GŁÓWNYM CELEM ET-jest poszukiwanie przy zastosowaniu metod naukowych efektywności działań.

PRZEDMIOTEM ET- jest całokształt zagadnień natury tech., ekonomicznej, finansowej, prawnej organizacyjnej, technologicznej związanej z funkcjonowaniem podmiotów gospodarczych(przedsiębiorstw tr.) bądź też znajdujących wyraz w polityce tr. państwa.

Przedmiotem jej jest całokształt zagadnień związ z funkcjonowaniem podmiotów transp na szczeblu przedsiębiorstw (skala mikro) oraz na szczeblu państwa (skala makro).

ZAD. ET- jest to co jest opłacalne i efektywne, jakie zad. należy podejmować aby to zwiększyć.

EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA- stosowana gdy dokonujemy ocen w skali makroek. w odniesieniu do tr. miarą jest korzyść społeczna.

- wyrazem korzyści funkcji tr. są :

- funkcje gosp. narod

- rozwój wymiany gosp miedzynarodowej i

narodowej.

- rozwój turystyki

- przeciw wagą są koszty tr. np.:

- zajętość terenu pod infrastrukturę tr.

- wypadki

- zanieczyszczenie środowiska

EKON. TR. - zaliczana do dyscyplin ekonomicznych nauk stosowanych zajmująca się badaniem zjawisk oraz prawidłowości ekonomicznych występujących w poszczególnych działach i gałęziach gospodarki i w poszczególnych dziedzinach gospodarki człowieka.

(zajmuje się analizą stanu bieżącego oraz kierowaniem działalnością sektora transportu w ujęciu praktyki gosp czyli poszukiwanie rozwiązań o charakterze utylitarnym.)

TRANSPORT

- w ujęciu strukturalnym - jeden z sektorów gosp narodowej zajmujący się przemieszczaniem dóbr rzeczowych (ładunków) oraz osób (pasażerów)

- w ujęciu czynnościowym (funkcjonalnym) - przemieszczanie ład (pokonywanie przestrzeni) przy zast środków transportu (taboru) oraz czynności dodatkowych (załadunek, przeładunek, wyładunek, spedycja) lub w przypadku przemieszczania osób - odprawa biletów, usługi gastronomiczne w pojazdach itp.

WYZNACZNIKI PROCESU TR.:

• Ładunek wraz z określającymi go parametrami znajdującymi wyraz w podatności transportowej ładunku

Podatność transportowa ładunku to stopień odporności ładunku na realizację procesu, zdolność przystosowania ładunku do przemieszczania. Wyróżniamy podatność

• naturalna - określana przez

cechy biol i naturalne

• techniczna - określana przez decydują

masę i kształt (gabaryty ład) o wyborze

• ekonomiczna - stosunek środka

kosztów transportu do transportu

wartości ładunku

• Środek transportu - wybór gałęzi transportu i jego typu

• Punkty nadania i odbioru ładunku

• Organizacja transportu - czyli przebieg procesu przemieszczenia

PROCESY TR DZIELIMY NA:

• proste (proces przewozowy) - tr jest realizowany

przy użyciu jednego środka tr i ma charakter bezpośredni (realizowany bez zmiany środka tr)

Najczęściej realizowane w tr drogowym.

Jest to proces trójelementowy

Naład

przewóz

wyład

• złożone - składa się z więcej niż jednego procesu przewozowego, ma charakter przerywany, często występuje składowanie przejściowe; realizacja jest najczęściej przy udziale dwóch środków transportu

samochodowy

dowóz do pkt kolejowego

załad unek

Przew óz

wył adu nek

Składowanie przejściowe

kolejowy

przewóz zasadniczy

zał

Przew

wył

samochodowy

dowóz do klienta

magazyn rozdzielczy

zał

przew

wył

• kombinowane - usiłuje się łączyć zalety różnych środków transp aby max uprościć proces przewozowy:

• transp pojemnikowy (kontenerowy) -

wymaga posiadania kontenerów, specyficznych śr tr i urządzeń do wył i zał kontenerów. Zał i wył odbywa się u dużych klientów.

• cały środek trans przemieszczany jest na inny środek transp

Mówimy o przewozach

Bimodalnych - przy użyciu 2 rodz śr tr

Multimodalnych - > niż 2 sr tr

SYSTEM TR -całokształt pr tr

PODZIAL SYST TR

wg przedmiotu tr

- osobowy(pas)

- towarowy

wg gałęzi transportu.

- lądowy (drogowy, szynowy, rurociągowy)

- powietrzny

- wodny (żegluga śródlądowa, żegluga

morska(przybrzeżna, dalekomorska))

WŁAŚCIWOŚCI WYBORU SR TR PRZEZ KLIENTA

I. dostępność do danego rodzaju tr (usytuowanie,

gęstość sieci, lokalizacja)

II. cechy techniczno-eksploatacyjne śr tr

dostosowanie ich do podatności tr ładunków, bądź

też do wymagań pas

III. cechy usługi tr

- czas kursu

- częstotliwość kursowania

- regularność

- bezpieczeństwo

- cena usługi tr

ZALETY I WADY TR

I. tr sam i drogowy

ZALETY:

- gęstość dróg

- wysoka opłacalność

- komplementarność- uzupełnia tr kolejowy i lotniczy

- elastyczność dostosowania do potrzeb klienta, - - dostosowanie technik przemieszczania do

potrzeb rynku,

- konkurencyjność czasowa,

- względy bezpieczeństwa,

WADY:

- przewozy na dalekie odległości są kosztowne

- ograniczona pojemność -przy tr masowym

- najwyższe koszty społeczne i operacyjne

II. transp kolejowy -

ZALETY:

- niskie koszty przy przewozach na dalekie

odległości

- szybkość ruchu

- regularność kursowania,

- niskie koszty społeczne,

- niskie zużycie energii

WADY:

- wysokie koszty budowy i utrzymania

infrastruktury

- ograniczona elastyczność w trans dom - dom

III. transp lotniczy

ZALETA:

- wysoka prędkość

- krótki czas dostawy,

WADY:

- duża zależność od warunków metrologicznych

- ograniczona dostępność,

- wysokie ceny usług

IV. tr śródlądowy

WADY:

- wysoka podatność przewozowa

- duże koszty budowy sztucznych dróg

- wysokie koszty utrzymania

- ograniczona dostępność,

- sezonowość usług,

- długi czas tr,

- nieregularność połączeń

ZALETY:

- naturalna infrastruktura

- niski koszt przemieszczania

V. tr morski

ZALETY:

- naturalna infrastruktura

- dostęp do morza,

- niski koszt

WADA:

- duży czas przemieszczania,

VI. tr rurociągowy

WADY:

- ograniczony rodzaj ładunków

- ograniczony zasięg działania

FUNKCJE TR

• czynnik rozwoju gospodarczego kraju

• udział transportu w tworzeniu PGB

• transp jako czynnik lokalizacji produkcji

• transp jako czynnik wymiany międzynarodowej

• zabezp obronności kraju, rozwój turystyki, rekreacji

• wzrost życia społecznego

UDZIAŁ TR W FUNKCJONOWANIU GOSP NARODOWEJ

Wyróżniamy 4 fazy cyklu:

PRODUKCJA - wytwarzanie dóbr materialnych i usług produkcyjnych. Posiadają one określoną wartość użytkową. Przeznaczone do wymiany więc są towarami.

PODZIAŁ - dokonywanie podziału wytworzonych dóbr pomiędzy różne podmioty w zależności od ich potrzeb oraz siły nabywczej

WYMIANA - między producentami a konsumentami. Dystrybucja wytworzonych produktów i dotarcie do konsumentów.

KONSUMPCJA - zaspokajanie określonych potrzeb w efekcie nabycia określonych produktów.

WARTOŚĆ - współtworzona w skutek zużywania produkcji. Dzięki używaniu czynników wytwórczych następuje ich zatrzymanie i tworzy się wartość.

WARTOŚĆ UŻYTKOWA tego produktu - zdolność do zaspokojenia określonych potrzeb.

DZIAŁALNOŚĆ NIEPRODUKCYJNA - oświata, służba zdrowia, administracja - nie mają wpływu na dochód.

PRODUKT GLOBALNY BRUTTO - określany jako suma wartości dóbr materialnych oraz usług produkcyjnych wytworzonych dzięki zaangażowanych czynników wytwórczych zlokalizowanych na terenie danego kraju niezależnie, kto jest ich właścicielem. Szacowany w skali roku.

DOCHÓD NARODOWY - stanowi część produktu globalnego, która pozostaje po odliczeniu środków produkcji na jego wytworzenie (kosztów materialnych jego uzyskania). Jest to produkt globalny netto.

AMORTYZACJA- koszty zużycia produktów trwałych. (to mierniki syntetyczne)

(prod glob i dochód narod to podstawowe mierniki)

PRODUKT GLOBALNY ULEGA PODZIALOWI - podlega on rozdysponowaniu na gospodarstwa domowe lub przedsiębiorstwa gospodarcze. O podziale decyduje:

- środki kapitałowe i możliwości finansowe decydują w jakim stopniu uczestniczymy w podziale produktu.

- chęć nabycia (zaistnienie potrzeby)

WYTWORZENIE DÓBR PRODUKCYJNYCH -

- gdy produkty służą zaspokajaniu potrzeb przedsiębiorstw.

WYTWORZENIE DÓBR KONSUMPCYJNYCH - gdy produkty służą zaspokajaniu potrzeb gospodarstw domowych.

PODAŻ USŁUG TR - świadczą firmy, które zajmują się świadczeniem takich usług.

POPYT POTENCJALNY - chęć zapotrzebowania na określonego rodzaju produkty nie mająca pokrycia w posiadanych zasobach finansowych.

POPYT EFEKTYWNY - może być zrealizowany dzięki posiadanym zasobom kapitałowym. Gdy są określone działania w zakresie nabycia określonych produktów.

Podaż, popyt, ceny - kategorie od siebie zależne.

ŹRÓDŁA GENEROWANIA POTRZEB TR.

• inne miejsce lokalizacji surowców niż miejsce ich przetwarzania

• rozwój wymiany międzynarodowej

• rozmieszczenie rynków zbytu

• organizacja dystrybucji

• kooperacja produkcyjna

• utrzymywanie więzi społecznych

• zabezp obronności kraju

• zabezp administracji państwowej

• ochrona zdrowia

Nową wartość tworzoną dzięki zaangażowaniu transp w procesie wytwarzania jest byt przestrzenny dóbr materialnych lub osób.

Transp kształtuje wartość użytkową produktu. Koszty transp powiększają koszt wytworzenia i dystrybucji produktów (dóbr materialnych)

W przypadku ruchu pasażerskiego wzrasta koszt osiągnięcia celu podróży.

Transp jest również konsumentem, nie tylko środkiem wyk. przy produkcji.

PRODUKCJA - zaopatrzenie materiałowo-techniczne ,po części zbyt.

- wielkość przewozu możliwa do wykonania w konkretnych warunkach eksploatacyjnych przedsiębiorstwa.

WYMIANA - nieodłączny czynnik zbytu wytworzonych produktów.

DO DZIAŁALNOŚCI PRODUKCYJNEJ zaliczana jest działalność firm transp mająca charakter zarobkowy, a także transp własny firm produkcyjnych.

DO DZIALALNOŚCI NIEPRODUKCYJNEJ zalicza się motoryzację indywidualną, która stanowi koszt funkcjonowania gospodarstw domowych.

POTRZEBA TRANSPORTOWA - zgłaszane przez gosp narodową lub gosp domowe (społeczeństwo) zainteresowanie dokonaniem przemieszczania osób i ładunków w określonym czasie, oczekiwanej relacji przewozowej i przy zachowaniu wymaganych standardów jakościowych usług.

Potrzeby transp zgłaszane na rynku transp tworzą stronę popytową.

Sposób traktowania potrzeb jest zależny od ch-ru rynku. Decyduje o tym wzajemna relacja, może być typu:

- popyt > podaż - rynek sprzedawcy

- podaż > popyt - rynek konsumenta

- popyt = podaż - rynek równoważny

Cenowa elastyczność popytu.

PODAŻ - kształtowana przez firmy transportowe. Ma wymiar ilościowy i jakościowy.

POTENCJAŁ TR FIRMY - określany jako moc produkcyjna tr. Max praca przewozowa, którą można teoretycznie wykonać w jednostce czasu. Określa zasoby firmy oraz ich wykorzystanie.

Zakłada się:

• pełne wykorzystanie ładowności

• brak pustych przebiegów

• 100% wykorzystania czasu pracy.

ZDOLNOŚĆ TR - wielkość produkcji tr możliwej do wykonania w konkretnych warunkach eksploatacyjnych.

PODST ŹRÓDŁA GENEROWANIA POTRZEB:

Strefa produkcyjna - powstaje produkt globalny i konsumpcja

Strefa poza produkcyjna - powstaje tylko konsumpcja

NEGATYWNE SKUTKI DZIALANIA TR określa się w znacznej części jako koszty społeczne transp. Są to koszty (skutki) związane z budową i utrzymaniem infrastruktury transportu:

• zajętość terenu - uniemożliwienie wykorzystania tych gruntów pod inny rodzaj działalności gospodarczej

• zjawisko kongestii związane z zagęszczaniem ruchu na drogach komunikacyjnych

• zagrożenia ekologiczne - zanieczyszczenie wód, gleb, hałas, wibracje

• wypadki w transporcie

• utylizacja odpadów transportowych.

Przypisywanie kosztów konkretnym ich sprawom zwane jest internalizacją kosztów społecznych transportu. Dotyczy zwłaszcza transp kolejowego i drogowego.

MIERNIKI PRODUKCJI TR:

• naturalne

• proste - określone wielkości przewozów np. tony, jednostki ładunkowe, kilometry

• złożone - tonokilometry, pasażerokilometry

• wartościowe - wyrażone w jednostkach pięniężnych, wielkość przychodów ze sprzedaży usług transportowych.

RACHUNEK EKONOMICZNY -pozwala ocenić proponowane rozwiązanie, generuje opłacalne korzyści, służy ocenie działań już dokonanych.

Koszty transportu:

Dla przedsiębiorstw transp są to ich koszty własne.

Dla użytkowników transp są to koszty zaspokojenia potrzeb transportowych.

W skali makro z punktu widzenia gospodarki są to koszty społeczne transportu.

Aby móc oszacować te koszty, potrzebna jest ich ewidecja.

Na koszty społ. transportu składają się:

• koszty budowy i eksploatacji infrastruktury

• koszty kongestii - straty czasu, personelu, taboru spowodowane pojawieniem się dodatkowych pojazdów. Następuje zwiększone zużycie paliwa może powodować zakłócenia funkcjonowania linii produkcyjnej (w systemie „just in time”)

• koszty zewnętrzne i ich pochodzenie związane z wypadkowością, zajętością terenu.

Koszt jest kategorią finansowo - ekonomiczną wyrażającą koszty pracy żywej (koszty osobowe) lub pracy uprzedmiotowionej.

Nakład to wielkość zużycia czynników wytwórczych określanych w jednostkach naturalnych.

Koszty transportu wartość nakładów poniesiona w związku ze świadczeniem usług transportowych.

Społeczne koszty transportu to koszty szacowane w skali makroekonomicznej niezbędne do zrealizowania określonej produkcji transportowej (wszystkie nakłady - powstałe w przedsiębiorstwie oraz w otoczeniu). Składają się:

• zanieczyszczenia

• oddziaływanie na efekt termiczny

• koszty kongestii

• koszty zajętości terenu

• koszty infrastruktury

Koszty własne produkcji transportowej - koszty oszacowane na poziomie jednostki gospodarczej ponoszone bezpośrednio przez przedsiębiorstwo transportowe

W koszty własne wchodzą również

• składki ubezpieczeń

• podatki

• odsetki

• ary umowne

• odszkodowania

Koszty są przedmiotem ewidencji i kalkulacji

Ewidencja kosztów jest pierwotnym źródłem informacji a kosztach przedsiębiorstwa.

Rachunek wyników pozwala ustalić wynik funkcjonowania przedsiębiorstwa przez porównanie przychodu i kosztów.

Płynność finansowa jest to zdolność do regulowania bieżących zobowiązań

Wydatek - ma charakter jednorazowy i odnosi się do określenia transakcji finansowej związanej z odpływem pieniądza z przedsiębiorstwa.

Koszt - nie zawsze oznacza odpływ pieniądza np. zakup środka trwałego oraz ewidencjonowanie jego kosztów eksploatacji.

Koszty własne dzielą się na:

• całkowite - globalne nakłady przedsiębiorstwa związane z działalnością produkcyjną

• przeciętne (jednostkowe) - przypadające na określony rodzaj usługi, koszt dodatkowej jednostki produkcji

• krańcowe (marginalne) - stosunek ilościowy przyrostu kosztów całkowitych do przyrostu produkcji.

Koszty całkowite oraz wielkość produkcji służą do wyznaczania kosztów jednostkowych

Na koszt krańcowy składają się tylko koszty zmienne więc jest on mniejszy od kosztu przeciętnego.

Koszty stałe są częścią kosztów, które w pewnych granicach wielkości produkcji nie ulegają zmianie przy zmianie wielkości produkcji transportowej.

Koszty zmienne - zmieniają się wskutek zmian wielkości produkcji.

Koszty amortyzacji są stałym elementem kosztów

Elementy kosztów stałych:

-ubezpieczenia

-koszty zarządzania firmą

-koszty zabezpieczenia (straż przemysłowa)

-koszt jednostkowy maleje jeśli przy niezmiennych kosztach stałych następuje wzrost wielkości produkcji.

Układy ewidencji kosztów:

Układy strukturalne kosztów:

• rodzajowy - zestawienie kosztów wg rodzaju czynników produkcji zużywanych w trakcie procesu produkcji usług transportowych. Ma charakter obligatoryjny (ustawa o rachunkowości)

• amortyzacja środków trwałych - koszty zużycia środków trwałych

• koszty zużycia surowców

• zużycie energii

• koszty osobowe (wynagrodzenie)

• usługi obce

• czynsze, dzierżawy

• pozostałe koszty rodzajowe

amortyzacja jest liczona jako zaktualizowany odsetek wartości środków trwałych

wynagrodzenie jest zaliczane do kosztów

• układ rodzajowy kosztów służy do ustalania procentowego udziału czynników wytwórczych w kosztach poszczególnych firm aby móc analizować zmienność tych struktur w czasie oraz porównywać struktury rzeczywiste z planowanymi

• układ kalkulacyjny - zestawienie kosztów dokonywane wg miejsc ich powstawania. Służy do kalkulowania kosztów jednostkowych, dzielone są na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie

• bezpośrednie - w sposób bezpośredni i jednoznaczny mogą być odniesione do działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa. Zwiększają się wraz ze wzrostem działalności produkcji. Zaliczane są koszty zależne os czasu pracy taboru oraz odległości przewozy (np. zużycia paliwa)

• pośrednie - koszty wspólne dla wielu komórek organizacyjnych firmy, nie można ich odnieść bezpośrednio do konkretnej działalności firmy. Są to koszty ogólnozakładowe związane z administracyjną firmą oraz koszty wydziałowe (administracja wydziałami).

Ustalenie przychodów:

Ceny usług transportowych są przedmiotem zainteresowania producentów konsumentów oraz państwa.

Dla konsumentów cena usług określa koszt zaspokojenia potrzeb transportowych

W zależności od kształtowania cen na usługi transportowe wyróżniamy:

• ceny taryfowe - mają charakter urzędowy, są ustalane i podawane do wiadomości publicznej z odpowiednim wyprzedzeniem. Taryfy mogą być o charakterze sztywnym lub widełkowym obowiązkowy lub referencyjny (zalecany)

• ceny umowne - są ustalane pomiędzy klientem a przewoźnikiem, zaś są one regulowane przez prawo podaży i popytu na rynku transportowym i klient nie zapłaci za usługę więcej, niż wynosi cena na rynku. Drugim ogranicznikiem są koszty uniemożliwiające zejście z ceną poniżej określonego pułapu.

Wpływ - pozyskiwanie zasobów pieniężnych (gotówki)

Przychód - pojawia się z chwilą zafakturowania sprzedaży i nie zawsze wiąże się z wpływem gotówki. Porównujemy dwie strony rachunku wyników - przychody i koszty. Dostajemy stratę lub zysk - są to zapisy księgowe. Wpływy zestawiamy z wydatkami - są to pieniądze, jest to zestawienie przepływów gotówkowych. Jeśli przedsiębiorstwo nie może regulować swoich zobowiązań, mamy do czynienia z utratą płynności finansowej. Na koniec okresu sprawozdawczego przedsiębiorstwo notuje zysk, ale ma zobowiązania i w efekcie nie ma pieniędzy w kasie, może być również sytuacja odwrotna.

Ocena opłacalności realizacji projektów inwestycyjnych

Celem jest stwierdzenie, czy realizacja określonego projektu inwestycyjnego przyniesie korzyści, czy też nie. Projekt to każde z przedsięwzięć inwestycyjnych.

Struktura projektu

• zasoby (wejścia) - praca, materiał, kapitał, ziemia

• transformacja (procesy) - techniczna, organizacyjna, instytucjonalna

• wyniki (wyjścia) - towary, usługi, redukcja zasobów.

Fazy projektu:

1. identyfikacja projektu - gdzie i w jakim stopniu należy wykorzystać zasoby

2. analiza projektu - ocena wielkości nakładów i wyników.

3. podejmowanie decyzji - ustalenie, czy należy wykorzystać zasoby dla osiągnięcia określonych wyników

4. realizacja - wykorzystanie zasobów przewidzianych w projekcie

5. rewizja projektu - ponowna ocena projektu po pewnym okresie jego działania operacyjnego.

Projekt jest oceniany poprzez porównanie z wariantem zerowym (czyli nie robimy nic, bez projektu). Oceny dokonujemy w pewnym horyzoncie czasowym rzędu kilkunastu lat i dzielimy go na roczne okresy porównując w poszczególnych latach.

Oceny mogą być w wymiarze ekonomicznym i finansowym.

Ocena finansowa służy do oszacowania korzyści, jakie osiągnie inwestor poprze realizację projektu - ocena w skali mikro.

Ocena ekonomiczna - ocena w skali makro.

Różnica oby ocen polega na uwzględnieniu lub nie pewnych elementów kosztów i korzyści. Nie uwzględnia się tych elementów w skali mikro, zaś uwzględnia się w skali makro. Praktyczne operuje się cenami rynkowymi.

Pomimo różnic, mechanizm dokonywania ocen w obu przypadkach jest taki sam i przejawia się w porównaniu obu stron - kosztów i korzyści.

Istotą metody jest zastosowanie technik rachunku dyskontowego umożliwia sprawdzenie wartości korzyści i kosztów przyszłych okresów do ich aktualnej wartości.

Współczynnik dyskonta

1/(1+i)^t

i - stopa dyskontowa (cena użytkowania kapitału

t = rok w którym występuje dyskontowa wartość wpływu lub wydatków.

Stopa dyskontowa wyznacza minimum opłacalności projektu (inwestowania)

Każda inwestycja różna od lokat terminowych charakteryzuje się mniejszym lub większym prawdopodobieństwem niepowodzenia inwestycji.

Czas życia projektu (okres, dla którego dokonujemy oceny) składa się z

• okresu inwestowania

• okresu eksploatacji obiektów powstałych w wyniku realizacji danego projektu.

Wskaźniki oceny w metodzie „CBA”

1. zaktualizowana wartość netto NPV

2. wewnętrzna stopa zwrotu kapitału IRR

3. współczynnik korzyści/koszty B/C Ratio

4. okres zwrotu nakładów PP

NPV:

Bt - suma korzyści w roku „t”

Ct - suma wydatków (nakł. inwestycyjne +koszty) w roku „t”

t = 1, 2,...,n - kolejny rok okr. obliczeniowego

i - stopa dyskonta (cena kapitału)

Projekt może zostać zaakceptowany jeśli NPV ≥0. NPV to suma korzyści netto możliwych do uzysk. w całym okresie funkcjonowania projektu, zdyskontowanych na pierwszy rok jego realizacji. NPV = 0 gdy efektywność projektu jest równa min.

IRR:

To taka stopa dyskonta, dla której NPV=0.

IRR = r jeśli

Projekt oceniony na podst. IRR zostaje uznany za efektywny i może być zaakceptowany jeśli wartość ta jest wyższa od ustalonego min. (stopy zwrotu kapitału wymaganej przez firmę uwzględniaj. potencjalne ryzyko).

Sposoby wyznaczania IRR:

• arytmetycznie (metodą kolejnych iteracji)

• graficznie

• przy zast. technik komputerowych

Metoda arytmetyczna:

IRR = i₁ + (i₂ +i₁)⋅ NPV₁ / (NPV₁ - NPV₂)

NPV

r

Jeśli to wskaźnik pochodny w stosunku do NPV. Jeśli stopa dyskonta i = IRR, wówczas B/C Ratio = 1Projekt oceniany na podst. B/C Ratio uznaje się za efektywny gdy jest on > 1

Pay-back Period.

okres zwrotu nakładów oznzcza liczbę lat, liczonych od pierwszego roku realizacji projektu, w ciągu których nastąpi zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych.

N - wielk. poniesionych nakł. inwest. ogółem

W_t - wpływ netto z działaln. operacji w roku „t”

k - okr. zwrotu poniesionych nakł. inwestycyjnych

Ocena bieżącej działalności.

FINANSE - gromadzenie, podział i wydatkowanie zasobów pieniężnych

Działalność ta jest objęta ewidencją księgową oraz sprawozdawczością (bilans, rach. wyników)

Na koniec okr. sprawozdawczego (najczęściej roku) sporządzany jest bilans. Jest on jednocześnie bilansem otwarcia okresu następnego.

W bilansie otwarcia zysk nie pojawia się gdyż ulega on podziałowi.

Uproszczony schemat bilansu. (źródło finansowania majątku)

Aktywa Pasywa

Majątek trwały Kapitały własne

Majątek obrotowy Kapitały zobow. długoterm

obce zobow. krótkoterm.

Suma bilansowa Suma bilansowa

aktywów pasywów

Aktywa - majątek przedsiębiorstwa mający swoje źródła finansowania.

Pasywa - źródła finansowania

Majątek obrotowy - jest zużywany w cyklu produkcji, ulega ciągłym przekształceniom, po czym jest odtwarzany. generowana jest nadwyżka finansowa.

Zobowiązania długoterminowe - o okr. spłaty dłuższym niż 1 rok (mogą ale nie muszą wystąpić)

Zobowiązania krótkoterminowe - są podst. źródłem finansowania majątku firmy

Kapitał stały - kapitał własny + zobowiązania długoterminowe

Kapitał obrotowy - część kapitału stałego wyk. do finansowania majątku obrotowego.

Wartości niematerialne i prawne - długookresowe prawa majątkowe, przywileje jedn. gospodarczej.

Finansowy majątek trwały - pożyczki długoterminowe udzielane innym.

OGÓLNA POSTAĆ BILANSU:

Aktywa:

1. Majątek trwały.

1. Rzeczowy majątek trwały

2. Wart. niematerialne i prawne.

3. Finansowy majątek trwały

2. Majątek obrotowy.

1. Zapasy

2. Należności i rozliczenia

3. Papiery wartościowe przezn. do obrotu

4. Środki pieniężne

3. Rozliczenia międzyokresowe (czynne)

Pasywa:

1. Kapitał własny

1. Kapitał podstawowy.

2. Należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego

3. Kapitał zapasowy

4. Kapitał rezerwowy z aktualiz. wyceny

5. Pozostałe kapitały rezerwowe

6. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych

7. Wynik finansowy netto roku obrotowego.

2. Rezerwy

3. Zobowiązania długoterminowe

4. Zobowiązania krótkotermin. i fundusze specjalne

5. Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów.

Rach. wyników jest dokum. obrazującym działanie w całym okr. finansowym. Jest zestawieniem przychodów oraz kosztów poniesionych na uzysk. tych przychodów.

Rach. zysków i strat (wariant porównawczy)

1. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi:

1. Przychód ze sprzedaży produktów.

2. Zmiana stanu produktów

3. Przych. ze sprzedaży towarów i materiałów

4. Koszt wytw. świadczeń na własne potrzeby jednostki.

2. Koszty działalności operacyjnej

1. Wart. sprzedanych prod. i materiałów

2. Zużycie materiałów i energii

3. Usługi obce

4. Podatki i opłaty

5. Wynagrodzenia

6. Świadczenia na rzecz pracowników

7. Amortyzacja

3. Zysk (strata) ze sprzedaży (A - B)

4. Pozostałe przychody operacyjne.

1. Przychody ze sprzedaży majątku trwałego

2. Dotacje

3. Pozostałe przychody operacyjne

5. Pozostałe koszty operacyjne

1. Wartość sprzedanych składników majątku trwałego.

2. Pozostałe koszty operacyjne

F. Zysk (strata) na działaln. operacyjnej (C+D-E)

G. Przychody finansowe.

1. Dywidendy z rynku udziałów.

2. Odsetki uzyskane

3. Pozostałe

1. Koszty finansowe

1. Odpisy aktualizujące wartość finans. majątku trwałego oraz krótkoterm. pap. wartościow.

2. Odsetki do zapłacenia

3. Pozostałe

8. Zysk (strata) brutto na działalności gospodarczej (F+G-H)

9. Zyski nadzwyczajne

10. Straty nadzwyczajne

11. Zysk (strata) brutto (I+J-K)

12. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.

13. Zysk (strata) netto (L-M)

Cash-flow - zestawienie wpływów z wydatkami - bezpośrednio uzyskujące przepływ gotówki w odróżnieniu od rach. wyników (zysku i strat)

Wskaźniki finansowe są podstawą analiz wyników w sprawozdaniach finansowych. mają różną budowę i charakterystyczne różne aspekty działań:

• zdolność do bieżącego rep. zobowizań

• okres spływu należności firmy

• prawidłowe gospodarowanie majątkiem (efektywność)

• prawidłowość struktury kapitału

Sam wskaźnik nie dostarcza informacji o przyczynach zjawisk. I norm. on tylko, na co należy zwrócić uwagę i dokonać pełniejszej analizy.

Służą i są wykorzyst. także w kontaktach z zewnątrz np. bankami, dostawcami, przy czym w tych kontaktach najistotn. są wskaźniki płynności finansowej oraz pokazujące zdolność firmy do generowania gotówki. Akcjonariusze zainteres. są poziomem rentowności firmy.

Wskaźniki finansowe służące do oceny kondycji finansowej firmy.

1. Wskaźniki płynności - służą ustaleniu zdolności firmy do bieżącego regulow. zobowiązań krótkoterminowych.

A. Wsk. bieżącej płynności finansowej = bieżące aktywa /bież. zobowiązania (wart. pożądana =2)

B. Wsk. wysokiej płynności finansowej = (aktywa bieżące - zapasy) /bieżące zobowiązania (pożąd=1)

C. Wsk. kapitału obrotowego = majątek obrotowy - bieżące zobowiązania

D. Wsk. poziomu kapitału obrotowego = kapitał obrotowy /aktywa ogółem

bieżące aktywa = gotówka + należności + zapasy

bież. zobowiązania = zob. krótkoterm. wobec dostawców, budżetu, pracowników, banku.

Najmniej podatne na zbywanie są zapasy (zwłaszcza trudno zbywalne). Należy więc je wyeliminować. Powstaje wsk. wysokiej płynności finansowej.

II Wskaźniki zadłużenia.

1. wsk. ogólnego poziomu zadłużenia

= (ogółem zadł./aktywa ogółem)

2. wsk. zadłużenia długoterminowego = (zadł. długoterminowe/kapitał własny)

3. wsk. pokrycia odsetek = (zysk przed spłatą odsetek i opodatkowania/odsetki)

Ad A) wsk. informuje w jakim stopniu majątek przedsiębiorstwa finansowany jest z funduszy obcych

Ad B) wsk. informuje o wzajemnych relacjach pomiędzy funduszami obcym i kapitałem własnym.

Ad C) wsk. informuje ile razy zysk (przed spłatą odsetek i opodatkowania) przewyższa wart. płaconych odsetek.

III Wskaźniki sprawności działania.

1. wsk. obrotu zapasów = (koszt sprzedanych wyrobów/zapas)

2. wsk. okresu spływu należności=(należności/[sprzedaż/360])

3. wsk. obrotu aktywów stałych=(sprzedaż/aktywa stałe)

4. wsk. obrotu aktywów ogółem = (sprzedaż/aktywa ogółem).

Ad A) wsk. Informuje, ile razy w ciągu roku firma odnawia swoje zapasy.

Ad B) oznacza przeciętną liczbę dni w ciągu których następuje spłata należności od odbiorców.

Ad C) informuje jaka jest efekt. Zaangażowania aktywów stałych mierzona wielkością sprzedaży.

Ad D) pokazuje efektywność wykorzystania zasobów majątkową firmy.

IV Wskaźniki zyskowności (rentowności) - służą ocenie wyniku finansowego w badanym okresie w odniesieniu do określonych kategorii finansowych.

1. wsk.marży brutto = (sprzedaż - koszt wytw. sprzed. Wyrobów)/sprzedaż.

2. Wsk. zyskowności operacyjnej = (zysk operac./sprzedaż).

3. Wsk. zyskowności brutto = (zysk brutto/sprzedaż).

4. Wsk. zyskowności netto= (zysk po opodatkowaniu/sprzedaż).

5. Wsk. zwrotu inwestycji= (zysk po opodatkowaniu/aktywa ogółem).

6. Wsk. zwrotu kapitału= (zysk po opodatkowaniu/kapitał własny).

V Wskaźniki rynkowe - określane są na bazie ustalonych informacji na rynku kapitałowym.

1. P/E = (cena rynkowa akcji/bieżący dochód przyp. na 1 akcję).

2. P/BV = (cena rynkowa akcji/wartość księgowa firmy przyp. na 1 akcję).

3. Wsk. poziomu dywidendy = (dywidenda przypadaj. na 1 akcję/cena rynkowa akcji)

4. Wsk. wypłat dywidendy = (dywidenda/zysk po opodatkowaniu)

Sprawozdanie Cash - flow.

W zależności od sposobu zdefiniowania zasobów fin. rozróżnia się dwa rodzaje przepływów fin.:

1. Przepływy gotówkowe - zasobem są środki pieniężne (stan początkowy + przepływy = stan końcowy)

2. Przepływ funduszy - zasobem jest kapitał obrotowy (j.w.)

Zestawienie przepływów finansowych:

1. Met. Pośrednia - punktem wyjścia dla określenia przepływów fin. jest wynik fin. netto, który podlega korektom mającym doprowadzić go do kat. pieniężnej (lub funduszowej)

2. Met. Bezpośrednia.

Metoda pośrednia:

1. zysk netto

+ koszty nie pochłaniające gotówki (np. amortyzacja)

- zyski nie przynoszące gotówki (wykup przez firmę własnych obligacji)

2. Operacyjne przepływy gotówki

+ zmiany w kapitale obrotowym (wzrost bieżących aktywów)

- zaangaż. w bieżące aktywa (przypływ gotówki)

3. Przepływy gotówki netto (NCF)

+ inne źródła gotówki

- inne zużycie gotówki

Kapitał obrotowy (pracujący) - część kapitału własnego firmy finansującego bieżące aktywa.

Kapitał obrotowy = bież.aktywa - bież.zobowiązania

Jeśli: majątek obrotowy (bieżące aktywa) = zobowiązania bieżące

To: kapitał obrotowy nie występuje

Jeśli: majątek obrotowy < zobowiązania bieżące

To: powstaje tzw. ujemny kapitał obrotowy. Oznacza to, że zobowiązania bieżące finansują nie tylko majątek obrotowy ale także część majątku trwałego.

Marketing usług transportowych - musi wytworzyć się rynek nabywcy (konsumenta).

Jeśli podaż> popyt to rynek jest rynkiem konsumenta

Jeśli podaż< popyt to rynek jest rynkiem producenta

Jeśli podaż=popyt to rynek jest ryn. zrównoważonym

Marketing to badanie i analiza rynku oraz oddziaływanie (kształtowanie) rynku.

Marketing - stanowi zintegrowany zbiór instrumentów oraz działań związanych z badaniem i kształtowaniem rynku, opartych na rynkowych regułach postępowania.

Marketing - odpowiednie planowanie, koordynacja i kontrola wszystkich działań przedsiębiorstwa ukierunkowane na aktualne i potencjalne tynki zbytu.

Warunki rozwoju marketingu:

• nasycenie rynku (rynek konsumenta)

• rozwój konkurencji

• poprawa war. bytowych ludności

• rozszerzanie się zasięgu rynku

• doskonalenie metod badania i analizy rynku oraz jego kształtowania.

Cechy wyznaczające istotę marketingu:

• przesunięcie akcentu z produktu na rynek konsumenta

• czyn. techniczne i organizujące producenta determinowane są potrzebami rynku

• realizacja celów jednostki gospodarującej ściśle związana jest z zaspokajaniem potrzeb nabywcy

• działalność wytwórcza stanowi pochodną impulsów rynkowych

Główne zasady marketingu:

• dobra znajomość rynku

• powiązanie strategii przedsiębiorstwa z potrzebami rynku

• weryfikacja trafności decyzji podejmowanych w sferze produkcji przez pryzmat transakcji zawieranych na rynku

• przyjmowanie strategii marketingowej jako odpowiednio przygotowanego cyklu obiegu produktu na właściwym dla niego segmencie rynku

• ciągłość procesu planowania cyklu obiegu produktu

• umiejętny dobór i konsekwentne stosowanie marketingowych instrumentów rynkowych

Elementy wyznacza rynek docelowy:

• sposoby dokonywania sprzedaży

• zakres programu produkcyjnego

• potencja produkcyjny

• zasady kształtowania cen na usługi

• sieć agentów handlowych

• metody oraz intensywność promocji

• wizja kształtowania wizerunku firmy

Rynek docelowy: fragment rynku (segment) na którym działa przedsiębiorstwo mając przewagę nad konkurencją oraz będąc wyróżnionym przez konsumentów stanowiących dany rynek.

Wybór rynku docelowego:

1. zdefiniow. zbioru potencjalnych klientów

2. dokonanie segmentacji rynku (podział na grupy klientów o podobnych potrzebach i oczekiwaniach)

Czynniki kształtujące zachowania konsumentów:

• czynniki kulturowe

• środowisko (rodzina)

• subkultura (narodowość).

• czynniki społeczne

Instrumenty działań marketingowych:

• związane z produktem

• związane z dystrybucją

• związane z ceną

• związane z promocją.

---