TWORZENIE LOKALNYCH WŁADZ POLSKICH


TWORZENIE LOKALNYCH WŁADZ POLSKICH

Niepodległe państwo polskie, odbudowane po zakończeniu I wojny światowej. Obalenie caratu przez rewolucje lutową, a następnie rewolucja październikowa w Rosji, rozpad Austro-Węgier i załamanie potęgi Niemiec, a przede wszystkim wysiłki samych Polaków stworzyły sprzyjające warunki odbudowie państwa polskiego.

Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego, Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, organ lokalnej władzy utworzonej w Cieszynie 19 października 1918 przez polskie stronnictwa polityczne na Śląsku Cieszyńskim. Pierwsze posiedzenie odbyło się 29 października; następnego dnia rada wydała odezwę ogłaszającą przejęcie władzy na terenie byłego Księstwa Cieszyńskiego i proklamowała uroczyście jego przynależność państwową do „wolnej, niepodległej i zjednoczonej Polski”. Równocześnie zwoływała wiece i masowe zgromadzenia ludności polskiej m.in. w Boguminie, Cieszynie, Jabłonkowie, Orłowej; cieszyła się poparciem robotników, decydującym w powiecie bielskim, w terenie, oparła się na Związku Wójtów powiatu cieszyńskiego i frysztackiego. 5 listopada zawarła z czeskim Zemskym Narodnim Vyborem pro Slezka umowę o tymczasowym rozgraniczeniu stref wpływów wg zasady etnicznej. Polsce przypadły powiaty: bielski, cieszyński oraz część frysztackiego z Zagłębiem Karwińskim. Formalnie Rada podporządkowała się Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie (reprezentant ksiądz Józef Londzin), faktycznie utrzymywała znaczną niezależność. 15 grudnia powołała Tymczasowy Rząd Krajowy Księstwa Cieszyńskiego (naczelnik Jan Michejda). Do zadań Rady należało m.in. ustanowienie administracji polskiej i aprowizacja ludności. Z uwagi na toczące się od 23 stycznia walki z inwazją wojsk czeskich, wybory do Sejmu Ustawodawczego na Śląsku Cieszyńskim nie odbywały się. Posłowie z jednej uzgodnionej przez Radę listy polskiej w liczbie 6 uchwałą sejmu z 14 marca 1919 r. weszli w jego skład. Konferencja w Spa 28 lipca przyznała sporne terytorium Czechosłowacji. To samo dotyczyło Spiszu i Orawy w 1921 r. Ostatecznie rozwiązanie Rady nastąpiło po podziale Śląska Cieszyńskiego między Polskę a Czechosłowację w sierpniu 1920 r. Na czele stały Prezydium i Komitet Wykonawczy w jego skład wchodzili przedstawiciele partii politycznych: Związku Śląskich Katolików - J. Londzin, Eugeniusz Brzuska, Leon Wolf; Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska: Tadeusz Reger, Dorota Kłuszyńska, Ryszard Kunicki; Polskiego Zjednoczenia Ludowego: J. Michejda (pierwszy prezes), Kaziemierz Piątkowski, Paweł Bobek (sekretarz współinicjator Rady - Polskiego Zjednoczenia Narodowego, później PSL „Piast”).

W. WIECHOWSKI, Spór o Zaolzie, Warszawa 1990.

Polska Komisja Likwidacyjna, tymczasowy rząd dzielnicowy dla Galicji; powstała 28 X 1918 r. w Krakowie z inicjatywy polskich posłów do parlamentu austriackiego. Ze względu na walki z Ukraińcami w Galicji Wschodniej jej wpływy sięgały tylko linii rzeki San. Stawiał ona sobie za cel przejęcie władzy na terenie zaboru i okupacji austriackiej. Jednocześnie płk Legionów Bolesław Roja organizował koła militarne. Porucznik Antoni Stwarz 30 października przystąpił do rozbrajania Austriaków w Krakowie. PKL skupiała wszystkie siły polityczne Galicji; od chwili ostatecznego ukonstytuowania (4 listopada 1918) kierowana przez prezydium w składzie: Wincenty Witos (przewodniczący), Jędrzej Moraczewski, Józef Ptas, Tadeusz Tertil. Zorganizowana w 12 wydziałów stanowiący rodzaj ministerstw; niezależna od Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie i Rady Regencyjnej, podporządkował się gabinetowi Jędrzeja Moraczewskiego 31 grudnia. Zgodnie z decyzją rządu z 10 stycznia 1919 r. połączyła się z lwowskim tymczasowym Komitetem Rządzącym, tworząc 28 stycznia 1919 r. Komisje Rządzącą dla Galicji i Śląska Cieszyńskiego oraz Górnej Orawy i Spiszu.

Naczelna Rada Ludowa (NRL), regionalny ośrodek władzy politycznej w Poznaniu, obejmujący zasięgiem ziemie zaboru pruskiego. Utworzony w 1916 r. przez działaczy Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego początkowo jako tajny Komitet Międzypartyjny od połowy 1918 Centralny Komitet Obywatelski. Komitet reprezentował orientacje liczącą na zwycięstwo Entanty. W 1917 r. uznał i współpracował Komitet Narodowy Polski w Paryżu (KNP). 11 listopada 1918 r. rozpoczął działalność jawną, przekształcając się w Radę Ludową miasta Poznania, a 14 listopada w NRL. Organ wykonawczy Komisariat składający się z trzech osób (ksiądz Stanisław Adamski, Wojciech Korfanty, Adam Poszwiński) polecił ujawnić się terenowym komisariatom obywatelskim i rozpocząć działalność pod nazwą rad ludowych. W trakcie zwołanego na 3-5 XII 1918 Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu powołano 80-osobową NRL, wyłoniono jej Prezydium (prezes Bolesław Krysiewicz) i 6-osobowy Komisariat NRL (poszerzony o Stefana Łaszewskiego, Józefa Rymera i Władysława Seydę) oraz komisje: organizacyjną, polityczną, wojskową, administracji, żywnościową, bezpieczeństwa publicznego i in. Delegatem NRL przy KNP został Władysław Grabski. NRL postulował pokojowe przywrócenie ziem zaboru pruskiego Polsce decyzją konferencji pokojowej. Do tego czasu wysuwała hasła autonomii w ramach państwa niemieckiego. Komisariat NRL kierował rozpoczętym 27 grudnia 1918 r. powstaniem wielkopolskim, w którym wzięły udział organizacje zbrojne Rady - Straż Ludowa i Straż Obywatelska. Dominującą siłę polityczną w NRL stanowiła Narodowa Demokracja i konserwatyści. Rada nie podporządkowała się rządowi J. Moraczewskiego. Po powstaniu przeważały w niej tendencje o utrzymania autonomii ziem byłego zaboru pruskiego w ramach państwa polskiego. 31 sierpnia 1919 r. NRL rozwiązała się, przekazując swe agendy nowo utworzonemu 17 sierpnia Ministerstwu byłej Dzielnicy Prus.

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, rząd lubelski, pierwszy rząd pol. Utworzony 7 listopada 1918 w Lublinie z inspiracji działaczy piłsudczykowskiego Konwentu Organizacji A, przez stronnictwa lewicy niepodległościowej: PPS, PSL „Wyzwolenie”, PPSD Galicji i Śląska Cieszyńskiego (PPSD), Stronnictwo Niezawisłości Narodowej, skupione w Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych. Decyzja powołania rządu w Lublinie o zasięgu ponadregionalnym zapadła 2 listopada w Warszawie; zrealizowano ją po zdymisjowaniu przez Radę Regencyjną rządu Józefa Świeżyńskiego. W powstaniu rządu lubelskiego ważną rolę odegrała POW. 7 listopada rząd wydał proklamację i manifest „Do ludu Polskiego”, w którym ogłaszał przejęcie władzy od Rady Regencyjnej i określił państwo jako Polskę Republikę Ludową, złożoną ze wszystkich ziem zamieszkałych przez ludność polską, z własnym wybrzeżem morskim; zapowiadał wprowadzenie szereg demokratycznych reform ustrojowych i społecznych tj. wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy, upaństwowienie lasów, wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej, upaństwowienie najważniejszych gałęzi przemysłu, wprowadzenie powszechnego bezpłatnego i świeckiego nauczania. Tekst manifestu został przygotowany przez Tadeusza Hołówkę i Stanisława Thugutta. Premierem rządu został Ignacy Daszyński (PPSD), kierował też ministerstwem spraw zagranicznych i sprawiedliwości; PPS reprezentowali: Tomasz Arciszewski - minister pracy i opieki społecznej, Marian Malinowski - min. robót publicznych, Bronisław Ziemięcki - minister bez teki; PSL „Wyzwolenie”: S. Thugutt - min. spraw wewnętrznych, Juliusz Poniatowski - min. rolnictwa i aprowizacji, Tomasz Noczyński - min. bez teki; Stronnictwo Niezawisłości Narodowej: Medard Downarowicz - min. skarbu i kooperatyw, Wacław Sieroszewski - min. propagandy i prasy; POW: Edward Rydz-Śmigły - min. wojny; przewidziany na min. komunikacji J. Moraczewski (PPSD) z uwagi na chorobę nie objął rządu. Nie obsadzono resortów: przemysłu, handlu i oświaty. Początkowo w skład rządu powołano także W. Witosa i Gabriela Dubiela (PSL „Piast”) a ich nazwiska wydrukowano pod manifestem rządu. Po odrzuceniu propozycji W. Witosa wprowadzenia do rządu Narodowej Demokracji, opuścił on jednak Lublin. Rząd lubelski bezskutecznie próbował podporządkować sobie PKL w Krakowie i Radę Regencyjną w Warszawie, nie wyszedł w działalność poza obszar austriackiej okupacji Królestwa Polskiego. 11 listopada 1918 Ignacy Daszyński na żądanie J. Piłsudskiego złożył dymisje rządu. 18 listopada J. Piłsudski powołał następny Tymczasowy Rząd Ludowy z siedzibą w Warszawie, z J. Moraczewskim jako premierem, oparty na koalicji stronnictw tworzących rząd lubelski, poszerzony o PSL „Piast”. Rząd ten istniał do 16 stycznia 1919 r.

I. DASZYŃSKI, Pamiętniki, t. 1-2, Warszawa 1957.

Ignacy Daszyński - życie i działalność, Warszawa 1987.

Rada Regencyjna, władza najwyższa w Królestwie Polskim, okupowanym przez Niemcy i Austro-Węgry, utworzona 15 października 1917 r. w składzie: abp. Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski, hrabia Józef Ostrowski. Rada Regencyjna była uzależniona od władz okupacyjnych, sprawowała nadzór nad administracją. 4 lutego 1918 r. powołała Radę Stanu Królestwa Polskiego, namiastkę władzy ustawodawczej. W odezwie do narodu 7 października 1918 r. Rada Regencyjna ogłosiła, że Polska ma być zjednoczona i niepodległa. Tego samego dnia rozwiązała Radę Stanu, przejmując kompetencje ustawodawcze. 12 października objęła władzę zwierzchnią nad tworzoną pod niemiecką kontrolą Polską Siłę Zbrojną. 23 października powołała rząd premiera Józefa Świeżyńskiego. Zdezawuowana przez niego w orędziu 3 listopada, następnego dnia rozwiązała rząd i 11 listopada przekazała władzę wojskową, a 14 listopada także cywilną J. Piłsuskiemu.

J. PAJEWSKI, Odbudowa Państwa Polskiego 1914-1918, Warszawa 1980.

Komitet Narodowy Polski, przedstawicielstwo polskich ugrupowań politycznych, zwłaszcza Narodowej Demokracji, założony 15 sierpnia 1917 w Lozannie, dążące do odbudowy państwa polskiego przy pomocy państw Koalicji, uznane przez nie za oficjalne przedstawicielstwo narodu pol., mające swych reprezentantów przy rządach głównych państw Koalicji. Dążył do odbudowy Polski z ziem trzech zaborów, z dostępem do morza. Objął zwierzchnictwo polityczne nad Armią Polską we Francji i opiekę nad ludnością pol. Na obczyźnie. Opracował polski program terytorialny na przyszłą konferencję pokojową. Członkami KNP byli, m.in.: R. Dmowski (prezes), Józef Wielowieyski (sekretarz generalny), Maurycy Zamoyski (skarbnik), I. Paderewski (przedstawiciel w USA), Władysław Grabski, Erezm Piltz, Jan Rozwadowski i Marian Seyda. Jesienią 1918 r. oraz w styczniu 1919 r. dookoptowano delegatów dzielnic z kraju oraz przedstawicieli J. Piłsudskiego. Po mianowaniu oficjalnej Delegacji polskiej na konferencję pokojową w Paryżu, Komitet rozwiązał się 15 kwietnia 1919 r., nieoficjalnie istniał do 15 sierpnia 1919 r.

2



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TWORZENIE SIĘ NAZWISK POLSKICH
Polityka gospodarcza władz Polski (1926-39) (2) , 12
iagnoza-srodowiska-lokalnego, Język polski i szkoła podstawowa
Polityka gospodarcza władz Polski (1926 39)
Mirosław Skarżyński Tworzenie wyrazów w języku polskim notatki
4 M Kabaj, Ekonomia tworzenia i likwidacji miejsc pracy Dezaktywizacja Polski Warszawa 2005(292 295)
Sposoby tworzenia nowych wyrazów, język polski konspekty
Dzialanosc lobbystyczna wladz lokalnych w UE, Kiniorek90
37-38. Tworzenie kont i grup lokalnych, Sytemy Operacyjne i Sieci Komputerowe
Rola i znaczenie władz lokalnych w rozwoju agroturystyki w województwie małopolskim, Agroturystyka
Tworzenie sieci lokalnych
Media lokalne - cechy, Dziennikarstwo i medioznawstwo UW - II rok, Polski System Medialny
Powinności obronne władz lokalnych, Bezpieczeństwo Narodowe
Tworzenie i stosowanie prawa, Nabór na Podyplomowe Studium Legislacji Polskiej Akademii Nauk, Instyt
2 kompetencje i zakres działania władz lokalnychid 20471 ppt
TWORZENIE SIĘ NIEPODLEGŁEGO PAŃSTWA POLSKI EGO
platne polskie programy do tworzenia drzew

więcej podobnych podstron