Jezin - pokój 116., dyżury : środa 11-11:45, piątek 11-11:45.

Forma zaliczenia : egzamin z wykładu + projekt badawczy. Egzamin pisemny jak zwykle

28 - konferencja o kulturze popularnej - może nie być zajęć.

Lektury :

Babbie E., 2004, Badania społeczne w praktyce, Warszawa, Roz. 2 4 5 6 7 8 10 12 18 19
Silverman D., 2007, Interpretacja danych jakościowych, Warszawa, Roz. 2 4 5 6 8
Storey J., 2003, Studia kulturowe i badania kultury popularnej, Kraków.

Projekt badawczy :

Projekt w grupach 3-4 osób.
Wyniki zostaną zaprezentowane podczas ostatnich dwóch wykładów

Wykład 1 (7.10.2009)

Teoria w nauce

Jonathan Turner : „teorie naukowe wywodzą się z założenia, że świat wskazuje pewne podstawowe i fundamentalne właściwości i procesy, które wyjaśniają nasilanie się i znikanie zdarzeń w określonych kontekstach” - człowiek jest przewidywalny, wszystko można ująć w jakiś prawach.

• Teoria powinna być formułowana w sposób abstrakcyjny, ponad określonymi zdarzeniami wywodzącymi się z empirii - odnajdując problemy tkwiące u podstaw, nadające im kierunek np. z empirii wiemy, że szkoła podstawowa nr 1 pełni funkcje edukacyjne. Teoria się tym nie będzie interesowała, bo obejmuje rzeczy bardziej ogólnie - Szkoła pełni funkcje edukacyjne

• Teoria wychodzi poza to, co możemy zmierzyć i zaobserwować

• Teorie nie są partykularne, lecz traktują o tym, co fundamentalne, uniwersalne ponadczasowe.

• Sposób wyrażenia teorii - jest formułowana w języku formalnym innym od potocznego - język zobiektywizowany.

• Ma być wyrażona w języku zrozumiałym, obiektywnym i niedwuznacznym

• Teoria musi znaczyć to samo dla wszystkich

• Teorie musza być wystawione na systematyczne testowane za pomocą powtarzalnych metod empirycznych, muszą być wystawione na próby ich obalenia

• Nauka dąży do skonstruowania abstrakcyjnych i sformalizowanych teorii oraz testowania tych teorii w zderzeniu z faktami.

• Teoria, która wydaje się wiarygodna na podstawie dokonanych już ocen empirycznych może zostać doraźnie przyjęta jako wyjaśniające pewien wycinek rzeczywistości

• Jeśli stoi w sprzeczności z empirią to należy ją odrzucić lub zrewidować

• Nauka to proces rozwijania teorii, ich testowania, odrzucania i modyfikacji.

Rodzaje teorii

D. Eston - klasyfikacja teorii

1. Ze względu na zakres mikro i makro teorie (mikro np. rodzina, makro np. globalizacja)

2. Ze względu na funkcje - teorie dotyczące zjawisk dynamicznych i statystycznych, struktur i procesów

Parsons i Shils - 4 poziomy teorii

1. Systemy klasyfikacyjne ad hoc - tworzą się dla potrzeb chwili i danego przypadku. Najmniej uporządkowany system porządkowania danych. Składają się z arbitralnych kategorii skonstruowanych po to, by zebrać i uporządkować dane i obserwacje empiryczne np. Dzielimy odpowiedzi na kilka kategorii „tak” „raczej tak” „nie” „zdecydowanie nie”

2. Taksonomia - system kategorii. Składa się z systemu kategorii skonstruowanych odpowiednio do obserwacji empirycznych w taki sposób, że można opisać związki po między kategoriami. Kategorie mogą być wewnętrznie powiązane, co daje odzwierciedlenie opisywanej rzeczywistości.

3. Struktury pojęciowe - w nich kategorie deskryptowane są racjonalnie wbudowane w szeroką strukturę formułowanych wyraziście twierdzeń. Twierdzenia te dotyczą związków pomiędzy dwiema lub więcej właściwościami empirycznymi i mogą zostać przyjęte lub odrzucone.

4. Systemy teoretyczne - łączą taksonomie oraz struktury pojęciowe, dostarczając w sposób systematyczny opisów, wyjaśnień i predykcji. Wymaga najbardziej rygorystycznych definicji. System teoretyczny składa się z twierdzeń powiązanych ze sobą w sposób, który umożliwia wprowadzenie jednych twierdzeń z innych,. Pozwala przewidywać i sensownie interpretować (wyjaśniać) badane zjawiska.

Almonda i Verby - Kultura polityczna- postawy społeczeństwa wobec całego systemu politycznego.

Wykład 2 (14.10.2009)

Założenia porządkujące proces poznawczy :

1. Natura uporządkowana - istnieją regularności i porządek, a zdarzenia nie pojawiają się losowo. Każda zmiana ma jakiś schemat - rozpoznawalny.

2. Natura jest pozawalana - ludzie są częścią natury podobnie jak inne obiekty i zdarzenia.

3. Wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny - da się wskazać zjawiska naturalne poprzedzające jakieś zjawisko, nie przyjmujemy, że przyczyną było zjawisko ponadnaturalne.

4. Nic nie jest dowiedzione samo w sobie . prawdziwość wiedzy naukowej mysi być dowiedziona obiektywnie.

5. Wiedza jest wyprowadzana z nabywanego doświadczenia. Nauka musi opierać się na doświadczeniach spostrzeżeniach i obserwacji - zależy więcej do zmysłów, wrażeń zmysłowych.

6. Wiedza przewyższa ignorancję - nauka ma dawać możliwość rozwoju i poznawania człowieka.

Główne cele nauk społecznych

1. Wyjaśnianie - sytuacja, w której jedno zjawisko jest wyjaśnione za pomocą innego zjawiska odwołującego się do praw ogólnych. Prawa ogolne tworzą podstawy wyjaśniania konkretnych zjawisk. Funkcją nauki jest ustalanie praw ogólnych dotyczących zdarzeń empirycznych lub zachowań obiektów, którymi zajmuje się dana dyscyplina wiedzy.

2. Przewidywanie - umiejętnośc przewidywania uznać należy za podstawową cechę nauki. Opiera się ona na wiedzy wiedzy naukowa winna prowadzic do dokładnych przewidywań. Bazujemy na założeniu, ze prawa ogólne i generalizacje są rozpoznawalne i prawdziwe. Proces przewidywania jest odwrotnością procesu wyjaśniania. Przewidywanie może okazać się nietrafne gdy :

1. prawo lub generalizacja nie są prawdziwe lub

2. przyczyny zostały źle zinterpretowane.

• Rozumienie zjawisk empirycznych - interpretowanie na dwa sposoby

• TRADYCJA VERSTEHEN (empatia) - zakłada, że nauki przyrodnicze i społeczne tworzą dwie odmienne dziedziny wiedzy, co wynika z odmiennego procesu badawczego, a to owocuje koniecznością stosowania odmiennych metod badawczych. Rozumieć trzeba historyczny wymiar życia społecznego oraz subiektywny aspekt ludzkiego doświadczenia, gdy chcemy innych ludzi zrozumieć trzeba : „stawać na miejscu badanych” - zrozumieć cudzy punkt widzenia rzeczywistości, cudze symbole, wartością i postawy. Znaniencki nazywał to współczynnikiem humanistycznym

• ROZUMIENIE PREDYKTYWNE - empiryzm logiczny rozwija się do Vernstehen: zakładamy, że można uzyskać wiedzę obiektywną w naukach społecznych badając zarówno świat społeczny jak i przyrodę. Do tego stosujemy te same reguły metodologiczne

Logiczna struktura wyjaśniania naukowego

1. Twierdzenia E., które opisuje zjawisko/zdarzeni, jakie ma być wyjaśnione

2. Zbioru twierdzeń A1 do An opisujących specyficzne warunki poprzedzających zjawisko E (lub przyczynowo z nim powiązane)

3. Zbioru praw ogólnych lub generalizacji probabilistycznych L1 do Ln mowiących : „jeśli zajdzie jakiekolwiek zdarzenie rodzaju opisanych przez A1 do An to zajdzie zdarzenie opisane przez E

By te części umożliwiły wyjaśnienie jakiegoś zjawiska/zdarzenia muszą być spełnione dwa warunki :

1. Twierdzenie E musi być dedukcyjnie wyprowadzone z twierdzeń A i L łacznie, a nie z każdego z tych zbiorów osobno

2. Twierdzenia A i L musza być prawdziwe.

Struktura logiczna odnosi się do wyjaśnienia i przewidywania, jednak w wypadku wyjaśniania zdarzenie E jest zdarzeniem należącym do przeszłości i wynika z aktualnego stanu wiedzy a poszukujemy twierdzeń typu A lub praw L (które wyjaśniają nam E) w wypadku przewidywania - twierdzenia A i L są znane a poszukujemy przyszłych zdarzeń E z nich wynikających.

Carl Hempel - wyjaśnianie dedukcyjne i probabilistyczne

1. Dedukcja wymaga

1. Uniwersalnych generalizacji

2. Ustalenia warunków, w jakich te generalizacje są prawdzie

3. Zdarzenia, które mają być wyjaśnione

4. Reguły logiki formalnej

• Zjawisko wyjaśniamy tu, wskazując, że może ono zostać wyprowadzone z jakiegoś prawa ogólnego.

• Przesłanki prowadzą do wniosków - oznacza to, że wtedy i tylko wtedy, gdy przesłanki są prawdziwe, prawdzie są także wnioski.

2. Wyjaśnianie probabilistyczne

Nie każde wyjaśnienie jest oparte na prawdzie uniwersalnej: w naukach społecznych niewiele istnieje uniwersalnych generalizacji

Jeśli mamy do czynienia zp owiązaniem przejawów pewnych zjawisk i przypuszczeniami, ze istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że jednemu zjawisku towarzyszyć będzie inne zjawisko, które chcemy wyjaśnić, to takie wyjaśnienie będzie wyjaśnienie probabilistycznym lub indukcyjnym - wynikają one z uogólnień probabilistycznych.

3. Przewidywanie

Wykład 3 (21.10.2009)

Rewolucja naukowa

• Nauka często podlega skostnieniu- dogmatyzmowi, dopasowaniu się do zasad utartych

• Potrzebne są tu rewolucje - koncepcja Thomasa Khuna - rozróżnienie między nauką normalną (instytucjonalną) a nauką rewolucyjną

• Nauka normalna - rutynowa weryfikacja teorii lub paradygmatu dominujących w danym momencie. Testowanie i weryfikacja to takie rozwiązywanie łamigłówek.

• Kuhn : „To badania wyrastające z jednego lub wielu takich osiągnięć naukowych przeszłości, które dana społeczność uczonych aktualnie akceptuje i traktuje jako fundament swojej dalszej praktyki. Podręczniki przedstawiają zespół uznawanych teorii, omawiają wiele lub wszystkie ich udane zastosowania, konfrontujące je z przykładowymi obserwacjami i eksperymentami.”

• Paradygmat :

• Osiągnięcia mające te 2 cechy nazywane są paradygmatami - są one powiązane z koncepcją nauki formalnej

• Paradygmat to „pewne akceptowane wzory współczesnej praktyki naukowej - wzory obejmujące również prawa, teorie, zastosowanie i wyposażenie techniczne - tworzą model, z którego wyłania się jakaś szczególna, zwarta tradycja badań naukowych.

• Historycznie takie teksty badania miały 2 cechy zasadnicze. Reprezentowany w nich dorobek był dostatecznie atrakcyjny i oryginalny, aby na tej podstawie powstać mogła konkurencyjna wobec dotychczasowych metod szkoła.

• Jednocześnie dorobek ten był na tyle otwarty, ze pozostawiał nowej szkole najrozmaitsze problemy do rozwiązania.

• Nauka rewolucyjna - W przeciwieństwie do nauki formalnej stoi nauka rewolucyjna - nagły rozwój konkurencyjnego paradygmatu. To oznacza rewolucję w nauce i może zostać zaakceptowane przez społeczność naukową , ale jedynie stopniowo.

Proces badawczy

• Całościowy schemat działań które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy, to paradygmat naukowych dociekań.

1. Problem

2. Hipoteza

3. Plan badawczy

4. Pomiar

5. Zbieranie danych

6. Analiza danych

7. Uogólnienie (generalizowanie)

• Istotą procesu badawczego jest jego cykliczna natura : zaczynamy od problemu a kończymy na uogólnieniach

• Wnioski sformułowane w ramach jednego cyklu są początkiem cyklu następnego

• Proces badawczy to proces samokorygujący - badacze testują w sposób logiczny i empiryczny wstępne wnioski i hipotezy dotyczące problemu badawczego

• Odrzucenie jednych wniosków czyni miejsce dla sformułowania nowych poprzez ocenę operacji badawczych

Pojęcia :

• Pojęcia - to abstrakcja, symbol, reprezentacja obiektu, jednej z jego właściwości lub zjawiska behawioralnego.

• Każda dyscyplina tworzy swój własny, unikatowy zbiór pojęci - tworzą one język profesjonalny.

• Funkcje pojęć :

• Komunikowanie się

• Wprowadzają perspektywę patrzenia na zjawiska empiryczne, są naukową konceptualizacją świata

• Umożliwia klasowanie i generalizowanie, uogólnienie

• Są składnikami teorii - definiują treść własności teorii

Definicje :

• to wypowiedzi określające jakie jest znaczenie terminu.

• Termin definiowany do definiendum, zwrot określający to definiens.

• Pojęcie pierwotne - nie można ich definiować wykorzystując inne pojęcia. Kolor, smak, dźwięk, zapach. Ich znaczenie jest określone i jasne - co jest uzmysławiane dzięki wyraźnym przykładom empirycznym.

• Terminy pochodne - takie, które można zdefiniować za pomocą terminów pierwotnych

• Definicje ostensywne - reprezentują zjawisko przez zbiór łatwo obserwowalnych zachowań.

• definicje pojęciowe - opisują pojęcia poprzez odwołanie się do innych pojęć (by oddać jedno pojęcie posługujemy się kilkoma innym)

• definicje operacyjne - wyposażają pojęcia w odniesienia empiryczne, gdy właściwości lub zdarzenia empiryczne reprezentowane są przez jakieś pojęcie mogą być nieobserwowalne bezpośrednio (np. „wiedz” lub „inteligencja”)

1. składa się ze zbioru procedur opisujących działania, jakie musi podjąc badacz, Abu ustalić istnienie zjawiska opisywanego przez pojęcie

2. definiują co robić i co obserwować

3. wprowadzają konkretny sposób rozumienia pojęcia poprzez zaprojektowanie procedur pomiarowych.

Struktura definicji operacyjnych :

• jeżeli bodziec wywołuje reakcję w stały sposób dla określonego obiektu to obiekt ten ma określoną własność, która da się wywnioskować.

METODY BADAWCZE

• Stefan Nowak - metody badawcze to zalecane lub stosowane w danej nauce schematy czynności służących do udzielania odpowiedzi na formułowane pytania. Metody badawcze to przede wszystkim typowe sposoby i powtarzane sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania.

• Cechy :

• Powtarzalna

• Wyczuwalna

• Zestandaryzowana

• Obrana dla danego celu poznawczego

• Wskaźnik - umożliwia rejestrację/identyfikację jakieś cechy, faktu,, który zaszedł, zjawiska

• Cechy i cele wskaźnika :

• Identyfikacja zjawiska

• Operacjonalizuje pojęcia

• Musi być łatwo obserwowalny

BADACZ JAKO ROLA SPOŁECZNA

DYSTANS ROLI

Cechy:

• bezpośredniość - patrzymy na zjawiska w trakcie ich trwania

• badanie danego zjawiska przebiega w naturalnych warunkach - inne metody gromadzenia danych mogą wprowadzić element sztuczności do badania

• stosujemy obserwację wtedy, gdy ludzie nie zgadzają się na opisywanie siebie samych

Obserwujemy zachowania:

• - przestrzenne

• - niewerbalne

• - Parajęzykowe

• - językowe

Celem badań etnograficznych jest dotarcie do sensu działań społecznych.

Trudności:

• - poczucie osamotnienia

• - frustrująca jest także niechęć członków grupy do mówienia otwarcie o sobie

• - niektóre tematy badań mogą być niebezpieczne (gangi).

ETYKA W BADANIACH SPOŁECZNYCH I POLITOLOGICZNYCH

• Dobrowolne uczestnictwo

• Nie krzywdzić badanych

• Anonimowość, poufność

• Oszukiwanie badanych

• Prezentacja wyników badań

OBSERWACJA

• Nauki społeczne wyrastają z obserwacji

• Obserwację zaliczamy do do terenowych badań jakościowych -

25.11.2009

EFEKT HAWTRHRONE (Elton Mayo - Western Electric Company of Chicago (1924)

• Mierzono wpływ różnorodnych warunków pracy : oświetlenia, system płac, godzin pracy

• Różnice w wynikach były spowodowane nie tylko zmianą fizycznych warunków, czy materialnych nagród, ale częściowo wynikały z samego prowadzenia eksperymentów (świadomość pracowników obecności badaczy obecność badacza wpływa na badanego)

• Termin „efekt hawthrone” stosujemy do efektów modyfikujących zachowania pod wpływem prowadzenia społecznych obserwacji eksperymentów, gdy jesteśmy ich obiektem

OBSERWACJA UCZESTNICZĄCA

• Zakłada zdobycie bliskiej i intymnej więzi z obiektem badania poprzez intensywne zaangażowanie się w stosunki z badanymi ludźmi przebywającymi w ich naturalnym środowisku

• William Whyte „Street Corner Society” - 1955 - gangi

• Laud Humphries - Tearoom Trade - 1970 - homoseksualiści

• Szereg metod (głownie jakościowych)

• Wywiady nieformalne

• Bezpośrednie obserwowanie

• Udział w życiu grupy

• Dyskusje kolektywne

• Analiza dokumentów osobistych

• Podstawowy problem metodologiczny takiego badania to balas między subiektywizmem, a obiektywizmem

• Problem przekładalności i „going nativ” - zbytnie wejście w świat badań

• Obserwacja uczestnicząca może przyjąć wiele form

• Raymond Gold (1958) w Roles In Sociological Field Observation wyróżnia 4 role, które mogą być przyjęte w takim badaniu

• Całkowite wyłączne uczestnictwo

• Uczestnik jako obserwator

• Obserwator jako uczestnik

• Całkowite wyłączne obserwowanie

• Obserwacja uczestnicząca jawna

• Badacz obserwuje obiekt swojego zainteresowania za jego zgodą, nie ukrywając swej roli jako badacza

• Obserwacja uczestnicząca ukryta

• Obserwacja uczestnicząca podejmowana bez informowania obiektu badanego, ze jest przedmiotem badań i jakichkolwiek studiów

• Obserwacja nieuczestnicząca

• Badacz obserwuje obiekt swego zainteresowania za jego zgodą, lecz bez brania aktywnego udziały w sytuacji, którą opisuje

C. Levi Strauss - „Myśl nieoswojona” - zagadnienia mitów.

Bronisław Malinowski - funkcjonalizm jaki psychologizm

• Założenia badawcze :

• Niezwykła przestronność

• Daleko posunięty krytycyzm wobec źródeł

• Próba odkrycia w myśleniu i działaniu „dzikich”, swoistej logiki

• Wg Malinowskiego człowiekiem rządzą potrzeby

Ludwik Janiszewski

• Obserwacja uczestnicząca ukryta na statku morskim

• Hermetyczna i homogeniczna społeczność rybaków

Tomasz Szlendak

• Obserwacja uczestnicząca ukryta

• Techno mani - cyberplemie

• Heterogeniczna grupa o małej spoistości

9.12.2009

• Dokreślanie doboru próby może przyjąć formę następującą:

• Badamy wypowiedzi (wywiady) generowane osobiście przez liderów partyjnych ugrupowań parlamentarnych i przewodniczących klubów parlamentarnych tych partii (a nie na temat tych polityków generowane przez innych - chodzi o wypowiedź osobnością Kaczyńskiego, Napieralskiego, Kalinowskiego, Tuska i Schetyny a nie Rokity o Tusku).

• Badamy wypowiedzi mające postać bezpośredniego wywiadu prasowego

• Wypowiedzi zamieszczone w gazetach typu tygodnik, gazeta opiniotwórcza (Polityka, Wprost, Newsweek)

• Dobieramy jednostki analizy: temat mistrzostwa Europy w piłce nożnej 2012

• Okres czasu: październik 2007-wrzesień 2010.

• Wywiady te utworzą określoną listę - operat losowania, z którego możemy dobrać próbę losową, jeśli temat Euro nie będzie często występował - możemy posłużyć się doborem celowym - wybieramy do próby tylko wywiady, w których mamy do czynienia z wypowiedziami o Euro.

• Istotą analizy treści jest kodowanie :

• Babbie : „to proces przekształcania surowych danych na dane w postacji standaryzowanej, w analizie treści przekazu - ustne, pisane., inne są kodowane lub klasyfikowane wg pewnych ram pojęciowych (np. poglądy liberalne lub konserwatywne, audycja radiowa propagandowa lub nie, malarstwo figuratywne lub nie)”

• Treści jawne i ukryte

• Szukamy wskaźników identyfikujących w wyrazisty sposób dany parametr (np. lista kategorii, słów, fraz, będących wskaźnikami)

• Zaletą jest rzetelność i łatwość kodowania, jednak można mieć zastrzeżenia co do trafności - głębia i bogactwo znaczeń ukrytych w tekstach wykraczać może poza ciągi wyrazowe i zdaniowe

• Treści ukryte - głębokie znaczenia, wydobywane w badaniu

• Często w takich analizach traci rzetelność i ścisłość, zwłaszcza, gdy kodowanie odbywa się w zespole kilkuosobowym

• Najlepiej używać obu metod

• D. Silverman - dyrektywy w badaniach nad tekstami :

1. Ogranicz dane analityczny sukces zależy od szczegółowych analiz danych. Dla efektywności analiz należy ograniczyć zasoby danych, z których korzystamy.

2. Wyraźnie należy określić podejście analityczne, co sprzyja precyzji i spojności badania

3. Właściwa analiza nie ogranicza Siudo stworzenia listy. Nie poprzestajemy na prostym kodowaniu danych, a wykazać należy, że pewne elementy sa połączone lub wzajemnie się na siebie nakładają

• Zalety badania

• Oszczędność czasu i finansów (nie wymaga licznego personelu, specjalistycznego sprzętu i długotrwałych obserwacji)

• Możliwość powtórzenia badania (co jest trudne w przypadku eksperymentu, badań terenowych)

• Możliwość badania długotrwałych procesów

• Unikamy efektu Hawthrone

• Wady

• Ograniczenie do zapisanych przekazów - muszą być one zapisane w sposób umożliwiający analizę

• Problemy z trafnością i rzetelnością

BADANIA SONDAŻOWE

• Badania sondazowe stosujemy w projektach badawczych, w których jednostkami analizy są pojedynczy ludzie (jako respondenci i informatorzy)

• To najlepsza metoda, gdy chcemy opisywać populację za dużą, by stosować obserwację

• Próba to osoby, co do których możemy założyć, że reprezentują populację

• Kwestionariusz jest narzędziem pomiaru postaw i poglądów w dużej populacji

• Sondaż to badanie interrogacyjne - oparte o interakcję. Jeśli chcesz się czegoś dowiedzieć, to zapytaj.

Początki sondaży : (Paul Lazarsfeld) - badania konsumenckie (Wiedeń, I. 20/30 XX w. badania nad bezrobociem) - bezrobocie prowadzi do postawy rezygnacji a nie do nastrojów rewolucyjnych. Lepszą metodą jest zaangażować bezrobotnego w roboty publiczne niż dać zasiłek. Łagodzimy tu skutki psychiczne bezrobocia.

• Najwazniejsze problemy :

• Kogo zapytać?

• W jaki sposób zapytać?

• Kto ma pytać?

• Populacja - zbiór wszystkich przypadków wykazujących określone cechy, to całkowity zbiór obiektów poddawanych analizie

• Wnioski dotyczące wszystkich analizowanych obiektów w populacji (zbioru) wyprowadzamy na podstawie niewielkiej liczby obiektów (podzbioru) o ile ten podzbiór jest reprezentatywny dla całego zbioru.

• Próba - podzbiór danych pochopdzacy z populacji a będący podstawą uogólnień na cała populację

• Parametr - wartość określonej zmiennej charakteryzującej próbę

• Populacja powinna być okreslona w terminach :

• Obiektów, które się na nią składają

• Zakresu

• Czasu

• Pojedynczy obiekt w populacji , z której dobieram próbę (głosujący) to jednostka doboru próby - jest charakteryzowana zazwyczaj przez cechy ilościowe, które maja istotne znaczenie z punktu widzenia badania.

• Populacja może być skończona lub nieskończona

• Skończona składa się z przeliczanej liczby jednostek

• Nieskończona składa się z nieskończonej liczby jednostek

• Pobieramy próbę z podstawy doboru próby (operat), którą tworzy pełna lista jednostek doboru próby. Pomiędzy podstawą doboru próby a populacja rzeczywistą powinien istnieć bardzo wysoki stopień odpowiedzialności.

• Leslie Kish :

• Niepełna podstawa doboru próby - pojawia się gdy nie wszystkie jednostki dobory próby, z których się składa populacja znalazły się na liście

• Grupowanie elementów - pojawia się gdy jednostki tworzą raczej grupy niż mają charakter indywidualny

• Puste elementy spoza populacji - pojawia się gdy niektóre z jednostek doboru próby, które znalazły się na liście tworzącej podstawę doboru próby, nie należą do populacji będącej przedmiotem badania.

• Próba reprezentatywna - gdy wyprowadzone przez badacza wnioski na podstawie badania próby są podobne do wniosków, które by otrzymano, gdyby przepadano cała populację

Próby losowe i nielosowe

• Losowa - dla każdej jednostki doboru próby wchodzącej w skład populacji możemy określić prawdopodobieństwo, z jakim ta jednostka znaleźć może się w próbie

• Nielosowa - nie ma możliwości określenia prawdopodobieństwa wejścia w skład próby, nie można zagwarantować, że każdy element wejdzie do próby z równym prawdopodobieństwa

• Próby nielosowe

• Próba okolicznościowa - tworzą ją osoby łatwo dostępne. Nie ma możliwości określenia stopnia reprezentatywności próby.

• Próba celowa (ekspercka) - badacz dobiera osoby subiektywnie , starając się otrzymać próbę, która wydaje się reprezentować populację

• Próba kwotowa - podstawą jej tworzenia jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji. Jeżeli populacja liczy tyle samo kobiet i mężczyzn, to do próby wchodzi też tyle samo, jeżeli 15% populacji to osoby czarnej rasy, w próbie powinno znaleźć się też te 15%. Nie można oszacować parametrów populacyjnych na podstawie danych otrzymanych z badania próby.

• Metoda kuli śnieżnej - celowa + okolicznościowa (dystrybucja ankiet od jednej osoby do drugie, każdy rozdaje wg swoich kryteriów)

• Próby losowe

• Dobór prosty losowy - losujemy z list co k-tą jednostkę (dobór systematyczny) w zależności od liczebności populacji i próby. Prawdopodobieństwo wylosowania dla każdego elementu jest równe.

• Próba warstwowa - populację dzielimy na szereg warstw (grup, kategorii), następnie z każdej warstwy losujemy niezależne próby. Podział na warstwy musi być rozłączny i wyczerpujący. Warstwy musza być homogeniczne, jednorodne. Dobór proporcjonalny i nieproporcjonalny.

• Próba grupowa - populację dzielimy na szereg grup, następnie losujemy grupy (nie jednostki, lecz grupy jednostek). Grupy muszą być heterogeniczne, niejednorodne, zróżnicowane i jednocześnie małe

• F.D. Roosevelt - Alf Landon

• Najsłynniejszy przykład błędu w określeniu doboru próby

• Literary digest (magazyn informacyjny, który badał preferencje we wcześniejszych wyborach prezydenckich - od 1920., trafnie typowano zwycięzcę). W największym sondażu przedwyborczym (2,4 mln ludzi) przewiduje zwycięstwo Landona 57% do 43%

• Operatem była lista nazwisk wybranych z książek telefonicznych, członków klubów i list rejestracyjnych samochodów.

Rooselvelt Landon

Literary digest 43% 57%

Wyniki realne 62 % 38%

• Duży bład próby - jego źródłem okazała się podstawa doboru próby. Magazyn wysłała kwestionariusze do 10 mln ludzi dobrze sytuowanych, biedota nie miała telefonów i nie należała do klubów.

• Wyeliminowano ludzi ubogich z próby, a ci wtedy głosowali na FDR i New Deal.

• George Gallup i Amerykański Instytut Opinii Publicznej - zastosował próbę kwotową, a wskaźnikiem był poziom dochodu (w próbie znaleźli się ludzie o różnym poziomie dochodu) - wyniki pokazywały zwycięstwo Rooselvelta.

• George Gallup - prognoza 1948

• Zwycięstwo Thomasa Dewey'a nad Harrym Trumanem.

• Źródło błędu : po wojnie zmieniła się struktura zamieszkania ludności w USA, a bazował na danych spisu powszechnego z 1940

KWESTIONARIUSZ

• Co ma wpływ na odpowiedzi?

1. Typ pytań : zamknięte/otwarte

2. Zaoferowanie dodatkowych odpowiedzi (zdecydowanie tak, raczej tak, raczej nie, zdecydowanie nie, nie mam zdania)

3. Miejsce pytań w kwestionariuszu (kolejność) np. pytania rozruchowe xD oswajają respondenta

4. Pytania filtrujące - pytania poprzedzające pytania właściwe, mające na celu zorientowania się czy badany ma poglądy w danej sprawie

5. Pytania równoważone np. „czy uważa Pan/i, że prezydent miał prawo do …., czy uważa Pan/i, że nie miał prawa do…?”

6. Tendencja do potakiwania adekwatność kulturowa - gdy respondent jest zmęczony potakuje, żeby nas spławić.

7. Słownictwo użyte w pytaniach - nie ma słów neutralnych

• Dlaczego sondaże bywają tendencyjne?

1. Próba

2. Ankieter

3. Kwestionariusz

4. Społeczne wyobrażenie o ośrodku

5. Narzucenie badanemu pewnej wizji swiata

6. Sterowanie modelem poprzez użycie skal

7. Brak pytań filtrujących

8. Nieneutralne słownictwo : „fakt” „zdarzenie” „przygoda” „casus” „epizod” „przygoda” „zajście”,

przejście wypadek incydent nieszczęście dramat tragedia

katastrofa kataklizm potworność makabra okropieństwo, Twoja Stara, apokalipsa.

„Jaką książkę czytała pani w ostatnich 3 miesiącach?”

9. Pytania sloganowe : takie, z którymi trudno się nie zgodzić.

ANKIETER - EFEKT ANKIETERA

• Wszelkiego rodzaju oczekiwania ankietera wobec respondenta oraz wpływ, jaki wywiera ankieter na odpowiedzi badanego.

1. Wygląd, rasa, płeć, ubranie, zachowanie

2. Ankieter ma model świata typowego dla danej grupy respodnetna

3. Ankieter oczekuje, ze poglądy respondenta są spojne

4. Ankieter ma oczekiwania co do rozkładu badanej cechy zbiorowości

5. Wpływ znajomości hipotez na wyniki badań- hipoteza ma tendencje do samo potwierdzania się

RESPONDENT

1. Bandwagon effect - badanie przed wyborami (ukrycie preferencji, podążanie za trendami)

2. Retrospective band wagon effect (badanie po wyborach)

3. Last minute swing

4. House effect - jeżeli ankieter będzie miał jakies znaki, które bedą wskazywały na jego poglądy I respodenci będa odpowiadać tak, jak chce tego ankieter.

5. Underdog effect - litość w stosunku do osób pojeżdżanych przez innych. Identyfikowanie się z ofiarą.

6. Social desirability

7. Tendencja do pokazania się z dobrej strony

8. Tendencja do potakiwania - unikanie pewnych odpowiedzi

9. Chęć do współpracy - zaglądanie przez ramię

10. Osoby trzecie w badaniu

ZASADY BADAŃ SONDAŻOWYCH

• Stosowanie ich ma zapewnić solidność i rzetelność uzyskiwanych wyników

• Edwin Boring

• George Gallup

• Stefan Nowak

• William Thomas

• W większej grupie społecznej opinia bywa zazwyczaj podzielona

• Należy wykorzystać wszystkie dostępne źródła informacji. Trzeba uwzględnić wszystkie warstwy społeczne

• Przy interpretacji jakiejś ogólnej opinii należy uwzględnić kontekst, w jakim występowało sformułowane odnośnie do danej sprawy pytanie. Trzeba tak formułować pytania, by na opinię ogólną miały wpływ również elementy pośrednie.

• Można w sposób doświadczalny przekonać się, że ludzie ś skłonni słyszeć i pamiętać to, co dopowiada ich życzeniom albo zgadza się z ich uprzedzeniami.

• Na rezultaty badań opinii wpływają urastające do znaczeni symbolu autorytety, stereotypy i wyrażenia tendencyjne. Sposób sformułowania pytania wywiera wpływ na otrzymane rezultaty. Z drugiej strony, im bardziej ludzie sa uświadomieni, tym mniejszy wpływ wywiera na nich emocjonalne zabarwienie pytania.

• Celem większości badań naukowych jest stwierdzenie prawdziwości jakieś hipotezy a każda hipoteza stanowi w pewnym sensie opinię. Duża część metod naukowych polega na tworzeniu takich warunków przy zdobywaniu nowych faktów, aby upodobania naukowca nie mogły wpłynąć na rezultaty badań.

• W badaniach nad postawami i opiniami niezbędne jest często określenie stopnia poinformowania respondentów. Niebezpiecznie jest zakładać, ze zdarzenia i problemy w jednakowy sposób zrozumiane przesz wszystkich i trudno stwierdzić jakie ludzie mają poglądy w danej sprawie, zanim stwierdzimy jak rozumieją dany problem.

• Badacze nie zadowalają się zazwyczaj stwierdzeniem, jakie są postawy ludzi wobec określonych spraw. Często znacznie ważniejsze jest zbadanie całego określonego układu postaw oraz wzajemnych zależności między nimi., W ten sposób możemy określić postawy ogólne, uchwycić a) postawy specyficzne podlegające wpływom owych postaw ogólnych oraz b) postawy od nich niezależne.

• Badania motywów i oczekiwań jest jednym za najtrudniejszych zadań w badaniach sondażowych. Pojęcie motywu nie oznacza bowiem tylko podanych powodów danego zachowania, to jest odpowiedzi na pytanie „dlaczego”, lecz oznacza również bardziej ogólne siły zmuszająca respondenta do działania. Oczekiwania oznaczają rozciągające się w przyszłości czasowe perspektywy danej osoby, jej opinie postawy na temat tego, co się zdarzy, jej intencje i plany.

• Ankieta jst skutecznym narzędziem badania jedynie wówczas, kiedy respondent chce i jest w stanie wypowiedzieć się jasno. Każdy badacz wie, ze za odpowiedzią nawet na najprostsze pytanie, kryje się bardzo rozległa sfera motywacji, pożądań, postaw i ze w swej konkretności ma ona charakter bardzo złożony.

• Głównym zadaniem badań opinii publicznej jest studiowanie procesów kształotwoania się opinii. Liczne badania wykazały, że kształtowanie opinii zależne jest od podstawowych predyspozycji jednostek. Znaczy to, że postawy wobec danego problemu są rzadko tylko niezależne od ogólnego zespołu postaw, z jakim ludzie podchodzą do sytuacji, w których uczestniczą.

• Pozycja społeczna różnych grup stanowiących układy odniesienia w zestawieniu z pozycją osoby badanej może być jednym z zasadniczych, która grupa odniesienia przeważy w sytuacji konfliktowej.

• Kierunek kształtowania opinii jest w znacznej mierze wykonkiem aktywizacji poprzednich doświadczeń i postaw.

• Jeżeli człowiek uważa sytuacje za rzeczywistą to jest ona rzeczywistością w samych skutkach.

EKSPERYMENT

• To powtarzalny zabieg polegający na planowanej zmianie przez badacza jednych czynników w badanej sytuacji przy równoczesnej kontroli innych czynników pojęty w celu uzyskania w drodze obserwacji odpowiedzi na pytanie o skutkach tej zmiany./

• Cel bezpośredni eksperymentu ma charakter poznawczy - zbadanie skutków tej zmiany

• Taki cel bezpośredni może być podporządkowany celom nadrzędnym, jakim zazwyczaj są związki przyczynowe między czynnikami zmiennymi a innymi (niezmienianymi) - stąd potrzeba wywołania zmian.

• Na eksperyment składa się stymulacja, kontrola i obserwacja.

• Stymulacja polega na prowadzeniu zmian, czyli bodźców - to ich następstwa oceniamy.

• Kontrola - ma umożliwić trafne przypisanie następstw zmianom, czyli reakcji bodźcom. Pełni kluczową rolę w sprawdzeniu hipotez przyczynowych.

• Obserwacja - ma te następstwa zarejestrować.

• Wszelkie oddziaływanie badacza/eksperymentatora na wynik eksperymentu poprzez obecność takiej osoby

• Eksperyment naturalny (field experiment)

• Odbywany w naturalnym otoczeniu, warunki nie są sztucznie stworzone przez badacza. Są to eksperymenty rzadkie, bo określenie warunków i wpływających na wynik zmiennych, które byłyby jednocześnie etyczne i możliwe do przeprowadzenia jest trudne.

• Mniej zmiennych możemy kontrolować, a poprzez to zakłócenia są bardziej prawdopodobne.

• W takim eskperyumentcie zmiennai niezależna nie jest sztucznie manipulowana poprzez badacza, lecz zmienia się naturlanie (jej obecności natężenie) u te zmiany można u żyć do kontrolowania efektów i próby okreslenia wpływu zmienne zależne.

• Zmienna w eksperymencie

• Zmienna zależna - w konkretnym modelu, analizie, studium, zmienna zależna to społeczny element, którego charakterystyka lub zmienność ma być wyjaśniona poprzez odniesienie do wpływu innych, wcześniej określonych zmiennych niezależnych.

• Zmienna niezależna (wyjaśniająca)- w konkretnym modelu, analizie, studium zmienna niezależna to społeczny element, którego charakterystyka lub zmienność kształtuje i determinuje zmienne zależne : wiek zawarcia małżeństwa pomaga wyjaśnić prawdopodobieństwo rozwodu.

• W sytuacji eksperymentalnej zmienna niezalezna może być systematycznie manipulowana, by wpływać na zmienną zależną, którą obserwujemy. To czy dana zmienna jest traktowana jako zależna lub niezależna jest determinowane teoretycznymi ramami studium, lecz zmienne niezależne muszą poprzedzać (określone wcześniej) zmienne zależne.

• Funckje Eksperymentu

• Wyjaśniająca - weryfikacja hipotez przyczynowych

• Heurystyczna - odkrywanie nowych zjawisk i stawianie nowych hipotez, to bywa jego nadrzędnym celem

• Diagnostyczna - poznawanie ukrytych własności przedmiotu i ich objawów na podstawie uogólnien wiązących własności z objawami

• Metodologiczna - eksperyment stosujemy także, gdy chcemy zbadać i usprawnić istniejące techniki badawcze lub też skorygować nowe.

• Triangulacja - weryfikacja badań uzyskaną jedną metodą poprzez zastosowanie innej metody to tego samego problemu

• Związki przyczynowe

• Związek przyczynowy między zdarzeniami A i B zachodzi gdy:

• a) jedno ze zdarzeń - A - jest warunkiem koniecznym lub warunkiem wystarczającym, lub koniecznym i wystarczajacym zarazem do zajścia drugiego zdarzenia - B.

• między zdarzeniami A i B zachodzi porządek czasowy - taki, ze zdarzenie wskazane jako przyczyna zachodzi coś tam coś tam

• Schemat ogólny sprawdzania hipotez przyczynowych :

• By przyjąc hipotezę, że zdarzenie/zmienna A jest przyczyną zmienne B konieczne są 3 operacje :

• Ustalenie współwystępowania i współzmienności A i B. Jeśli potencjalne przyczyna i skutek nie występują i nie zmieniają się razem to żadne z nich nie może być przyczyną drugiego.

• Wykazanie, że A wyprzedza B (nie jest odeń późniejsze). Jeśli przyczyna występuje po skutku, to nie jest faktyczną przyczyną.

• Dowidzenie, ze żadne inne zdarzenie współwystępujące z A nie mogło wywołać B. Póki nie odrzucimy możliwości wyjaśnienia B innymi nż A, lecz współwystępującymi z A i B zdarzeniami, dowód przyczynowy nie będzie pełny, a więc - pewny.

• Operacja polega na weryfikowaniu hipotez. Gdy odrzucamy hipotezy konkurencyjne, można przyjąć hipotezę początkową.

• Sposoby podnoszeni wiarygodności weryfikowanej hipotezy:

1. Szukamy takich faktów zgodnych z hipotezą, których wartości jest szczególnie wysoka

2. Obalanie hipotez konkurencyjnych. Obielenie konkurencyjnych hipotez względem sprawdzonej wraz niemożliwością obaleanie jej samej czyni ją bardziej wartościoą niż konkuyrecyjne,. Chcąc przyjąć pewną hipotezę trzeba starać się w rzetelny sposób obalić hipotezy konkurecyjne.

• Zalety eksperymentu :

• Relatywnie latwe sprawdzenie hipotez

• Wzbogaca naukowe i potoczne doświadczenie

• Przybliża rzeczywistość do teorii dziedziny, w której jest ona zinterpretowana

• Eksperyment podwyższa jakośc i warrtośc obserwacji i opisu zjawisk,

• W szczególnie przemulsany sposób wiążxe teorie z danymi empirycznymi

• W efektywny sposób czyni badania naukowe intersubiektywnymi.

Eksperyment Psametyka

• Badanie jaki jezyk był pierwszy

---