SKRYPT SO cz[1][1] 4 (ostatnia)


17. Społeczeństwo postmodernistyczne.

Pojęcia modernizmu i postmodernizmu. Dekonstrukcjonizm i antyhumanizm. Przemiany kulturowe w społeczeństwie postmodernistycznym. Egzystencjalne dylematy współczesności.

Problem bezradności poznawczej

M. Buber „Problem człowieka”

Teza: w dziejach człowieka występują epoki zadomowienia i bezdomności

Heidelberg - teoria nieoznaczoności, nasza rzeczywistość w sensie fizycznym jest dziurawa, cząstki mogą się przemieszczać

Przyczyny bezdomności: odkrycia naukowe, technologia, ekonomia

Zanik wspólnoty, zabrano człowiekowi pojęcie prawdy

Miś - definiuje to w innych kategoriach - esencja (pewna natura człowieka) i egzystencja (bycie, stawanie się) człowieka

A. Miś, Filozofia współczesna. Główne nurty

Humanizm - teza za, teza przeciw

HUMANIZM - termin stworzony w 1808r. przez F. J. Niethamera. Jest to albo określona teza dotycząca ludzkiej kondycji albo dyrektywa, traktująca pewną formę ludzkiej egzystencji za wartość. Dyrektywa zakłada ową tezę, występują między nimi bezpośrednie powiązania.

Pytania jakie zadaje sobie człowiek dotyczą jego sytuacji w świecie, pytając o wyznaczniki swojej egzystencji w świecie musi stanąć przez przed kwestią: czy zajmuje postawę podmiotową czy też jest jedynie przedmiotem wystawionym na działanie innych?-> kwestia komunikacji. Chodzi w niej o wielostronną łączność człowieka ze sobą, z innymi i ze światem zewnętrznym. Humanistyczne rozwiązanie tej kwestii określone jest jako doświadczenia ludzkiej wolności, wyraz optymistycznej ufności człowieka wobec świata, siebie samego i innych ludzi. Jest to teza humanizmu.

Negatywne rozwiązanie kwestii komunikacji nazywane jest tezą antyhumanizmu. Wyrasta ona z nieufności, jest przejawem poczucia niemocy i niewiary w siebie, a niekiedy świadomości zniewolenia i osaczenia, porażki i niespełnienia. Wówczas świat i człowiek nie są traktowani jako coś co można opanować, sprawować nad nim kontrolę, a przeciwnie: świat odbierany jest jako tajemnica, jest niepewny, nieprzewidywalny. Odnosi się to do świata przyrodniczego, bytu społecznego i drugiego człowieka. Neguje się zasadę intersubiektywności, porozumienia i zrozumienia. Wtedy człowiek widzi siebie jako przedmiot działania, nad którymi nie panuje.

Antyhumanizm jest wyrazem kryzysu egzystencjalnego (E. Levinas). Kryzys humanizmu ma swoje źródło w doświadczeniu ludzkiej bezradności, dzisiejszy świat dokonuje negacji humanistycznych idei - przekonanie o daje człowiekowi możliwości zapanowania nad światem i swoją egzystencją, możliwość nawiązania komunikacji z innymi i przeniknięcia całego bytu naukową myślą.

Dyrektywy humanizmu i antyhumanizmu:

Dyrektywa ta wprowadza rozgraniczenie na esencję i egzystencję człowieka.

Egzystencja to nie tylko trwanie, ale też stawanie się

Czy istnieje ład obiektywny? Jeśli tak, to czy jesteśmy w stanie go zobaczyć, czy jest dla nas poznawalny?

Istnieje esencja - natura ludzka, człowiek żyje zgodnie ze swoją naturą, zgodnie ze swoim bytem, jeśli nie - niezgodnie ze swoim bytem

Zakłócenia komunikacji z bytem lub jej zerwanie - egzystencja nie jest zgodna z esencją - kryzys egzystencjalny

Idee humanizm w filozofi:

- apokatastaza - odnowienie, wszechpojednanie, myślenie o przyszłym stanie doskonałej szczęśliwości, kiedy człowiek będzie stanowił jedno z sobą, innymi i całym bytem.

- teoria alienacji istoty człowieka - myśl o możliwości ostatecznego poznania samego siebie i świata, nadzieja na ostateczne zapanowanie nad swoją egzystencją, idea wspólnoty gatunku ludzkiego.

a) zasada nadziei - rządzi powstawaniem takich myśli, rzadko kiedy ruguje całkowicie świadomość trudności, jakie czekają ludzkość na drodze do pełnej komunikacji

b) symbol labiryntu - często używany w rozważaniach nad losem ludzkim. Albo kondycja ludzka polega na szukaniu i walce, bywa że nie dochodzi się do niczego i traci się swoje życie w zmaganiach z losem, chociaż szczególnie wytrwali i dzielni przezwyciężają niebezpieczeństwa, a człowiek wie, że w labiryncie istnieje wiele ślepych dróg, ale ostateczny sukces jest możliwy (jest o to humanistyczne przesłanie tego symbolu), albo labirynt bez wyjścia, ostateczne zwycięstwo nie jest możliwe, pozostaje tylko błąkanie się - to już jest antyhumanizm.

ANTYHUMANIZM - krytykuje humanizm za jego wewnętrzne sprzeczności, za to że prowadzi do terroru - w imię człowieczeństwa zwalcza się i represjonuje realnych ludzi. Zarzuca humanizmowi opieranie się na metafizyce (M. Heidegger). Starano się dowieść niemożność komunikacji (Derrika). Destrukcji uległo pojęcie podmiotu i przedmiotu.

Rhizoma - książka G. Deleuze i F. Guattarii „Rhizome”. Labirynt - obraz losu, myśli sensu i losu nazwany został właśnie rhizomą. Rhizoma to roślina o poplątanych i długich, unoszących się nad ziemią korzeniach, nie ma początku ani końca, Najważniejszą jej właściwością (już jako symbolu) jest to, że każdy fragment może się łączyć z innymi, nie ma wyróżnionego centrum, jest tylko wielość. Rhizoma może być rozerwana, nic nie wyrasta jedno z drugiego, nie ma głębokiej struktury. Wobec tego świat nie jest drzewem a rhizoma, czymś nieokreślonym, splątanym, pozbawionym struktury, człowiek w nim musi uznać dążenie do komunikacji za niewykonalne.

Antyhumanistyczna teoria o normadyzacji (normades = pasterz) - noramadzi nie są przywiązani do jednego miejsca, ciągle zmieniają otoczenie i ciągle żyją inaczej, zawsze są gotowi do zmian, nic w ich życiu nie jest pewne i ustalone.

MODERNIZM - to przekonanie, że oto nadszedł czas całkowicie inny od dotychczasowego, że nastąpił przełom czy nawet zerwanie z przeszłością. Manifestowanie rozczarowania dotychczasową kulturą i głoszenie jej upadku. Nastroje nihilistyczne i katastroficzne, ironia i autorefleksyjność. Modernistyczne myślenie określić można jako opanowane przez przekonanie, że komunikacja człowieka ze sobą, z innymi i światem albo nigdy nie istniała albo właśnie została przerwana. Rozum stał się czymś podejrzanym, razem z filozofia i nauką. Podważono humanistyczne ideały.

POSTMODERNIZM - zespól mniej lub bardziej powiązanych ze sobą zjawisk w sztuce najnowszej, filozofii i nauce oraz w obyczajowości, które wyrastają ze sprzeciwu wobec tradycyjnego humanizmu, niekiedy przeradzaja się w radykalny antyhumanizm. Termin ten sygnalizuje również zjawisko powszechnie dostrzegane: głęboki kryzys społeczeństwa zachodniego ery postindustrialnej oraz podstawowych zasad, na których opierał się rozwój nowoczesnej kultury - nowoczesności. Terminu postmodernizm używa się dla oznaczenia tendencji we współczesnej kulturze, które kontynuują modernistyczną literaturę i filozofie z końca XIX i początków XX w. Postmodernizm to cos, co nastąpiło po modernizmie dziedziczy po nim, jest w pewnym sensie jego kontynuacją, ale też wyrósł ze sprzeciwu i rozczarowania się modernizmem.

Kontynuacja ta może przybierać trzy formy:

  1. jako wzmocnienie, radykalizacja tez modernistycznych

Derrika, M. Foucault, P. Bourdieu

  1. reakcja na modernizm może postulować powrót do tego, co niegdyś modernizm kwestionował lub chociaż powrót do pewnych elementów przedmodernistycznej kultury, np. powrót do sacrum.

  2. po stwierdzeniu, że świat utracił sens można chcieć wycofać się z tego świata lub dążyć do tego, by go zmienić, np. ucieczka w inna rzeczywistość.

S. Sontag, H. Marcuje

Postmodernizm może być pesymistyczny i optymistyczny (wniosek z powyższego)

DESTRUKCJONIZM - jeden z nurtów postmodernizmu. Chcąc zrozumieć jego sens należy odróżnić zasady krytycyzmu od zasady dekonstrukcji:

Dekonstrukcjonizm wątpi w ludzkie zdolności poznawcze, odrzuca humanistyczne przekonanie o komunikacji.

Różnia -(Derrida „Różnia”). Zamiast szukać substancji, arche, absolutu, dokonuje się „afirmacji różni”. Różnia nie może być wyłożona, bo można wyłożyć jedynie to co w pewnej chwili jest obecne, jak np. byt obecny w swej prawdzie czegoś obecnego. Różnia jest tym co umożliwia uosabianie się bytu obecnego, sama nie uobecnia się nigdy, nie da się więc jej określić.

Logocentryzm metafizyki zachodniej - przekonanie, że istnieje jakiś logos, który da się wykryć i pozytywnie wyróżnić przez język.

Fonocentryzm - pismo to niedojrzały zapis mowy, która ma być wyrazem myśli, odzwierciedlającej byt.

Destrukcjonizm to też destrukcja istniejących konstrukcji myślowych i ewentualnie złożenie z uzyskanych tak elementów na oczyszczonym terenie nowej całości. Etap pierwszy polega na ukazaniu prawdziwych, mogących być ukrytymi i niewidocznymi, sensów w dekonstruowanej wiedzy. Można to robić na wiele sposobów, m.in. przy pomocy analizy semiotycznej, genealogicznej i funkcjonalnej.

Cztery elementy definicji POSTMODERNIZMU:

  1. Cezury - pierwsze wzmianki 1946 r., w latach 60-tych, 70-tych w architekturze, później socjologia postmodernistyczna

  2. Prawomocność - intelektualne korzenie (poj. rhizomy, nie możemy połączyć w jedną całość, rhizomatyka - bezradność poznawcza, w zetknięciu się z rewolucja technologiczną, ze zmianą społeczno-ekonomiczną, człowiek zdał sobie sprawę, że umiejętność myślenia jest produktem ubocznym ewolucji), E. O. Wilson „Konsyliencja” - przeciwstawia się postmodernizmowi, Giddens, Lyotard - postmodernizm nie jest faktem stałym

  3. Zakres - nieograniczony

  4. Treści - różnia, paralogia (sokal hoax - przykład paralogii)

Socjologia postmodernistyczna - współczesna socjologia jest bardzo mocno filozoficzna

  1. Definiowanie poprzez problemy, które ona obejmuje:

  • Program: