) dokonać sprawdzenia faktów wskazujących na popełnienie przestępstwa.

• UWAGA !  regułą jest, że nie przeprowadza się tutaj czynności procesowych, a jedynie dokumentuje się wszystko notatkami służbowymi, których nie będzie można potem wykorzystać w postępowaniu sądowym jako dowód. Wyjątkiem od tej reguły jest zezwolenie na : (1) przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie; (2) przyjęcie ustnego wniosku o ściaganie; (3) przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej o przestępstwie

• zakończenie  albo wydaje się postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia albo postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia

• okres postępowania sprawdzającego  liczy się go od otrzymania zawiadomienia o przestępstwie do wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo odmowy wszczęcia, a wynosi on 30 dni (termin instrukcyjny)

2. Dochodzenie wstępne (tzw. w niezbędnym zakresie) :

• organy prowadzące dochodzenie wstępne  może je prowadzić Policja oraz inne organy o uprawnieniach policyjnych, w zakresie ich właściwości określonej ustawowo

• zakres spraw objętych dochodzeniem wstępnym  można je prowadzić, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, nawet jeżeli śledztwo byłoby obowiązkowe, ale musi się ono mieścić w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub znieszczeniem

• na czym polega?  polega na tym, że policja może przeprowadzić w niezbędnym zakresie pewne czynności procesowe, po których dokonaniu wydaje się postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo o umorzeniu dochodzenia

• okres trwania dochodzenia wstępnego  dochodzenie wstępne może trwać tylko 5 dni od dnia 1 czynności  UWAGA !  wszystkie czynności dowodowe podjęte przez policję po upływie tych 5 dni będą uważane za prawnie bezskuteczne

3. Dochodzenie :

• organy prowadzące dochodzenie  (I) policja jest ona klasycznym organem dochodzenia (prowadzi znakomitą większość dochodzeń); (II) prokurator  jeżeli przejmuje sprawę na zasadzie dewolucji do osobistego prowadzenia; (III) inne organy  w sprawach ich dotyczących

• zakres spraw objętych dochodzeniem  dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego : (I) zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozb.wol., z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa lub szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 zł (z wyłączeniem wielu przestępstw z powodu większej zawiłości); (II) przestępstwa bójki i pobicia z użyciem niebezpiecznego narzędzia oraz przestępstwa ograbienia zwłok; (III) przestępstwa kradzieży z włamaniem, oszóstwa i wymuszenia okupu oraz kwalifikowanej postaci zaboru pojazdu w celu krótkotrwałego użycia  jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 zł

• wyłączenie możliwości prowadzenia dochodzenia  dochodzenia nie wolno prowadzić (czyli prowadzi się wtedy śledztwo)  (I) w stosunku do podejrzanego pozbawionego wolności (wystarczy by pozbawienie wolności istniało w pewnym fragmencie dochodzenia), chyba że zastosowano zatrzymanie lub tymaczasowe aresztowanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem; (II) jeżeli podejrzany jest nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy lub jeżeli zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności

• okres trawania dochodzenia  dochodzenie należy ukończyć w ciągu 2 m-cy. Prokurator nadzorujący może ten okres przedłużyć do 3 m-cy. UWAGA !  w razie niezakończenia dochodzenia w ciągu tego przedłużonego okresu  postępowanie przygotowawacze prowadzi się dalej, ale już w formie śledztwa !

• redukcja formalizmu dochodzenia  dochodzenie jest w stosunku do śledztwa poważnie uproszczone  (I) nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów; (II) nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia; (III) nie jest wymagane wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany [wystarcza rozpoczęcie przesłuchania osoby podejrzanej od powiadomienia jej o treści zarzutu]; (IV) akt oskarżenia może sporządzić lub inny organ prowadzący dochodzenie; (V) akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia (skrócony akt oskarżenia)

+ !  dochodzenie zapiskowe  też uproszczona wersja  w zwyczajnej formie protokołu trzeba utrwalić jedynie przesłuchanie podejrzanego i pokrzywdzonego oraz czynności, których nie będzie można powtórzyć, reszta  wystarczy utrwalić tylko najbardziej istotne oświadczenia osób biorących udział w czynności

4. Śledztwo  (I) prokuratorskie; (II) policyjne :

• organy prowadzące śledztwo  (I) policja  jeżeli nie prowadzi go prokurator (podstawowy organ prowadzący śledztwo); (I) prokurator  (1) gdy osobą podejrzaną o przestępstwo jest określony funkcjonariusz państwa lub (2) o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku wykonywaniem czynności służbowych oraz (3) w sprawach o zabójstwo; (III) organy określone w przepisach szczególnych  w zakresie właściwości tych organów

• śledztwo obligatoryjne  prowadzi się je w sprawach o : (I) zbrodnie; (II) występki, należące do właściwości sądu okręgowego; (III) występki, gdy osobą podejrzaną jest określony funkcjonariusz państwowy; (IV) występki, w których nie prowadzi się dochodzenia; (V) obligatoryjnie wszczyna się śledztwo w wypadku, gdy dochodzenie nie zostanie zakończone w ciągu 3 m-cy; (VI) o zbrodnie nazistowskie i komunistyczne

• śledztwo fakultatywne  może toczyć się w sparwach o inne występki, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy

• okres trwania śledztwa  śledztwo powinno zostać ukończone w ciągu 3 m-cy, ALE !  w uzasadnionych przypadkach okres ten może ulec przedłużeniu przez prokuratora nadzorującego śledztwo (gdy śledztwo prowadzi policja) lub prokuratora nadrzędnego (gdy prowadzi śledztwo osobiście prokurator) na dalszy czas oznaczony nie dłuższy niż 1 rok. Dodatkowo prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym może w szczególnie uzasadnionych wypadkach przedłużyć śledztwo na dalszy okres oznaczony

• Postępowanie główne

1. Porządek czynności:

1. wniesienie aktu oskarżenia

2. postępowanie przejściowe  ta faza postępowania głównego polega na :

• wstępnej kontroli oskarżenia  kontrola (I) formalna  sprawdzenie, czy akt oskrażenia spełnia wymogi formalne (ewentualne braki w tym akcie mogą powodować komlikacje w dalszym postępowaniu)  jeżeli są braki formalne - zwrot oskarżycielowi w celu ich uzypełnienia (7 dni); (II) kontrola merytoryczna aktu oskarżenia  badanie merytorycznej zasadności oskarżenia  znaczenie ma tutaj jedynie wynik negatywny tej kontroli, gdyż zamyka on oskarżeniu drogę do rozprawy sądowej, ponieważ nie zostało ono w tak wysokim stopniu uprawdopodobnione, aby mogło być podstawą do przeprowadzenia rozprawy (celem jest zapobierzenie oskarżeniu oczywiście bezzasadnemu)  umorzenie w przypadku bezzasadności

• orzekaniu poza rozprawą o odpowiedzialności karnej lub środkach zabezpieczających  chodzi tutaj tylko o pozytywne orzeczenie, gdyż negatywne, w postaci postanowień o umorzeniu zapadają w ramach kontroli merytorycznej. Polega to na tym, że sąd już na posiedzeniu, bez rozprawy rozpatruje kwestie odpowiedzialności karnej (skazanie bez rozprawy) lub orzeczenia środków zabezpieczających (gdy prokurator złoży stosowny wniosek)

• załatwianiu spraw incydentalnych i wniosków dowodowych  niektóre kwestie incydentalne (np. kwestia wyłączenia sędziego) rozpatruje sąd przy okazji kontroli merytorycznej oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia jest OK  oskarżony może w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia składać wnioski dowodowe oraz pisemnie odpowiedzieć na akt oskarżenia

• przygotowaniu organizacyjnym rozprawy głównej  rozprawę należy wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki (opóźnienia w tym zakresie mogą być uzasadnione wyłącznie przyczynami procesowymi np. ukrywanie się oskarżonego)

3. rozprawa główna :

• rola przewodniczącego  przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem (kierownictwo formalne) oraz podejmuje czynności zmierzające do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, dążąc do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej (kierownictwo materialne)

+ ! 1  policja sesyjna  sprawuje ją przewodniczący  polega ona na wydawaniu zarządzeń niezbędnych do utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku, m.in. wydaje on zarządzenie o wydaleniu z sali osoby znajdującej się w stanie nie licującym z powagą sądu; może on także upomnieć oskarżonego zachowującego się w sposób zakłócający porządek rozprawy, a następnie wydalić go w przypadku gdy upomnienie okaże się bezskuteczne

+ ! 2  szersze jednak uprawnienia w tym zakresie przysługują sądowi  może on wydalić osobę biorącą udział w sprawie; wydalić publiczność?; ukarać winnego karą porządkową (grzywną lub karą pozb.wol.)

• obecność na rozprawie :

• oskarżonego  jego obecność na rozprawie głównej jest obowiązkowa (nie musi w niej aktywnie uczestniczyć, ale musi być obecny). Ustawa dopuszcza prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego w : (I) postępowaniu uproszczonym; (II) w sprawie o wydanie wyroku łącznego; (III) można kontynuować : (1) w przypadku wydalenia na pewien czas z sali; (2) gdy oskarżony po złożeniu wyjaśnień opuścił salę rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego; (3) gdy nie stawił się on na rozprawę z powodu zawinionej niezdolności; (4) gdy oświadcza, że nie weźmie udziału rozprawie; (5) gdy uniemożliwia doprowadzenie się na rozprawę; (6) gdy nie stawia się bez usprawiedliwienia

+ !  nie jest możliwe prowadzenie rozprawy w postępowaniu zwyczajnym pod nieobecność oskarżonego, który ją usprawiedliwił  usprawiedliwione niestawiennictwo powoduje odroczenie rozprawy

• prokuratora  w zasadzie jego udział jest obowiązkowy na rozprawie w sprawach o przestępstwa ściagane z urzędu  wyjątek stanowi postępowanie uproszczone

• powoda cywilnego  jego niestawiennictwo nie stanowi przeszkody do prowadzenia rozprawy

• świadka  jego niestawiennictwo nie musi skutkować odroczeniem rozprawy

• biegłego  jego niestawiennictwo w zasadzie uzasadnia odroczenie rozprawy

• pokrzywdzonego  ma on prawo wziąć udział w rozprawie jeżeli się stawi, jeżeli nie to rybka !

• etapy rozprawy głównej :

• rozpoczęcie rozprawy  rozpoczyna rozprawę wywołanie sprawy (polega ono na głośnym oznajmieniu w sali rozpraw i przed nią, że będzie rozpoznawanie określona sprawa). Po wywołaniu sprawy następuje sprawdzenie czy wszyscy się stawili

• przewód sądowy  jest to jawne i ustne zapoznanie się sądu z meritum sprawy. (I) Rozpoczyna się on odczytaniem przez prokuratora aktu oskarżenia; (II) drugim etapem jest składanie przez oskarżonego wyjaśnień oraz przesłuchanie oskarżonego; (III) następnie następuje dalsze postępowanie dowodowe; (IV) w toku przewodu sądowego dochodzi często do przerwy lub odroczenia rozprawy [przerwa oznacza, że po jej ustaniu rozprawa będzie się toczyć dalej; może każdorazowo trwać max 35 dni, a po przekroczeniu tego okresu zamienia się z mocy prawa w odroczenie. Odroczenie oznacza, że rozprawa toczyć się będzie w nowym terminie od początku]

• przemówienia stron  po zamknięciu przewodu sądowego przewodniczący zobowiązany jest udzielić głosu stronom, ich przedstawicielom oraz w miarę potrzeby przedstawicielowi społecznemu

• wyrokowanie  jest ono tajne (przewodniczący może nawet uznać obecność protokolanta za zbędną). Przebieg narady objęty jest tajemnicą również po zakończeniu wyrokowania. Etapy : (I) narada nad wyrokiem; (II) głosowanie  orzeczenie zapada zawsze większością głosów (w przypadku zdań podzielonych  zdanie najmniej korzystne przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego [czyli po środku], aż do uzyskania większości; tak samo wygląda to w wypadku gdy nie uzyska się większości głosów co do kary np. 1 daje 6 lat, 2 - 18 lat, a 3 - 10 lat  dostanie 10) + przegłosowany członek składu orzekającego może zgłosić zdanie odrębne, które w przypadku sędziego musi zostać uzasadnione; (III) sporządzenie wyroku  na piśmie przez przewodniczącego, podpisują go wszyscy; (IV) promulgacja wyroku  ogłoszenie wyroku

4. czynności końcowe postępowania głównego

2. Jawność rozprawy  z reguły rozprawa jest jawna  ALE  zakaz wstępu na sale rozpraw mają osoby nieletnie i uzbrojone (chyba, że sąd zezwoli małoletniemu lub osobie obowiązanej do noszenia broni na udział) oraz osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu. Jeżeli chodzi o ogłoszenie wyroku  odbywa się ono zawsze jawnie (w przypadku wyłączenia jawności uzasadnienie wyroku może również nastąpić z wyłączeniem jawności)

+ ! 1  wyłączenie jawności :

• obligatoryjne  niejawna jest rozprawa :

• która dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego

• która dotyczy sprawy o pomówienie lub znieważenie (na wniosek pokrzywdzonego może być jawna)

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby wywołać zakłócenie spokoju publicznego

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby obrażać dobre obyczaje

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby ujawnić okoliczności, które powinny stanowić tajemnicę państwową

• w części lub w całości  jeżeli jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny

• na wniosek  w części lub w całości na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściaganie

• fakultatywne  może wyłączyć w części lub w całości, jeżeli choćby 1 z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat

+ ! 2  udział innych osób (osoby zaufania)  w razie wyłączenia jawności, mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu - po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, posiłkowego, prywatnego i oskarżonego (jeżeli jest kilku oskarżonych lub oskarżycieli - każdy z nich może żądać po 1 osobie

• Postępowanie apelacyjne

1. Podstawowe pojęcia:

1. środek odwoławczy  apelacja i zażalenie

2. zarzuty odwoławcze  twierdzenia strony o uchybieniach popełnionych przez sąd I instancji

3. przyczyna odwoławcza  uchybienie, które stwierdzone przez organ odwoławczy powoduje określone następstwa procesowe w stosunku do zaskarżonego orzeczenia

• względne  takie uchybienie, które organ procesowy bierze pod uwagę tylko wtedy, kiedy strona podniosła je w środku odwoławczym i tylko wtedy wywołuje ono następstwa procesowe [są to: (I) obraza przepisów prawa materialnego (error iuris); (II) obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia (error in procedendo); (III) błąd w ustaleniach faktycznych (error facti); (IV) rażąca niewspółmierność kary lub niesłuszne zastosowanie albo niezastosowanie środka zabezieczającego lub innego środka (error in puniendo); (V) ujawnienie nowych faktów i dowodów po wydaniu orzeczenia, ale przed jego uprawomocnieniem; (VI) zaniedbanie dokumentacji procesu]

• bezwzględne  takie uchybienie, które organ procesowy musi ZAWSZE wziąć pod uwagę, bez względu na to czy strona podniosła je w środku odwoławczym i takie uchybienie zawsze wywołuje następstwa procesowe [są to m.in. : (I) rażąca niesprawiedliwość orzeczenia powodująca jego zmianę na korzyść oskarżonego; (II) błędna kwalifikacja prawna czynu]

4. kierunek środka odwoławczego  jest to stosunek środka odwoławczego do interesu prawnego oskarżonego (środek odwoławczy na korzyść lub niekorzyść oskarżonego)

• tylko na korzyść  oskarżony, obrońca i przedstawiciel ustawowy

• tylko na niekorzyść  powód cywilny, oskarżyciel posiłkowy lub prywatny

• na korzyść i na niekorzyść  TYLKO i wyłącznie oskarżyciel publiczny !!!

5. gravamen  istotą gravamen jest domniemanie, że zaskarżona decyzja jest niekorzystna dla skarżącego  odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom

6. zakaz reformationis in peius  zakaz pogaoszania sytuacji oskarżonego w procesie, gdy oskarżenia nie zaskarżono na niekorzyść, a zaskarżono na korzyść oskarżonego  jeśli środek odwoławczy wniesie się na korzyść oskrażonego to jego sytuacja nie ulegnie pogorszeniu (np. obostrzenie kary jest niemożliwe)  zakaz ten obowiązuje w postępowaniu przed sądem (I) odwoławczym i (II) I instancji w razie przekazania sprawy do ponownego rozpozania

2. Porządek czynności  4 etapy :

1. czynności sądu I instancji  w terminie zawitym 14 dni od doręczenia odpisu wyroku z uzasdnieniem strona może wnieść apelację do sądu I instancji, następnie po sprawdzeniu czy wszystko git, prezes sądu I instancji przedstawia akta sądowi odwoławczemu

2. przygotowanie do rozprawy apelacyjnej  jeszcze raz sprawdza się czy wszystko jest OK.

3. rozprawa apelacyjna  takie same pozfazy co przy rozprawie sądowej

4. czynności końcowe  przede wszystkim obowiązkowe sporządzenie uzasadnienia wyroku w terminie instrukcyjnym 14 dni

3. Rozstrzygnięcia sądu odwoławczego  sąd odwoławczy :

1. utrzymuje wyrok w mocy

2. orzeka reforamatoryjnie, czyli  (I) zmienia wyrok lub (II) poprawia błędna kwalifikację prawną czynu, w pozostałym zakresie utrzymując w mocy zaskarżony wyrok

3. orzeka kastoryjnie, czyli  uchyla wyrok w części lub w całości i : (I) umarza postępowanie lub (II) przekazuje sprawę sądowy pierwszej instancji do ponownego rozpoznania

• Zażalenie

1. Zażalenie  jest to środek odwoławczy, który inicjuje postępowanie zażaleniowe, czyli inną niż postępowanie apelacyjne, odmianę postępowania odwoławczego, którego celem jest kontorla odwoławcza innych niż wyroki decyzji procesowych, niektórych czynności niebędących dezyjami lub bezczynności organów postępowania

DECYZJE PROCESOWE PODLEGAJĄCE ZASKARŻENIU ZAŻALENIEM
Postanowienia sądu i prokuratora zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stawnowi inaczej	Postanowienia sądu co do środka zabezpieczającego	Postanowienia sądu, prokuratora i prowadzącego śledztwo lub dochodzenie w wypadkach przewidzianych w ustawie	Zarządzenia w wypadkach przewidzianych w ustawie na zasadzie wyjątku	Zachowania organów procesowych niebędące decyzjami
				czynności w postępowaniu przygotowawczym  stronom i osobom niebędącym stronami (jeśli zachodzi gravemen) zatrzymanie  zatrzymanemu bezczynność organów postępowania przygotowawczego

2. Dwuinstancyjność potępowania zażaleniowego  zażalenie na decyzje procesową wnosi się zawsze do organu, który wydał zaskarżoną decyzję (tak jak przy apelacji). Termin  7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia to od daty doręczenia

3. Względna dewolutywność  w przeciwieństwie do apelacji zażalenie jest w większości przypadków środkiem odwoławczym względnie dewolutywnym  organ, który wydał zaskarżoną decyzję, może ją sam naprawić i w ten sposób już na samym początku zakończyć postępowanie zażaleniowe. UWAGA !  bezwzględna dewolutywność  zachodzi, jeżeli skład sądu I instancji, który miałby uwzględnić decyzję, uległ zmianie

+ !  w innych wypadkach organ I instancji przekazuje niezwłocznie zażalenie organowi powołanemu do rozpoznania zażalenia

4. Zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia (odwrotnie niż w postępowaniu apelacyjnym)  wyjątki o tej reguły:

1. obligatoryjne wstrzymanie wykonania  gdy ustawa je z góry zapowiada (złożenie zażalenia na postanowienie sądu o aresztowaniu świadka, biegłego, specjalisty lub tłumacza jako karyt porządkowej)

2. fakultatywne wstrzymanie wykonania  gdy sąd lub prokurator, który wadał zaskarżoną decyzję lub sąd albo prokurator powołany do rozpoznania zażalenia uznał, że należy wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji (odmowa wstrzymania nie wymaga jednak uzasadnienia)

5. Organy rozpoznające zażalenia :

SĄD				PROKURATOR nadrzędny	PROKURATOR sprawujący nadzór nad postępowaniem przygotowawczym
w stosunku do postanowień sądowych i zarządzeń prezesa		w stosunku do niektórych postanowień prokuratora, określonych w ustawie	na zatrzymanie osoby podejżanej	w stosunku do postanowień wydanych przez prokuratora, chyba że w ustawa powierza rozpoznanie sądowi	w stosunku do postanowień wydanych przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeśli nie jest nim prokurator
 generalnie  chodzi tu o sąd II instancji w sensie organizacyjno - ustrojowym, np. okręgowy w stosunku do rejonowego	 wyjątkowo  może to być instancja pozioma (inny skład tego samego sądu)

• Postępowanie wykonawcze

1. Porządek czynności :

1. czynności wstępne  należy do nich przede wszystkim przekazanie wyroku do wykonania  w tym celu sąd przesyła odpis wyroku lub wyciąg z niego ze wzmianką o wykonalności odpowiedniemu organowi procesowemu lub zakładowi powołanemu do wykonania orzeczeń. Następnie w przypadku kar majątkowych, kary ogr.wol., pozb.wol., organ wykonujący wzywa skazanego do dobrowolnego zgłoszenia się

2. właściwe wykonanie

3. czynności końcowe

• Postępowania korekcyjne po uprawomocnieniu się orzeczenia sądowego

1. Kasacja zwyczajna :

1. może być wniesiona tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe

2. dostępność  jest ona dostępna dla wszystkich stron procesowych. Dostępność dla stron jest jednak uzależniona od spełnienia pewnych warunków :

• warunku wyczerpania toku instancji  kasację może wnieść każda strona, jeżeli wcześniej zaskarżyła orzeczenie I instancji

• warunku gravamen

• warunku przymusu adwokacko-radcowskiego  kasacja nie pochodząca od prokuratora, Prokuratora Generalnego lub RPO, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym

• warunku dotrzymania terminów  najpierw (I) strona powinna zgłosić w sądzie odwoławczym, który wydał orzeczenie, wniosek o doręczenie tego rzeczenia, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia orzeczenia; (II) od daty tego doręczenia stronie biegnie następnie termin zawity 30 dni na złożenie środka zaskarżenia

• warunku uiszczenia opłaty od kasacji

3. podstawy kasacji  kasacja może być wniesiona tylko w razie zaistnienia : (I) bezwzględnej podstawy kasacyjnej czyli bezwzględnej przyczyny odwoławczej lub (II) względnej postawy kasacyjnej czyli innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. UWAGA !!!  czyli kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary

4. niedopuszczalność kasacji  kasacja jest niedopuszczalna od razu :

• w stosunku do tego samego oskarżonego od tego samego orzeczenia po raz 2 wniesiona przez tą samą stronę

• od orzeczenia SN zapadłego w następstwie rozpozania kasacji (byłaby to wtedy tzw. superkasacja)

2. Kasacja nadzwyczajna :

1. kasacje nadzwyczajną można wnieść od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie

2. dostępność  kasację taką mogą wnieść tylko 2 organy państwowe : (I) Prokurator Generalny i (II) RPO  nie przysługuje ona stronom procesowym

3. Wznowienie postępowania sądowego  w przeciwieństwie do kasacji wznowienie jest środkiem zmierzającym do usunięcia uchybień w dużym stopniu niezależnych od sądu

1. wznowienie postępowania na wniosek  wznawia się na wniosek postępowania, gdy zachodzi któraś z następujących przyczyn :

• propter crimina  jeżeli w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia

• propter noviter producta  gdy po wydaniu orzeczenia ujawnia się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi

• propter decreta (tylko na korzyść oskarżonego)  (I) jeżeli w wyniku orzeczenia TK stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia (II) gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez RP

• propter desererelitatem  w przypadku wycofania się z porozumienia  czyli gdy skazany, do którego zastosowano przepisy o świadku koronnym, nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji

2. wznowienie z urzędu  gdy zachodzi bezwzględan przyczyna odwoławcza

4. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego  podejmuje się postępowanie obligatoryjnie i fakultatywnie. Postępowanie w sprawie podjęcia toczy się przed sądem I instancji właściwym do ropoznania sprawy, (1) na wniosek oskarżyciela, pokrzywdzonego lub kuratora sądowego albo (2) z urzędu

1. obligatoryjnie  jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany

2. fakultatywnie  (I) jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił przestępstwo, uchyla się od dozoru, wykonania orzeczonego obowiązku lub środka karnego albo (II) gdy sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnil w ty czasie przestępstwo

+ ! 1  warunkowo umorzonego postępowania karnego nie można podjąć przed upływem okresu próby (1-2 lata) + dodatkowo okresu 6 m-cy

+ ! 2  po podjęciu sprawa toczy się od nowa

• Postępowania następcze po uprawomocnieniu się orzeczenia

1. Postępowanie ułaskawieniowe:

1. prawo łaski  prawo łaski stosuje wyłącznie Prezydent RP. Może on skorzystać z prawa łaski w każdej sprawie o przestępstwo lub wykroczenie, również jeszcze przed prawomocnym skazaniem

2. generalne zasady :

• bezwzględnie nie stosuje się prawa łaski do osób skazanych przez Trybunał Stanu

• rozpoznając prośbę o ułaskawienie sąd w szczególności ma na względzie : (I) zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, (II) rozmiary wykonanej już kary, (III) stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, (IV) naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem

• ułaskawienie może polegać na całkowitym lub częściowym darowaniu albo złagodzeniu kary lub karnoprawnych skutków skazania lub rygorów kary

3. rodzaje postępowania ułaskawieniowego  2 rodzaje :

• postępowanie na podstawie prośby o ułaskawienie  postępowanie to rozpoczyna się z chwilą złożenia prośby o ułaskawienie przez samego skazanego, osobę uprawnioną do składania środków odwoławczych na jego korzyść lub jego najbliższych uprawnionych do tego

+ ! 1  bez względu na to do kogo ta prośba została skierowana, przesyła się ją do sądu, który wydał wyrok w I instancji  sąd ten powinien rozpoznać prośbę w ciągu 2 m-cy od otrzymania

+ ! 2  jeżeli prośbę o ułaskawienie sąd zaopiniował pozytywnie  Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi RP prośbę o ułaskawienie

• postępowanie z urzędu  postępowanie z inicjatywy Prezydenta lub Prokuratora Generalnego

2. Postępowanie w sprawie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie:

1. przesłanki odszkodowania za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie poniesioną krzywdę w wyniku skazania :

• przysługują one oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji :

• został uniewinniony

• został skazany na karę łagodniejszą

• w stosunku, do którego umorzono postępowanie wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu

+ ! 1  odszkodowanie oraz zadośćuczynienie przysługują również w razie oczywiście niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania

+ ! 2  szkoda musi wynikać z faktu wykonania przynajmniej w części kary, środka zabezpieczającego lub pozbawienia wolności skutkiem tymczasowego aresztowania lub zatrzymania

2. odpowiedzialność regresowa  w razie naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za krzywdę SP ma roszczenie regresowe w stosunku do osób, które swym bezprawnym działaniem spowodowały niesłuszne skazanie, oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie np. w stosunku do sędziego, który zastosował tymczasowe aresztowanie mimo braku jakichkolwiek podstaw do jego zastosowania

3. uprawnieni do żądania odszkodowania  przede wszystkim ten, kto został niesłusznie skazany, tymczasowo aresztowany lub zatrzymany, a w przypadku jego śmierci ten kto wskutek tego wszystkiego utracił :

• należne mu od zmarłego utrzymanie z mocy ustawy

• stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie  jeżeli względy słuszności za tym przemawiają

4. przedawnienie roszczeń  z upływem 1 roku

5. właściwość sądu :

• w sprawach o niesłuszne skazanie  sąd okręgowy, w którego okręgu wydano orzeczenie

• w sprawach o oczywiści niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie  sąd okręgowy, w którego okręgu nastąpiło zwolnienie z tymczasowego aresztu lub zwolnienie zatrzymanego

---