• TEORIE BEZPIECZEŃSTWA

• 1 - Kultura strachu a problem bezpieczeństwa

Wszystko co prowadzi do wzrostu cywilizacji może być przyczyną upadku.

Dominique Moisi-„Geopolityka Emocji” Twierdził, że są 3 rodzaje cywilizacji

Cywilizacje nadziei ( w Azji, Chinach - gospodarka się rozwija, można wywrzeć jakiś wpływ na dzieje świata, pojawiają się perspektywy godnego życia )

Cywilizacje upokorzenia ( Kraje Arabskie, Afryka - tam jest generalnie dramat, głód, ubóstwo, w ciągu 20 lat pewni nic się nie zmieni na lepsze)

Cywilizacje strachu ( USA, kraje zachodnie - boją się o swoją przyszłość, pozycje na świecie)

Bary Buzan - brytyjski politolog, twierdził, że bezpieczeństwo to próba wyzwolenia się od strachu

Urich Beck - socjolog, w swojej książce „Społeczeństwo ryzyka” pisze o ucieczce przed strachem, że jest to droga do nikąd. Likwidując naturalne zagrożenia tworzymy nowe czyli tak zwana spirala ryzyka. Nie możemy sobie nawet wyobrazić wszystkich zagrożeń i bronić się przed nimi. Przykład: walka z głodem> przemysłowe rolnictwo> niszczymy środowisko > pijemy wodę butelkowaną > trzeba ją dowieźć więc spalamy paliwo > zanieczyszczamy środowisko.

Paradoksem jest to, że ci, którzy są bezpieczni mają zaawansowane systemy bezpieczeństwa a mimo to nie czuja się bezpiecznie, a żyjący w stanie ciągłego zagrożenia na co dzień nie mają systemów bezpieczeństwa i mimo to czują się w jakiś sposób bezpiecznie

Bezpieczństwo jest mitem, marzeniem. Nigdy nie będzie tak, żebyśmy się czuli w 100% bezpieczni ponieważ nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie wszystkich zagrożeń

Bezpieczeństwo może być:

- obiektywne (państwo jest bezpieczne, brak zagrożeń, zapewniona opieka medyczna itp.)

- subiektywne (obywatele mogą czuć subiektywny strach mimo tego, że państwo jest bezpieczne)

• 2- Filozofie starożytnych Chin wobec problemów osiągania pokoju

Konfucjanizm - Konfucjusz z V w p.n.e założył sobie szkołę filozoficzną. Jego filozofia stała się doktryną narodową, a potem religią. Do dziś jest popularny w Chinach i Japonii.

Był on nauką o władzy, o tym jak osiągnąć ład i harmonię w życiu społecznym. Uczył, że aby osiągnąć harmonię należy szanować ład i tradycję.Miał negatywny stosunek do wojny, wolał dyplomacje. Metodą na zapewnienie bezpieczeństwa jest obrona pasywna taka jak np. Chiński mur.

Taoizm - Lao Zy założyl w VI w p.n.eswoją szkołę filozoficzną. Uważał, że istotą szukania wartości jest TAO. Tao jest taką drogą, harmonią, własną drogą do harmonii. Dopóki człowiek nie odnajdzie harmonii to nie będzie się odnajdywać w społeczeństwie. Im państwo mniej będzie ingerować w życie człowieka, tym lepiej. Był to nurt bardzo pacyfistyczny, całkowicie odrzucał wojnę. Cechował go wielki indywidualizm. W II w p.n.e był doktryną Chin.

Sun Tzu - napisał „Sztukę wojenną” czyli co zrobic, żeby za wszelka cenę wygrać. Była to koncepsja bezpieczeństwa oparta na sile. Najwazniejsza podczas wojny jest strategia i dobry wódz. Wojna jest sztuką wprowadzania w błąd. W jej czasie wszelkie środki dla osiągnięcia sukcesu są dozwolone.

• 3 - Filozofie starożytnej Grecji wobec problemów osiągania pokoju

Heraklit - napisał „O naturze rzecz”. Światem nie rządzie chaos tylko LOGOS. Logos czyli antytezy. W przyrodzie są przeciwieństwa np. ogień - woda, w społeczeństwie pokój - wojna. Na ścieraniu się tych przeciwieństw powstaje logos czyli pewien ład.

Arystoteles - napisał „politykę” oraz „etykę nikomachejską” . Wg Niego państwo jest wspólnotą bezpieczeństwa, bez którego człowiek nie może czuć się bezpiecznie. Była to koncepcja oparta na sile. To państwo decyduje o tym, co jest dobre a co złe. Powinno być silne, kraje podbite przez nie powinny czuć się bezpiecznie i się nie buntować. Państwo powinno mieć silne wojsko, ale może ono walczyć tylko na zewnątrz bo wewnątrz to była by tyrania.

Platon - „ państwo” , „prawo” przyczyną zagrożeń jest brak harmonii, ładu, porządku społecznego. Problem porządku społecznego to brak sprawiedliwości. Gdy kraj jest przeludniony ludzie zaczynają się buntować. Była to koncepcja oparta na sprawiedliwym porządku społecznym. Stosunki międzynarodowe to dyplomacja, ale ciężko będzie odejść od wojen

Tukidydes - „wojna peloponeska” zauważył związek między pokojem a rozwojem kultury, cywilizacji, gospodarki czyli stabilnością państwa. Cywilizacja oparta jest na pokoju jednak nigdy nie pozbędziemy się wojen

4 - Wojna i pokój w kulturze starożytnego Rzymu

W starożytnym Rzymie pokój był party na sile i podbojach. Ideologie:

• PAX DEORUM- wewnątrz państwa- głoszenie pokoju z bogami, najważniejsza osoba składała ofiary bogom i cieszyłą się szacunkiem

• PAX ROMANA - na zewnątrz państwa - koncepcja zakładająca, że podbiliśmy połowę świata, daliśmy podbitym krajom drogi, porządek, bezpieczeństwo więc mają to szanować. Wszelki bunt jest niemoralny, zabroniony, więc możemy go stłumic wszelkimi dostępnymi metodami. Generalnie chodzi o to żeby rzymski pokój trwał jak najdłużej. Bezpieczeństwo oparte wyłącznie na sile

Cyceron - „o państwie” „o prawie” Ten rzymski filozof cenil sobie pokój. Człowiek oraz państwo może się rozwijać tylko podczas pokoju. Aby czuć się bezpiecznie konieczne są: sprawiedliwe rządy, kierowanie się rozumem- racjonalizm, nie możemy budowac swojego bezpieczeństwa na krzywdzie innych. Poczucie bezpieczeństwa wiąże się z sojusznikami. Do pokoju trzeba ludzkość wychować

5 - paradygmat liberalny (wojna pokój bezpieczeństwo):

* idealizm - liberalizm utopijny, l. '20 (T. W. Wilson, N. Angell)

tworzony przez wizjonerów i polityków; opisuje świat jaki powinien być, a nie jaki jest bezpieczeństwo zbiorowe po zjednoczeniu wokół USA

* liberalizm instytucjonalny (R. Keohane)

wysoka instytucjonalizacja zmniejsza anarchiczną destabilizację

Kissinger, Kennan - krytyka zaangażowania w instytucje

instytucje zapewniają ciągłość, stabilność, przepływ informacji, możliwość negocjacji

tworzenie klimatu oczekiwania stałego pokoju; umacnianie przekonania o trwałości umów

układy, organizacje, sojusze, tworzą system bezpieczeństwa= wg zwolenników to dzięki instytucjom nie było turbulencji po zimnej wojnie

6 - paradygmat realistyczny (wojna, pokój, bezpieczeństwo):

* H. Morgenthau, E. H. Carr

* opisywanie świata jakim jest, a nie jakim powinien być

* krytyka Wilsona, że mówi o pokoju prowadząc wojny

* każde państwo dąży do potęgi

* nie ma uniwersalnych wartości → relatywizm

* anarchia

* wojna takim samym środkiem do celu jak każdy inny

* gra o sumie zero → nothing succeeds like success

* sojusze i traktaty tylko pomocnicze → każdy dba tylko o siebie

7 - Koncepcja bezpieczeństwa zbiorowego

początek terminu w l. '30 próby realizacji od pocz. XX w.; nawiązania do Saint-Pierre'a, Kanta

system wspólnego zapobiegania agresji oparty na wielostronnej umowie międzynarodowej

→ zasada wzajemnej nieagresji

→ zasada wspólnej samoobrony

→ co innego niż sojusz, bo w sojuszu zdefiniowany przeciwnik

a) Liga Narodów:

Pomysł brytyjski, W. Philimore, R. Cecil od 1914 projektują LN. Układ miał być przeciwdziałaniem wojnom. Nie była uniwersalna bo zdominowana przez Francję i Wielką Brytanię. Wg Wilsona miała być podstawą amerykańskiej hegemonii, ale Amerykanie byli sceptyczni. Celem było utrzymanie pokoju na świecie. Walczyła z przemytem, handlem ludzie itp. Była nieudolna, ale dała pierwsze doświadczenia na tym polu

b) pakt Brianda-Kelloga (1928, Paryż, 66 państw)

Cele: potępienie i wyrzeczenie się wojny, pokojowe rozwiązywanie konfliktów, jedynym celem była realizacja koncepcji bezpieczeństwa zbiorowego. Możliwa była jedynie wojna obronna - nie napastnicza.

Niewystarczająco skonkretyzowany → brak definicji agresora, również okazuje się dość słaby

c) ONZ (1943, Teheran, F. D. Roosevelt)

* celem realizacji dominacji zwycięskich mocarstw

* wojna koreańska (1950) pierwszą okazją realizacji zbiorowego bezpieczeństwa

* po niej zimna wojna i wszystkie rozgrywające się wojny były pomiędzy państwami dwóch bloków

* po z.w. Bush senior proklamuje nowy porządek bezpieczeństwa przy okazji Zatoki Perskiej (1991)

* następne akcje - Somalia, Rwanda - nieudane

* różnice zdań przy okazji Iraku

* zawsze te najsilniejsze państwa nadają ton → oś zła realizacją interesów USA

8 - Współzależność gospodarcza a pokój

a) N. Angell „The Great Illusion” 1910:

* międzynarodowe finanse tak wiążą państwa, że siła militarna niepotrzebna

* ironia po 1914

* po I wojnie będzie się eliminować wojny, bo ludzie świadomi, ze się nie opłaca → edukacja

* wojna nuklearna również bez sensu

* rozwój powiązań w rodzaju wiedzy, handlu, przepływu ludzi daje symetryczne i asymetryczne powiązania

* taka sieć zniechęca do walki, ale nie gwarantuje pokoju

* współpraca gospodarcza stała się substytutem walki zbrojnej

* R. Rosecrance: kiedy wzrastają inwestycje i handel zmniejsza się użycie siły i vice versa; od terytorium ważniejsze technologie

* liberalizm dobrze opisuje tylko rozwiniętą część świata, w reszcie brak potwierdzenia statystycznego

b) K. Barbieri „The Liberal Illusion: Does Peace Promote Trade?”

* analiza konfliktów z l. 1870 - 1992

* kraje współzależne częściej angażuja się w wojny od tych, których nic nie łączy

* niekoniecznie złe konsekwencje dla handlu

* zależność gospodarcza częściej powodowała konflikty niż asymetria

* wniosek: handel nie ma wpływu na pokój

* 3. droga: umiarkowani liberałowie → tam, gdzie mniej zhierarchizowana, gęstsza sieć powiązań, tam mniej konfliktów

c)intensyfikacja stosunków społecznych:

* E. Haas - spillover - współzależność ekonomiczna przekłada się na zintensyfikowaną współpracę w innych dziedzinach kontaktów międzynarodowych

→ tworzenie się podobnych społeczeństw

* K. Deutsch - wysoki stopień więzi międzynarodowych prowadzi do pokojowych stosunków i tworzenia wspólnoty bezpieczeństwa

d)krytyka (realiści):

* współzależność gospodarcza przyczyną konfliktów

* A. Hirschman - rozwój handlu prowadzi do nierównego podziału korzyści i wzrostu antagonizmów → rozważania w globalnej skali, więcej niż w liberalizmie

* R. Gilpin i J. Mearsheimer - handel tylko w niewielkim stopniu chroni przed wrogością, konflikty interesów mogą narastać a nie się zmniejszać, nie należy przeceniać roli handlu

→ umiarkowane stanowisko

* K. Waltz - zwiększona liczba interakcji tworzy jeszcze więcej wojen

→ największe konflikty między zbliżonymi populacjami (trudne do udowodnienia)

→ współzależność to maskowanie różnic potencjałów i złudzenie uczestnictwa w tej samej grze (rodzaj propagandy silnych państw

9 - teoria demokratycznego pokoju

hipoteza pierwotna: liberalne demokracje ze swej natury nie uznają wojny jako sposobu rozwiązywania konfliktów

* hipoteza umiarkowana: liberalne demokracje nie uznają wojny jako sposobu rozwiązywania konfliktów między sobą → tworzą się obozy „my” i „oni”

a) Kant (dyskusyjne jednak wiązanie go z tą teorią)

* łączył ustrój i pokojowe zachowania, ale nigdzie nie twierdizł, ze republika będzie pokojowa całkiem

* raczej brak wojen niepotrzebnych

* przeciwnik demokracji → lud to dla niego ci, którzy coś mają

* liberalizmy chętniej przestrzegają prawa międyznarodowego bo przełożenie stosunków wewnętrznych na zewnętrzne

* „pokojowa federacja” republik nie walczących, wolących negocjacje, zaczynająca się od najbardziej oświeconego państwa

c) Michael Doyle (gł. przedstawiciel):

* wg statystyki wymienił 50 państw, które w ostatnich 150 latach nie prowadziły wojen między sobą (do l. '70)

* wolność słowa i przepływu idei wspomaga pokojowe rozwiązania → potrzeba ujednolicać państwa

* krytyka:

→ brak definicji „państwa demokratycznego”

→ zjawisko „p. d.” nie było statystycznie znaczące do ostatniego ćwierćwiecza XX w.

→ jeśli państwa daleko od siebie to siłą rzeczy nie walczą (a on tego nie uwzględnia)

→ demokracje generalnie stabilniejsze ekonomicznie i politycznie

→ nie mówi o agresywnych demokracjach starożytnych oraz o okresach spokoju po wojnach i zjawiskach typu prawo wyborcze dla kobiet

e) jak niechęć ludzi w demokracjach przekłada się na politykę:

* duże koszty przekładane na obywateli (kaskadowe zależności)

*czynniki społeczno-kulturowe: pogląd, że inne demokracje są rozsądne i skore do współpracy

* czynniki instytucjonalne: hamowanie decyzji rządzących o podejmowaniu wojny

* ograniczenia decyzyjno-strukturalne:

→ przywódcy mający perspektywę wyborów są odpowiedzialniejsi od dyktatorów

→ opozycja ogranicza (bo dyskusja nt. ew. wojny)

→ przywódca i tak dzieli władzę z innymi organami

* krytyka tych ograniczeń:

→ dyktatorzy też odpowiedzialni, np. przed juntą

→ społeczeństwa mogą chcieć wojny, np. szowinizm

→ czasami autokrata na tyle słaby, że boi się radykalnych decyzji

f) Ch. Layne „Kant or Can't: The Myth of the Democratic Peace”

* analiza 4 przypadków z przełomu XIX/XX w., kiedy demokracje były na skraju wojny

* teza, że do wyjaśnienia pokoju wystarczy realpolitik → rachunek zysków i strat

* TDP ma minimalną wartość wyjaśniającą

h) podsumowanie TDP:

* ciągle się o niej dyskutuje

* ograniczenia normatywne najbardziej przekonujące

* wątpliwości, czy sprawdzi się w przysżłości wobec nowych problemów → rywalizacja o zasoby

* pytanie, czy nowe demokracje mogą walczyć w trakcie reform

* nowe sposoby walki → niebezpośrednie konflikty między USA i ZSRR

* w l. '90 tryumf liberalnych teorii na wszystkich polach

→ liberalna demokracja + neoliberalizm + uniwersalne wartości, naiwna wiara, że wsyzscy będą tego chcieli

* F. Fukuyama i koniec historii (chociaż całkowita zmiana poglądów potem)

* T. Friedman (publicysta) → żadne dwa państwa z McDonaldami nie walczyły ze sobą

* S. Buttler „War is a Racket” → wojna to biznes

• 10 - Równowaga sił, a stabilizacja układu sił

podstawa koncepcji realistycznej

* najprymitywniej: podział siły między państwami

* lub jako wynik gry - punkt równowagi → z popularności teorii gier w l. '50-'60 → człowiek całkowicie racjonalny i egoistyczny

* system stosunków międzynarodowych

* uniwersalne prawo powszechne - bierze się z fascynacji naukami ścisłymi w l. '60-'70

→ próby przenoszenia praw ścisłych na nauki społeczno-polityczne

* określanie równowagi sił jako symbolu szkoły realistycznej

a) H. Morgenthau :Polityka między narodami. Walka o potęgę i pokój”:

* równowaga sił niezbędnym stabilizatorem stosunków międzynarodowych

* dwa wzory równowagi sił:

→ bezpośrednia opozycja: dwa państwa/bloki rywalizujące bezpośrendio, nakręcające spiralę zbrojeń, np. Chiny-Japonia przed II wojną, USA-Oś 1941

→ współzawodnictwo: rywalizacja o jakiś niepodległy rejon/państwo o wielkim znaczeniu, np. Korea - od zawsze o nią rywalizacja, Chiny-Japonia, Rosja-Japonia, USA-ZSRR, ma jednak tylko regionalne znaczenie

* sposoby osiągania równowagi sił:

→ zbrojenia

→ sojusze

c) K. Waltz „Theory of International Politics”

* teoria równowagi sił ma pokazać mechanizm funkcjonowania suwerennych państw na arenie międzynarodowej → uproszczona bardzo teoria

* państwa są egoistyczne i elastyczne - mogą przybierać różne postawy, np. dążyć do równowagi

* okres stabilizacji przeznaczany na rozwój

* system będzie działał, jeśli państwa będą widzieć w tym swój interes i będzie isę im opłacało bronić słabszych

* równowaga zewnętrzna rozgrywką o pozycję między min. 3 aktorami

* wartość wyjaśniająca:

→ mikroteoria - wyjaśnianie systemu międzynarodowego na wzór teorii mikroekonomicznej nt. działania rynku, np. balancing - kiedy jedno państwo rośnie w siłę inne łączą się w sojusze by je równoważyć

→ należy dopasowywać swoje działania do zmieniających się tendencji aby zyskiwać jak najwięcej

* zarzuty:

→ pisuje rezultaty nieskoordynowanych działań państw, z góry zakładając, jakie są ich interesy bez ich wyjaśniania

d) J. Mearsheimer „ The Tragedy of Great Powers Politic”:

* realizm ofensywny: (na tym też polega owa tragedia,że nie ma wyboru)

→ potęgi muszą się zbroić, muszą być agresywne,

→ potęga nie ma limitu, trzeba ją cały czas akumulować

→ nie ma satysfakcjonującego poziomu bezpieczeństwa. (dla Waltza był) Minimalny to przetrwanie, maksymalny to hegemonia

→ nie ma klasycznego dylematu bezpieczeństwa, trzeba się zbroić (dla Waltza był)

→ dylemat bezpieczeństwa sojuszniczego: im bliżej z sojusznikiem, tym większa obawa przed zdradą, „pułapka sojuszu” - trzeba wspomóc gdy ktoś zaatakowany albo osamotnienie

→ systemy międzynarodowe: dwubiegunowy, wielobiegunowy niezrównoważony, wielobiegunowy zrównoważony

11- teoria hegemonicznej stabilności

tutaj koncert mocarstw to dominacja Wielkiej Brytanii

* hegemon tworzy stabilny system międzynarodowy

* upadek hegemona prowadzi do niestabilności

* hegemon tworzy reżim międzynarodowy (system praw, zasad, utartych zwyczajów)

* jest gotów do jednostronnego egzekwowania norm w imię zachowania status quo

a) R. Gilpin „War and Change in World Politics” 1981

* wprowadzenie kategorii „zmiany” - państwa dążą do niej np. przez konflikt kalkulując zyski i straty

* rise and fall realism - hegemoni powstają i upadają

→ cykliczna teoria dziejów: dążenie do dominacji, dominacji, upadek

→ G. Modelski: teoria długich cykli - hegemoni byli zawsze, wprowadzali innowacje

b) unipolarny - najbardziej stabilny porządek:

* M. Kaplan: system hierarchiczny najstabilniejszy, podział na:

→ nakazowy, w ZSRR

→ nienakazowy, USA

→ hegemon nie jest jednak w stanie samodzielnie go utrzymać → koniecznosć efektywnego systemu nagród

* wg P. Kennedy'ego dominacja Wielkiej Brytani w XIX w. i USA w pewnym okresie po II wojnie dawała największą stabilność

c) globalizacja wg teorii hegemonicznej:

* światowa gospodarka jest w stanie funkcjonować bez hegemona

* poszczególne typy porządku międzynarodowego nie są w stanie się rozwijać

* jeśliby USA cofnęło poparci dla procesów globalizacyjnych to ich zahamowanie, a może nawet cofnięcie

12 - Koncepcje bezpieczeństwa: realizm ofensywny i defensywny

Realizm ofensywny - przedstawiciel John Mearsheimer. Dramat polega na tym, że państwa nie maja wyboru więc muszą się zbroić i zachowywać ofensywnie

Realizm defensywny - przedstawiciel Waltz. Państwa muszą się pilnować, być czujne, ale możliwe są długie okres stabilizacji i właśnie do tego powinniśmy dążyć

Różnica w tych realizmach polega na tym, ile siły potrzeba, aby państwa były bezpieczne

-w ofensywnym: trzeba cały czas się zbroić, aby zawsze być bezpiecznym, trzeba ciągle zwiększać swoją siłę, kumulować ją na przyszłość. To koncepcja skrajnie podejrzliwa.

-w defensywnym Waltz mówi o stabilizacji, żeby koncentrowaćsię na rozwoju gospodarki, należy osiągnąć satysfakcjonujący poziom bezpieczeństwa, by czuć się bezpiecznie i przez jakiś czas się nie dozbrajać.

• 13 - Dylemat bezpieczeństwa sojuszniczego

Dylemat bezpieczeństwa sojuszniczego w koncepcji realizmu ofensywnego zanika.

W koncepcji defensywnej mamy 2 opcje:

1. Wchodzimy z sojusz i jesteśmy bezpieczni

2. Nie wchodzimy w sojusz i obserwujemy przeciwnika, jesteśmy zdani na własne siły

Dobre i złe strony opcji nr 1

- ograniczenie suwerenności i decyzyjności

+ sojusznik nas chroni

+ przez pewien okres czasu jesteśmy bezpieczni

Dobre i złe strony opcji nr 2

+ jest to tania metoda, bo gdy jakieś państwo walczy i traci siły - my niczego nie tracimy

- istnieje ryzyko opuszczenia, agresor może się wzmocnić a my pozostajemy samo

Silne państwa rzadko wchodzą w sojusze, ponieważ wola zostać suwerenne, aby nie wplątac się w jakąś wojnę niepotrzebnie. NP. USA nie przystąpiły do Ligi Narogów, bo nie chciały się mieszać do europejskich wojen

14 -Neorealistyczna koncepcja bezpieczeństwa (Mearsheimer)

(absolwent West Point) - zwolennik techniki nuklearnego odstraszania

Autor - “Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War”

W 1990 roku wydał kontrowersyjny esej, w którym przewidział, że Europa po zakończeniu zimnej wojny powróci do systemu środowiska wielobiegunowy podobnego do tego z pierwszej połowy XX wieku, gdy amerykanie i sowieci wycofali się z Europy.

W przypadku Ukrainy, twierdził, że w celu zmniejszenia niebezpieczeństwa wojny, Stany Zjednoczone powinny zachęcać do władze Niemiec i Ukrainy do rozwijania arsenału jądrowego, wraz z działaniami przeciw, hipernacjonalizmowi. Mearsheimer przedstawił kilka możliwych scenariuszy zakończenia zimnej wojny w Europie, z której wycofały się siły amerykańskie i rosyjskie.

Uważał, że Europa uzbrojona w broń jądrową najprawdopodobniej będzie żyła w pokoju. Bez odstraszania nuklearnego Niemcy prawdopodobnie jeszcze raz spróbowałyby podbić kontynent. Ponadto, stwierdził że nie ma możliwości żeby Ukraina zrezygnowała ze arsenału jądrowego (Ukraina zrobiła to w 1996 MK  ).

Pomimo postępującej integracji europejskiej i pokojowego rozwoju Europy, wciąż wierzył, że jego prognozy nie spełnią się, jeśli amerykańskie wojska opuszczą Europę.

Bronił prawa Indii do posiadania broni nuklearnej. Na poparcie tego stanowiska, twierdził, że Indie mają poważne strategiczne powody do stosowania odstraszania nuklearnego, w szczególności w celu zapewnienia równowagi w stosunku do Chin i Pakistanu, gwarantującej stabilność w regionie. Mearsheimer krytykował amerykańską politykę przeciwdziałania proliferacji wobec Indii, uważał ją za nierealną i szkodliwą dla interesów amerykańskich w tym regionie.

15 - Koncepcja zimnowojennego odstraszania

Doktryna powstrzymywania (ang. containment), znana też jako doktryna powstrzymania miała na celu powstrzymywanie wzrostu wpływów ZSRR, a później również Chin, przez niedopuszczenie do ekspansji komunizmu na świecie. Teoretyczne zasady polityki containment stworzył George Kennan w anonimowym artykule z 1947 r.
Kennan za główny cel polityki USA uznał zapobieganie rozprzestrzenianiu się komunizmu do krajów nim nieogarniętych, przez tworzenie systemu sojuszy wojskowych. Containment było jednym z głównych celów doktryny Trumana, a jego efektem m.in. powstanie NATO (1949), a później: ANZUS (1951), SEATO (1954) oraz CENTO (1955). W latach sześćdziesiątych XX wieku, w związku z popularyzacją teorii domina, rozszerzono stosowanie doktryny powstrzymywania również na wsparcie dla proamerykańskich rządów na całym świecie (także reżimowych) oraz rozwiązania siłowe w celu zapobieżenia „eksportowi rewolucji”. Zgodnie z teorią domina, jeśli pozwoliłoby się na przejęcie rządów przez komunistów w danym kraju, spowodowałoby to zagrożenie komunizmem dla innych krajów regionu. Najbardziej spektakularnymi operacjami, przeprowadzonymi wskutek stosowania filozofii powstrzymywania, były: wojna w Korei, kryzys kubański, wojna w Wietnamie oraz pomoc amerykańska w czasie wojny w Afganistanie.
Po wojnie wietnamskiej Kennan stwierdził, że doszło do nadinterpretacji jego idei i że sam nigdy nie usprawiedliwiłby w ten sposób interwencji wojskowej.

• 16 - Realizm ofensywny a działania wyprzedzające - debata

Debata z 2002r dotycząca strategii bezpieczeństwa narodowego USA - koncepcja Bush'a.

- była bardzo ofensywna

- jako doktrynę przyjęła działania wyprzedzające które są zabronione przez prawo międzynarodowe

- działania wyprzedzające dzielą się na:

*atak wyprzedzający (stosuje się go przy bardzo bliskim, nieuchronnym zagrożeniu; atakujemy

wcześniej aby minimalizować swoje straty)

* Wojna prewencyjna (jeśli istnieje domniemane zagrożenie, które może w przyszłości się

ukazać to atakujemy żeby się wcześniej bronić )

- koncepcja wymierzona głównie w terroryzm

- wg realizmu ofensywnego było to dobre działanie, Mearsheimer w sensie teoretycznym poparł te doktrynę, lecz gdy Bush wcielił ja w życie został skrytykowany

- Wg Busha „Celem tej strategii jest pomoc światu, żeby go uczynić lepszym i bezpieczniejszym”

- Zastosowano te doktrynę w 2003r w Iraku, Mearsheimer stwierdził, że ta wojna była nie potrzebna

17 - Zapewnienie bezpieczeństwa - debata transatlantycka

Debata ta narodziła się po Zimnej Wojnie.

Powodem róznic poglądów było zniknięcie głównego wroga czyli komunizmu. Prace ukazujące te róznice to:

• Henry Kissinger “Does America needs a foreing policy”

• Pisze o zmierzchu stosunków międzynarodowych

• Europa jest Stanom bardzo potrzebna i same nic nie osiągną

• Pragnie bardzo ścisłej współpracy między USA a Europą

• Krytykuje stany za odsunięcie się od Europy, bez niej nie utrzymają hegemonii na świecie

• Robert Kagan „Power of weaknes”

• Stany są z Marsa, a Europa z Wenus

• Stany szybciej przystępują do wojny, są niecierpliwi w dyplomacji, a Europa jest bardziej powściągliwa przy podejmowaniu decyzji

• Różnica w potencjale militarnym - Stany SA potęgą, natomiast Europa nie ma tak dużo zasobów

• WNIOSEK: Wierzył w to, że Stany są tak silne, że są w stanie sami rządzić światem

18 - Bezpieczeństwo wąskie z szerokie - debata

* „the wide vs narrow” - chodzi o ujęcie bezpieczeństwa

* po zimnej wojnie potrzeba szerszego ujęcia niż dotychczasowe

* brak analitycznej spójności bezpieczeństwa

* obawa przed dopuszczeniem innych aspektów bo ryzyko osłabienia bezpieczeństwa militarnego

* ujęcie wąskie:

→ rozumiane najczęściej jako bezpieczeństwo negatywne

→ zagrożenia głównie militarne

→ argumentem za to, że jest najbardziej ogólne, więc będzie się sprawdzać również po sztucznej rzeczywistości zimnej wojny

* ujęcie szerokie:

→ wynika z niezadowolenia jedynie wąskim podejściem

→ sprzeciw wobec militarno-nuklearnej obsesji

→ podkreślanie innych istotnych czynników: gospodarka, instytucje, ekologia, społeczeństwo

a) B. Buzan „People, States and Fear” 1981:

* holistyczne ujęcie bezpieczeństwa

→ mikro: jak tworzymy sobie bezpieczeństwo

→ makro: jak koncepcje wpływają na rozwój i myślenie

* połączenie podejścia konstruktywistycznego z realistycznym: bezpieczeństwo konstruktem społecznym, ale dążenie do niego za pomocą realistycznych metod

* 3 poziomy bezpieczeństwa:

→ jednostka: życie, zdrowie, status, bogactwo, wolność

→ państwo: idea, baza fizyczna, instytucje

→ struktury międzynarodowe: najszersze, skomplikowane, zależy od tego, jak jest zbudowane

19 - Triumf bezpieczeństwa w szerokim znaczeniu w latach 90-tych

*wynik atmosfery pozimnowojennej → upadek znaczenia czynnika militarnego

* przyczyną też debata w teorii stosunków międzynarodowych, popularność teorii chaosu (efekt motyla)

* moda na ideę zrównoważonego rozwoju, globalizację

* wzrost oczekiwań co do stopnia bezpieczeństwa we wszystkich dziedzinach życia, spadek tolerancji dla zagrożeń → kultura bezpieczeństwa

20 - Buzan, Waever, Wilde - sektory bezpieczeństwa

* 5 sektorów:

→ militarny: przymus siłowy, mocno zinstytucjonalizowany

→ polityczny: władza, wzajemne uznanie

→ ekonomiczny: handel, produkcja

→ społeczny: wspólna tożsamość, wartości wystarczą do zabezpieczenia bezpieczeństwa

→ środowiskowy: działalność człowieka i planetarnej biosfery

* dwa pierwsze zdominowane przez państwo, które decyduje o swojej działalności w ich zakresie

* bezpieczeństwo narodowe kombinacją owych 5 sektorów z 3 poziomami wymienionymi wcześniej

→ każdy indywidualnie traktowany, wszystkie ważne

→ to i tak tylko platforma poglądowa do postrzegania problemu bezpieczeństwa narodowego z różnych punktów widzenia

21 - Bezpieczeństwo subiektywne, obiektywne, intersubiektywne

* pierwszy podzielił na obiektywne i subiektywne A. Walfers 1962

* subiektywne: poczucie zagrożenia

* obiektywne: realna ocena zagrożenia

→ zazwyczaj się nie pokrywają

* problemy obiektywizacji:

→ trudno o obiektywne, bo wymagana ogromna wiedza, często tajna

→ problem z manipulacjami polityków: umniejszanie, kreowanie sztucznych zagrożeń

→ tożsamość podmiotu z przedmiotem: jeśli sami dla siebie opracowujemy to nie można się odciąć od kontekstu

→ kto inny tego dokonuje? Politycy, naukowcy z klucza politycznego

→ niemal nieogarnialna ilość czynników wchodzących w grę

→ perspektywa czasowa: nie ma 100% pewności, ze coś, co teraz nie jest zagrożeniem się nim nie stanie

* bezpieczeństwo intersubiektywne:

→ Buzan, Waever, Wilde

→ bezpieczeństwo jako standard obowiązujący w danej społeczności

→ securitization: intersubiektywny proces ubezpieczania się ze względu na brak jednoznacznej możliwości obiektywizacji

→ intersubiektywność: dana społeczność sobie tworzy i uznaje w danym czasie → różne rozumienie w różnych państwach, inne poziomy wrażliwości

→ ocena zagrożenia zależy od naszej subiektywizacji → nigdy nie wiadomo na ile jest ono realne, zwykle potencjalne

→ brak zrozumienia, że kwestie bezpieczeństwa są indywidualne (intersubiektywne) będzie prowadził do zagrożeń, bo kraje i narody różnie postrzegają

→ uwzględnienie intersubiektywnego kontekstu pozwala lepiej ocenić stopień zagrożenia

* problemy z tym związane:

→ tworzenie ułudy schematyzacji → odrzucanie wszystkiego, co niestandardowe i nie jest podzielane przez większość

→ może mieć niewielkie przełożenie na ocenę realności zagrożeń

→ brak rozwiązania problemu perspektywy czasowej

22- Konstruktywizm - polityka i dylemat bezpieczeństwa

• Konstruktywizm - dylemat bezpieczeństwa:

* zasadnicza rola A. Wendta

* d. b. jest strukturą społeczną zrodzoną z braku zaufania → państwa podejrzewają się o najgorsze intencje

* w celu zabezpieczenia się wytwarzają intersubiektywne struktury, które są tworami intelektu w danym okresie

* skupianie się na tym, co powszechnie uznane → wystarczy, żeby istniało w świadomości odpowiednio dużej liczby osób

* konflikt to brak zgody, dysonans, rozwiązywanie go powinno polegać na dotarciu do źródeł, uświadomieniu sobie uwarunkowań, kontekstu i różnic

• Konstruktywizm - polityka bezpieczeństwa:

* tu też A. Wendt

* kształtowana przez wzorce kulturowe (np. przekonanie o słuszności jakiejś koncepcji) i tożsamość

* zasadnicze znaczenie mają normy społeczne → określają np., że nie stosuje się broni masowego rażenia

* interwencje zbrojne również regulowane przez umowy międzynarodowe (normatywne i instytucjonalne), które określają, co jest dozwolone, a co nie → po 11/09 USA olewają je jednak

* 3 rodzaje stosunków międzypaństwowych wg Wendta:

→ hobbesowski stan natury

→ lockeański stan: są prawa jakieś, ale i tak ciągła rywalizacja

→ kantowski stan → współpraca w wyniku wzrostu interakcji

23 - Teoria sekuratyzacji

Wprowadzona przez szkołę kopenhadzką, teoria konstruktywistyczna. Charakteryzuje się dążeniem do zapewnienia bezpieczeństwa. Szczególna uwaga zwrócona jest na ciągłość. Nie interesuje nas stan bezpieczeństwa, lecz ciągłość, proces, dążenie. To, co czynimy dla społeczeństwa to wysiłek intelektualny. Proces sekuratyzacji jest zawsze intersubiektywny. 

Wniosek do sekuratyzacji: Każdy tworzy sobie sam bezpieczeństwo. Każde społeczeństwo buduje własne procesy sekuratyzacyjne, tworzy, realizuje. 

Dowód: największy przełom w świadomości tego, co nam zagraża po
zakończeniu zimnej wojny

• 24 - Globalizacja i bezpieczeństwo (między) narodowe (Kuźniar)

Analizę tych zagrożeń przeprowadził między innymi Roman Kuźniar. Jak zauważa,

globalizacja w znacznym stopniu modyfikuje podstawowe parametry porządku

międzynarodowego. Prowadzi do osłabienia ochronnej funkcji granic

państwowych, a także osłabienia władzy państwa nad własnym terytorium i ludnością,

która je zamieszkuje. Roman Kuźniar wskazuje równocześnie na fakt, iż

globalizacja sprzyja proliferacji i wzrostowi znaczenia pozarządowych uczestników

stosunków międzynarodowych13. Jest to spostrzeżenie szczególnie istotne

w kontekście omawianego zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego,

jakim jest terroryzm. Jak podkreśla R. Kuźniar, w odniesieniu do sytuacji bezpieczeństwa, globalizacja:

„[…] ułatwia jednocześnie przestępczy lub wręcz zbrodniczy proceder międzynarodowym

związkom kryminalnym, trudniącym się przemytem ludzi, broni,

narkotyków, czy siatkom terrorystycznym w rodzaju najgroźniejszej ze znanych

w historii najnowszej - Al-Kaidy. To właśnie tacy aktorzy pozapaństwowi uważani

są za największe zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego”

• 25 - Dylematy narodowej polityki bezpieczeństwa po 11 września (Kuźniar)

---