Cztery okresy twórczości Heleny Radlińskiej

I okres warszawski trwający od 1897 do 1905 roku: w tym okresie Radlińska skupiła się na ukazywaniu dziejów kraju, najważniejszych osiągnięciach kultury przybliżając na łamach swojego piśmiennictwa sylwetki wielkich i zasłużonych Polaków mające głównie za cel kształtowanie tożsamości narodowej. Należy tu wymienić takie prace jak: broszura Kto to był Mickiewicz z 1897, O naszych pierwszych książkach, dawnych szkołach i uniwersytecie krakowskim z 1901, Pogadanki historyczne z 1905, Rozwój społeczny Polski z 1911. Na gruncie tych prac powstały takie wydawnictwa metodyczne jak: Z metodyki nauczania historii w szkole (1913), Nauka rzeczy ojczystych (1914). Na łamach czasopisma Książka w latach 1901 - 1902 Radlińska krytykowała wydawnictwa dla dzieci.

II okres krakowski, który możemy umiejscowić w przedziale od 1906 do 1917 roku. Podobnie jak w przypadku pierwszego okresu tak i tu mieści się piśmiennictwo pełne zamówień i apelów do zagorzałej walki o niezależną, wolną od nacisku oświatę i wezwania do czynu narodowowyzwoleńczego, zmierzającego do stworzenia życia społeczno - kulturalnego niepodległego kraju. Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja wydana w 1913 roku była pierwszym w kraju książką, podręcznikiem prezentującą dzieje, tradycję, teorię oraz metodykę pracy społeczno - oświatowej. H. Radlińska wraz m.in. z Z. Daszyńską - Golińską, J. Dziubińską, L. Krzywickim, W. Weychert - Szymanowską stworzyła profesjonalny podręcznik oświaty pozaszkolnej.

III okres drugi okres warszawski to zarazem najdłuższy, bo trwający 26 lat, ale jednocześnie najbardziej owocny czas, w którym powstawały prace naukowe Radlińskiej. Europejskie gremia naukowe, udział w polskich towarzystwach ogólnokrajowych i regionalnych, badania historyczno - teoretyczne, problemy pracy oświatowej, tematyka pracy socjalnej, także badania empiryczne oraz projekty rozwiązań praktycznych - to dość liczne obszary, którymi z wielką skrupulatnością zajmowała się ta działaczka, zaś centralną kategorią tej aktywności była teoria i praktyka pedagogiki społecznej.

IV okres trwający 9 lat okres łódzki to kontynuowanie przerwanego przez wojnę programu badań naukowych ze zwróceniem uwagi na szczególne zagadnienie, jakim była problematyka sieroctwa wojennego. 
 

 stowarzyszenia

- Każde stowarzyszenie jest organizmem, który w danym środowisku jest wspomaganiem  rozwoju.

- Uczestnictwo daje jednostce możliwość do przystosowania do grup społecznych.

- Przynależność do stowarzyszeń aktywuje jednostkę.

- Inicjatywy mogą usprawnić życie społeczne.

- Idea demokratyzacji, rozwój odpowiedzialności społecznej. 
 

- Działania opierają się na kwestii potrzeby.

- Kilka osób podejmuje decyzje o stworzeniu takiej struktury.

- Jest grupą wsparcia dla dzieci i ich rodziców z chorobami.

- Wsparcie emocjonalne, ale i finansowe, możliwość korzystania ze sprzętów rehabilitacyjnych itp.

- Stowarzyszenia wynikają z dojrzałości społeczeństwa.

- Zorientowane na niesienie pomocy innym.

- Każda organizacja ma udzielony status formalny. 

Inne podziały przyczyn ubóstwa zasięgnięte z sieci

Przyczyny ubóstwa: 
a) obiektywne (względne): 
- bezrobocie, 
- zbyt niskie płace, 
- niski dochód narodowy, 
- wysoki przyrost naturalny 
b) subiektywne (absolutne): 
- rozwody, 
- samotne macierzyństwo, wielodzietność, 
- brak pomocy ze strony dorosłych dzieci dla starzejących się rodziców, 
- uchylanie się od pracy, 
- alkoholizm, narkomania, 
- rozpad rodziny, 
- przekonania, postawy i zachowania ludzi. 
 
 
Inny podział to na przyczyny: 
a) zewnętrzne: 
- brak wyboru miejsca zatrudnienia i rodzaju pracy, 
- brak podstawowych usług, 
- brak interesującej oferty kulturowej, co sprzyja prymitywizacji i wulgaryzacji życia oraz rozprzestrzeniania się postaw patologicznych, 
- uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu telewizyjno-towarzysko-alkoholowym, 
- trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-sanitarny mieszkań oraz mała dostępność samodzielnych mieszkań dla ludzi młodych, 
- nie akceptowalna i niesprawna władza lokalna. 
 
b) wewnętrzne: 
- niski poziom wykształcenia większości społeczeństwa, czyli brak konkurencyjności jednostki na rynku pracy, 
- wysokie wydatki rodzin na żywność i używki, co przy niskich dochodach uniemożliwia oszczędzanie. 

Zadania pedagogiki społecznej:

- opis rzeczywistości w jakiej funkcjonujemy ( zjawiska, postępowanie, stwierdzenie „jak jest?”),

- projektowanie działalności socjalnej, pedagogicznej,

- diagnoza zachowań,

- budowanie modelu zmian,

- zmiana niekorzystnych warunków rozwojowych 
- ulepszanie wpływów pozytywnych 

Funkcje pedagogiki społecznej:

 
- kompensacja - wyrównanie braków utrudniających prawidłowy rozwój jednostki 
- profilaktyka - zapobieganie powstawania niekorzystnych zjawisk 
- doskonalenie - rozwijanie prac własnych, by doskonalić siebie i otoczenie

Przedmiot pedagogiki społecznej:

Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Interesuje się nie tylko najbliższym środowiskiem, ale także tym co dociera do niego w sposób pośredni np., przez media. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach.

Cechy pedagogiki społecznej jako nauki.

• Praktyczna: nauka stosowana - teoria praktycznego działania. Jako nauka gromadzi i wzbogaca wiedzę na temat środowiska i daje się wykorzystywać w działaniu.

• Prakseologiczna: skuteczne działanie - próbuje odpowiedzieć na pytanie: Jak działać skutecznie? Chodzi o rozwój człowieka - korzystne zmiany w człowieku i jego środowisku.

• Empiryczna: oparta na badaniach empirycznych (wnioskowanie indukcyjne). Teoria jest weryfikowana na podstawie badań empirycznych - uogólnienia.

Obszary zainteresowań pedagogiki społecznej.

• środowiska wychowania naturalnego - rodzina, grupy rówieśnicze;

• środowiska wychowania instytucjonalnego;

• rodzina;

• sieroctwo - naturalne, społeczne;

• różne możliwości kompensacji sieroctwa:

 `poprzez rodzinne formy kompensacji, `poprzez instytucjonalne formy sierodztwa;

• dysfunkcjonalność rodziny - bezrobocie, bieda, problem alkoholowy, skłócona rodzina, przemoc;

• sytuacja dziecka w rodzinach dysfunkcyjnych;

• obraz dzieciństwa współczesnych dzieci;

• problematyka czasu wolnego dzieci i młodzieży: `wartości wychowawczych, `patologii czasu wolnego;

• media i multimedia w życiu współczesnego człowieka: `wartości poznawcze, edukacyjne, `media jako zagrożenie;

• środowisko lokalne;

• edukacja międzykulturowa, np. Kurs Liderów Pedagogiki Międzykulturowej w Zakresie Edukacji Polsko-Wietnamskiej[1];

• wartości - system, jego zmiana;

• sądownictwo, policja, ośrodki zdrowia jako teren oddziaływań społeczno-wychowawczych.

Temat 31. Wybrane problemy świata globalnego- marginalizacja.

1. Problemy globalne. Informacje z Internetu (warto się z nimi zapoznać na wstęp, to co na czerwono dotyczy tematów omawianych w wykładach)

Problemy globalne- określenie to stosuje się do problemów odnoszących się do całej ludzkości, ich skala ma charakter pozapaństwowy, ponadregionalny. Odznaczają się olbrzymią wagą i wiążą z kwestią przetrwania ludzkości, a sposób ich rozwiązania musi polegać na wspólnych działaniach całej społeczności międzynarodowej. 

Najczęściej wskazuje się na problemy związane z wojną i pokojem np. wyścig zbrojeń lub rozbrojenie, a także: demograficzny problem (liczba ludności na świecie); ekologia; problemy dotyczące żywności surowców, a także energii; rozbieżności pomiędzy państwami  bogatymi, a biednymi; bezrobocie co wiąże się z budową nowego ładu gospodarczego; problemy społeczne; choroby typu AIDS, narkomania, przestępczość międzynarodowa, terroryzm.

Rodzaje problemów :

-społeczno-gospodarcze (bezrobocie, głód, korupcja, ubóstwo, przemyt, wyż demograficzny, choroby, migracje, pogłębiające się różnice społeczne)

-polityczne(światowy terroryzm, konflikty zbrojne)

-ekologiczne(zanieczyszczenia powietrza, dziura ozonowa, efekt cieplarniany, zanieczyszczenie wód, zanieczyszczenie gleb, kłusownictwo, wycinanie drzew)

-cywilizacyjno-kulturowe(analfabetyzm)

-problemy wynikające z postępu technicznego(rozleniwienie społeczeństwa, bezrobocie) 

Demograficzne problemy globalne- ciągły wzrost ludności poprzez rozwój medycyny, rozmieszczenie  populacji (30% lądów zamieszkana jest na stałe), poprzez ciągłe przemieszczanie się ludności wiejskiej do miast następują zmiany w relacjach miasto-wieś, należy liczyć się z dynamiczną urbanizacją i tworzeniem wielkich aglomeracji, szczególnie w krajach trzeciego świata. Demograficzne problemy dotyczą również migracji, wędrówek i uchodźstwa politycznego. Wszystko to wiąże się z problemami dotyczącymi wyżywienia, nowym ładem gospodarczym, konfliktami politycznymi, przemieszczaniem się ludności biednej do bardziej zasobnych części świata, ekologicznymi problemami dotyczącymi rozrostem ludności i miast. 

Demograficzne problemy starają się rozwiązywać takie międzynarodowe organizacje jak: ONZ, OECD, WHO. Podejmowane są akcje kontroli  i regulacji urodzin, tworzone są programy pomocy, zapobieganie społecznym i  ekologicznym skutkom przeludnienia, a także ograniczenie migracji. 

Problemy globalne - mają światowy charakter. Dotyczą krajów biednych i bogatych, np. zagrożenie środowiska - występują wszędzie w takim samym stopniu. Problemy demograficzne, bieda, bezrobocie, zadłużenie - dotyczy w jakimś sposób wszystkich krajów, nie tylko biednych. Inne cechy: - wyjątkowa złożoność - zależność od wielu czynników - wzajemne powiązania Jest to widoczne w przypadku krajów słaborozwiniętych. Te kraje mają małe szanse wydostania się z tego ubóstwa. Wzrost liczby ludzkości uniemożliwia poprawienie stopy życiowej. Ludzie biedni są niewykształceni, otrzymują min edukację - a więc będą mieli kłopoty z uzyskaniem pracy. Ludzie biedni nie mają odpowiednich warunków życiowych - to powoduje choroby. - nie rozwiązanie problemu będzie pociągało bardzo poważne konsekwencje dla przyszłości ludzkości, może zagrozić cywilizacji i to skala zniszczenia środowiska stanowi olbrzymie zagrożenie przetrwania ludzkości - przedsięwzięcia podejmowane dla rozwiązania tych problemów muszą mieć złożony i kompleksowy charakter - rozwiązanie ich nie jest możliwe przy wysiłkach jednego kraju.

Widoczne jest to w krajach słabo rozwiniętych - duży przyrost naturalny, który pociąga za sobą biedę, za tym z kolei idzie degradacja środowiska w celu pozyskania środków zaspokojenia potrzeb (wyżywienie) - przedsięwzięcia muszą być wielorakie i podejmowane w skali globalnej - kraje trzeciego świata w których występuje duża stopa zgonów z powodu niedożywienia. 

     2.Tematyka wykładów, wybrane problemy świata globalnego(oczywiście możecie omówić również problem migracji lub inny, ale jak temat głosi mają to być wybrane problemyJ):

Wykład: bezrobocie, ubóstwo, bezdomność. 

Zjawiska te dotyczą w sposób pośredni lub bezpośredni społeczeństwa. 

1. Bezrobocie: polega na istnieniu kategorii osób pozbawionych pracy zarobkowej (!!osób chętnych do pracy, ale ze względu na jej brak niemających okazji jej podjąć, pomijamy tu osoby, które nie chcą pracować, a mogłyby!!)

Konstytucja praw człowieka  z 1948 roku mówi o tym, że praca to dobro i sposób zarobku, niestety jest to dobro coraz trudniej osiągalne. Bezrobocie ciągnie za sobą takie konsekwencje jak ubóstwo, czy bezdomność , a także może przyczyniać się do powstawania patologii. Z największym bezrobociem  mieliśmy do czynienia w czasie 20lecia międzywojennego (przyczyniły się do tego zniszczenie po wojenne) oraz w latach 90 ubiegłego stulecia (po obaleniu komunizmu).

Wskaźnikiem bezrobocia jest tzw. stopa bezrobocia, która to może wzrosnąć, zmaleć, bądź utrzymywać się na jednakowym poziomie tzw. stagnacja.

Na bezrobocie ogromny wpływ mają czynniki zewnętrzne np. region, rozłożenie surowców, liczba mieszkańców itp.   WPŁYW LOKALIZACJI GEOGRAFICZNEJ, ale nie tylko np. światowy kryzys.

Jako wysoką stopę bezrobocia określa się już 20%. Są regiony naszego kraju, gdzie ze względu na bezrobocie spowodowane np. brakiem  infrastruktury, gdzie stopa bezrobocia utrzymuje się w ciągłej stagnacji jako wysoka np. woj. Świętokrzyskie.

Do wzrostu bezrobocia przyczynia się brak działań mających na celu jego likwidację, a także brak wykształcenia wyższego  ludzi zdolnych do pracy.

Ogromnym problemem przyczyniający się do wzrostu statystycznej stopy bezrobocia są osoby nie chcące podjąć pracy zarobkowej pomimo predyspozycji do tego. Osoby takie są uzależnione od zasiłków dla bezrobotnych, niebezpiecznym następstwem tego faktu może być naśladownictwo ze strony dzieci takich osób oraz wyuczona bezradność (dzieci osób korzystających z zasiłków często w dorosłym życiu też nie podejmują pracy). Osoby niechętne do pracy to, aż ¼ bezrobotnych(najczęściej osoby o niskim wykształceniu, które nabywają tzw. sprawności do korzystania z pomocy społecznej). Osoby takie często pracują nielegalnie tzw. praca na czarno. 
 
 

Powody bezrobocia(w naszym kraju i nie tylko):

-zmiany strukturalno-polityczne(obalenie komunizmu), załamanie się rynku wschodniego, załamanie się rynku zbytu, przejście na wolny rynek (zbyt szybkie), restrukturyzacja (przemiany lub likwidacja gałęzi przemysłu)

-niedostosowanie do rynku wykształcenia (ograniczona liczba miejsc pracy)

-kontekst mentalny- ludzka mobilność, elastyczność, umiejętność zmiany pracy i odnalezienia się w niej 

Skutki bezrobocia: !!!!!!!!

-skutki społeczne: osoby pośrednio czujące skutki bezrobocia np. obniżenie standardu życia , ubóstwo, rozpad więzi społecznych i marginalizacja, izolacja społeczna jednostki, obniżenie statusu społeczno-ekonomicznego, zaniechanie w życiu społeczno kulturowym, obniżenie kondycji zdrowotnej oraz psychicznej,  

Brak wsparcia ze strony osób najbliższych może spowodować poczucie bezsensu i beznadziejności oraz może przyczynić się do braku powrotu na rynek pracy. Gorzej z bezrobociem radzą sobie mężczyźni co związane jest z stereotypem mężczyzny zarabiającego na utrzymanie rodziny.

W wyniku bezrobocia rodzą się także patologie: agresja, czy alkoholizm, chociaż uzależnienia mogą być tu także przyczyną utraty pracy. 

Inne skutki bezrobocia: wadliwa edukacja, wyuczona bezradność dzieci, demoralizacja i przestępczość, rozwody 

W Wielkiej Brytanii z problemem bezrobocia walczy się poprzez pracę z osobą bezrobotną nad zmianą jej nastawienia psychicznego. 

2. Ubóstwo: często łączy się z bezrobociem, jest jego skutkiem, wiąże się z  trudnościami w zaspokojeniu podstawowych potrzeb w związku z  brakiem środków.

Ubóstwo podobnie jak i bezrobocie, czy bezdomność wiąże się często z marginalizacją i zanikiem więzi społecznych.

Ubóstwo może być przez jednostkę zawinione bądź nie. Zawinione to takie kiedy jednostka traci pracę ze względu na uzależnienie np. od alkoholu, narkotyków, czy osoba, która może, ale nie chce podjąć się pracy.

Ubóstwo niezawinione to takie, gdzie mamy do czynienia np. z rencistami, czy emerytami, a także  ubóstwo takie może być spowodowane niepełną rodziną, np. samotna matka sama utrzymuje dom. 

Ubóstwo absolutne: brak środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb (np. na jedzenie)

Ubóstwo względne: przeświadczenie osoby o niewystarczalności na zaspokojenie godnego życia ( subiektywne odczucie ubogości) 

Przyczyny ubóstwa:

-utrata pracy

-niesprawna polityka państwa 

3 teorie ubóstwa wdg. Schiler'a  :

-skażone charaktery- np. brak aspiracji i motywacji do wysiłku edukacyjnego, czy zawodowego

-t. ograniczonych możliwości-możliwości leżą poza jednostką, np. niemożność podjęcia edukacji

-t. wielkiego brata-wadliwa polityka państwa 

Triada Glidera:

-praca-osoby niezamożne pracują mniej wydajnie i obniżają się ich dochody

-rodzina- zanik ról, brak motywacji i brak działań

-wiara-brak wiary we własne siły 

3. Bezdomność: najogólniej brak dachu nad głową

Lata 80/90  charakteryzowało duża bezdomność 

Bezdomność absolutna: brak domu

Bezdomność względna: oczekiwania osoby wobec mieszkania nie spełniają kryterium (np. bardzo zaniedbane mieszkanie, brak wody prądu) 

Przyczyny:

-ubóstwo

-patologia(alkohol, utrata pracy)

-przypadki losowe np. powódź

-wadliwa polityka społeczna

-kwestie zdrowotne

-bezdomność z wyboru (np. agresja i przemoc ze strony innych domowników, ucieczki młodzieży z domu) 
 

To są przykłady problemów globalnych, ale możecie też opowiedzieć o zmianach w relacjach ludzkich spowodowanych migracjami, czy problemie starości, praktyczne pole do popisu jest bardzo szerokie. 

2. Marginalizacja ( Z Winnickiego)- tak ogólnie jest to izolacja społeczna jednostki jak w przypadku rozpadu więzi z powodu np.ubóstwa, czy bezrobocia

Marginalizacja i ekskluzja społeczna

       Osoby upośledzone społecznie to takie, które nie uczestniczą satysfakcjonująco i pomyślnie w życiu społecznym.

Tadeusz Pilch : „Marginalizacja, wykluczenie społeczne to pojęcie oznaczające stany i procesy w strukturze społecznej. Określające jednostki i grupy ograniczone w możliwościach korzystania z powszechnie dostępnych dóbr i form życia zbiorowego oraz funkcjonujące poza powszechnymi zasadami obyczaju, prawa i porządku społecznego.”

Przykładem marginalizacji jest sytuacja ludzi trwale dotkniętych bezrobociem.

Marginalizacja społeczna to proces powstawania pewnych grup społecznych, a także wchodzenie poszczególnych jednostek i grup w istniejący już margines społeczny

Demarginalizacja to ograniczenie zasięgu lub zmniejszenie głębokości marginesu społecznego.

Ekskluzja (wykluczenie) to bardziej zaawansowana marginalizacja.

Dorota Lepianka twierdzi, że zmiana języka w zakresie ubóstwa na wykluczenie ma podłoże polityczne. Pojęcie wykluczenia nie wzbudza aż tylu emocji co ubóstwo. Nowa terminologia wydaje się w opinii wielu polityków mieć mniejszy emocjonalny ładunek oskarżeń. 

---