Czym jest filozofia?
Jak wiemy matką współczesnej filozofii była starożytna Grecja. Od tego momentu człowiek rezygnuje z życia w zintegrowanej wspólnocie w obrębie rytuału , czyli wspólnoty zorganizowanej przez mit. Rodzi się świadomość człowieka, ludzie pragną poznać wiedzę ontologiczną i epistemologiczną. To właśnie Grecy "odczarowali" świat od wierzeń i mitów praczłowieka stworzyli podstawy poznania, empiryzmu i racjonalizmu.
Pojęcie filozofii jest bardzo trudne i nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wymaga ona szerokiego rozpoznania, analizy wielu aspektów filozofii. Jest samo w sobie problemem filozoficznym, z którym zmagało się już wielu myślicieli. Interpretowanie w sposób różny odpowiedzi wiązało się z ogromem zadań, które są ciągle stawiane samej filozofii.
Definicja filozofii może wyglądać różnie w zależności od tego jaką filozofię weźmiemy pod uwagę. Jednak w powszechnej opinii istnieje ogólny termin-filozofia, który każdy powinien znać. Z tej przyczyny rozpocznę próbę poszukiwania odpowiedzi na pytanie: Czym jest filozofia?
Zacznę od wyjaśnienia ogólnego terminu, by móc potem dokonać jego głębszej analizy .
Nazwa filozofia pochodzi z języka greckiego. Tłumaczyć go można jako „umiłowanie mądrości” lub „miłość mądrości”(od file- miłować, lubić i sofia- mądrość).Z samego tego terminu wynikałoby, że filozofią mogą zajmować się jedynie ci, którzy mądrość umiłowali najmocniej ze wszystkiego i swe życiowe poczynania ukierunkowali w stronę jej zdobycia.
Filozofię można dzielić według różnych kryteriów . Najczęściej spotykanym podziałem (ze względu na przedmiot badania) jest podział na:
· Ontologię, czyli metafizykę, badającą najogólniejsze problemy rzeczywistości przyrodniczej i społecznej.
· Gnoseologię lub teorię poznania, badającą naturę i rozwój ludzkiego poznania, problematykę możliwości poznawczych człowieka i problematykę prawdy i kryteriów prawdy.
· Logikę, badającą prawa poprawnego rozumowania.
· Etykę, zajmującą się moralnością w aspekcie opisowym i normatywnym.
· Estetykę, zajmującą się problemami piękna i brzydoty.
· Filozofię społeczną, rozważającą najważniejsze problemy teoretyczne życia społecznego ludzi.
Do niedawna ważnym działem filozofii była też psychologia, jednak obecnie została wyodrębniona jako oddzielna nauka specjalistyczna. Natomiast jak pisze Stanisław Jedynak twierdzenie, że filozofia powstała w jednym kręgu kulturowym(najczęściej greckim) w ściśle określonym czasie jest twierdzeniem fałszywym. Filozofia względem autora tak jak literatura, sztuka czy religia kształtowała się w długotrwałym procesie w różnorodnych środowiskach kulturowych. Rozwinięta myśl filozoficzna mogła powstawać w środowiskach społecznych „otwartych”, podatnych na wpływy kulturowe z innych środowisk kulturowych, nie przyjmujących ślepo żadnych autorytetów, w tym przede wszystkim autorytetów religijnych. Początki filozofii były trudne zwłaszcza wśród religijnych środowisk. Dotyczy to przede wszystkim Egipcjan, Żydów czy Babilończyków. Znacznie swobodniej myśl filozoficzna mogła rozwijać się w Indiach, w Chinach i Grecji. Na pytanie: Kiedy narodziła się filozofia? Można odpowiedzieć szybko, gdy bada się filozofię grecką. „Pierwszym” filozofem był Tales, a następnie Anaksymander, Anaksymenes, Pitagoras, Heraklit itd. O wiele trudniej jest odpowiedzieć na pytanie, gdy bada się filozofię Indii czy Chin.
Filozofia w działaniu ma dwie główne misje. Pierwszą z nich jest budowanie nowych konceptów światopoglądowych. Drugą zaś podważanie wadliwych idei, aby móc na ich gruzach tworzyć nowe, z założenia, prawdziwe (czyli znów wypełniać fundamentalne kryterium pierwsze). Przykładem filozofii burzącej zastane wzorce, może być wolterianizm, który ostro negował wiele, niewłaściwych w swej ocenie, dogmatów religijnych. Wyłom, jaki poczynił m.in. Wolter, zainicjował rozkwit ideologii areligijnych.
Za kolebkę filozofii uznaje się Helladę, a zwłaszcza małoazjatycką Jonię. Podwaliny pod jej systematykę położyli starożytni Grecy. Ale jest ona pewnego rodzaju wrażliwością duchową i postawą poszukiwawczą, której istoty nie można zamykać w schematach określonego nazewnictwa ani kultury. Myślenie filozoficzne - nie mitologiczne dociekanie prawdy - występowało na długo wcześniej, nim Grecy nadali mu nazwę i uporządkowali jego zakresy. Miało ono miejsce również w innych, niż grecka, kulturach.
Helleni są ojcami filozofii, jako usystematyzowanej, wykrystalizowanej nauki. Nazwali ją i wyklarowali jej naturę w pewnych pojęciach. Nie mogą być oni jednak traktowani jako autorzy samej istoty filozofii, która w swej ponadczasowości i ponadkulturowości, znana była też innym starożytnym kręgom cywilizacyjnym. Częstym błędem - obecnym w wielu podręcznikach i ścieżkach nauczania - jest ograniczanie starożytnej myśli filozoficznej tylko do poglądów powstałych w obrębie cywilizacji helleńskiej. Wartościowe, areligijne systemy filozoficzne, jak np. taoizm, buddyzm czy konfucjanizm, rozkwitały również na Dalekim Wschodzie.
Niektórzy myśliciele uznają, że większość kompleksu filozofii zamyka się w dorobku mędrców antyku. Pogląd ten zmierza czasem do skrajności. Jeden ze znanych jego zwolenników powiedział, że wspólnym mianownikiem całej nowożytnej filozofii mógłby być krytyczny komentarz do dzieł platońskich. Taka opinia wydaje się być znacznie przesadzona.
Pojawia się także dekadenckie twierdzenie, że filozofia odpowiedziała już na wszystkie możliwe pytania, a dalsze jej uprawianie jest jałowe i odtwórcze. Nie sposób przyznać mu rację, ponieważ upływ czasu i przeobrażający się świat, stawia ludzkość przed coraz to nowymi, nierozwikłanymi pytaniami. Ale wysoce prawdopodobne jest, że w ludzkiej naturze leżą pewne typowe kierunki myślenia, które w różnych epokach przybierają inne postaci - mając wciąż tę samą podstawę i podobny wydźwięk... Zdarza się, że na kartach rozpraw filozoficznych, znajdujemy przemyślenia, do których wcześniej dotarliśmy samodzielnie. Nie ma patentu na refleksje.
Filozofowie żyjący po dobie starożytności, w nowy sposób - częstokroć bardzo odległy od antycznych wzorców - podejmowali wyzwania odpowiedzi na odwieczne pytania. Skutkowało to powstawaniem innowacyjnych, światopoglądowo rewolucyjnych, systemów ideologicznych i dyscyplin nauki. Można tu dać przykład tzw. przewrotu kopernikańskiego w filozofii, jaki wniósł Immanuel Kant.
Próbując w zakończeniu pracy dojść do konkretnych wniosków muszę przyznać, że jest to niemożliwe. Na pytanie: Czym jest filozofia? Można odpowiedzieć szybko korzystając z wyjaśnień słownikowych jednak adekwatną odpowiedź jest niezwykle trudno sformułować. Wiele osób próbowało precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule pracy. Jednak jest to problem filozoficzny, na który każdy może spojrzeć inaczej. Filozofia na pewno pozwala spojrzeć na problemy z różnych perspektyw. Stanowi fundamenty, na których od nowa można budować swój światopogląd, a poznając dokonania wcześniejszych filozofów ma się świadomość, jakie błędy zostały popełniane i jak można bronić się przed ewentualnymi zarzutami, na które napotkać możemy w przyszłości.