Planeta Ziemia składa się: z litosfery czyli skorupy ziemskiej, płaszcza i jądra.

Z czego składa się litosfera?

Litosfera składa się z dwóch warstw:

• Sial - buduje kontynenty, jego gęstość wynosi 2,7 g/cm³. Główne pierwiastki budujące warstwę to krzem i glin. Wraz z głębokością sial przechodzi stopniowo w gęstszą simę. Umowną granicą gęstości jest nieciągłość Conrada wyznaczona na średniej gęstości 2,8 g/cm³. Współcześnie zamiennie używana z nazwą warstwa granitowa.

• Sima -warstwa bogatej w krzem i magnez, podścielająca warstwę zewnętrzną zwaną sialem. Znajduje się od 30-80 km pod kontynentami i 5-12 km pod oceanami. Współcześnie zamiennie używana z nazwą warstwa bazaltowa.

Co to są skały?

Skała - zespół wielu minerałów lub wielu osobników tego samego minerału powstały w sposób naturalny.
Co to są minerały?

Minerał - pierwiastek, związek chemiczny lub mieszanina związków chemicznych w stałym stanie skupienia, powstająca w sposób naturalny (bez udziału człowieka)
Co to są procesy geologiczne?

Proces geologiczny - zjawisko lub zespół zjawisk wywołujących na powierzchni ziemskiej lub w jej wnętrzu przeobrażenia fizyczne lub chemiczne.

Jaki jest skład chemiczny i mineralny litosfery?

Skład chemiczny litosfery:

• Tlen (O) 46,6%

• Krzem (Si) 27,7%

• Glin (Al) 8,0%

• Żelazo (Fe) 5,1%

• Wapń (Ca) 3,6%

• Sód (Na) 2,8%

• Potas (K) 2,5%

• Magnez (Mg) 2,1%

Razem 98,4%

Główne minerały skałotwórcze.

• Plagioklazy (glinokrzemiany wapnia i sodu) - 40,2%

• Ortoklaz i mikroklin (glinokrzemiany potasu) - 17,7%

• Pirokseny i amfibole - 15,6%

• Kwarc - 12,6%

• Magnetyt (Fe3O4) i hematyt (Fe2O3) - 3,7%

• Miki (uwodnione glinokrzemiany potasu) - 3,6%

• Kalcyt - 1,5%

• Minerały iłowe - 1,1%

Razem 96%

Jakie są podstawowe cechy głównych minerałów skałotwórczych?

Budowa kaolinitu

Budowa kaolinitu Budowa montmorillonitu

Budowa elementarnych kryształów umożliwia działanie między nimi sił elektrostatycznych

i sił van der Waalsa z czego wynika: mała wilgotność, niewielkie pęcznienie, mała ściśliwość.

Montmorillonit jest zbudowany z dwóch warstw czworościanów przedzielonych jedną warstwą ośmiościanów.

Budowa elementarnych kryształów powoduje: duże pęcznienie, wysoką ściśliwość, dużą wilgotność.

Illit jest zbudowany z dwóch warstw czworościanów przedzielonych jedną warstwą ośmiościanów.

Illit o takiej samej budowie wewnętrznej jak montmorillonit wykazuje różnice wynikające ze składu chemicznego: w warstwie czworościanów co czwarty atom Si4+, jest zastąpiony przez AL3+. Deficyt ładunku dodatniego jest rekompensowany przez atomy K+ i Na+, które wchodzą w przestrzenie pomiędzy kryształami i przyciągają ją ku sobie.

Taka budowa illitu wpływa na cechy: Średnia wilgotność, Niewielkie pęcznienie, Średnia ściśliwość, Znacząca spójność kryształów.

Domieszki humusu w gruntach spoistych podnoszą ich hydrofilność, plastyczność oraz pęcznienie i ściśliwość. Substancja organiczna jest podatna na wietrzenie chemiczne i bierze udział w wielu reakcjach fizykochemicznych. Wytwarzanie się licznych związków humusowych w czasie rozkładu substancji organicznej przyspiesza rozkład węglanów, krzemianów i innych minerałów.

Tektonika czyli ułożenie warstw.

Na własności podłoża oprócz struktury, tekstury i składu mineralnego wpływa również tektonika - ułożenie warstw.

Podłoże warstwowane, Podłoże jednorodne,

naturalne poziome ułożenie gruntów. niewarstwowane.

Położenie warstw skalnych w przestrzeni jest określane jako ich tektonika. Większość deformacji tektonicznych powstaje w wyniku ruchów tektonicznych.

Deformacje tektoniczne typu ciągłego (patrz obrazki na slajdach):

• Monoklina

• Antyklina

• Synklina

• Fałd skalny

• Płaszczowina

• Antyklinorium

• Synklinorium

Deformacje tektoniczne typu nieciągłego.

• Uskoki

• Rów i zrąb tektoniczny

Cechy skał zmieniają się w obecności wody - powierzchniowej i podziemnej.

Sposoby graficznego przedstawiania budowy geologicznej.
Profile geologiczne.
Przekroje geologiczne

Profil geologiczny przedstawia układ warstw wzdłuż linii. Wykonuje się profile geologiczne wierceń, odkrywek, wykopów, szybików itd.

Przedstawione karty otworu mogą posłużyć do opracowania przekroju geologicznego.
Zalecane jest wykonanie takiego autotestu przed przystąpieniem do zaliczenia.

Obszerne wyjaśnienia dotyczące przekrojów i interpretacji geologicznej przeprowadzane były wielokrotnie na wykładach.
Zagadnienia te są integralną częścią szaliczenia przedmiotu.

3

---