Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy rzeczywisty (krótkookresowy)- to przyrost rzeczywistego (faktycznego) PKB w skali 1 roku (najczęstsze ujęcie statystyczne).
Wzrost gospodarczy potencjalny (długookresowy)-przyrost zdolności produkcyjnych gospodarki (tzw. produkcji potencjalnej) w danym okresie -najczęściej roku.
W krótkim okresie produkcja rzeczywista może rosnąć wolniej niż potencjalna- wtedy pojawia się tzw. luka recesyjna- moce produkcyjne nie są wtedy w pełni wykorzystane, rośnie bezrobocie. Wtedy produkcja faktyczna może rosnąć w szybszym tempie niż potencjalna aż do momentu pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych.
Determinanty poziomu produkcji rzeczywistej
W krótkim okresie, poziom produkcji rzeczywistej wzrasta na skutek wzrostu ogólnego poziomu popytu (popytu globalnego)- im więcej podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i rząd) planują wydawać, tym większa będzie produkcja (oczywiście w warunkach, kiedy moce produkcyjne nie są jeszcze w pełni wykorzystane).
Poziom rzeczywistej produkcji (lub tempo jej wzrostu) ulega wahaniom w czasie- zob. konspekt o cyklach koniunkturalnych.
Determinanty poziomu produkcji potencjalnej
Przyrost zasobów czynników wytwórczych, czyli pracy, kapitału, zasobów naturalnych;
Wzrost efektywności wykorzystania ww. czynników na skutek postępu technicznego, podnoszenia kwalifikacji siły roboczej oraz usprawnień organizacyjnych procesu produkcji.
Kwestią kontrowersyjną jest sposób przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego: czy ma w tym pomagać państwo (tzw. interwencjonizm państwowy- np. poprzez pobudzanie popytu globalnego i łagodzenia w ten sposób wahań koniunkturalnych, które zwiększają niepewność gospodarowania i w ten sposób osłabiają skłonność przedsiębiorstw do inwestowania), czy lepiej ten problem rozwiązuje działanie wolnego rynku- poprzez stworzenie dogodnych warunków do rozwoju przedsiębiorczości prywatnej- nagrodą za inwestycje przedsiębiorstw w nowe technologie i nowe produkty mają być większe zyski- interwencja państwa wg tego stanowiska zakłóca swobodne działanie sił rynkowych.
Oprócz polityki popytowej w krótkim okresie (stymulującą przyrost produkcji rzeczywistej) państwo może stymulować wzrost gospodarczy polityką podażową (przyczyniającą się do przyrostu możliwości produkcyjnych- produkcji potencjalnej) za pomocą:
Finansowanie Programów B+R („badania i rozwój);
Wspieranie innowacji;
Programy szkolenia zawodowego.
Stwarzanie bodźców do wzrostu inwestycji prywatnych -system ulg inwestycyjnych, obniżanie stopy podatkowej („krzywa Laffera” - obniżanie stopy podatkowej może zwiększyć a nie zmniejszyć wpływy do budżetu państwa);
Obniżanie poziomu zasiłków dla bezrobotnych w celu zwiększenia bodźców do poszukiwania pracy.
Korzyści wzrostu gospodarczego
w krajach słabo rozwiniętych pozwala na przezwyciężenie ubóstwa- jednak istnieje ryzyko, że korzyści ze wzrostu gospodarczego przypadną grupom najbogatszym.
W krajach rozwiniętych oczekuje się, że wzrost gosp .pozwoli na dalszy wzrost poziomu konsumpcji i w ten sposób przyczyni się do wzrostu dobrobytu, ale PKB nie jest doskonałym miernikiem dobrobytu społecznego- zob. inny konspekt- ma też wady, jego zwiększanie wiąże się również z kosztami.
Kraje o większym poziomie PKB są w stanie zapewnić wyższy zakres opieki społecznej i przywiązują większą wagę do ochrony środowiska naturalnego.
Koszty wzrostu gospodarczego
Zapewniając wyższy poziom konsumpcji może przyczyniać się do obniżenia dobrobytu społecznego ze względu na uboczne efekty typu zanieczyszczenie środowiska, hałas, stres, brak czasu wolnego, nierównomierny podział dochodu, co z kolei może przyczyniać się do powstania, czy nasilenia patologii społecznych.
Wymaga poświęcenia bieżącej konsumpcji w postaci koniecznych oszczędności potrzebnych do zwiększenia inwestycji i w ten sposób potencjału wytwórczego. Prowadzi ponadto do wyczerpywania się nieodnawialnych zasobów naturalnych.
Szerzej: zob. Sloman, str. 302-306.
Niektórzy ekonomiści popierają koncepcję „wzrostu zerowego” argumentując, ze koszty wzrostu gospodarczego są większe od przynoszonych przez niego korzyści.
Wszystkie kraje dążą do zapewnienia wzrostu gospodarczego- jednak wybór pożądanego tempa wzrostu jest kwestią normatywną- zależy od oczekiwań społecznych w tej dziedzinie.
1