Charakterystyka kart płatniczych w obrocie krajowym i zagranicznym-podział, zasady posługiwania się kartą, bezpieczeństwo transakcji, bariery rozwoju w Polsce.

1. Definicja i budowa karty.

Karta płatnicza (ang. credit card) to instrument pozwalający na dokonanie płatności bez użycia gotówki.Z racji swej budowy określana jest potocznie mianem pieniądza plastikowego, gdyż materialnie stanowi plastikową płytkę a z racji pełnionej funkcji-posiadacz może regulować nią zobowiązania.

Pierwotnie karta płatnicza zbudowana była z kawałka blaszki, na którym wytłoczone były dane okaziciela. Dziś wykonana jest z masy plastycznej o znormalizowanych wymiarach:54mm x 86mm(zgodne z ISO 7810). Na karcie, oprócz cech przynależności do systemu, znajduje się wiele elementów umożliwiających identyfikację okaziciela, sprawdzenie ważności karty, czy zabezpieczających przed użyciem przez osoby niepowołane.

Na awersie karty widnieją:

• cechy systemów (logo, hologram, numer początkowy);

• dane okaziciela;

• data ważności karty;

• oznaczenie lokalności bądź międzynarodowości karty;

• opcjonalnie zdjęcie.

Na rewersie umieszczono:

• pasek magnetyczny z naniesionymi danymi o karcie i jej okazicielu (do odczytu przez elektroniczne terminale POS);

• pasek do podpisu (z dodatkowymi zabezpieczeniami charakterystycznymi dla systemów, np. dany algorytm cyfr);

• informacje od wystawcy karty (czyją jest własnością, i gdzie zgłosić jej utratę);

• opcjonalnie zdjęcie okaziciela.

Karta stanowi własność wystawcy a okazicielowi służy do dokonywania płatności na warunkach określonych przez wystawcę. Organizacjami mającymi prawo do emisji kart są: Visa International, Europay Master/Card, American Express, JCB International, Diners Club International oraz PolCard.

1.2. Historia powstania karty płatniczej.

Historia karty płatniczej rozpoczęła się w latach dwudziestych naszego wieku. Anegdota mówi, że pewien amerykański dżentelmen nie mogąc zapłacić za obiad w restauracji, poprosił obsługę by umieściła go w „księdze dłużników”. Gdy okazało się, że w lokalu nie ma takiego zwyczaju, klient sięgnął po leżący na stole kartonik i napisał na nim, iż zobowiązuje się do uregulowania rachunku, co potwierdza własnoręcznym podpisem. Inne źródła podają, że pierwszymi substytutami kart płatniczych były imienne dowody wydawane przez amerykańskie hotele stałym klientom, mające zabezpieczać przed kradzieżą gotówki

Udokumentowana historia karty płatniczej rozpoczęła się w 1950r. gdy Frank McNamara wynalazł oryginalną kartę Diner`s Club wydawaną wyłącznie ludziom interesu, którzy płacili nią za swoje wydatki w restauracjach i hotelach współpracujących z Dnner`s Club. Był to nowy instrument płatniczy. Rywalizując z gotówką i czekami zaczął stopniowo wypierać je z obrotu, a tym samym doprowadził do całkowitej odmiany bankowości detalicznej, wykraczając poza jej obszar i łącząc z nią inne dziedziny gospodarki.

Karty płatnicze pierwotnie wydawane przez towarzystwa naftowe oraz wielkie koncerny handlowe przeznaczone były dla godnych zaufania klientów i pracowników zatrudnionych w tych firmach. Ich główne zadanie stanowiła identyfikacja osób, którym instytucje udzieliły kredytu na bezgotówkowy zakup dóbr i usług w określonych punktach sprzedaży. Wraz z rozwojem gospodarczym rosło zapotrzebowanie na karty plastikowe, a co za tym idzie pojawiła się stopniowo infrastruktura techniczna, która gwarantując bezpieczeństwo pozwalała na przekazywanie informacji pomiędzy urzędami akceptującymi płatności kartami u sprzedawców a rachunkami bankowymi klientów. Małe lokalne sieci, z upływem czasu przekształcały się w coraz większe, obejmując swym zasięgiem tereny poszczególnych krajów, a następnie niemal wszystkie rejony świata.

Rozwojem tej formy płatności były szczególnie zainteresowane linie lotnicze, które widziały w karcie instrument pozwalający usprawnić identyfikację klienta, sposób rezerwacji biletów, jak również przyspieszyć system ich zakupu. Pierwsze testy kart magnetycznych miały miejsce na lotnisku O`Hare, gdzie America Airlines testowały karty American Express.

W związku z problemami akceptacji kart w punktach handlowo-usługowych w 1966r Bank of America powołał Bank Americard Service Corporarion (BASC), którego głównym zadaniem stało się opracowanie standardowych przepisów obrotu kartami płatniczymi. W 1967r. utworzono Inter Bank Association (Międzybankowe Stowarzyszenie Kart), które wprowadziło wzajemną akceptowalność kart emitowanych przez sieci różnych banków integrując w ten sposób 90% rynku kart płatniczych w Stanach Zjednoczonych.

Rozwój kart płatniczych w Europie rozpoczął się w latach sześćdziesiątych i związany był głównie z koniecznością obsługi turystów z Ameryki, którzy posługiwali się kartami. Najbardziej chłonnym okazał się rynek angielski i francuski, natomiast trudności występowały na niemieckim i włoskim a wynikały gównie z przyzwyczajenia ludności do gotówki i czeków.

Do Polski karty płatnicze dotarły pod koniec lat sześćdziesiątych wraz z zagranicznymi klientami, którzy regulowali za ich pośrednictwem swoje rachunki w placówkach Orbisu. Ponadto karty akceptowano w ekskluzywnych restauracjach i hotelach, sklepach Pewexu, Baltony. Cepelii, oraz galeriach sztuki. Transakcje mogły dojść do skutku dzięki umowie Orbisu o akceptacji kart z Dinner`s Club Internationa. Proces ten trwał jednak dość długo (około 2 dni), bo akceptacja musiała się odbyć za pośrednictwem banku zagranicznego. W 1990r. utworzono wyspecjalizowana do tego celu jednostkę PolCard S.A. która autoryzowała karty różnych wystawców.

Tab.1. Etapy rozwoju polskich kart bankowych.

Data	Emitent	Rodzaj karty
Połowa lat osiemdziesiątych	Bank Polska Kasa Opieki S.A.	Karta identyfikacyjna umożliwiająca wypłatę gotówki-zainstalowano pierwszy w Polsce bankomat.
1991r.	Bank Inicjatyw Gospodarczych	Klasyczna karta płatnicza typu Visa. Do akcji wydawania włączają się również inne polskie banki m.in. Bank Polska Kasa Opieki S.A., bank Przemysłowo-Handlowy S.A., Bank Śląski S.A.
1993r.	Bank Polska Kasa Opieki S.A.	Visa Classic dla indywidualnych klientów. Pierwsza w Europie Wschodniej dwuwalutowa karta o zasięgu międzynarodowym.
1995r.	Bank Polska Kasa Opieki S.A.	Pierwsza polska karta kredytowa

Źródło: R.Janowicz „Rynek kart płatniczych w Polsce na tle rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i perspektywy rozwoju” W-wa luty 2001r

Jak wynika z tabeli 1 klasyczna karta płatnicza została wyemitowana na początku lat dziewięćdziesiątych przez Bank Inicjatyw Gospodarczych a pierwsza polska karta płatnicza pojawiła się w połowie lat dziewięćdziesiątych, kiedy to Bank Polska Kasa Opieki S.A. zaoferował swoim klientom kartę typu „Partner”.

2. Klasyfikacja kart płatniczych.

W obrocie bezgotówkowym funkcjonuje wiele rodzajów kart płatniczych ich podział na rodzaje jest uzależniony od przyjetego kryterium. Ponizej przedstawiono klasyfikacje kart płatniczych według M. Smarge ze względu na:

1. Liczbę podmiotów uczestniczących w rozliczeniu przy pomocy karty:

• Karty dwustronne-akceptowane jedynie przez ich emitenta (wielkie domy handlowe, kampanie naftowe, biura podróży, linie lotnicze, przedsiębiorstwa wynajmu samochodów, właściciele autostrad). Pozwalają one na dokonywanie bezgotówkowego zakupu dóbr i usług jedynie u emitenta.

• Karty trójstronne-wymagają porozumienia podmiotów trzech kategorii(emitent, przedsiębiorstw gotowych przyjmować kartę oraz okaziciela), co prowadzi do konieczności zdefiniowania praw i obowiązków w trzech płaszczyznach. Karta tego typu umożliwia zakup dóbr i usług u przedsiębiorstw. Wydanie karty jest zazwyczaj odpłatne, ponieważ obsługa rozliczeń tego typu wymaga tworzenia specjalnych systemów. Częścią kosztów ich utrzymania obciążone są same przedsiębiorstwa, od których emitent pobiera prowizję, uzależnioną od prowadzonej działalności i wielkości obrotów. Maja większy zasięg niż karty dwustronne.

• Karty czterostronne-to obecnie najbardziej popularny system. Występują tu cztery pomioty: emitent, przedsiębiorstwa gotowe przyjmować kartę, okaziciel oraz właściciel systemu. Ten ostatni świadczy konkretne usługi na rzecz emitenta poprzez utworzenie specjalnej jednostki-centrum rozliczeniowego, którego zadaniem jest dokonanie faktycznego rozliczenia transakcji dokonanych przy użyciu kart systemu na określonym terenie. Do zadań emitenta należy obsługa posiadacza karty.

2. Status emitenta:

• Karty konsumenckie-wydawane są przez podmioty sfery niebankowej. Celem ich emisji jest trwałe związanie konsumenta z danym produktem bądź usługą oferowaną przez emitenta. Okaziciel karty ma prawo do korzystania z rozmaitych przywilejów czy rabatów, natomiast emitent zapewnia sobie w ten sposób większe obroty. Zwykle są to karty dwustronne.

• Karty bankowe- poza funkcją płatnicza mogą być również wykorzystywane do wypłacania gotówki w bankomatach. Są to głównie karty wydawane w systemie trój- lub czterostronnym.

• Karty niebankowe- ich emitentem są podmioty niebankowe. Szczególna ich odmianą są karty T&E (Travel and Entertrainment), których emitentem są zwykle wielkie korporacje międzynarodowe (np. American Express i Diner`s Club), zajmujące się wyłącznie dokonywaniem rozliczeń z tytułu ich używania. Wydanie karty tego typu jest obciążone wysokim kosztem ,dlatego zwykle ich posiadaczami są osoby posiadające znaczne zasoby pieniężne. Wystawca karty zapewnia szeroki zakres usług dodatkowych (ubezpieczenie, zniżki przy zakupie biletów lotniczych czy wynajmie samochodu).

Stopień sprecyzowania osoby posiadacza:

• Karty imienne

• Karty na okaziciela- są to karty przedpłatne dwustronne. Ich emitentami są sieci domów towarowych, kompanii naftowych, spółki telekomunikacyjne. Mają one zwykle charakter lokalny i są używane masowo (karty telefoniczne, parkingowe, umożliwiające opłacenie przejazdu przez autostradę).

• Charakter prawny posiadacza karty:

• Karty prywatne- wydawane osobą fizycznym pełniącym rolę konsumentów. Możliwe jest wydania kilku kart w ciężar jednego rachunku np. rachunek małżeński.

• Karty firmowe- przeznaczone są dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Są na nich umieszczone dane pracownika uprawnionego do korzystania z karty, natomiast za zobowiązania, wynikające z przeprowadzonych transakcji, odpowiada pracodawca. Wykorzystywane są do pokrycia kosztów delegacji służbowych, wydatków reprezentacyjnych...

• Stopień zaufania jakim bank obdarza posiadacza karty:

• Karty masowe- są dostępne dla każdej osoby, u której nie stwierdzono negatywnych wskaźników finansowych.

• Karty złote- przeznaczone dla najlepszych i najbogatszych klientów. Zapewniają one możliwość uzyskania wyższego limitu wydatków, korzystniejszych warunków płatniczych, zniżek przy zakupie biletów lotniczych. Posiadacz korzysta również z dodatkowego pakietu ubezpieczeń.

• Karty platynowe- oferowane klientom o najwyższych dochodach, pozwalają na korzystanie z usługi private banking (jeden pracownik odpowiada za całość kontaktów banku z danym klientem). Dodatkowo posiadaczowi przyznaje się nieograniczony limit oraz szeroki pakiet usług pozafinansowych.

• Element kredytowy:

• Karty przedpłatne-klient kupując taka kartę nabywa pewną określona ilość usług oferowanych przez dany system, płaci więc za usługi, które uzyska w przyszłości. To karty dwustronne, np. karty telefoniczne.

• Karty debetowe- umożliwiają dokonywanie płatności do wysokości posiadanego salda, niekiedy istnieje jednak możliwość skorzystania z kredytu ograniczonego do niewielkiej kwoty.

• Karty obciążeniowe(charge)- pozwalają na zaciągnięcie kredytu kupieckiego u emitenta. Regulacja zobowiązania następuje na koniec okresu rozliczeniowego, na podstawie specjalnego zestawienia wydatków. W przypadku opóźnienia zapłaty posiadacz zostaje obciążony odsetkami znacznie wyższymi niż przy zwykłym kredycie.

3. Zasady posługiwania się karta płatniczą.

Procedura zapłaty kartą, przy wykorzystaniu elektronicznego terminala sklepowego POS, polega na wręczeniu jej sprzedawcy. Terminal POS wyposażony jest w czytnik kart magnetycznych, który umożliwia odczytanie danych umieszczonych na pasku magnetycznym karty. Urządzenie drukuje dowód zakupu, na którym posiadacz karty składa swój podpis lub w przypadku terminali wyposażonych w tzw. PIN-pad (klawiatura umożliwiająca bezpieczne wprowadzenie PIN kodu) posiadacz karty ma obowiązek wprowadzenia PIN kodu.






































Rozliczenie transakcji tego typu między bankami następuje za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A. (KIR S.A.). Rysunek 1 przedstawia schemat systemu płatności kartowych w Polsce za pośrednictwem Krajowego Systemu Rozliczeniowego, opracowanego przez PolCard S.A. Zgodnie z polskim prawem tylko banki mogą składać zlecenia płatnicze, więc Polcard musiał skorzystać z takiego pośrednictwa.







1. Posiadacz karty realizuje płatność w punkcie handlowo-usługowym.

2. Sprzedawca usługi (Akceptant) przesyła informację do centrum rozliczeniowego o przeprowadzanej transakcji. Gdy kwota płatności przekracza sumę limitu przyznaną przez centrum autoryzacyjne, wówczas Akceptant musi przesłać zapytanie o autoryzację (2a), Odpowiedź centrum (2b) decyduje o możliwości dalszego przeprowadzenia transakcji (zakładamy, iż była ona twierdząca). W godzinach wieczornych Akceptant przesyła zbiory z dokonanymi transakcjami w celu ich rozliczenia do centrum rozliczeniowego (2c).

3. Centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe (PolCard S.A.) przesyła pliki i raporty z opracowanymi transakcjami kartowymi do banku rozliczeniowego (BIG Bank Gdański S.A.).

4. Bank rozliczeniowy opracowuje noty obciążeniowe za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej (w systemie SYBIR) a następnie przesyła je do banków wydawców kart.

5a. Bank-wydawca obciąża rachunek posiadacza karty kwotą transakcji

5b. W czasie trwania sesji rozliczeniowej dokumentów obciążeniowych środki zostają przekazane z rachunku banku wystawcy na rachunek bieżący banku w NBP.

5. Bank rozliczeniowy przekazuje za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej w systemie SYBIR bądź ELIKSIR noty uznaniowe. Na ich podstawie następuje uznanie rachunku bieżącego banku Akceptanta w NBP.

6. Bank Akceptanta uznaje rachunek Akceptanta.

Opisany schemat dotyczy transakcji rozliczanej za pośrednictwem systemu KSR obsługiwanego przez centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe PolCard S.A. Krajowe banki mogą dokonywać rozliczeń kartowych także systemy Visa (National Net Settlement Service) i Europay (Domestic Clearing System).

W przypadku, gdyby karta wydana była przez bank mający siedzibę za granicą naszego kraju, wówczas polskie centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe musiałoby połączyć się jeszcze z centrum zagranicznym (np. gdyby była to karta Visa wydana przez bank w Wielkiej Brytanii, wówczas polskie centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe połączyło by się z centrum w Londynie.

4. Proces autoryzacji transakcji kartą płatniczą.

Autoryzacja jest procesem, w takcie którego bank-emitent karty wyraża zgodę jej posiadaczowi na bezgotówkowe dokonanie płatności, bądź wypłacenie gotówki z bankomatu.

Autoryzacja odbywa się za pośrednictwem instytucji zwanych centrami autoryzacyjno-rozliczeniowymi. Jest ona wymagana, gdy kwota transakcji przekracza ustalony limit przyznawany danemu punktowi handlowemu przez centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe.

Proces autoryzacji może być dokonany:

1. za pomocą elektronicznego terminala sklepowego POS;

2. za pomocą telefonu.

Ad. a) Terminal POS działa w trybie on-line, połączenie telefoniczne następuje w momencie autoryzacji. Podczas transakcji kasjer przesuwa kartę w czytniku terminala, a ten łączy się z centrum autoryzacyjno-rozliczeniowym i przekazuje dane o transakcji i karcie. Jeżeli terminal otrzyma odpowiedź twierdzącą, to automatycznie drukuje dowód sprzedaży. Posiadacz karty musi podpisać taki dowód lub wprowadzić do terminala swój PIN.

Ad b) W przypadku, gdy punkt akceptujący płatność nie posiada terminala POS transakcja może być autoryzowana za pomocą tzw. imprintera. Urządzenie to umożliwia odwzorowanie wytłoczeń karty na dokumencie papierowym, podpis posiadacza karty na takim dokumencie oznacza zawarcie transakcji.

Sprzedawca kontaktuje się telefonicznie ze swoim centrum autoryzacyjno-rozliczeniowym, które łączy kasjera z bankiem-wystawcą danej karty, następnie bank udziela wszystkich niezbędnych informacji. W przypadku przebiegu pozytywnego sprzedawca wkłada kartę do imprintera i odbija dane na dowód sprzedaży. Schemat procesu autoryzacji prezentuje rysunek2.


Rys.2. Schemat procesu autoryzacji.
















5. Bezpieczeństwo transakcji dokonywanych karta płatniczą.

Wraz z postępem technicznym i technologicznym wprowadzano do obiegu karty reprezentujące coraz wyższy poziom bezpieczeństwa i użyteczności operacji rozliczeniowych.

W kartach tłoczonych dane identyfikacyjne tłoczone są bezpośrednio na nich, znajduje się tu również podpis posiadacza karty, co powoduje, że są one stosunkowo łatwe do podrobienia. Banki stopniowo ograniczają ich stosowanie na korzyść kart magnetycznych, wyposażonych w pasek magnetyczny z zakodowanymi informacjami o ich emitencie (banku) i posiadaczu z podaniem tzw. PIN. Karty te trudniej sfałszować, jednak są droższe w eksploatacji, ponieważ wymagają instalacji urządzeń elektronicznych umożliwiających odczytanie zakodowanej informacji. W ostatnich latach wprowadzono tzw. karty inteligentne, mające wbudowany układ elektroniczny i mikroprocesor. Można podzielić je na:

• memory: informacja zapisana jest w układzie scalonym, jednak jest to bierny zapis. Ma ona większą pojemność niż karta magnetyczna;

• smart: materiał na niej zapisany poddaje obróbce, może na przykład kontrolować użycie karty i uniemożliwić je jeśli jest nieprawidłowe. Karta ta komunikuje się z czytnikiem, który może dokonywać zmian zapisu na procesorze.

Popularność tego typu karty dopiero się rozpoczyna. W pilotażowych rozwiązaniach przoduje Europa z uwagi na wysokie koszty przekazów telekomunikacyjnych i oczywistą chęć ich zmniejszenia. Karty z mikroprocesorem umożliwią przeprowadzenie transakcji w trybie off-line, bez konieczności ich weryfikacji w odległym komputerze centralnym, co obniży koszty związane z telekomunikacją, zwiększy szybkość operacji i rozszerzy zasięg transakcji o miejsca, gdzie nie ma telekomunikacji, lub byłaby ona zbyt kosztowna. Dodatkowo kara tego typu umożliwi poprawną identyfikację klientów banków i bezpieczną transmisję szyfrowanych informacji.

Procesem pozwalającym na zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa uczestnikom obrotu kartami jest autoryzacja transakcji. Osoba przyjmująca kartę w punkcie handlowo-usługowym kontaktuje się z bankiem-wystawcą danej karty, w celu jej zidentyfikowania (sprawdzenia czy nie została zgłoszona jej kradzież, nie minęła data ważności, czy jest to karta oryginalna i czy będzie miała pokrycie). Autoryzacja chroni więc interesy posiadacza karty, akceptanta oraz banku emitującego kartę.

Bezpieczeństwo elektronicznego obrotu środkami pieniężnymi jest zagrożone przez hackerów, a rozliczenia kartami płatniczymi przez fraudów. Najwięcej fraudów dotyczy kradzieży kart lub posługiwania się nimi przez osoby niepowołane. Dysponując odpowiednią technologią można wykonać duplikat karty magnetycznej, trudniej podrobić jest karty elektroniczne, gdyż mogą one sygnalizować akceptantowi, że są kartą oryginalną. Dla zabezpieczenia kart magnetycznych przed fraudami wprowadzono numer identyfikacyjny PIN, ale przy zakupach w przedsiębiorstwach handlowych oszust może się legitymować fałszywym dowodem osobistym.

Fraudy popełniają także hakerzy- oszuści, którzy łamią kody i zabezpieczenia by dostać się do bankowych danych i wykorzystać je do celów przestępczych. Haker może, po włączeniu się do systemu informatycznego banku, tak pokierować rozliczeniami, że trafią one na wybrane przez niego konto zamiast na konto prawdziwego adresata. Ponadto hakerzy mogą zdobyć numery kart płatniczych PIN co umożliwia im podejmowanie pieniędzy z kont właścicieli.

W Polsce ciągle najwięcej fraudów związanych jest z kradzieżą kart płatniczych, za pomocą których oszuści mogą bez problemów dokonywać zakupów w punktach handlowo-usługowych.

Warunkiem sprawnego i bezpiecznego dokonywania transakcji za pomocą kart płatniczych jest standaryzacja. Dotyczy ona zarówno kształtu, wielkości i układu treści bankowej karty płatniczej, a także procedur i wszystkich struktur organizacyjnych, które współdziałają w przebiegu rozliczeń.

6.Bariery rozwoju transakcji dokonywanych przy użyciu kart płatniczych.

Istnieje wiele przeszkód, które znacznie utrudniają rozwój transakcji realizowanych za pomocą kart płatniczych. Do najważniejszych należą:

• brak konsolidacji działań banków w zakresie rozliczania transakcji kartami, a także wprowadzenie nowych, opartych na najnowszych technologiach produktów przy braku dostatecznego rozwoju infrastruktury technicznej rynku;

• prowizje wymagane od sprzedawców przez centra autoryzacyjno-rozliczeniowe za przeprowadzone transakcje (na poziomie 3-5% wartości transakcji, tylko super-i hipermarkety mogą negocjować wysokość prowizji; w Unii Europejskiej jest niższy ihc poziom np. we Francji 0,5-1,5% wartości transakcji);

• sprzedawca instalujący terminal zobowiązany jest do uiszczania miesięcznej opłaty ok.80 zł, a co za tym idzie wielu sprzedawców nie widzi konieczności ich montażu;

• klienci spotykają się z sytuacją, iż dany punkt handlowy przyjmuje płatności karta dopiero powyżej pewnej kwoty, np. 50 zł. Wynika to z wysokiej prowizji, jakiej żądają centra autoryzacyjno-rozliczeniowe od akceptanta za każdą realizowaną w jego placówce transakcję kartą;

• wysokie prowizje wynikają głównie z braku współpracy banków w sferze rozliczeń transakcji kartami płatniczymi;

• wysoki koszt usług telekomunikacyjnych;

• świadomość społeczeństwa, część nadal woli posługiwać się gotówką;

• stosunkowo niewielka (w porównaniu do krajów UE) liczba punktów usługowo-handlowych, gdzie płatności można dokonywać kartą.

Załącznik 1. Charakterystyka emitentów kart płatniczych




Prekursorem systemu Visa Internationał był kalifornijski Bank of America, który pierwsze karty wyemitował w 1959r. Ekspansja na rynek europejski rozpoczęła się w 1966 roku, kiedy wydawać ją zaczął brytyjski potentat bankowy Barclays Bankm a w 1977 roku pojawiło się znane logo Visa zachowujące znany na świecie układ kolorów (niebieski, biały i żółty). Do produktów Visa International należą:

• classic- powszechna,

• business- służbowa, firmowa,

• gold- wydawana najlepszym klientom banku,

• electron- do obsługi w urządzeniach elektronicznych (ATM i POS),

• plus- do bankomatów.

Najnowszymi produktami Visa International są karty mikroprocesorowe:

• Visa Cash- elektroniczna portmonetka do drobnych płatności (opłata za metro, przejazd przez autostradę),

• CPS (Chip Card Payment Service)- to karta z paskiem magnetycznym i procesorem. Testowana jest w Polsce od roku 2000,

• COPAC (Chip Off-line Pre Authorized Card)- emitowane specjalnie dla krajów, w których system telekomunikacyjny jest słabo rozwinięty. Testowana w Rosji.




W 1960 roku w Kalifornii kilka banków utworzyło organizację California Bank Card Association (CBCA) powołaną do wspólnego wydawania kart kredytowych o nazwie Master Charge. W 1969 roku CBCA przekazała prawo emisji (w tym także do znaku Master Charge) organizacji Interbank Card Association, a w 1968r przystąpił do niej bank meksykański i stała się ona organizacją międzynarodową. W 1979r. Interbank ogłosił zmianę nazwy i wyglądu karty, która wkrótce zastąpiona została kartą MasterCard (1983r).W roku 1968 Master Charge zawarła umowę o współpracy z Eurocard- pierwszą europejską organizacją emitującą karty kredytowye, założoną w 1964 r. z inicjatywy banków szwedzkich oraz przedstawicieli hoteli i osób prywatnych. W 1983 roku MasterCard wykorzystał do ochrony kart hologram -mały, trójwymiarowy rysunek przedstawiający stały symbol, trudny do sfałszowania a jednocześnie kosztowny w produkcji. Dzięki niemu znacznie zmniejszyła się i tak niewielka ilość oszustw. MasterCard pojawił się w 1987 roku w Chinach, jako pierwszy system płatniczy oferujący karty a w 1988 roku rozpoczął próbę podbicia rynku rosyjskiego. We wrześniu 1992 r. utworzono Europay Int., organizację ściśle powiązaną z MasterCard, która jest jego strategicznym partnerem. Europay wysunął się w Europie na czoło, jeśli chodzi o ilość wydanych kart, natomiast MasterCard wciąż wydaje większą część całości emitowanych przez Europay/MasterCard kart. Działania MasterCard skierowane są na kraje poza europejskie. Produkty systemu Europay/MasterCard to:

• klasyczna

• Business

• Gold Card

• Signia - "ponad złota"

• Cirrus (tylko do bankomatów),

• Maestro (do terminali elektronicznych)

• Cirrus/Maestro .




Organizacja tą utworzono w 1960 roku a od 1990r. właścicielem jest Dinners Club jest CITIBANK. Karty Diners Club stanowią ok. 1% kart międzynarodowych liczących się systemów i zajmują pod tym względem piąte i ostatnie miejsce. Karta ma charakter ekskluzywny, elitarny, nie jest kartą masową. Karta DC jest używana głównie przez osoby często podróżujące służbowo, ale również prywatnie, regulujące głównie należności za bilety lotnicze, usługi hotelowo-gastronomiczne, wynajem samochodów. Wartość transakcji dokonanej przy użyciu karty DC jest co najmniej kilkanaście razy wyższa od przeciętnej transakcji. Karta DC jest najczęściej kartą "charge" -. kwota każdej transakcji jest dopisywana do rachunku, który musi być regulowany po zakończeniu okresu rozliczeniowego.

Diners Club emituje dwa rodzaje kart:

• lokalne

• międzynarodowe.

Polska posiada największą wśród krajów Europy Wschodniej sieć punktów akceptujących karty Diners Club.





Organizacja JCB powstała w 1961 roku i pierwotnie działała wyłącznie na rynku japońskim. Skrót JCB oznacza Japan Credit Bureau. Członkami firmy są banki japońskie, a posiadacze kart kredytowych JCB - to w 99% Japończycy. Obecnie karty wystawiane przez JCB akceptowane są w ponad 140 krajach całego świata, w blisko 4,0 milionach punktów sprzedaży. Celem wyjścia poza Japonię była chęć wzorowej obsługi klientów na całym świecie. JCB nie chce konkurować z istniejącymi już systemami kart, chce jedynie wypełnić niszę i rozwijać specyficzny tylko dla siebie styl i klimat traktowania posiadacza karty. Oferuje szeroki wachlarz umów z liniami lotniczymi, hotelami czy sieciami domów towarowych, w których klienci mogą liczyć na specjalne zniżki (programy "Shopping Passport" czy "World hotel service"), oraz sieć specjalnych JCB Plaza i JCB Desk, których pracownicy pomagają okazicielom karty.

W czerwcu 1990 roku wydano pierwszą kartę tej firmy w Europie. Obecnie na świecie w obiegu jest ponad 30 milionów kart tej organizacji, a obroty na koniec roku 1994 wynosiły 35,1 miliarda dolarów amerykańskich. JCB wydaje wiele różnego rodzaju kart kredytowych dla różnych osób.

Produktami JCB są karty:

• klasyczna

• Ladies

• J-1

• Nexus

• Travel

• Grande

• Gold

• Class Card - Corporate

Symbolowi JCB towarzyszą często na karcie symbole innych światowych rekinów przemysłowych jak: Sony, Toyota czy Honda.




Projekt polskiej karty płatniczej POLCARD został opracowany przez pracowników PolCardu w 1993 roku, a pierwsza karta nosząca logo POLCARD została wydana przez Bank Inicjatyw Gospodarczych BIG SA. Zamiarem autorów projektu było stworzenie jednolitego, ogólnodostępnego krajowego systemu płatniczego. Karta POLCARD jest kartą lokalną -przeznaczona jest do używania na terenie Polski.

Karta emitowana jest jako:

• Classic,

• Business,

• POLCARD BIS,

• POLCARD TEMPO,

Wprowadzona na rynek w lutym 1998 karta POLCARD BIS jest przeznaczona do pracy w środowisku elektronicznym (tzn. można nią płacić w punktach wyposażonych w terminale POS lub wyjmować gotówkę w bankomatach).

American Express

American Express działa od 1850 roku i jest firmą o najdłuższej tradycji na świecie w zakresie dokonywania przekazów pieniężnych oraz emisji czeków podróżnych. W celu rozszerzenia oferowanych usług, firma wydała w 1958 roku własną kartę płatniczą typu T&E, znaną powszechnie na świecie jako "zielona" karta AmEx. American Express jest organizacją typu klubowego, cieszącą się największą i najlepszą renomą wśród firm tego typu.
Organizacja emituje karty w kilku podstawowych wersjach:

• zielona - klasyczna

• złota - klasyczna o "podwyższonym standardzie"

• platynowa - wprowadzona w 1984 roku, przyznawana jest tylko VIP-om.

• corporate - karty służbowe.

• optima - karty kredytowe.





LITERATURA

1. Jaworski L.-„Banki Polskie u progu XXI wieku”, Poltex, W-wa 1999r.

2. Janowicz „Rynek kart płatniczych w Polsce na tle rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i perspektywy rozwoju” W-wa luty 2001r.

3. Smarge M.-„Karty Płatnicze” Zakamyro 1998r

4. Radziuliewicz R.R.- Słownik terminów używanych w bankowości, Bont 1997r.

5. PolCard S.A.

„Karty płatnicze są bezgotówkowym instrumentem płatności, inicjującym bezgotówkowy transfer płatności pomiędzy dwoma rachunkami bankowymi”- R.Janowicz „Rynek kart płatniczych w Polsce na tle rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i perspektywy rozwoju” W-wa luty 2001r.

Por. WWW.polcard.pl

M. Smarge-„Karty Płatnicze” Zakamyro 1998r.,str.15.

Podmioty te według prawa Unii Europejskiej zaliczane są do kategorii instytucji finansowych, czyli takich które wykonują usługi finansowe, a więc mogą emitować i zarządzać środkami płatniczymi. W prawie niemieckim emitentów kart płatniczych zalicza się do instytucji kredytowych.

Źródło: R.Janowicz „Rynek kart płatniczych w Polsce na tle rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i perspektywy rozwoju” W-wa luty 2001r. str.22

Por. L. Jaworski-„Banki Polskie u progu XXI wieku”, Poltex, W-wa 1999r., str.324

Por. www.polcard.pl

11

Krajowa Izba

Rozliczeniowa S.A.

NBP

Bank Rozliczeniowy

(BIG BANK Gdański S.A.)

Centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe (PolCard S.A.)

Bank akceptanta

Akceptant

(beneficjent)

Posiadacz karty

(dłużnik)

Wystawca karty

(bank płatnika)

1

2c

2a,2b

7

6

5b

4

3

6

4

5b

5a

Rys.1. System płatności kartowych w Polsce za pośrednictwem KSR

Źródło: R.Janowicz „Rynek kart płatniczych w Polsce na tle rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i perspektywy rozwoju” W-wa luty 2001r

Posiadacz dokonuje płatności bezgotówkowej kartą

Punkt akceptujący wysyła poprzez centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe prośbę o autoryzację do banku-wydawcy karty

Wydawca karty musi zidentyfikować czy płatność kartą zostaje zatwierdzona lub nie przyjęta-transakcja jest przyjęta lub odrzucona

Transakcja jest sfinalizowana lub przerwana

---